FULL TEXT - Zeszyty Teoretyczne Rachunkowości

Transkrypt

ibu
tio
np
roh
This copy is for person
-
on
ly -
dis
tr
Wybrane problemy wyceny składników
aktywów i ich ujęcie w sprawozdaniach
finansowych banków
Joanna Wielgórska-Leszczyńska 
lu
se
Wprowadzenie

is c
op
y is
for
pe
rso
na
Końcówka wieku XX i pierwsza dekada XXI wieku pokazują wyraźne
zmiany w podejściu do wielu zagadnień, w tym w zakresie rachunkowości.
W instytucjach finansowych zmiany te są efektem konsolidacji, postępu
technicznego, zmian w regulacjach, wykonywaniu usług finansowych o zasięgu międzynarodowym, ale także współpracy na skalę globalną. W Polsce
bankowość ulegała szybkim przeobrażeniom, które następowały właściwie
w ostatnim dwudziestoleciu. Było to konsekwencją przejścia z gospodarki
centralnie planowanej do gospodarki rynkowej oraz zmian regulacji prawnych, zgodnie z którymi banki stały się samodzielnymi jednostkami działającymi na podstawie prawa bankowego i wykonującymi różne czynności
bankowe1 (Ustawa z 29 sierpnia 1997 i Ustawa z 31 stycznia 1989).
Dr Joanna Wielgórska-Leszczyńska, Katedra Rachunkowości, Szkoła Główna
Handlowa w Warszawie, [email protected]
1 Ustawą, która otworzyła działalność bankową w nowym kształcie była ustawa
z 31 stycznia 1989 r. Prawo bankowe. Ustawa ta była nowelizowana, a potem zastąpiona kolejnymi ustawami, a obecnie banki działają na podstawie przepisów
ustawy z 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe, Dz.U. z 2002 r. Nr 72 poz. 665, z późniejszymi zmianami.
Th
This copy is for personal use only - distribution prohibited.
-
-
-
ZESZYTY TEORETYCZNE RACHUNKOWOŚCI, tom 56 (112), Warszawa 2010
283
ibu
tio
np
roh
dis
tr
on
ly -
-
lu
se
1. Informacje dostarczane przez rachunkowość
y is
for
pe
rso
na
Rachunkowość udostępnia szczegółową i wszechstronną informację o działalności jednostki gospodarczej. Informacja ta jest bardzo specyficzna, pod
względem formy i treści. Znajomość rachunkowości pozwala jednak na określenie związków z innymi kategoriami ekonomicznymi, a także na racjonalne uporządkowanie wiedzy, czyli materiału informacyjnego o działalności
wykonywanej przez daną jednostkę. Nie można wszakże patrzeć na te dane
tylko z punktu widzenia teoretycznego, należy to czynić również pod kątem
praktyki, czyli ich użyteczności dla interesariuszy (którymi w bankach są
przede wszystkim depozytariusze, kredytobiorcy, akcjonariusze, organy
regulacyjne) przy podejmowaniu decyzji. Rachunkowość ujmuje w księgach
rachunkowych, a następnie ujawnia w sprawozdaniach finansowych, dane
is c
op
2 Na początku jednak banki stosowały przepisy zarządzenia Prezesa Narodowego
Banku Polskiego z dnia 10 lutego 1983 r. w sprawie jednolitych zasad rachunkowości
bankowej. Przepisy te zastąpiono dopiero od 1 stycznia 1991 r. także zarządzeniem
Prezesa Narodowego Banku Polskiego w sprawie jednolitych zasad rachunkowości
bankowej. Te dwa zarządzenia wydano na podstawie delegacji z ustawy o Narodowym Banku Polskim. Następne zmiany zostały wprowadzone również zarządzeniem Prezesa Narodowego Banku Polskiego w sprawie szczególnych zasad rachunkowości banków i sporządzania informacji dodatkowej, wydanym na podstawie delegacji z ustawy o rachunkowości, która po kolejnych nowelizacjach przekazała prawo do
wydawania aktów wykonawczych dotyczących szczególnych zasad rachunkowości
banków z rąk prezesa NBP w ręce ministra właściwego do spraw finansów publicznych. Obecnie obowiązuje Rozporządzenie Ministra Finansów z 29 sierpnia 2008 r.
w sprawie szczególnych zasad rachunkowości banków.
