Na co należy zwrócić uwagę aby planowanie pracy opiekuńczo

Magdalena Woźniak
Pedagogika opiekuńczo – wychowawcza z arteterapią
Naukowe Koło Filozoficzne
Na co należy zwrócić uwagę aby planowanie pracy opiekuńczo-wychowawczej miało
charakter twórczy.
Streszczenie:
Artykuł porusza temat planowania pracy przez nauczyciela. Referat zwraca uwagę na to jak
ważna w procesie planowania zajęć jest innowacyjność. Ważne jest to, że każdy nauczyciel
powinien być twórczy wyzwalając jednocześnie u swoich uczniów kreatywność,
zainteresowanie oraz chęć samorealizacji.
Dajmy się prowadzić prawdzie, która nam pokazuje, że najlepszym sposobem życia jest jej
dociekanie… Idźmy ku temu i innych do tego zachęcajmy. Sokrates
Na początku mojej pracy chciałabym przybliżyć na czym polega planowanie pracy
opiekuńczo- wychowawczej w ogóle. Z mojego punktu jest dość istotne gdyż jest to punktem
wyjścia do tego aby owemu planowaniu nadać później charakter twórczy. Planowanie działań
stanowi istotny element wyznaczający ich efektywność, czyli realizację założonych celów.
Powinno składać się z następujących operacji: - stanowienia celów - przewidywania diagnozowania rozwiniętego - wyprowadzania wniosków do działania - obmyślania
przewidywanych działań - ukształtowania skończonego projektu planu - postanowienia
realizacyjnego Plan może mieć formę zapisu (formalnego, nieformalnego) lub obrazu
wytworzonego jedynie w naszym umyśle . Może być on bardzo szczegółowy, rozbudowany
lub ogólny, jedynie schematyczny i maksymalnie skrócony. Omawiane planowanie posiada
różny zakres. Dotyczy jednego podopiecznego lub grupy wychowawczej. W swojej pracy
planowanie odniosę do placówki jaką jest szkoła. W procesie opiekuńczo-wychowawczym
niezwykle cenne jest projektowanie cykli zajęć systematycznie podejmujących i
wprowadzających określone sytuacje, zadania, trudności. Wtedy możliwe jest utrwalanie i
korygowanie pojawiających się zachowań. Specyfiką działania opiekuńczo-wychowawczego
jest indywidualny kontakt dziecka z opiekunem-wychowawcą ale także społeczny z grupą
wychowawczą , w której żyje. Wyznacza to konieczność realizowania w pracy
wychowawczej z grupą zarówno celów grupowych jak i indywidualnych.
Nie jest to zadanie łatwe i bardzo często zdarza się, zwłaszcza w licznych grupach formalnych
(klasy szkolne), że realizowane są niemal wyłącznie cele grupowe. Tak, być nie powinno.
Ważne jest dobranie takich metod, technik, form działalności, które pozwolą zrównoważyć te
czasami sprzeczne ze sobą cele. Ważnym etapem skutecznej pracy wychowawcy-opiekuna z
grupą jest kontrakt – umowa z jednostką grupą ustalająca „reguły wspólnej gry”. Każda
działalność integracyjna, przed ustaleniem kontraktu, jest tylko pozornym integrowaniem
grupy. Nie ma bowiem wspólnej bazy norm, które zostały zaakceptowane przez pracującą
grupę. Każde zastosowane techniki integracyjne, bez tego ważnego elementu, jakim jest
kontrakt są naiwnym rozumieniem procesu integracji grupy i nie pozwalają na poczucie
związku z grupą. Kontrakt może mieć formę ustnej umowy, ale lepiej jest nadać mu formę
zapisu wizualnie przedstawionego i umieszczonego w widocznym dla wszystkich
uczestników miejscu. Niezbędne jest także odpowiednie dobranie i stosowanie różnych
metod, technik i form działania wychowawczego. Duże znaczenie przywiązuje się dzisiaj do
aktywizujących metod, technik i form pracy takich jak: warsztatowe, zabawowe, twórcze,
wizualizacyjne. Ich dobór jest jednym z kluczowych aspektów warunkujących efektywność
naszej pracy . Czas jest jednym z instrumentów metodycznych, który umiejętnie zastosowany
pozwala „sterowanie” intensywnością pracy grupy. Nieumiejętne operowanie czasem może
doprowadzić do spadku aktywności grupy. Dobra „gra czasem” może podnieść poziom
motywacji do pracy czy wyciszyć grupę. Podkreślenia wymaga jednak aspekt twórczy
procesu planowania, które nastawione jest przede wszystkim na osiąganie efektów lepszych
od poprzednich . Twórcze nauczanie jest definiowane jako takie podejście dydaktyczne, które
czyni z procesu uczenia się działanie bardzo interesujące, zajmujące i efektywniejsze niż
tradycyjne. To również rozwijanie i modyfikowanie materiałów oraz sposobów nauczania,
które rozbudzają zainteresowanie uczniów i ich motywację do uczenia się. Jako takie twórcze
nauczanie jest nieodłączną częścią każdego dobrego nauczania.
