otwórz

Konspekt ćwiczeń z zakresu prawa ubezpieczeń społecznych dla aplikantów
I roku – blok III
19.10.2016 r.
I. Zasady orzekania o niezdolności do pracy
Tryb orzekania o niezdolności do pracy
Konsekwencje zaniechania złożenia sprzeciwu od orzeczenia lekarza orzecznika ZUS
Orzekanie o prawie do renty
Rozwiązywanie kazusu
Decyzją z dnia 8 września 2011r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział
w Częstochowie odmówił Zdzisławowi P. prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy,
albowiem komisja lekarska orzeczeniem z dnia 11 sierpnia 2011r. orzekła, iż nie jest on
niezdolny do pracy.
W odwołaniu od powyższej decyzji ubezpieczony domagał się jej zmiany
i przywrócenia prawa do renty zarzucając, iż decyzja jest niezgodna z faktycznym stanem
jego zdrowia.
Organ rentowy wniósł o oddalenie odwołania powołując się na okoliczności
przytoczone w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji .
Sąd Okręgowy ustalił , iż ubezpieczony urodził się 10 marca 1963r. Posiada
wykształcenie podstawowe, pracował jako operator wtryskarki, górnik oraz pomocnik
tokarza.
W okresie od 1 grudnia 2007r. do 30 listopada 2008r. był uprawniony do renty z tytułu
całkowitej niezdolności do pracy, zaś od 1 grudnia 2008r. do 31 lipca 2009r. pobierał rentę
szkoleniową. Wyrokiem Sądu Okręgowego – Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w
Częstochowie z dnia 18 stycznia 2010r. przyznano mu prawo do renty z tytułu częściowej
niezdolności do pracy na okres od 1 sierpnia 2009r. do 31 lipca 2011r.
W dniu 28 czerwca 2011r. ubezpieczony złożył wniosek o przyznanie renty
z tytułu niezdolności do pracy na dalszy okres. Orzeczeniem z dnia 27 lipca 2011r. lekarza
orzecznika nie został uznany za niezdolnego do pracy. Również komisja lekarska w dniu 12
sierpnia 2011r. wydała orzeczenie tej samej treści.
Sąd I instancji podał, iż w opinii z dnia 31 października 2011r. biegły sądowy
specjalista z zakresu neurochirurgii rozpoznał u ubezpieczonego stan po operacji dyskopatii
L3/L4 i L4/L5 z rwą kulszową porażenną obustronną, chorobę zwyrodnieniowo-
dyskopatyczną okolicy lędźwiowo-krzyżowej kręgosłupa oraz niewielkie zwolnienie
przewodnictwa czuciowego w nerwach łydkowych uznając, iż jest zdolny do podjęcia pracy
zarobkowej.
Wyrokiem Sąd Okręgowy oddalił odwołanie .
Proszę przedstawić główne zarzuty i wnioski apelacji dla Zdzisława P
Przepisy do wykorzystania przy rozwiązaniu kazusu
Ustawa z dnia 17 .12.1998r o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń
(Dz.U.2015.748 j.t.)
Społecznych
Art. 57. 1. Renta z tytułu niezdolności do pracy przysługuje ubezpieczonemu, który
spełnił łącznie następujące warunki:
1) jest niezdolny do pracy;
2) ma wymagany okres składkowy i nieskładkowy;
3) niezdolność do pracy powstała w okresach, o których mowa w art. 6 ust. 1 pkt 1 i 2, pkt 3
lit. b, pkt 4, 6, 7 i 9, ust. 2 pkt 1, 3-8 i 9 lit. a, pkt 10 lit. a, pkt 11-12, 13 lit. a, pkt 14 lit. a
i pkt 15-17 oraz art. 7 pkt 1-3, 5 lit. a, pkt 6 i 12, albo nie później niż w ciągu 18 miesięcy
od ustania tych okresów.
2. Przepisu ust. 1 pkt 3 nie stosuje się do ubezpieczonego, który udowodnił okres
składkowy i nieskładkowy wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiety lub 25 lat dla mężczyzny
oraz jest całkowicie niezdolny do pracy.
