przez media - Publiczna Szkoła Podstawowa nr 2 im. Kazimierza

„WYCHOWANIE” PRZEZ MEDIA
REFERTAT WYGŁOSZONY DO RODZICÓW
W dzisiejszym krótkim referacie pragniemy zwrócić państwa
uwagę na oddziaływanie tak zwanych mass mediów w procesie
wychowawczym dzieci.
Wpływ
mediów na dzieci i młodzież niejednokrotnie było
przedmiotem zainteresowania ze strony wielu pedagogów i
psychologów. Wyniki badań potwierdziły ich ogromną rolę w
formowaniu osobowości młodego człowieka i dziś jest to fakt
niekwestionowany.
Media w dużej mierze kształtują poglądy i postawy przez
podsuwanie określonej wiedzy o świecie i przez lansowanie pewnych
wartości.
Być może większość rodziców uważa, że dzieci i młodzież mogą
uzależnić się jedynie od alkoholu, narkotyków, czy nikotyny l.
Tymczasem do groźnych uzależnień, które występują coraz częściej,
a są zwykle bagatelizowane należy uzależnienie od
telewizji,
komputera i Internetu. Wielu rodziców nie zdaje sobie sprawy ze
skali zagrożenia. Często akceptują to, że ich nastolatki spędzają całe
godziny przed telewizorem czy komputerem, nie wychodzą z domu i
nic złego nie robią, a w związku z tym, nie grozi im żadne
niebezpieczeństwo z zewnątrz. Sądzą, że w ten sposób mają na oku
swoje dzieci i chronią je przed złym towarzystwem.
W rzeczywistości nierzadko szkoła jest dla uczniów jedynie
przerywnikiem w oglądaniu telewizji i spędzania czasu przed
monitorem komputera.
Poznawanie prawdziwego życia przeznaczają na obcowanie z
kulturą wizji, obrazu czyli ,,życia na niby". W filmach samochód
przejeżdża bawiące się dzieci z zajączkami, po czym wszyscy wstają i
bawią się dalej. Pajac wyskakuje z bardzo wysokiego piętra i skacze
jeszcze wyżej. Tymczasem rzeczywistość w odróżnieniu od fikcji
rządzi się ściśle określonymi , niezmiennymi i koniecznymi prawami.
1
W prawdziwym życiu istnieje ścisła zależność między przyczyną
a skutkiem . Do tego, aby móc przewidzieć skutki swego
postępowania, potrzebna jest wyobraźnia. A jej rozwój hamuje
właśnie kultura narzuconych wizji, kultura obrazu. Ten, kto nie jest w
stanie przewidzieć skutków swego postępowania, - nie jest w stanie
wziąć za nie odpowiedzialności. Nie jest w stanie logicznie myśleć
i nie dojrzewa jego osobowość. Samotne siedzenie godzinami przed
ekranem wyobcowuje z otoczenia. Młody człowiek nie poznaje praw
rządzących grupami społecznymi, nie uczy się dobrej komunikacji
interpersonalnej, nie zna wspólnotowych gier i zabaw. Szeroko
lansowana zasada wewnętrznego luzu, aby każdy robił co chce prowadzi do egoizmu, nie radzenia sobie z własnymi emocjami,
do społecznego chaosu. Prezentowana w środkach społecznego
przekazu przemoc stymuluje nie rzadko agresywne, przestępcze,
a nawet kryminalne zachowania dzieci i młodzieży. W niektórych
domach nawet kilkuletnie dzieci spędzają wiele godzin przed
telewizorem. Powoduje to zanik więzi rodzinnych i ogranicza
możliwości właściwych oddziaływań wychowawczych ze strony
rodziców. Szkodzi zdrowiu gdyż naraża dzieci na wielogodzinne
siedzenie w zamkniętym pomieszczeniu, podlegając niezdrowemu
promieniowaniu elektromagnetycznemu, osłabia wzrok, a mocna fonia,
którą preferują upośledza słuch i system nerwowy.. Taka sytuacja
prowadzi do rezygnacji z ruchu i aktywnego wypoczynku na świeżym
powietrzu.
