FULL TEXT - Zeszyty Teoretyczne Rachunkowości

Transkrypt

ibu
tio
np
roh
29
„Zeszyty Teoretyczne Rachunkowości”, tom 66 (122), SKwP, Warszawa 2012, s. 29–45.
-
Ewolucja pojęcia wyniku finansowego a pomiar jego jakości
dis
tr
Jerzy Gierusz , Joanna Gawrońska
on
ly -
Wprowadzenie
is c
op
y is
for
pe
rso
na
lu
se
Wynik finansowy to jeden z podstawowych parametrów ekonomicznych, którego
wyznaczaniu i prezentacji rachunkowość poświęca wiele uwagi i miejsca. Ma to
swoje źródła w funkcjach, jakie kategoria ta spełnia w gospodarce. Wśród najważniejszych wymienić należy1:
1) pomiar dokonań jednostki w określonym przedziale czasu,
2) finansowanie rozwoju przedsiębiorstwa,
3) wpieranie procesów decyzyjnych i kontrolnych,
4) wskazywanie obszarów (sektorów gospodarki), gdzie zasoby mogą znaleźć
najbardziej efektywne zastosowanie,
5) oddziaływanie na zachowania uczestników rynku kapitałowego – inwestorów,
kredytodawców,
6) wpływanie na wyceny rynkowe akcji i dłużnych papierów wartościowych.
Z drugiej strony wynik finansowy „(...) charakteryzuje się wieloznacznością
i wieloaspektowością” (Szychta, 2010a, s. 117). Zasady jego pomiaru są ściśle
związane z przyjętą definicją transakcji / zdarzenia gospodarczego, metodami ustalania wartości aktywów i zobowiązań, koncepcjami zachowania kapitału. Odpowiedź na pytanie, jaki zysk / stratę osiągnęło przedsiębiorstwo w danym okresie
sprawozdawczym nie może być jednoznaczna. Subiektywny osąd zarządu, w dużej
mierze wpływający na wynik finansowy, a ślad za tym uznaniowość w jego określaniu, czynią zasadną analizę elementów składowych opisywanej kategorii.
Wynik finansowy jednostki gospodarującej pochodzi z wielu źródeł (np. ze
sprzedaży inwestycji lub tylko z ich przeszacowania), w różnym stopniu może się
przekładać na przepływy pieniężne, odmienna jest jego struktura, zdolność przewidzenia (zaplanowania). Wskazane charakterystyki będą się kształtować inaczej
w każdym przedsiębiorstwie, stanowiąc o użyteczności decyzyjnej tej kategorii.
Celem głównym artykułu jest odpowiedź na pytanie, jak podnieść przydatność
informacji o wyniku finansowym raportowanym w sprawozdaniu finansowym.
Th
This copy is for personal use only - distribution prohibited.
-
-
-
This copy is for personal u
Prof. dr hab. Jerzy Gierusz, Katedra Rachunkowości Uniwersytetu Gdańskiego, e-mail:
[email protected]
Mgr Joanna Gawrońska, doktorantka, Katedra Rachunkowości Uniwersytetu Gdańskiego, e-mail:
[email protected]
1
Zob. Gierusz (2010, s. 224), Hendriksen, van Breda (2002, s. 324–351), Międzynarodowe
Standardy (2011, s. A 48).
ibu
tio
np
roh
on
ly -
dis
tr
Będziemy starać się udowodnić tezę, że możliwe jest to poprzez ujawnianie nie
tylko kwoty zysku / straty, ale przede wszystkim pomiar i prezentację jakości wyniku finansowego. Za cele poboczne artykułu uznano:
1) ukazanie wyniku finansowego jako kategorii, której zakres, struktura i forma
prezentacji podlegają ewolucji wraz ze zmianami warunków gospodarowania,
2) zdefiniowanie jakości wyniku finansowego i metod jego pomiaru,
3) zbadanie jakości wyniku finansowego wybranych spółek notowanych na Giełdzie Papierów Wartościowych w Warszawie,
4) zaproponowanie metod pomiaru jakości wyniku finansowego.