Th
-
-
W ślad za zmianami w zakresie wykonywania czynności bankowych zmieniały się regulacje dotyczące prowadzenia rachunkowości banku2 (Zarządzenie, 1983, Zarządzenie 1991, Zarządzenie 1995, Rozporządzenie 2008).
Celem opracowania jest zaprezentowanie wybranych kwestii dotyczących
wyceny niektórych składników aktywów oraz wykazywania ich w sprawozdaniach finansowych banków na podstawie przeprowadzonej analizy sprawozdań finansowych banków, a ponadto wskazanie na potrzebę modyfikacji
w najbliższej perspektywie informacji wykazywanych przez banki. Mając
na uwadze wymagania MSSF dotyczące ujawnień, należy zwrócić uwagę na
szczególne znaczenie jasności i przejrzystości udostępnianych informacji
w każdych warunkach, zwłaszcza w czasie kryzysu na rynkach finansowych.
Przyjęte w opracowaniu metody badawcze opierają się na studiach literaturowych, przeglądzie aktów prawnych, analizie sprawozdań finansowych
banków oraz wnioskowaniu.
284
ibu
tio
np
roh
dis
tr
on
ly -
se
lu
na
rso
pe
for
y is
op
is c
Th
-
liczbowe o stanie składników aktywów i źródłach ich finansowania, strumieniach przepływów oraz uzyskanych korzyściach i poniesionych kosztach. Te dane są uzupełniane informacjami opisowymi. Pokazują one stan
i strukturę majątku na ściśle określony moment czasowy lub za odpowiedni
okres. Z punktu widzenia odbiorców informacji finansowej o działalności
banku, niezmiernie ważne są dane o należnościach i depozytach oraz kapitale własnym, gdyż to one decydują o kondycji finansowej i płynności banku.
Mając na uwadze fakt, że rachunkowość banku pozwala na dostarczenie
danych o działalności banku w postaci sprawozdań finansowych, przeprowadzono analizę sprawozdań dwunastu banków (wymienionych w tabeli 1),
których akcje są notowane na Giełdzie Papierów Wartościowych w Warszawie. Analiza ta ma zwrócić uwagę na trzy kwestie:
1) ujawniane informacje o polityce rachunkowości banków,
2) główną pozycję aktywów, którą są należności od klientów z tytułu udzielonych pożyczek i kredytów, a w tym kontekście na ich wycenę,
3) udział kapitałów własnych w finansowaniu aktywów.
Dlaczego te aspekty są ważne? Odpowiedź na to pytanie jest złożona. Po
pierwsze, należy stwierdzić, że banki pożyczają środki powierzone, a nie
własne. Po wtóre, banki powinny przywiązywać szczególną uwagę do rzetelnej wyceny należności, gdyż tylko wtedy mogą udowodnić depozytariuszowi, że będzie możliwy zwrot jego środków pieniężnych. Fakt finansowania
tylko w niewielkim stopniu aktywów kapitałami własnymi decyduje o ryzyku podejmowanym przez zarządzających. Zagadnienia te są istotne zwłaszcza w sytuacji zawirowań na rynkach finansowych. Potwierdziły to przypadki upadłości banków oraz niedoborów płynności w niektórych bankach3
(Ruciński, 2010, s. A15).
Problemy te były efektem zbytniej ekspansji kredytowej i nieprawidłowego szacowania ryzyka, ale także nieodpowiednich regulacji. Jak twierdzą
C. Cookson, G. Tett, Ch. Cook (4–6.12.2009, s. D1) „Międzynarodowe regulacje bankowe, takie jak umowa Bazylea II były (...) przewrotne, gdyż najsurowsze wymogi kapitałowe nałożyły na najmniejsze i słabiej zróżnicowane
banki (które stanowiły najmniejsze zagrożenie dla całego systemu), zostawiając więcej luzu wielkim instytucjom”. Ponadto występuje niespójność
regulacji w zakresie rachunkowości i regulacji nadzorczych. Konsekwencją
tego jest inne klasyfikowanie aktywów i zaliczanie poszczególnych pozycji
do kapitałów własnych banku oraz odrębna sprawozdawczość dla celów
nadzorczych i sprawozdawczość finansowa dla innych użytkowników.
3 Bankructwa banków w USA – Lehmans Brothers i Bear Stears, Merrill Lynch
przejęty przez Bank of America, olbrzymia pomoc dla Fannie Mae i Freddie Mac,
Goldman Sachs, JPMorgan Chase oraz podobnych instytucji.