A co dzieje się z dzieckiem, które spędza czas przed ekranem
komputera? Im jest młodsze, tym mniej odróżnia wirtualny świat od
rzeczywistości. Te dwa światy przenikają się i mieszają, lecz ten
fikcyjny jest o wiele ciekawszy. W realnym życiu są lekcje do
odrabiania, czy inne obowiązki, a w grze dziecko jest bohaterem,
,,supermenem". Lata w powietrzu, chodzi po ścianach jak człowiek
pająk. Jest niezniszczalne, elektroniczne zjawy nie mają krwi, nie
odczuwają bólu. Realny świat jest już tylko nudą, nieznośną
koniecznością, przerwą w grze. Ale adrenalina, która zasila krew
podczas gry w zabijanie, jest prawdziwa.
Podniecenie, pobudzenie organizmu do walki jest faktem,
chociaż bodziec jest nierzeczywisty. Zmiany w psychice, które
2
towarzyszą walce na ekranie, stają się pożądanym stanem. Bez tego
pobudzenia dziecku jest nudno i byle jak. Prawdziwe życie nie
dostarcza takich bodźców , jakie daje wirtualny świat, więc dziecko
czym prędzej włącza komputer by poczuć ,,zastrzyk energii".
Twórcy wirtualnych zabaw dbają o atrakcyjność.
Kolorowy, trójwymiarowy i pełen napięcia świat wciąga jak narkotyk.
W gruncie rzeczy działa tak samo i tak samo uzależnia. Uczucia
przeżywane w wirtualnym świecie stają się prawdziwe. Są jak sny,
z których co raz trudniej się obudzić. Odgłosy strzelaniny w
dziecięcym
pokoju,
wybuchy
bomb,
rozdzierające
krzyki
mordowanych nie są obce w wielu domach i są cichym przyzwoleniem
niejednych rodziców. Lansowane w dzisiejszych czasach wychowanie
bezstresowe daje rodzicom błędne przekonanie, że dziecko ma
wzrastać bez żadnych zakazów, w atmosferze samych przyjemności,
których finansowanie jest zadaniem rodziców. Być może dlatego
coraz więcej małolatów namiętnie gra w krwawe gry komputerowe.
Coraz częściej słyszymy od dzieci, że przemoc jest świetną zabawą.
Nierzadko też obserwujemy próby przenoszenia do realnego świata
doświadczeń komputerowej rzeczywistości.
Badania naukowe
wykazują , że dzieci stale narażone na oglądanie obrazów przemocy w
komputerze są bardziej skłonne ją stosować. Niestety w grach
komputerowych bardzo często prezentowane są negatywne, amoralne,
agresywne wzorce zachowań.
Oglądanie i uczestniczenie w grach pełnych grozy, przemocy i
gwałtu zakłóca prawidłowy rozwój emocjonalny, poznawczy i społeczny.
Brutalna rzeczywistość medialna jest źródłem rozdrażnienia i
nerwowości.
Inny problem stanowi obecność elementów erotycznych lub
pornograficznych w grach komputerowych. Są one zazwyczaj
dodatkiem do gry lub formą nagrody za przejście do następnego
etapu.
Wśród tylu zagrożeń nie należy zapominać, że komputer i inne
media
przy właściwym wykorzystaniu dają szansę i możliwość
przekazywania wartości, norm społecznych, wzorów zachowań poprzez
inicjowanie
w
dzieciach
istotnych
dyspozycji
osobowych,
zainteresowań, aspiracji, postaw i potrzeb.
3
W ostatnich latach pojawił się także w naszych domach konkurent
komputera czyli Internet. Sieć internetowa przeżyła ostatnio
gwałtowny rozwój. Dla jednych jest to "przysłowiowe okno na świat",
z szansą i możliwością rozwoju, dla innych powód licznych frustracji,
lęków, narzekań na tracony czas, a nawet chorobliwe uzależnienie.
Bardzo poważnym zagrożeniem czyhającym na dzieci korzystające
z globalnej Sieci jest coraz bardziej rozpowszechniająca się
pornografia. Liczba stron erotycznych z roku na rok gwałtownie
wzrasta. Odnalezienie witryn o takiej tematyce nie przedstawia
obecnie żadnego problemu, natrafić na nie można często nawet przez
przypadek. Jest to nagminnie wykorzystywane przez twórców
komercyjnych serwisów erotycznych.
Witryny z zawartością pornograficzną pojawiać się będą w
wynikach wyszukiwania, nawet gdy poszukiwane treści nie maja z
pornografia nic wspólnego.