Art. 58. 1. Warunek posiadania wymaganego okresu składkowego i nieskładkowego, w
myśl art. 57 ust. 1 pkt 2, uważa się za spełniony, gdy ubezpieczony osiągnął okres składkowy
i nieskładkowy wynoszący łącznie co najmniej:
1) 1 rok - jeżeli niezdolność do pracy powstała przed ukończeniem 20 lat;
2) 2 lata - jeżeli niezdolność do pracy powstała w wieku powyżej 20 do 22 lat;
3) 3 lata - jeżeli niezdolność do pracy powstała w wieku powyżej 22 do 25 lat;
4) 4 lata - jeżeli niezdolność do pracy powstała w wieku powyżej 25 do 30 lat;
5) 5 lat - jeżeli niezdolność do pracy powstała w wieku powyżej 30 lat.
2. Okres, o którym mowa w ust. 1 pkt 5, powinien przypadać w ciągu ostatniego
dziesięciolecia przed zgłoszeniem wniosku o rentę lub przed dniem powstania niezdolności
do pracy; do tego dziesięcioletniego okresu nie wlicza się okresów pobierania renty z tytułu
niezdolności do pracy, renty szkoleniowej lub renty rodzinnej.
3. Jeżeli ubezpieczony nie osiągnął okresu składkowego i nieskładkowego, o którym
mowa w ust. 1, warunek posiadania wymaganego okresu uważa się za spełniony, gdy
ubezpieczony został zgłoszony do ubezpieczenia przed ukończeniem 18 lat albo w ciągu 6
miesięcy po ukończeniu nauki w szkole ponadpodstawowej, ponadgimnazjalnej lub w szkole
wyższej oraz do dnia powstania niezdolności do pracy miał, bez przerwy lub z przerwami
nieprzekraczającymi 6 miesięcy, okresy składkowe i nieskładkowe.
4. Przepisu ust. 2 nie stosuje się do ubezpieczonego, który udowodnił okres składkowy, o
którym mowa w art. 6, wynoszący co najmniej 25 lat dla kobiety i 30 lat dla mężczyzny oraz
jest całkowicie niezdolny do pracy.
Art. 12. 1. Niezdolną do pracy w rozumieniu ustawy jest osoba, która całkowicie lub
częściowo utraciła zdolność do pracy zarobkowej z powodu naruszenia sprawności
organizmu i nie rokuje odzyskania zdolności do pracy po przekwalifikowaniu.
2. Całkowicie niezdolną do pracy jest osoba, która utraciła zdolność do wykonywania
jakiejkolwiek pracy.
3. Częściowo niezdolną do pracy jest osoba, która w znacznym stopniu utraciła zdolność
do pracy zgodnej z poziomem posiadanych kwalifikacji.
informacje o jednostce
orzeczenia sądów
tezy z piśmiennictwa
pisma urzędowe
Art. 13. 1. Przy ocenie stopnia i przewidywanego okresu niezdolności do pracy oraz
rokowania co do odzyskania zdolności do pracy uwzględnia się:
1) stopień naruszenia sprawności organizmu oraz możliwości przywrócenia niezbędnej
sprawności w drodze leczenia i rehabilitacji;
2) możliwość wykonywania dotychczasowej pracy lub podjęcia innej pracy oraz celowość
przekwalifikowania zawodowego, biorąc pod uwagę rodzaj i charakter dotychczas
wykonywanej pracy, poziom wykształcenia, wiek i predyspozycje psychofizyczne.
2. Niezdolność do pracy orzeka się na okres nie dłuższy niż 5 lat, z zastrzeżeniem ust. 3.
3. Niezdolność do pracy orzeka się na okres dłuższy niż 5 lat, jeżeli według wiedzy
medycznej nie ma rokowań odzyskania zdolności do pracy przed upływem tego okresu.
3a. Jeżeli osobie uprawnionej do renty z tytułu niezdolności do pracy przez okres co
najmniej ostatnich 5 lat poprzedzających dzień badania lekarskiego brakuje mniej niż 5 lat do
osiągnięcia wieku emerytalnego określonego w art. 24 ust. 1a i 1b, w przypadku dalszego
stwierdzenia niezdolności do pracy orzeka się niezdolność do pracy na okres do dnia
osiągnięcia tego wieku.