285
y is
ibu
tio
np
roh
for
pe
rso
na
lu
se
on
ly -
dis
tr
Przy rozpatrywaniu danych ujętych w księgach rachunkowych i zaprezentowanych w sprawozdaniu finansowym należy pamiętać, że zostały one
ujawnione w określonych wartościach. Wartości te wynikają z przyjętych
i stosowanych przez bank zasad wyceny. Zasady te mogą być zróżnicowane
w zależności od składników podlegających wycenie. Ustalając reguły wyceny,
kierownictwo banku powinno wziąć pod uwagę normy prawne krajowe i/lub
międzynarodowe, a także cel, jakiemu służy wycena. W założeniach koncepcyjnych określono, że wycena to proces zmierzający do ustalenia kwot pieniężnych, w jakich składniki sprawozdania finansowego mają zostać ujęte
i wykazane w bilansie oraz w rachunku zysków i strat (MSSF, 2007, s. 71).
Kierownictwo banku jest zobowiązane ujawnić we wprowadzeniu do sprawozdania finansowego, jakie zasady wyceny zastosowało do poszczególnych
składników sprawozdania. Zgodnie z MSSF, mogą to być (MSSF, 2007,
s. 71–72):
1) zasada kosztu historycznego,
2) zasada aktualnej ceny nabycia,
3) zasada wartości możliwej do uzyskania (realizacji),
4) zasada wartości bieżącej.
Oznacza to, że nie ma jednolitych zasad wyceny i bank może stosować różne
zasady wyceny. Na moment początkowego ujęcia bank wycenia składniki
w wartości wynikającej z przeprowadzonych czynności bankowych, natomiast na moment bilansowy „często przyjmuje się, że najlepsza jest wycena
według kosztu historycznego” (Hendriksen, van Breda, 2002, s. 514). Potwierdzają to treści zawarte w sprawozdaniach banków4, z których wynika,
że do wyceny składników w sprawozdaniu zastosowano koszt historyczny5,
z wyjątkiem aktywów finansowych6 i zobowiązań finansowych wycenianych
is c
op
4 Analizę oparto na sprawozdaniach finansowych 12 banków, z ich stron internetowych. Adresy tych stron podano w wykazie literatury. Zgodnie z zamieszczonymi
w sprawozdaniach stwierdzeniami zostały one sporządzone według Międzynarodowych Standardów Sprawozdawczości Finansowej (MSSF) przyjętych do stosowania
w Unii Europejskiej.
5 Niektóre banki nie zamieszczają informacji o stosowaniu kosztu historycznego,
lecz wskazują, do których składników stosują wartość godziwą.
6 Wartość godziwą niektóre banki stosują do wyceny aktywów dostępnych do sprzedaży, np. BOŚ, BZWBK, ING, CITI Handlowy, z tym że BZWBK, ING, CITI Handlowy
dodały, iż z wyjątkiem tych, dla których nie można wiarygodnie ustalić wartości
godziwej. Ponadto ING stosuje wartość godziwą do wyceny nieruchomości i nieruchomości inwestycyjnych.
Th
-
2. Ustalanie wartości wybranych
składników w bankach i ich prezentacja
w sprawozdaniu finansowym
286
ibu
tio
np
roh
dis
tr
on
ly -
se
lu
na
rso
pe
-
for
y is
op
is c
Th
Wartości szacunkowe są stosowane dla tych aktywów i pasywów, których wartości nie da się określić w jednoznaczny sposób na podstawie innych źródeł.
7
-
według wartości godziwej przez rachunek zysków i strat, w tym instrumentów pochodnych, oraz pozostałych składników aktywów finansowych i zobowiązań finansowych, które są wyceniane w wartości zamortyzowanego kosztu
(należności i zobowiązania wobec banków i klientów oraz dłużne papiery wartościowe klasyfikowane jako pożyczki i należności) lub w cenie nabycia pomniejszonej o odpisy z tytułu utraty wartości. W niektórych bankach (np.
BZWBK, ING, BPH) składniki aktywów trwałych, zaklasyfikowane jako przeznaczone do sprzedaży, są wykazywane w kwocie niższej spośród ich wartości bilansowej i wartości godziwej, pomniejszonej o koszty zbycia.