1. Ewolucja koncepcji wyniku finansowego
lu
se
Rozważania dotyczące przemian w definiowaniu i metodyce pomiaru wyniku finansowego ograniczymy do ostatnich kilkudziesięciu lat, mając świadomość, że
interesująca nas kategoria ewoluowała wraz z całą rachunkowością na przestrzeni
wieków2. Kierunki przekształceń, o których mowa, prezentuje tabela 1.
4.
5.
6.
rso
Koszt historyczny
Współczesny
Wynik całościowy
Koncepcja dobrobytu
(bogactwa)
Podejścia oparte na działalności przedsiębiorstwa
Wartość godziwa
Zasady realizacji,
ostrożności
Wiarygodność
Zasada współmierności
Niewielki
Znaczny
Przydatność
is c
7.
pe
3.
for
2.
Zakres wyniku
finansowego
Aspekt semantyczny
wyniku finansowego
Aspekt strukturalny
wyniku finansowego
Podstawa wyceny
aktywów i zobowiązań
Dominujące zasady
rachunkowości
Dominujące cechy
informacji
Wpływ polityki
rachunkowości
na wynik finansowy
Pomiar
Tradycyjny
Wynik na poziomie
operacyjnym
Wynik jako miara
efektywności
Podejście transakcyjne
y is
1.
Wyszczególnienie
op
Lp.
na
Tabela 1. Charakterystyka tradycyjnego i współczesnego podejścia do definiowania i pomiaru wyniku finansowego
Źródło: opracowanie własne na podstawie: Gmytrasiewicz (2007, s. 83–89), Turyna, Rak
(2007, s. 209–211), Szychta (2010a, s. 117–137), Hendriksen, van Breda (2002,
s. 324–330), Walińska (2009, s. 335–343).
Th
-
Jerzy Gierusz, Joanna Gawrońska
-
30
2
Na temat ewolucji pojęcia i metod pomiaru wyniku finansowego zob. Gierusz (2010, s. 220),
Turzyński (2011, s. 267–281), Szychta (2010a, s. 119).
ibu
tio
np
roh
is c
op
y is
for
pe
rso
na
lu
se
on
ly -
dis
tr
Za ważną datę w procesie przejścia od tradycyjnych do współczesnych koncepcji pomiaru wyniku finansowego można uznać rok 1980, kiedy to amerykańska
Rada Standardów Rachunkowości Finansowej (FASB) opublikowała Statement of
Financial Accounting Concepts no. 3 (SFAC 3), gdzie po raz pierwszy zdefiniowano wynik całościowy (comprehensive income)3. Pojęcie to oznacza zmianę stanu kapitału własnego jednostki, jaka nastąpiła w danym okresie sprawozdawczym
wskutek transakcji i innych zdarzeń zachodzących w relacjach z podmiotami / osobami innymi niż właściciele4. W Międzynarodowych Standardach Sprawozdawczości Finansowej wynik całościowy pojawił się stosunkowo późno, bo dopiero
w 2009 r. wraz z nowelizacją MSR 15.
Zaprezentowany w tabeli 1 podział na tradycyjne i współczesne koncepcje wyniku finansowego ma oczywiście charakter umowny, a atrybuty przypisane do
każdego z podejść w praktyce występują z różnym natężeniem. Kluczowe jest tu
raczej wyznaczenie kierunku przemian – przyczyn i konsekwencji obserwowanych
procesów.