4. Zachowanie zdolności do pracy w warunkach określonych w przepisach o rehabilitacji
zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych nie stanowi przeszkody
do orzeczenia całkowitej niezdolności do pracy.
5. W przypadku stwierdzenia naruszenia sprawności organizmu w stopniu powodującym
konieczność stałej lub długotrwałej opieki i pomocy innej osoby w zaspokajaniu
podstawowych potrzeb życiowych orzeka się niezdolność do samodzielnej egzystencji.
Przepisy ust. 2 i 3 stosuje się odpowiednio.
Art. 107. Prawo do świadczeń uzależnionych od niezdolności do pracy oraz wysokość
tych świadczeń ulega zmianie, jeżeli w wyniku badania lekarskiego, przeprowadzonego na
wniosek lub z urzędu, ustalono zmianę stopnia niezdolności do pracy, brak tej niezdolności
lub jej ponowne powstanie.
Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 19 grudnia 2000r., II UKN 160/00, OSNAPiUS nr 16
z 2002, poz. 369) niezdolności do pracy nie można utożsamiać z niemożnością świadczenia
zatrudnienia na konkretnym stanowisku, w konkretnych warunkach, lecz musi stanowić
przeciwwskazanie do pracy odpowiadającej kwalifikacjom zainteresowanego
Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 15 września 2006r. I UK 103/06, OSNP 2007 nr 1718, poz. 261, ubezpieczony może być uznany za częściowo niezdolnego do pracy, gdy
zachował zdolność do wykonywania jakiejkolwiek pracy (np. wymagającej niższych albo
niewymagającej żadnych kwalifikacji), lecz jednocześnie utracił w znacznym stopniu
zdolność do wykonywania pracy, do której posiada kwalifikacje. Ryzyko socjalne w zakresie
renty z tytułu częściowej utraty zdolności do pracy obejmuje utratę – na skutek dysfunkcji
organizmu – możliwości zarobkowania przy wykonywaniu pracy zgodnej z poziomem
kwalifikacji, a więc nie obejmuje niemożności zarobkowania przy wykonywaniu pracy w
zawodzie, w którym ubezpieczony pracował krótko i na długi czas przed pogorszeniem stanu
zdrowia.
II .Emerytura w związku z wykonywaniem pracy w warunkach szczególnych.
a) Nabycie prawa do emerytury
Rozwiązanie kazusu
Decyzją z dnia 28.12.2010 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Zabrzu- w
oparciu o przepisy ustawy z dnia 17.12.1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu
Ubezpieczeń Społecznych- odmówił ubezpieczonemu P.S. prawa do emerytury z tytułu
pracy w szczególnych warunkach.
Ubezpieczony P S, ur.28.05.1949 r. złożył w dniu 15.09.2010r. wniosek o emeryturę.
Ubezpieczony wiek 60 lat osiągnął w dniu 28.05.2009 r., nie jest członkiem otwartego
funduszu emerytalnego, nie pozostawał w zatrudnieniu, a na dzień 01.01.1999r. udowodnił
łącznie 25 lat, 11 miesięcy i 24 dni okresów składkowych i nieskładkowych. Organ rentowy
nie uwzględnił ubezpieczonemu żadnego okresu pracy
w
szczególnych
warunkach,
odmawiając uwzględnienia przedłożonych przez ubezpieczonego świadectw pracy w
szczególnych warunkach. Ubezpieczony pracował od 29.07.1977r. do 29.07.1998r. jako
geodeta w Przedsiębiorstwie Geodezyjno Kartograficznym Za okres powyższego
zatrudnienia pracodawca wystawił ubezpieczonemu świadectwo wykonywania pracy w
szczególnych warunkach z dnia 14.12.2009r., zgodnie z którym ubezpieczony w okresie od
16.06.1977r. do 28.07.1998r. jako geodeta zespołu geodezyjnego wykonywał stale i w
pełnym wymiarze czasu prace w hutnictwie przy obsłudze remontów baterii koksowniczych,
pomiarach odkształceń jezdni podsuwniczych, budowie kominów przemysłowych,
utrzymaniu maszyn i urządzeń odlewniczych na obiektach przemysłowych i wszystkich
oddziałach huty- wykaz A dział XIV poz. 24 pkt 1 zawarty w załączniku nr 1 do zrządzenia
nr 9 Ministra Administracji, Gospodarki Terenowej i Ochrony Środowiska z dnia 1.07.1983r.