Należy jednak dodać, że sporządzenie sprawozdania finansowego wymaga
od kierownictwa dokonania subiektywnych ocen, estymacji i przyjęcia założeń, które wpływają na stosowane zasady rachunkowości, na prezentowane
kwoty aktywów i pasywów oraz przychodów i kosztów. Oznacza to zarazem,
że „wartości szacunkowe są nieprecyzyjne i mogą zależeć od osądu kierownictwa” (MSRF, 2009, s. 122). Generalnie banki wskazują, iż szacunki są dokonywane na podstawie dostępnych danych historycznych oraz innych
czynnikach uznawanych za właściwe w danych warunkach7. Tym samym
wpływają one na wartości bilansowe aktywów i pasywów, które pod wpływem zmiany szacunków (spowodowanych rozpoznanymi na określony moment okolicznościami wynikającymi z różnych niepewności) muszą zostać
skorygowane. Z powyższych treści wynika, że sformułowania użyte w sprawozdaniu są ogólne, przytoczone wprost za standardami i chyba niezbyt
czytelne dla wielu użytkowników.
Zbyt mało miejsca poświęca się najistotniejszej pozycji aktywów, jaką są
należności od klientów z tytułu udzielonych kredytów i pożyczek, co wynika
z tabeli 1.
Należności od klientów stanowią od 30 % do 86,8% sumy aktywów i można
wręcz stwierdzić, że w niektórych bankach mają decydujący wpływ na sumę
bilansową. Są one także ważne w sytuacji, gdy głównym źródłem finansowania aktywów są zobowiązania, gdyż (jak wynika z tabeli 1) w 2007 r. kapitały własne były źródłem finansowania aktywów od 6,4% w przypadku BRE
do 24% w przypadku Noble Bank. W 2008 r. było sfinansowanych kapitałami własnymi tylko 5% aktywów BRE Bank, 11,6 % aktywów Noble Bank
i 13,4% aktywów CITI Handlowy.
287
ibu
tio
np
roh
on
ly -
dis
tr
2007
48.368.737
29.242.011
9.042.004
10.239.448
2.254.346
39.181.904
51.826.426
38.008.361
119.568.556
12.784.112
2.011.705
27.068.504
se
2008
72.335.392
46.007.132
11.092.046
15.764.109
2.854.699
55.210.084
69.535.885
41.245.371
127.978.457
15.664.970
5.577.103
38.621.122
Udział kapitałów własnych
w finansowaniu
aktywów (w %)
2008
2007
5,0
6,4
5,4
7,1
7,8
9,5
6,7
9,0
11,2
10,6
8,0
9,8
5,8
7,1
13,4
14,4
12,2
12,0
10,1
11,1
11,6
24,0
6,7
8,3
na
lu
Źródło: opracowanie własne na podstawie sprawozdań finansowych banków zamieszczonych na stronach internetowych, wskazanych w spisie literatury.
is c
op
y is
for
pe
rso
W odniesieniu do tej pozycji bilansu, czyli należności od klientów8, niezmiernie są ważne: wyliczenie zdyskontowanych przyszłych przepływów pieniężnych wynikających z umowy kredytowej, określenie opłacalności kredytu/pożyczki oraz prawdopodobieństwa odzyskania środków pieniężnych,
a także określenie zasad rozpoznania strat z tytułu utraty wartości. Czynności
związane z wyceną należności według zamortyzowanego kosztu z uwzględnieniem efektywnej stopy procentowej zostały przeze mnie zaprezentowane
we wcześniejszym opracowaniu (Wielgórska-Leszczyńska, 2005, s. 28–30).
Biorąc pod uwagę treści zapisane w sprawozdaniach finansowych banków
można stwierdzić, że występuje różnorodność w ustalaniu wartości poszczególnych składników. W odniesieniu do niektórych z nich banki powinny
wziąć pod uwagę ceny obowiązujące na rynkach światowych, poziom inflacji
(także tej, jaka występuje w innych krajach niż siedziba banku), poziom
międzynarodowych stóp procentowych. Potrzebne jest więc racjonalne podejście do wyceny, aby osiągnąć zakładane cele. Wymaga to znajomości aktualnej sytuacji, ale niezbędne jest określenie, jaka sytuacja jest pożądana.
Dotyczy to nie tylko wyceny, ale i prezentacji danych w sprawozdaniu finansowym. Przeglądając sprawozdania finansowe banków trudno znaleźć identyczny układ i nazewnictwo pozycji w poszczególnych elementach sprawoz-
Th
-
Nazwa banku
BRE
Millennium
BOŚ
Nordea
DZ Bank
BZWBK
ING
CITIHandlowy
Pekao S.A.