Często występują skojarzone z takimi hasłami, jak: mp3, film,
muzyka, książka. Twórcy serwisów pornograficznych stosując
najróżniejsze, nieraz bardzo wymyślne metody, doprowadzają
również do tego, iż strony te mogą otwierać się automatycznie,
niekiedy bez ingerencji użytkownika.
Strony obfitujące w treści drastyczne , zawierające przemoc,
wulgaryzmy są również przykładem nieodpowiedniej tematyki,
na którą może natrafić dziecko. Treści te stanowią wielkie
zagrożenie dla jeszcze nieukształtowanego psychicznie, zwykle
bardzo wrażliwego umysłu dziecka.
Innym z bardzo niebezpiecznym zjawiskiem jest pedofilia.
..Cyberprzestrzeń” to także idealne miejsce dla różnego rodzaju
dewiantów posługujących się tym medium do swoich celów. Osoby te
wykorzystują najczęściej komunikatory internetowe (Gadu-gadu,
Tlen, Spik, AQQ itp.), cieszące się sporą popularnością wśród
internautów.
Dzieci i młodzież bardzo chętnie korzystają z programów
służących do internetowej komunikacji, a także czatów czy forów
4
dyskusyjnych. Panuje moda na zawieranie nowych znajomości przez
Internet, a sieciowe pogaduszki z rówieśnikami są niezwykle
intrygujące.
Dużą popularnością cieszą się również internetowe pamiętniki
(tzw. blogi), w których młodzi ludzie systematycznie opisują swoje
przeżycia osobiste, problemy i radości.
Pedofile wykorzystują fakt anonimowości, jaki zapewnia Internet,
szukając na tym obszarze swoich przyszłych ofiar. Zmieniając w
prosty sposób tożsamość są w stanie nawiązać kontakt z dzieckiem
podając się za jego rówieśnika, zdobyć jego zaufanie, przyjaźń,
nawiązać więź emocjonalna i w końcu doprowadzić do spotkania w
realnym świecie.
Internet daje wiele możliwości, zwłaszcza jeśli nauczy się dzieci i
młodzież korzystać się z niego rozsądnie, ponieważ może pomóc w
nauce, w zabawie, w poznawaniu nowych ludzi oraz komunikowaniu się
ze światem. Ważne jest, aby rodzice sami poznali zasady
bezpiecznego korzystania z Internetu oraz rozmawiali o tym z
dziećmi i młodzieżą. Wspólnie przeglądali różne strony WWW,
poszukiwali informacji na określone tematy np.: zainteresowań
dziecka itp., które będą później tematem do rozmów w rodzinie.
Należy także dzieci uwrażliwić na ostrożność w podawaniu swoich
danych osobowych, rozmawiać o niebezpiecznych treściach jakie
mogą tam spotkać oraz interesować się jakie strony w internetowe
dziecko odwiedza. Przy młodszych dzieciach warto zainstalować
programy filtrujące, które będą blokować niepożądane strony.
Aby zwiększyć poziom bezpieczeństwa i zapewnić dziecku
bezpośrednią
i
maksymalnie
największą
ochronę
przed
niebezpiecznymi treściami dostępnymi na stronach WWW, można
zastosować programy typu Parental Control (kontroli rodzicielskiej).
Oprogramowanie do kontroli rodzicielskiej wykorzystuje dwie
główne metody blokowania niepożądanych treści: filtrowanie według
list adresów URL lub według słów kluczowych. Istnieje cała gama
specjalistycznego (niestety, przeważnie płatnego)
5
oprogramowania stworzonego do tych celów. Jego zasada działania
jest zwykle podobna.
Program jest wstępnie konfigurowany przez osobę dorosła,
która ustala „politykę bezpieczeństwa”. Określa ona, do jakich treści
dziecko może mieć dostęp, a do których nie.
Jednocześnie dziecko samo nie może zmienić opcji konfiguracyjnych,
gdyż wejście do zaawansowanych ustawień programu jest zwykle
chronione hasłem. Program uruchamia się automatycznie podczas
startu systemu, a w czasie korzystania z Internetu monitoruje na
bieżąco
wyświetlane
strony,
blokując
dostęp
do
tych
niebezpiecznych.