Wynik ustalany na poziomie operacyjnym – w aspekcie semantycznym –
stanowi miarę dokonań jednostki gospodarującej, określa skuteczność działania
zarządu. Akcent jest tu położony na realizację funkcji powierniczej. W aspekcie
strukturalnym wielkość ta odzwierciedla efekty transakcji gospodarczych – wewnętrznych, zachodzących w ramach podmiotu (np. zużycie czynników produkcji
w procesie świadczenia usług) oraz zewnętrznych, zaistniałych w relacjach z otoczeniem (np. zakup materiałów, sprzedaż wyrobów gotowych). Aktywa / zobowiązania są wyceniane w koszcie historycznym, a ewentualne przeszacowania zasobów,
dokonywane na dzień bilansowy, są odnoszone na kapitał własny poza rachunkiem
zysków i strat. Dominują zasady realizacji i ostrożności, a z cech informacji wybija
się wiarygodne przedstawienie rzeczywistości gospodarczej. Możliwości manipulowania kwotą wyniku są raczej niewielkie – polityka rachunkowości ogranicza się
bowiem do odzwierciedlenia tempa zużycia zasobów (np. poprzez metody i stawki
amortyzacji lub zasady wyceny rozchodu materiałów). Ponadto obserwujemy tu
bliski związek regulacji bilansowych z prawem podatkowym, stąd znikome znaczenie podatku odroczonego (Hendriksen, van Breda, 2002, s. 321–330).
Wynik całościowy w aspekcie semantycznym nawiązuje do koncepcji dobrobytu (bogactwa). Zgodnie z tym podejściem „zysk jest różnicą między kwotą kapitału dostępną do podziału na koniec okresu sprawozdawczego a kwotą kapitału
zainwestowanego na początek tego okresu” (Szychta, 2010a, s. 123).
Stąd, jak słusznie podkreślono w Założeniach koncepcyjnych sprawozdawczości
finansowej, „za zysk i w konsekwencji za zwrot z kapitału można uznać tylko tę
część zwiększenia stanu aktywów netto, która przekracza kwotę niezbędną do
utrzymania kapitału na niezmienionym poziomie” (Międzynarodowe Standardy,
2011, s. A 55). Ustalenie zysku / straty wymaga zatem przyjęcia określonej kon3
-
31
Th
Por. Turyna (2004, s. 233), Szychta (2010a, s. 125).
Por. Epstein, Nach, Bragg (2010, s. 77).
5
Por. Międzynarodowe Standardy (2011, s. A 428–A 430).
4
ibu
tio
np
roh
is c
op
y is
for
pe
rso
na
lu
se
on
ly -
dis
tr
cepcji zachowania kapitału – finansowej lub rzeczowej6. W aspekcie strukturalnym
współczesne podejście do pomiaru wyniku finansowego oparte jest na tzw. działalności przedsiębiorstwa. Oznacza to, że analizowana kategoria swym zakresem
obejmuje już nie tylko skutki realnych transakcji gospodarczych, lecz również
zmiany cen rynkowych zasobów, jakimi dysponuje jednostka, a także oczekiwania
zarządu. Są to m.in. efekty zdarzeń zachodzących w otoczeniu podmiotu, na które
spółka ma ograniczony wpływ, jak np. wzrosty / spadki cen posiadanych aktywów
finansowych lub nieruchomości inwestycyjnych albo kształtowanie się kursów
walut obcych na dzień bilansowy.
Oczekiwania zarządu znajdują odzwierciedlenie np. w szacunkach tworzonych
i rozwiązywanych rezerw, odpisach aktualizujących wartość aktywów czy w wynikach z kontraktów długoterminowych. W ślad za tym następuje stopniowe odchodzenie od wyceny w koszcie historycznym na rzecz wartości godziwej – ze
wszystkimi tego konsekwencjami7. Oczywiście zasada realizacji przestaje obowiązywać, a ostrożność, rozumiana dotychczas jako rozwaga „(...) przy stosowaniu
subiektywnych ocen potrzebnych do dokonywania oszacowań w warunkach niepewności” (Międzynarodowe Standardy, 2007, s. 56), w nowych założeniach koncepcyjnych nie znalazła już miejsca.