BPH
Noble Bank
Kredytbank
Udział należności od klientów
w aktywach
(w %)
2008
2007
58,4
54,5
70,9
71,4
70,2
66,4
86,8
84,3
45,1
55,9
59,1
56,5
36,4
31,0
30,3
30,0
58,7
53,5
56,7
46,7
69,5
58,9
69,7
62,4
Aktywa
w tys. PLN
-
Tabela 1. Udział należności od klientów w aktywach
8 Klienci to jednostki sektora finansowego, z wyłączeniem banków, sektora niefinansowego oraz sektora instytucji rządowych i samorządowych.
288
ibu
tio
np
roh
dis
tr
on
ly -
se
lu
na
rso
3. Perspektywy zmian w rachunkowości banków
y is
for
pe
Rachunkowość w bankach powinna rozwijać się wraz ze zmianami, jakie
są wprowadzane w systemie bankowym11. W związku z tym, że w warunkach globalizacji gospodarek oraz internacjonalizacji prowadzących w nich
procesów występują zmiany o zasięgu międzynarodowym, należy patrzeć
analogicznie także na rachunkowość. Tym niemniej należy postawić pytania: 1) dokąd zmierza rachunkowość, 2) jakim celom ma służyć, 3) co poszczególni użytkownicy chcą uzyskać od rachunkowości?
is c
op
9 Jedne banki używają określenia „Należności od klientów”, inne – „Kredyty i pożyczki udzielone klientom”, a jeszcze inne – „Kredyty, pożyczki i inne należności od
klientów”, albo „Kredyty, pożyczki i inne należności od sektora niefinansowego”. Z powyższego wynika, jak trudno uzyskać porównywalność danych. Niestety, taka sytuacja dotyczy także innych pozycji.
10 Standardy w tym miejscu są rozumiane jako regulacje zarówno o zasięgu krajowym, jak i międzynarodowym, które określają ogólne rozwiązania problemów rachunkowości.
11 Obecnie występuje wysoki, a może nawet nadmierny poziom uregulowań działalności banków. W ostatnim czasie wiele mówi się i pisze o rekomendacji T wdanej
przez KNF, która ograniczy możliwości banków w zakresie udzielania kredytów,
gdyż wielu klientów nie spełni wymagań w niej określonych.
Th
-
dania9. Nie jest to jedyna trudność, bo ponadto występuje zamieszczanie
danych w wartościach brutto lub netto.
Z powyższego widać, że niezbędne są pewne ujednolicenia i o takim podejściu mówi się od lat. Po krachu na rynku papierów wartościowych w 1929 r.,
stwierdzono, że „Dopóki standardy rachunkowości nie zostaną ustalone,
a prawo nie narzuci żadnych szczególnych kanonów, zarząd i jego księgowi
mogą kształtować wielkości w określonych granicach dużym stopniu według
swojego uznania” (Hendriksen, van Breda, 2002, s. 84). Standardy zostały
ustalone10, ale pozostawiono w nich możliwości wyborów, których dokonują
kierownicy jednostek. Od ich mądrości, osądów i rzetelności zależy jakość
prezentowanych informacji, a to oznacza, że (Mączyńska, 2010, s. 45) „kreowany przez rachunkowość obraz wyników przedsiębiorstw jest, co prawda
rzetelny z punktu widzenia obowiązujących zasad rachunkowości, ale pozostaje w niezbyt ścisłym związku z rzeczywistością gospodarczą i w tym sensie
daleki jest od rzetelnej prawdy ekonomicznej”.
Tym samym, ujmując jakość informacji sprawozdawczych w szerszym
kontekście, należy stwierdzić, że zależy ona od (Luty, 2010, s. 33): 1) regulacji prawnych (norm i standardów), 2) interpretacji rzeczywistości przez
księgowych, 3) kreowania nowych relacji w biznesie.
289
ibu
tio
np
roh
dis
tr
on
ly -
se
lu
na
rso
pe
for
y is
op
is c
Cykl gospodarczy jest także określany jako zestaw krótkoterminowych wahań
działalności gospodarczej w górę i w dół, w ramach głównego długookresowego trendu.
Cykl obejmuje cztery fazy: recesję, dno koniunktury, ożywienie i szczyt. Cykl rozpoczyna się od recesji, czyli ogólnego spadku aktywności gospodarczej.