W obliczu negatywnych konsekwencji uzależnienia od telewizji,
komputera czy Internetu odpowiedzialni rodzice powinni przede
wszystkim zapobiegać takim sytuacjom, nie przez zabranianie
używania tych środków ale przez racjonalne korzystanie z nich.
Powinni stosować regułę „najpierw obowiązki a potem komputer”,
kontrolować jakie strony internetowe, gry, programy wykorzystują
dzieci. Starać się organizować inne formy spędzania wolnego czasu,
sprawdzać jak długo dziecko pracuje przy komputerze, ogląda
telewizję i stanowczo egzekwować przerwy. Należałoby zastosować
różnego rodzaju zabezpieczenia i programy nadzorujące, które będą
utrudniać dostęp do treści przez nas niepożądanych oraz pozwolą
nam na późniejszą weryfikację rzeczywistego wykorzystania
komputera.
Fakt współprzebywania rodziców i dzieci podczas korzystania ze
środków masowego przekazu mógłby być inspiracją do podejmowania
różnorodnych działań wychowawczych, może się także przyczynić do
umacniania więzi łączącej członków rodziny.
Na koniec chcemy jeszcze zwrócić uwagę na stosunkowo nowe,
ale bardzo niebezpieczne zjawisko „cyberprzemocy”.
W ostatnim czasie, wraz z coraz większą dostępnością nowych
mediów dla dzieci i coraz szerszą gamą możliwości jakie te media
oferują, poważnym zagrożeniem dla najmłodszych stają się również
ich rówieśnicy. Problem określany terminem „cyberprzemoc”
zauważony został zaledwie kilka lat temu, jednak bardzo szybko
6
uznano go za poważną kwestię społeczną i przeciwdziałanie mu jest
obecnie
priorytetem
większości
programów
edukacyjnych
poświęconych bezpieczeństwu dzieci w Sieci.
Cyberprzemoc najkrócej definiuje się jako przemoc z użyciem
technologii informacyjnych i komunikacyjnych. Owe technologie to
głownie Internet oraz telefony komórkowe. Podstawowe formy
zjawiska to nękanie, straszenie, szantażowanie z użyciem Sieci,
publikowanie lub rozsyłanie ośmieszających, kompromitujących
informacji, zdjęć, filmów, oraz podszywanie się w Sieci pod kogoś
wbrew jego woli. Do działań określanych mianem cyberprzemocy
wykorzystywane
są
głownie:
poczta
elektroniczna,
czaty,
komunikatory, strony internetowe, blogi, serwisy społecznościowe,
grupy dyskusyjne, serwisy SMS i MMS.
W odróżnieniu od „tradycyjnej” przemocy (ang. bullying) zjawisko
cyberprzemocy charakteryzuje wysoki poziom anonimowości sprawcy.
Ponadto na znaczeniu traci klasycznie rozumiana „siła”, mierzona
cechami fizycznymi czy społecznymi, a atutem sprawcy staje się
umiejętność wykorzystywania możliwości, jakie dają media
elektroniczne.
Charakterystyczna
dla
problemu
szybkość
rozpowszechniania materiałów kierowanych przeciwko ofierze oraz
ich powszechna dostępność w Sieci sprawiają, że jest to
zjawisko szczególnie niebezpieczne.
Kompromitujące zdjęcia, filmy czy informacje potrafią zrobić w
Internecie bardzo szybką „karierę” a ich usunięcie jest często
praktycznie niemożliwe. Dodatkową uciążliwością dla ofiar
cyberprzemocy jest stałe narażenie na atak, niezależnie od miejsca
czy pory dnia lub nocy.
Kolejną ważną cechą problemu jest stosunkowo niski poziom kontroli
społecznej tego typu zachowań.
Sytuacja doznawania przez dziecko krzywdy za pośrednictwem
mediów elektronicznych jest często trudna do zaobserwowania przez
rodziców, czy nauczycieli, szczególnie jeżeli maja ograniczoną wiedzę
i doświadczenia związane z korzystaniem z mediów elektronicznych.
Dzieci za zwyczaj nie uświadamiają sobie jak krzywdzące mogą być
działania podejmowane on-line, a ofiary cyberprzemocy pozostawione
sam na sam z problemem często nie potrafią sobie z nim poradzić.