Z kolei Sąd Okręgowy ustalił ,że Przedsiębiorstwo Geodezyjno Kartograficznym prowadziło obsługę geodezyjną zakładów przemysłowych, w
szczególności hut i koksowni.
Zatrudnieni w tym Przedsiębiorstwie geodeci
zajmowali się pracami geodezyjnymi związanymi z remontami linii i ciągów
produkcyjnych znajdujących się na poszczególnych wydziałach huty, jak:
Walcownia, Spiekalnia, Stalownia i Wielkie Piece; sporadycznie pracowali również
na bocznicach i rozjazdach kolejowych stanowiących część składową tych
wydziałów. Do obowiązków zespołów geodezyjnych należało dokonywanie
pomiarów jezdni suwnicowych, pomiarów odkształceń obiektów znajdujących się na
terenie poszczególnych Wydziałów, jak też pomiarów związanych z bieżącymi
potrzebami Huty. Czynności te miały miejsce w czasie ruchu zakładu, często na
wysokości. Prace obliczeniowe geodeci wykonywali zaraz po zakończeniu prac
pomiarowych w pakamerach znajdujących się na terenie poszczególnych Wydziałów,
a raporty do dyrekcji Przedsiębiorstwa Geodezyjno -Kartograficznego były składane
przez kierownika raz na miesiąc. Pracownicy zespołów geodezyjnych byli
oddelegowani na stałe do poszczególnych hut i tam też były realizowane wszystkie
ich sprawy personalne i płacowe.
Wyrokiem Sąd Okręgowy Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych zmienił zaskarżoną
decyzję i przyznał ubezpieczonemu od daty złożenia wniosku prawo do emerytury przy
obniżonym wieku emerytalnym z tytułu pracy w warunkach szczególnych , uznając że
wykonywał on pracę w warunkach szczególnych wskazaną w Wykazie A Dział XIV poz 24 ,
stanowiący załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie
wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w
szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43 ze zm.),
Proszę przygotować główne tezy opinii prawnej na temat celowości złożenia apelacji
przez organ rentowy od wyroku
Prawo materialne do wykorzystania
- Ustawa z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń
Społecznych (t.j. Dz. U. Nr 39 z 2004r., poz.353 ze zm.).
Art. 32. 1. Ubezpieczonym urodzonym przed dniem 1 stycznia 1949 r., będącym
pracownikami, o których mowa w ust. 2 i 3, zatrudnionymi w szczególnych warunkach lub w
szczególnym charakterze, przysługuje emerytura w wieku niższym niż określony w art. 27
ust. 2 i 3.
1a. Przy ustalaniu okresu zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym
charakterze nie uwzględnia się:
1) okresów niewykonywania pracy, za które pracownik otrzymał po dniu 14 listopada 1991
r. wynagrodzenie lub świadczenia z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i
macierzyństwa;
2) (uchylony)
2. Dla celów ustalenia uprawnień, o których mowa w ust. 1, za pracowników
zatrudnionych w szczególnych warunkach uważa się pracowników zatrudnionych przy
pracach o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz o znacznym stopniu uciążliwości lub
wymagających wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne
lub otoczenia.
3. Dla celów ustalenia uprawnień, o których mowa w ust. 1, za pracowników
zatrudnionych w szczególnym charakterze uważa się:
1) pracowników organów kontroli państwowej;
2) pracowników organów administracji celnej;
3) pracowników wykonujących działalność twórczą lub artystyczną;
4) dziennikarzy zatrudnionych w redakcjach dzienników, czasopism, w radiu, telewizji oraz
w organach prasowych, informacyjnych, publicystycznych albo fotograficznych, objętych
układem zbiorowym pracy dziennikarzy;
5) nauczycieli, wychowawców lub innych pracowników pedagogicznych wykonujących
pracę nauczycielską wymienioną w art. 1 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. - Karta
Nauczyciela;
6) żołnierzy zawodowych, funkcjonariuszy Policji, Urzędu Ochrony Państwa, Agencji
Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego,
Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej,
Biura Ochrony Rządu, Służby Celnej, Służby Więziennej i Państwowej Straży Pożarnej;
7) pracowników jednostek ochrony przeciwpożarowej, o których mowa w art. 15 pkt 1a-5 i
8 ustawy z dnia 24 sierpnia 1991 r. o ochronie przeciwpożarowej (Dz. U. z 2009 r. Nr
178, poz. 1380, z późn. zm.).