13 J.M. Keynes stwierdził, że w okresie cyklu koniunkturalnego gospodarka przechodzi kolejno przez fazy: ożywienia, rozkwitu, kryzysu i depresji (recesji).
12
Th
-
Gdy na te pytanie będą już znane odpowiedzi, należy określić działania,
jakie powinny zostać podjęte, aby osiągnąć zamierzony efekt. Jeśli nie poznamy odpowiedzi na powyższe pytania, to można stwierdzić, że każde rozwiązanie jest dobre. Dlatego w tym miejscu warto przywołać stwierdzenie, że
„istotą rachunkowości zawsze będzie rejestrowanie, klasyfikowanie i prezentowanie całościowego obrazu w zwięzły sposób” (Hendriksen, van Breda,
2002, s. 35). Oczekiwania zaś i umiejętności interpretacji danych zamieszczonych w sprawozdaniu finansowym są uzależnione od grupy użytkowników. W. Beaver wyróżnia pięć grup użytkowników informacji wytwarzanych przez rachunkowość, a mianowicie: inwestorzy, pośrednicy informacyjni, instytucje regulujące, zarząd, biegli rewidenci. (Beaver, 1989, s. 16).
W odniesieniu do informacji finansowych dostarczanych przez banki,
każda z tych grup użytkowników jest ważna, ale zarazem posiada inną
wiedzę, umiejętności czytania i interpretacji danych. Najbardziej zróżnicowaną pod tym względem grupą są inwestorzy – akcjonariusze, finansujący
od kilku do kilkunastu procent aktywów, oraz depozytariusze, finansujący
pozostałą część. W związku z tym, że głównym dostarczycielem źródeł finansowania są depozytariusze, ich potrzeby informacyjne powinny być zaspokojone zgodnie z ich oczekiwaniami. Oznacza to, że dane zawarte w sprawozdaniu finansowym banku powinny być przedstawione w sposób syntetyczny i zrozumiały dla tak szerokiej i zróżnicowanej grupy odbiorców, podejmujących decyzje o ulokowaniu nowych bądź utrzymywaniu dotychczas
złożonych środków. W praktyce jednak twórcy różnych rozwiązań i odpowiedzialni za przygotowanie sprawozdań nie pytają poszczególnych odbiorców
o ich oczekiwania, lecz czynią to według narzuconych przez ustawodawców
norm lub własnego uznania. Twierdzą przy tym, że dokonywane zmiany
w prezentacji danych są efektem zmian w otoczeniu i są zgodne z potrzebami odbiorców informacji.
Niewątpliwie widać pewien związek występujący między zmianami w uregulowaniach dotyczących rachunkowości (zakresem dostarczanych danych)
a cyklami gospodarczymi, rozumianymi jako powracającymi, ale nieregularnie
wahaniami poziomu ogólnej działalności gospodarczej12 (Kamerschen i in.,
1993, s. 152) lub, jak określał to Keynes, cyklami koniunkturalnymi13. Uregulowania te są „jak gdyby” odpowiedzią na kryzys i recesję. Tworząc je
oczekuje się poprawy sytuacji, czyli, że dzięki zmianom przepisów nastąpi
udostępnienie, przez podmioty zobowiązane, informacji wiarygodnych i porównywalnych. Właśnie problem porównywalności jest tym, który pokazuje
290
ibu
tio
np
roh
dis
tr
on
ly -
se
Podsumowanie
op
y is
for
pe
rso
na
lu
Banki jako jednostki zaufania publicznego15, które (jak wykazano wcześniej), gospodarują przede wszystkim środkami pieniężnymi powierzonymi
przez depozytariuszy, powinny szczególnie rzetelnie, jasno i przejrzyście prezentować dane o swojej sytuacji majątkowej i finansowej. Dlatego bank powinien skoncentrować się na zaspokojeniu potrzeb informacyjnych szerokiego grona interesariuszy, którzy poszukują informacji kompletnych, dokładnych, podanych w sposób syntetyczny (skoncentrowany), aktualnych.
Aspekt skoncentrowania danych wiąże się z potrzebą usprawnień w pozyskiwaniu informacji w sytuacji, gdy rośnie ilość danych, spośród których
należy wybrać użyteczne dla oceny i podjęcia decyzji16 (Potop danych, s. B8).