7
Dlatego bardzo ważną role w przeciwdziałaniu cyberprzemocy pełni
najbliższe otoczenie dziecka. Rodzice powinni podejmować działania
profilaktyczne oraz szybko interweniować w sytuacji gdy zachodzi
podejrzenie, że dziecko jest ofiarą lub sprawcą przemocy w Sieci.
Problem cyberprzemocy coraz częściej jest przedmiotem programów
profilaktycznych i kampanii informacyjnych.
W Polsce Fundacja Dzieci Niczyje realizuje od stycznia 2008
roku kompleksową akcję społeczną „Stop Cyberprzemocy” w ramach
której zwracają uwagę dorosłych na specyfikę i skalę problemu
cyberprzemocy oraz rolę rodziców w zapewnieniu dziecku
bezpieczeństwa w Sieci.
W celu przeciwdziałania problemowi cyberprzemocy i innym
zagrożeniom związanym z korzystaniem przez dzieci z mediów
elektronicznych w lutym 2007 roku w ramach kampanii „Dziecko w
Sieci” powołany został projekt Helpline.org.pl. Pod adresem
www.helpline.org.pl oraz bezpłatnym numerem telefonu 0 800 100 100
mogą uzyskać pomoc zarówno najmłodsi jak i dorośli.
Literatura tematu:
Olczak A. i R.: Dziecko w Internecie – zagrożenia i ochrona. [W:]
Komputer w edukacji.
Pod red. nauk. J. Morbitzera. Wydaw. Naukowe Akademii
Pedagogicznej, Kraków 2005, s. 207-213
Internet ocenzurowany. Przegląd programów do kontroli
rodzicielskiej. „Magazyn Internet” nr 6/2004
Toborowicz I.: Dzieci nie muszą ich szukać. Zabezpieczenie dzieci
przed szkodliwymi treściami zawartymi w Internecie – analiza witryn
związanych z tematem. [W:] Komputer w edukacji. Pod red. nauk. J.
Morbitzera. Wydaw. Naukowe Akademii Pedagogicznej, Kraków 2005,
s. 281-286
Juszczyk S.: Człowiek w świecie elektronicznych mediów – szanse i
zagrożenia. Wydaw. US, Katowice 2000, s. 129-131
Pielachowski J.: Generacja WWW. „Edukacja Medialna” nr 2/1998
Gajda J.: Media w edukacji. Wydaw. Impuls, Kraków 2005, s. 145-148
8
Dokumentacja techniczna urządzeń Astaro Security Gateway i
Proventia.
Strony WWW
www.dzieckowsieci.pl
www.kidprotect.pl
www.bezpiecznyinternet.pl
www.saferinternet.pl
www.opiekun.softstory.pl
www.dyzurnet.pl
www.sieciaki.pl
www.mswia.gov.pl/dzieci/czat
www.astaro.com
www.symantec.pl
www.proventia.com
www.cobion.com
/opracowała mgr Agnieszka Kołacz/
10 PORAD DOTYCZĄCYCH BEZPIECZNEGO KORZYSTANIA
Z INERNETU PRZEZ DZIECI.
1. Odkrywaj Internet razem z dzieckiem.
Bądź pierwszą osobą, która zapozna dziecko z Internetem.
Odkrywajcie wspólnie jego zasoby. Spróbujcie znaleźć strony, które
9
mogą zainteresować Wasze pociechy, a następnie zróbcie listę
przyjaznych im stron (pomocny będzie edukacyjny serwis
internetowy – www.sieciaki.pl). Jeśli Wasze dziecko sprawniej niż Wy
porusza się po Sieci, nie zrażajcie się – poproście, by było Waszym
przewodnikiem po wirtualnym świecie.
2. Naucz dziecko podstawowych zasad bezpieczeństwa w
Internecie.
Uczul dziecko na niebezpieczeństwa związane z nawiązywaniem
nowych znajomości w Internecie. Podkreśl, że nie można ufać osobom
poznanym w Sieci, ani też wierzyć we wszystko co o sobie mówią.
Ostrzeż dziecko przed ludźmi, którzy mogą chcieć zrobić im
krzywdę. Rozmawiaj z dzieckiem o zagrożeniach czyhających w
Internecie i sposobach ich unikania.
3. Rozmawiaj z dziećmi o ryzyku umawiania się na spotkania z
osobami poznanymi w Sieci.