4. Wiek emerytalny, o którym mowa w ust. 1, rodzaje prac lub stanowisk oraz warunki,
na podstawie których osobom wymienionym w ust. 2 i 3 przysługuje prawo do emerytury,
ustala się na podstawie przepisów dotychczasowych.
4a. (utracił moc)
5. Odrębne przepisy określają zasady przechodzenia na emeryturę, bez względu na wiek,
nauczycieli urodzonych przed dniem 1 stycznia 1949 r.
Art. 184. 1. Ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r. przysługuje
emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32, 33, 39 i 40, jeżeli w dniu wejścia
w życie ustawy osiągnęli:
1) okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze
wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku
niższym niż 60 lat - dla kobiet i 65 lat - dla mężczyzn oraz
2) okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27.
2. Emerytura, o której mowa w ust. 1, przysługuje pod warunkiem nieprzystąpienia do
otwartego funduszu emerytalnego albo złożenia wniosku o przekazanie środków
zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu,
na dochody budżetu państwa.
3. Przy ustalaniu podstawy obliczenia emerytury ubezpieczonego, który złożył wniosek o
przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym na
dochody budżetu państwa, składki na ubezpieczenie emerytalne, zaewidencjonowane na jego
koncie w Zakładzie, zwiększa się przez pomnożenie wskaźnikiem korygującym 19,52/12,22,
stanowiącym stosunek pełnej wysokości składki na ubezpieczenie emerytalne do wysokości
zaewidencjonowanej na koncie ubezpieczonego w Zakładzie.
-Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego
pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.
U. Nr 8, poz. 43 ze zm.),
Wykaz A Dział XIV poz 24- Kontrola międzyoperacyjna, kontrola jakości produkcji i usług
oraz dozór inżynieryjno-techniczny na oddziałach i wydziałach, w których jako podstawowe
wykonywane są prace wymienione w wykazie
b)Emerytury
pomostowe-–
pomostowych(Dz.U.2015.965 j.t)
ustawa
z
19.12.2008
o
emeryturach
c)Różnice pomiędzy emeryturą w związku z wykonywaniem pracy w warunkach
szczególnych , a emeryturą pomostową
III Zwrot nienależnie pobranego świadczenia
Rozwiązanie kazusu
Ubezpieczona była uprawniona do renty rodzinnej po zmarłej matce od 1 maja 1994r.
Po ukończeniu 16 roku życia rentę wypłacano w związku z kontynuowaniem nauki. W
sierpniu 2009r. odwołująca ukończyła Liceum Ogólnokształcące w i od września 2009r.
podjęła naukę w tej samej szkole w stopniu policealnym na kierunku technik usług
kosmetycznych. W związku z nieprzystąpieniem do sesji egzaminacyjnej nie zaliczyła
pierwszego semestru nauki. Od lutego 2010r. rozpoczęła naukę w tej samej szkole na
kierunku technik hotelarstwa. Ponownie nie uczęszczała na zajęcia, nie oddawała prac
kontrolnych, wobec czego nie ukończyła nauki na pierwszym semestrze również na tym
kierunku.
Od września 2010r. ubezpieczona zapisała się po raz kolejny na pierwszy semestr na kierunku
technik usług kosmetycznych w tej samej szkole i mimo, że znane jej były przepisy
regulaminu, iż warunkiem promocji na kolejny semestr, poza zaliczeniem sesji jest co
najmniej 50% obecności na zajęciach, nie uczęszczała na zajęcia, nie oddawała prac
kontrolnych i ostatecznie została skreślona z listy słuchaczy w dniu 1 marca 2011r.