Jednak osoby odpowiedzialne za sprawozdawczość, dążąc do zaspokojenia
zmiennych wymagań informacyjnych interesariuszy, nie mogą naruszyć fundamentów rachunkowości. Podejmowane działania nie mogą być odpowiedzią na aktualne potrzeby, czy w krótkiej perspektywie, lecz powinny być
rozpatrywane w długim horyzoncie czasowym.
is c
14 W analizowanych 12 bankach raporty finansowe liczyły od 40 do 230 stron.
Oznacza to, że zakres danych był różny, ale niestety, także ich jakość.
15 Z badań socjologicznych wynika, że kryzys spowodował spadek zaufania do
bankowców w Polsce i na świecie. Należy jednak dodać, że problem powinien być
analizowany w szerszym kontekście, zaczynając od regulacji, poprzez ich stosowanie, aż do rzetelności ludzi wykonujących określone zadania.
16 Ilość informacji w świecie rośnie w zawrotnym tempie. Według niektórych
szacunków rodzaj ludzki wytworzył w 2005 r. 150 eksabitów (miliard gigabajtów)
danych, a w tym roku 1,2 tys. eksabitów. Dane za publikacją w Rzeczpospolitej,
która jest przedrukiem z „The Ekonomist” 27.02–5.03.2010.
Th
-
rozbieżności miedzy bankami w zakresie ujawniania informacji, zastosowanych metod wyceny, prezentacji danych w raportach finansowych pod względem ilości i jakości14. Jak twierdzi De Soto (2009, s. XX i XXI): „największym
błędem przeprowadzonej ostatnio w skali całego świata reformy rachunkowości jest to, że wyrzuca ona na śmietnik stulecia doświadczeń rachunkowości i zarządzania działalnością gospodarczą, zastępując zasadę ostrożności
(…) zasadą wartości godziwej. (…) Może to doprowadzić do sztucznego efektu
bogactwa w fazie boomu każdego cyklu koniunkturalnego”. W obecnym momencie stoją więc przed rachunkowością banków duże wyzwania dotyczące
rzetelnego i czytelnego przedstawienia działalności. Tym bardziej, że jest to
czas, gdy banki będą chciały odzyskać zaufanie klientów oraz poprawić swoje wyniki i pozycję na rynku. Aby w pogoni za zyskiem nie zapomniano
o zasadach etycznych i odpowiedzialności społecznej.
291
dis
tr
Cookson C., Tett G., Cook Ch. (4–6.12. 2009), Finansiści szukają ratunku w biologii
i fizyce, „Gazeta Prawna” nr 237 (2613), za: „Financial Times”.
De Soto J.H., (2009), Pieniądz, kredyt bankowy i cykle koniunkturalne, Instytut Ludwiga Von Misesa, Warszawa.
Encyklopedia biznesu (1995), red. W. Pomykało, Fundacja Innowacja, Warszawa.
on
ly -
Hendriksen E.A., M.F. van Breda (2002), Teoria rachunkowości, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Kamerschen D.R., McKenzie R.B., Nardinelli C. (1993), Ekonomia, Fundacja Gospodarcza NSZZ „Solidarność”, Gdańsk.
se
Luty Z. (2010), Wirtualny wymiar informacji finansowych, [w:] Mączyńska E.,
Messner Z. (red.) Zagrożenia w działalności gospodarczej a prawo bilansowe,
PTE, SKwP, Warszawa.
na
lu
Mączyńska E. (2010), Rachunkowość a wczesne ostrzeganie przed zagrożeniami w działalności gospodarczej, [w:] Mączyńska E., Messner Z. (red.) Zagrożenia w działalności gospodarczej a prawo bilansowe, PTE, SKwP, Warszawa.
Międzynarodowe Standardy Sprawozdawczości Finansowej (2007), SKwP, IASB,
Warszawa.
rso
Międzynarodowe Standardy Rewizji Finansowej i Kontroli Jakości (2009), tom 1,
SKwP, IFAC, Warszawa.
pe
Potop danych, którego nie sposób zatrzymać, „Rzeczpospolita”, Nr 50 (8561).
Rozporządzenie Ministra Finansów z 29 sierpnia 2008 r. w sprawie szczególnych
zasad rachunkowości banków, Dz.U. Nr 161 poz. 1002.
for
Ruciński Ł., Protokoły mędrców z Wall Street, „Rzeczpospolita”, 20 stycznia 2010.