„Nie ma wybitnych uczniów Bez wybitnych nauczycieli”. J.Lipszyc
Analizując owe słowa mam ochotę zmienić je na : Nie ma twórczych uczniów bez twórczych
nauczycieli. Albowiem to właśnie od nauczycieli zależy stopień twórczości ich
wychowanków. Są przecież nauczyciele którzy pobudzają twórcze, kreatywne myślenie
swoich wychowanków są jednak tacy niestety w przeważającej większości którzy nie
doceniają siły twórczości. Tych drugich lekcje są w przeważającym stopniu tradycyjne a co
za tym idzie nudne i nieinteresujące. Takie lekcje stają się dla uczniów jedynie przymusem a
przecież mogłyby być również przyjemnością. Nauczyciele przy odpowiednich cechach
osobowości są w stanie zaszczepić u swoich uczniów twórczość. Muszą reprezentować swoją
osobą pewne charakterystyczne cechy pozwalające ich nazwać ludźmi twórczymi. Z całą
pewnością muszą być otwarci na wszelkie nowości, przyjmować punkty widzenia innych
osób w tym przypadku uczniów . Twórczy nauczyciel musi być dociekliwy . Ważne jest aby
dążył do pełni własnego rozwoju i permanentnie się kształcił. Kolejną cechą jest odwaga
dzięki której podejmie ryzyko intelektualne . Nie może trzymać się ustalonych schematów
musi wręcz obalać stereotypy, podważać prawa . Bycie odważnym to znaczy nie bać się tego
że inni oskarżą go o śmieszność. Moim zdaniem bardzo ważne jest to aby nauczyciel posiadał
dużą inteligencję emocjonalną czyli miał władzę nad swoimi emocjami , ugruntowany
pozytywnie system wartości. Z inteligencją emocjonalną wiąże się także empatia oraz
umiejętności społeczne co jest niezwykle ważne bo trudno wyobrazić sobie nauczyciela który
nie potrafi nawiązać prawidłowych relacji z innymi. Przybliżyłam nieco sylwetkę bycia
twórczym nauczycielem. Warto się zastanowić nad tym co dają twórcze lekcje oprócz tego, że
zajęcia są interesujące. Ważnym faktem jest to, iż zdolności twórcze przestały już być czymś
in wyłącznie właściwym tylko szczególnie utalentowanym jak niegdyś uważano . Dziś przy
odpowiednim wspomaganiu ze strony nauczyciela każdy uczeń może być twórczy. Twórcze
lekcje nie tylko pomagają skutecznie przyswoić materiał choć warto dodać iż skuteczność
przyswajanego przez nas materiału rozkłada się w następujący sposób: 5% - wykład ; 10% tego co czytamy ; 20% - tego co słyszymy ; 50% - to co słyszymy i widzimy ; 70% - tego co
sami mówimy w tym także uczenie się przez działanie ; 90% - to co sami zrobimy czyli
wykorzystanie zdobytej wiedzy. Twórczość pomaga osiągnąć wiele cennych wartości
rozwoju . Przeciwdziała także ekspansji wielu negatywnych emocji, które są rozładowywane
podczas twórczych działaniach uczniów. Twórczość bezwzględnie zabija na zajęciach nudę
oraz bierność . Sprawia, że uczniowie chętnie podejmują działania a o to właśnie chodzi aby
uczeń dzięki swej aktywności wyniósł z lekcji jak najwięcej, aby lekcja nie kończyła się z
chwilą wejścia ale żeby dawała do myślenia i zachęcała do własnej samorealizacji. Warto
teraz się zastanowić w jaki sposób nauczyciel może działać aby jego praca miała charakter
twórczy. Przede wszystkim ważnym elementem świadczącym o nauczaniu twórczym jest
dobór odpowiednich metod i technik pracy z dziećmi. Niezwykle cenne są metody i techniki
aktywizujące mające bardzo szeroki zakres zastosowań. Wielu uczniów twierdzi, że ma
problemy z nauką matematyki argumentując to tym że jej nie rozumie. Warto jednak
zastanowić się dlaczego jej nie rozumie? Odpowiedź okazuję się być trywialna: ponieważ
matematyka nauczana jest metodami tradycyjnymi a co za tym idzie nudnymi i
niezrozumiałymi. Dlatego tak często zdarza się, że uczą się jej tylko uczniowie z tzw.