Decyzją z dnia 20 kwietnia 2011r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział
w Rybniku zobowiązał ubezpieczoną do zwrotu nienależnie pobranych świadczeń w postaci
renty rodzinnej za okres od 1 września 2009r. do 30 września 2009r.
w kwocie 713,79 zł i odsetek za okres od 17 września 2009r. do 20 kwietnia 2011r, tj. do dnia
wydania decyzji w kwocie 147,71 zł oraz za okres od 1 listopada 2009r. do 31 stycznia 2011r.
w kwocie 11.069,63 zł i odsetek za okres od 11 listopada 2009r. do 20 kwietnia 2011r., tj. do
dnia wydania decyzji w kwocie 1.226,99 zł, czyli łącznie w kwocie 13.158,12 zł.
Proszę przygotować projekt odwołania od przedstawionej decyzji
Prawo materialne do wykorzystania
ustawa z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń
Społecznych (tekst jednolity: Dz. U. z 2009r., nr 153, poz. 1227 ze zm.)
-art. 68 ust. 1 dzieci własne, dzieci drugiego małżonka oraz dzieci przysposobione mają
prawo do renty rodzinnej:
1) do ukończenia 16 lat;
2) do ukończenia nauki w szkole, jeżeli przekroczyły 16 lat życia, nie dłużej jednak niż
do osiągnięcia 25 lat życia, albo
3) bez względu na wiek, jeżeli stały się całkowicie niezdolne do pracy oraz do
samodzielnej egzystencji lub całkowicie niezdolne do pracy w okresie,
o którym mowa w pkt 1 lub 2.
-art. 138 ust. 1 osoba, która nienależnie pobrała świadczenia, jest obowiązana do ich zwrotu.
ust. 2 pkt 1 nienależnie pobrane świadczenia w rozumieniu jego ust. 1 uważa się świadczenia
wypłacone mimo zaistnienia okoliczności powodujących ustanie lub zawieszenie prawa do
świadczeń lub wstrzymanie wypłaty świadczeń w całości lub w części, jeżeli osoba
pobierająca świadczenia była pouczona o braku prawa do ich pobierania.
Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 3 lutego 2010r. (I UK 210/09, LEX nr 585713),
Odstąpienie od żądania zwrotu nienależnie pobranych świadczeń
Zgodnie z art. 84 ust. 8 pkt 1 ustawy systemowej organ rentowy może odstąpić od
żądania zwrotu należności z tytułu nienależnie pobranych świadczeń w całości lub w
części, odroczyć termin ich płatności albo rozłożyć je na raty, jeżeli zachodzą
szczególnie uzasadnione okoliczności. Kompetencja organu rentowego w tym
przedmiocie, chociaż osadzona w konstrukcji tzw. "uznania administracyjnego",
podlega kontroli sądowej, w trybie przewidzianym w art. 83 ust. 2 ustawy
systemowej. Zakres kognicji sądu ubezpieczeń społecznych odnosi się także do
zasadności decyzji organu rentowego (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 15
grudnia 2009 r., II UK 147/09, LEX nr 577846; uchwały Sądu Najwyższego: z dnia 9
marca 2006 r., II UZP 1/06, OSNP 2006 nr 13-14, poz. 217; z dnia 3 czerwca 2000 r.,
III ZP 15/00, OSNAPiUS 2000 nr 23, poz. 864).
IV. Orzekanie o prawie do renty rodzinnej
Rozwiązanie kazusu
Pierwszą decyzją z dnia 3 września 2010 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział
w Bielsku-Białej przyznał ubezpieczonej J .M. prawo do renty rodzinnej po zmarłym w dniu
16 lipca 2010 r. mężu, T.M. Jednakże wobec powzięcia przez organ rentowy – na podstawie
otrzymanego wyroku Sądu Okręgowego Wydziału Karnego i odpisu wyroku Sądu
Apelacyjnego z dnia 26 lipca 2012 r.,– wiadomości, iż ubezpieczona dopuściła się zbrodni
zabójstwa swojego męża, nie pozostając we wspólności małżeńskiej, została wydana (z
urzędu) - na podstawie art.114 ust.1 w zw. z art.70 ustawy o emeryturach i rentach z
Funduszu Ubezpieczeń Społecznych - w dniu 19 września 2012 roku nowa decyzja,
pozbawiająca ubezpieczoną prawa do przyznanego świadczenia.