Ustawa z 31 stycznia 1989 r. Prawo bankowe, Dz.U. Nr 4, poz. 21.
y is
Ustawa z 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe, Dz.U. z 2002 r. Nr 72 poz. 665, z późniejszymi zmianami.
op
Wielgórska-Leszczyńska J. (2005), Ekspozycje kredytowe w banku i odpisy z tytułu
utraty ich wartości – zagadnienia wybrane, [w:] Problemy rachunkowości, październik – grudzień.
is c
Zarządzenie Prezesa Narodowego Banku Polskiego z dnia 10 lutego 1983 r. w sprawie jednolitych zasad rachunkowości bankowej, Dz. Urz. NBP nr 1, poz. 1.
Zarządzenie nr 1/91 Prezesa Narodowego Banku Polskiego z dnia 12 lutego 1991 r.
w sprawie jednolitych zasad rachunkowości bankowej, Dz. Urz. NBP Nr 2 poz. 3.
Th
-
ibu
tio
np
roh
-
Beaver W.H. (1989), Financial Reporting, Prentice Hall, Englewood Cliffs, N.J., s. 16,
[w:] Hendriksen E.A. M.F.van Breda, (2002), Teoria rachunkowości, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
-
Literatura
Zarządzenie Nr 1/95 Prezesa Narodowego Banku Polskiego z dnia 16 lutego 1995 r.
w sprawie szczególnych zasad rachunkowości banków i sporządzania informacji
dodatkowej, Dz. Urz. NBP Nr 4, poz. 8.
292
ibu
tio
np
roh
pe
Summary
Selected problems in assets measurement and disclosure
in financial statements of banks
is c
op
y is
Accounting provides a broad range of detailed information about bank's activities. Data concerning receivables and deposits are the most important for the users
of financial statements as they determine the bank’s financial position and liquidity. Analysis of financial statements of 12 banks quoted on Warsaw Stock Exchange
shows that they do not always present sufficient data concerning accounting policies and receivables from clients (which constitute from 30% up to 86.8% of their
assets). The fact that only from 5% to 13.4% of assets are financed by owners' equity is not disclosed, either. The research showed differences between banks in the
scope of information disclosed, methods of valuation used, and quality of data presented in financial reports.
In the nearest future accounting for banks will be changing and developing together with changes introduced in the bank system. Nevertheless, this development should follow the direction of better presentation of the information that have
essential influence on the bank's condition and security. Data should be reliable,
comparable, up-to-date, and presented in a concise way.
Th
-
dis
tr
rso
na
lu
se
on
ly -
Rachunkowość udostępnia szczegółową i wszechstronną informację o działalności
banku. Dla odbiorców najważniejsze są dane o należnościach i depozytach, gdyż to
one decydują o kondycji finansowej i płynności banku. Z analizy sprawozdań finansowych dwunastu banków, których akcje są notowane na Giełdzie Papierów Wartościowych w Warszawie, wynika że nie zawsze są ujawniane wystarczające dane
o polityce rachunkowości i zbyt mało miejsca poświęca się należnościom od klientów, które stanowią od 30% do 86,8% aktywów. Także nie wskazuje się na fakt, że
tylko od 5% do 13,4% aktywów jest finansowanych kapitałami własnymi. Badanie
pokazało rozbieżności między bankami w zakresie ujawniania informacji, zastosowanych metod wyceny, prezentacji danych w raportach finansowych pod względem
ilości i jakości.
W najbliższych latach rachunkowość w bankach będzie zmieniała się i rozwijała wraz
ze zmianami, jakie są wprowadzane w systemie bankowym. Rozwój ten powinien też
iść w kierunku lepszej prezentacji tych składników, które mają zasadniczy wpływ
na kondycję i bezpieczeństwo banku. Udostępniane dane powinny być wiarygodne,
porównywalne i aktualne oraz podane w sposób syntetyczny (skoncentrowany).
for
-
Streszczenie
-
Sprawozdania finansowe banków zamieszczone na następujących stronach:
www.brebank.com.pl, www.bankmillennium.pl, www.bosbank.pl,
www.nordeabank.pl, www.dzbank.pl, www.bzwbk.pl, www.ing.pl,
www.citihandlowy.pl, www.pekao.com.pl, www.bph.pl, www.getinnoblebank.pl,
www.kredytbank.pl, data odczytu 5.02. 2010.
293
294
-
op
is c
Th
y is
-
pe
lu
na
rso
se
for
dis
tr
-
ibu
tio
np
roh
on
ly -
-

FULL TEXT - Zeszyty Teoretyczne Rachunkowości

Transkrypt

Podobne dokumenty

This copy is for personal use only