umysłami ścisłymi . Zniechęca to resztę wychowanków co prowadzi do znacznych zaległości
ciągnących się za uczniami aż do zakończenia edukacji matematycznej. W dziedzinie
matematyki także można a nawet trzeba stosować metody i techniki aktywizujące takie jak:
techniki animacji: prawda-fałsz; jedno odpada; zadania pocięte; porównywanie w parach; 6-35 oraz metody: mapy mentalnej, schematu blokowego, karty dydaktycznej, projektów oraz
metoda praktyczna z wykorzystaniem Dyktanda matematycznego. Przyjrzyjmy się dla
przykładu tej ostatniej. Dyktando może składać się z kilkunastu ćwiczeń. Ma zwięzłą formę i
krótki czas przeprowadzania. Polega ono na tym, że nauczyciel dyktuje kolejne czynności, zaś
uczniowie obrazują je za pomocą rysunku. Jest to metoda którą można realizować rozmaicie.
Ważne jest to aby nauczyciele czerpali inspirację, co spowoduje że nada to pracy uczniów
nowego, kreatywnego charakteru. Za inspiracją może posłużyć także przyroda. Przykładem
mogą być zajęcia plastyczne których inspiracją może być przyroda. Prace mogą być
wykonane techniką wyklejanki z materiału przyrodniczego o dowolnej tematyce. Przy okazji
można realizować zagadnienia dotyczące obserwacji zmian zachodzących w przyrodzie,
zjawisk atmosferycznych. Technika może być jednocześnie pretekstem do zapoznawania
uczniów z terminami plastycznymi na przykładach zaczerpniętych bezpośrednio ze
środowiska naturalnego i wiele innych zależy to jedynie od kreatywności nauczyciela.
Inspiracją dla planowania twórczych lekcji może być praktycznie wszystko .
Im więcej zmysłów będzie zaangażowanych w proces uczenia się tym lekcje będą ciekawsze i
bardziej interesujące. Oczywiście nauczyciel może na tysiące sposobów modyfikować lekcje
tak by nabierała ona charakter twórczy. Ważna w procesie planowania zajęć jest
innowacyjność. Ważne jest to, że każdy nauczyciel nauczający każdego przedmiotu może być
twórczy wyzwalając jednocześnie u swoich uczniów kreatywność, zainteresowanie oraz chęć
samorealizacji. Moim marzeniem choć może nierealnym jest to aby każdy nauczyciel był
twórczy. Dało by to każdemu wychowawcy poczucie wartości i spełnienia się zawodowego.
Pozwoliłoby to na rozwijanie u swoich wychowanków twórczej aktywności. Dążymy
przecież wszyscy do osiągnięcia przez nich jak najwyższego poziomu samodzielności,
rozwijania umiejętności dostrzegania różnorodnych problemów i dochodzenia różnymi
drogami do najlepszych sposobów ich rozwiązywania. Warto aby wszyscy przyszli
wychowawcy zdali sobie sprawę z tego, iż przyszłość należy do odważnych ale najpierw
należy zacząć od fundamentu : budowania siebie od podstaw, krok po kroku wzmacniając
swoją inteligencję emocjonalną i nie tylko. Dzięki twórczej działalności nauczycieli edukacja
stanie się odsłanianiem wielkiego, ludzkiego potencjału, który jest ukryty w każdym
człowieku. Nauka uczniów stanie się wówczas radością uczenia się dla siebie, dla innych, dla
świata. Osobiście traktuję bycie w przyszłości twórczym nauczycielem jako życiowe
wyzwanie które da wiele pożytku, radości nie tylko moim przyszłym, potencjalnym uczniom
ale przede wszystkim mnie samej.
Bibliografia:
1. pod red. Krzysztofa J. Szmidta „Trening twórczości w szkole wyższej” - Wyższa Szkoła
Humanistyczno-Ekonomiczna w Łodzi ; Łódź 2005
2. pod red. Ewy Szatan i Doroty Bronk „Gdyby Einstein współcześnie chodził do szkoły…
Dziecko i twórczość w pedagogice wczesnoszkolnej” –- Wydawnictwo Uniwersytetu
Gdańskiego ; Gdańsk 2008
3. Maria Wójcicka „Wybrane metody i techniki aktywizujące. Zastosowania w procesie
nauczania i uczenia się matematyki” ; Fraszka Edukacyjna ; Warszawa 2004
4. Daniel Goleman „Inteligencja emocjonalna”
5. Krzysztof J. Szmidt – „Pedagogika twórczości”
6. Społeczne Towarzystwo Oświatowe „Edukacja i Dialog” numer 8 101/1998 [w] Iwona
Borawska „Dlaczego nauczyciel musi być twórczy” ; Warszawa październik 1998
7. Grażyna Gajewska – „Pedagogika opiekuńcza. Elementy metodyki” – Zielona Góra 2006