Kolejną decyzją z dnia 28 września 2012 roku organ rentowy stwierdził,
iż ubezpieczona pobrała nienależne świadczenia za okres od dnia 16 lipca 2010 roku do dnia
30 września 2012 roku, zobowiązując do ich zwrotu w kwocie 74.863,73 zł. wraz z
odsetkami za okres od dnia 7 października 2010 r. do dnia 28 września 2012 r. tj. do dnia
wydania decyzji w kwocie 10.703,67 zł.
Z
ustaleń
poczynionych
w
sprawie
wynika,
że
J.M
i T.M od 22 listopada 1990 roku byli małżeństwem, nie posiadali wspólnych dzieci. Pożycie
małżonków od samego początku nie układało się dobrze. Pomiędzy małżonkami dochodziło
do częstych kłótni i awantur, które inicjowała oskarżona J.M. Małżonkowie zamieszkiwali w
jednym mieszkaniu należącym do T.M, pozostawali jednak w faktycznej separacji. Prowadzili
odrębne gospodarstwa domowe. T.M, który pobierał wysoką emeryturę, zmienił umowę
rachunku bankowego i zablokował żonie swobodny dostęp do swoich środków finansowych.
W ostatnich latach dochodziło do kolejnych kłótni i awantur, w trakcie których oskarżona
znieważała męża.
Wyrokiem z dnia 18 października 2006 roku, Sąd Rejonowy uznał oskarżoną J.M za winną
tego, że w dniu 29 sierpnia 2005 roku przez bicie rękami, kopanie i uderzanie metalową laską
oraz wywrócenie spowodowała u T.M obrażenia ciała w postaci złamania kości łokciowej
lewej, wstrząśnienia mózgu i rany tłuczonej głowy w okolicy potylicznej tj. popełnienia
czynu z art. 157 § 1 k.k. i za czyn ten została skazana na karę pozbawienia wolności z
warunkowym zawieszeniem jej wykonania na okres próby lat 4.
Sąd Okręgowy Wydział III Karny wyrokiem z dnia 27 stycznia 2012 r., uznał oskarżoną J.M
za winną tego, że w nocy z 15/16 lipca 2010 r. pomiędzy godziną 23.00 a 01.00 w
miejscowości S,, woj. śląskie w mieszkaniu, przy ulicy Młyńskiej w trakcie kłótni z
małżonkiem T.M. działając z zamiarem bezpośrednim pozbawienia go życia, chwyciła ręką
za szyję T.M powodując ucisk mechaniczny okolic krtani oraz kości gnykowej, po czym
przewróciła go na podłogę, a następnie nie zwalniając ucisku nadal dusiła pokrzywdzonego,
w wyniku czego doprowadziła do powstania u niego obrażeń w postaci otarcia naskórka na
szyi i nosie, podbiegnięć krwawych pod spojówki powiekowe i podśluzówkowych oraz do
ostrego niedotlenienia i silnego zastoju płynnej krwi w narządach wewnętrznych, a także
ogniskowej rozedmy płuc, co spowodowało zgon T.M poprzez uduszenie gwałtowne na
skutek zagardlenia w mechanizmie ucisku mechanicznego szyi o charakterze zadławienia,
przy czym jej zdolność do rozpoznania znaczenia czynu oraz pokierowania swoim
postępowaniem w trakcie czynu była w znacznym stopniu ograniczona z powodu
stwierdzonego u niej zespołu organicznego z zaburzeniami cech charakteru i osobowości
warunkowanych zmianami organicznymi ośrodkowego układu nerwowego to jest
przestępstwa z art. 148 § 1 k.k. w zw. z art. 31 § 2 k.k. i za ten czyn na mocy art. 148 § 1 k.k.
została skazana na karę 12 lat pozbawienia wolności
Proszę przygotować główne tezy opinii prawnej na temat celowości złożenia odwołania
od opisanych decyzji.
Prawo materialne do wykorzystania przy rozwiązywaniu kazusu
Ustawa o emeryturach i rentach
Art. 65. 1. Renta rodzinna przysługuje uprawnionym członkom rodziny osoby, która w
chwili śmierci miała ustalone prawo do emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy lub
spełniała warunki wymagane do uzyskania jednego z tych świadczeń.
2. Przy ocenie prawa do renty przyjmuje się, że osoba zmarła była całkowicie niezdolna
do pracy.