Dorośli powinni zrozumieć, że dzięki Internetowi dzieci mogą
nawiązywać przyjaźnie. Jednakże spotykanie się z nieznajomymi
poznanymi w Sieci może okazać się bardzo niebezpieczne. Dzieci
muszą mieć świadomość, że mogą spotykać się z nieznajomymi
wyłącznie po uzyskanej zgodzie rodziców i zawsze w towarzystwie
dorosłych lub przyjaciół.
4. Naucz swoje dziecko ostrożności przy podawaniu swoich
prywatnych danych.
Dostęp do wielu stron internetowych przeznaczonych dla
najmłodszych wymaga podania prywatnych danych. Ważne jest, aby
dziecko wiedziało, że podając takie informacje, zawsze musi zapytać
o zgodę swoich rodziców. Dziecko powinno zdawać sobie sprawę z
niebezpieczeństw, jakie może przynieść podanie swoich danych
osobowych. Ustal z nim, żeby nigdy nie podawało przypadkowym
osobom swojego imienia, nazwiska, adresu i numeru telefonu.
5. Naucz dziecko krytycznego podejścia do informacji
przeczytanych w Sieci.
Wiele dzieci używa Internetu w celu rozwinięcia swoich
zainteresowań i rozszerzenia wiedzy potrzebnej w szkole. Mali
internauci powinni być jednak świadomi, że nie wszystkie znalezione w
Sieci informacje są wiarygodne. Naucz dziecko, że trzeba
10
weryfikować znalezione w Internecie treści, korzystając z innych
dostępnych źródeł (encyklopedie, książki, słowniki).
6. Bądź wyrozumiały dla swojego dziecka.
Często zdarza się, że dzieci przypadkowo znajdują się na stronach
adresowanych do dorosłych. Bywa, że w obawie przed karą, boją się
do tego przyznać. Ważne jest, żeby dziecko Ci ufało i mówiło o tego
typu sytuacjach; by wiedziało, że zawsze kiedy poczuje się
niezręcznie, coś je zawstydzi lub przestraszy, może się do Ciebie
zwrócić.
7. Zgłaszaj nielegalne i szkodliwe treści.
Wszyscy musimy wziąć odpowiedzialność za niewłaściwe czy
nielegalne treści w Internecie. Nasze działania w tym względzie
pomogą likwidować np. zjawisko pornografii dziecięcej szerzące się
przy użyciu stron internetowych, chatów, e-maila itp. Nielegalne
treści można zgłaszać na policję lub do współpracującego z nią punktu
kontaktowego ds. zwalczania nielegalnych treści w Internecie –
Hotline’u (www.dyzurnet.pl). Hotline kooperuje również z operatorami
telekomunikacyjnymi i serwisami internetowymi w celu doprowadzenia
do usunięcia nielegalnych materiałów z Sieci.
8. Zapoznaj dziecko z NETYKIETĄ - Kodeksem Dobrego
Zachowania w Internecie.
Przypominaj dzieciom o zasadach dobrego wychowania. W każdej
dziedzinie naszego życia, podobnie więc w Internecie obowiązują
takie reguły: powinno się być miłym, używać odpowiedniego słownictwa
itp. (zasady Netykiety znajdziesz na stronie www.sieciaki.pl) Twoje
dzieci powinny je poznać (nie wolno czytać nie swoich e-maili,
kopiować zastrzeżonych materiałów, itp.).
9. Poznaj sposoby korzystania z Internetu przez Twoje dziecko.
Przyjrzyj się, jak Twoje dziecko korzysta z Internetu, jakie strony
lubi oglądać i jak zachowuje się w Sieci. Staraj się poznać znajomych,
z którymi dziecko koresponduje za pośrednictwem Internetu.
Ustalcie zasady korzystania z Sieci (wzory Umów Rodzic-Dziecko
znajdziesz na stronie www.dzieckowsieci.pl) oraz sposoby
postępowania w razie nietypowych sytuacji.
10. Pamiętaj, że pozytywne strony Internetu przeważają nad
jego negatywnymi stronami.
11
Internet jest doskonałym źródłem wiedzy, jak również
dostarczycielem rozrywki. Pozwól swojemu dziecku w świadomy i
bezpieczny sposób w pełni korzystać z oferowanego przez Sieć
bogactwa
12