3. (uchylony)
Art. 67. 1. Do renty rodzinnej uprawnieni są następujący członkowie rodziny spełniający
warunki określone w art. 68-71:
1) dzieci własne, dzieci drugiego małżonka oraz dzieci przysposobione;
2) przyjęte na wychowanie i utrzymanie przed osiągnięciem pełnoletności wnuki,
rodzeństwo i inne dzieci, z wyłączeniem dzieci przyjętych na wychowanie i utrzymanie w
ramach rodziny zastępczej lub rodzinnego domu dziecka;
3) małżonek (wdowa i wdowiec);
4) rodzice.
2. Za rodziców w rozumieniu ustawy uważa się również ojczyma i macochę oraz osoby
przysposabiające.
informacje o jednostce
orzeczenia sądów
Art. 70. 1. Wdowa ma prawo do renty rodzinnej, jeżeli:
1) w chwili śmierci męża osiągnęła wiek 50 lat lub była niezdolna do pracy albo
2) wychowuje co najmniej jedno z dzieci, wnuków lub rodzeństwa uprawnione do renty
rodzinnej po zmarłym mężu, które nie osiągnęło 16 lat, a jeżeli kształci się w szkole - 18
lat życia, lub jeżeli sprawuje pieczę nad dzieckiem całkowicie niezdolnym do pracy oraz
do samodzielnej egzystencji lub całkowicie niezdolnym do pracy, uprawnionym do renty
rodzinnej.
2. Prawo do renty rodzinnej nabywa również wdowa, która osiągnęła wiek 50 lat lub stała
się niezdolna do pracy po śmierci męża, nie później jednak niż w ciągu 5 lat od jego śmierci
lub od zaprzestania wychowywania osób wymienionych w ust. 1 pkt 2.
3. (3) Małżonka rozwiedziona lub wdowa, która do dnia śmierci męża nie pozostawała z
nim we wspólności małżeńskiej, ma prawo do renty rodzinnej, jeżeli oprócz spełnienia
warunków określonych w ust. 1 lub 2 miała w dniu śmierci męża prawo do alimentów z jego
strony ustalone wyrokiem lub ugodą sądową.
4. Wdowa niespełniająca warunków do renty rodzinnej określonych w ust. 1 lub 2 i
niemająca niezbędnych źródeł utrzymania ma prawo do okresowej renty rodzinnej:
1) przez okres jednego roku od chwili śmierci męża;
2) w okresie uczestniczenia w zorganizowanym szkoleniu mającym na celu uzyskanie
kwalifikacji do wykonywania pracy zarobkowej, nie dłużej jednak niż przez 2 lata od
chwili śmierci męża.
5. Przepisy ust. 1-4 stosuje się odpowiednio do wdowca.
Ponowne ustalenie prawa do świadczenia lub jego wysokości
Art. 114. 1. Prawo do świadczeń lub ich wysokość ulega ponownemu ustaleniu na wniosek
osoby zainteresowanej lub z urzędu, jeżeli po uprawomocnieniu się decyzji w sprawie
świadczeń zostaną przedłożone nowe dowody lub ujawniono okoliczności istniejące przed
wydaniem tej decyzji, które mają wpływ na prawo do świadczeń lub na ich wysokość.
1a. (utracił moc)
2. Jeżeli prawo do świadczeń lub ich wysokość ustalono orzeczeniem organu
odwoławczego, organ rentowy na podstawie dowodów lub okoliczności, o których mowa w
ust. 1:
1) wydaje we własnym zakresie decyzję przyznającą prawo do świadczeń lub
podwyższającą ich wysokość;
2) występuje do organu odwoławczego z wnioskiem o wznowienie postępowania przed tym
organem, gdy z przedłożonych dowodów lub ujawnionych okoliczności wynika, że
prawo do świadczeń nie istnieje lub że świadczenia przysługują w niższej wysokości; z
wnioskiem tym organ rentowy może wystąpić w każdym czasie;
3) wstrzymuje wypłatę świadczeń w całości lub części, jeżeli emeryt lub rencista korzystał
ze świadczeń na podstawie nieprawdziwych dokumentów lub zeznań albo w innych
wypadkach złej woli.