Spośród cech jakościowych informacji finansowych na plan pierwszy wysuwa
się przydatność, tj. zdolność informacji do oddziaływania na zmianę decyzji podejmowanych przez użytkowników. Rzetelna prezentacja jest osiągana natomiast
poprzez pełną zgodność ze wszystkimi MSSF. Rośnie znaczenie polityki rachunkowości; dotyczy to zwłaszcza dwóch obszarów:
1) podstaw bilansowej wyceny aktywów i zobowiązań, przy czym wybór jest dokonywany z reguły pomiędzy kosztem historycznym a wartością godziwą,
2) miejsca prezentacji skutków przeceny – wynik operacyjny (rachunek zysków
i strat) czy kapitał z aktualizacji wyceny (sprawozdanie ze zmian w kapitale
własnym lub sprawozdanie z całkowitych dochodów)8.
Jest oczywiste, że w ślad za tym rosną rozbieżności pomiędzy regulacjami bilansowymi i podatkowymi, a znaczenia nabierają aktywa i rezerwy z tytułu odroczonego podatku dochodowego.
Trudno jednoznacznie wskazać źródła zaprezentowanych przekształceń. W literaturze przedmiotu dominuje pogląd, że u podstaw opisywanych procesów leżą
dwie zasadnicze przyczyny (Sobańska, 2010a, s. 92; Walińska, 2009; Bojańczyk,
2011):
1) wzrost znaczenia zarządzania wartością przedsiębiorstwa (value based management) oraz
2) zmieniające się potrzeby informacyjne inwestorów.
6
Th
-
32
Zob. Międzynarodowe Standardy (2011, s. A 55–A 56).
O wpływie wycen w wartości godziwej na sprawozdawczość finansowa piszą m.in. Gierusz
(2011), Mazur (2011).
8
Na temat wpływu polityki rachunkowości na wynik finansowy zob. Hass-Symotiuk i Mućko
(2005), Kaczmarek (2006), Śnieżek i Wiatr (2011), Kaczmarek (2007), Wiatr (2008), Dyląg
i Kucharczyk (2009), Gierusz (2006).
7
ibu
tio
np
roh
33
y is
for
pe
rso
na
lu
se
on
ly -
dis
tr
Według M. Bojańczyka (2011, s. 166) „zarządzanie wartością obejmuje zasady,
propozycje i rozwiązania w zakresie podejmowania strategicznych oraz operacyjnych decyzji, których celem pozostaje maksymalizacja wartości przedsiębiorstwa”.
Spośród dwóch przeciwstawnych opcji – tworzenia wartości dla właścicieli kapitału (shareholders) lub wszystkich zainteresowanych stron (interesariuszy – stakeholders) koncepcja wyniku całościowego nawiązuje wprost do pierwszej z nich. Za
nadrzędny cel funkcjonowania przedsiębiorstwa uznaje się bowiem maksymalizację jego wartości, przy czym wartość dla inwestora powstaje dopiero wtedy, gdy
podmiot generuje stopę zwrotu wyższą niż koszt kapitału finansującego jego
działalność (Michalak, 2010, s. 450–453; Szychta, 2010b, s. 759–762). Prowadzi
to do powstawania systemów motywujących zarządy do zachowań zgodnych
z oczekiwaniami inwestorów, są to np. programy opcji menedżerskich, akcji
z ograniczonymi prawami, opcji dla osób nadzorujących, własności pracowniczej
czy udziału w zyskach (Bojańczyk, 2011, s. 182–183). W zaistniałej sytuacji
rachunkowość zaczęto postrzegać jako pewnego rodzaju barierę, a „oczekiwania
wobec niej miały bardzo wyraźny kierunek – podporządkowanie się ogólnej tendencji biznesu, jaką stał się pomiar wartości przedsiębiorstwa” (Walińska, 2009,
s. 335).
Następuje stopniowa zmiana wymagań akcjonariuszy co do treści i formy informacji ujawnianych w sprawozdaniu finansowym. Z biernej ewidencji zdarzeń
minionych rachunkowość powinna stać się systemem ukierunkowanym prospektywnie, zdolnym do oceny przyszłych stanów jednostki, jej potencjału do generowania przypływów pieniężnych, a więc tworzenia wartości.
Stąd potrzeba wycen w wartości godziwej i rozluźnienia polityki rachunkowości. Skutkuje to coraz szerszym zastosowaniem narzędzi zarezerwowanych dotąd
jedynie dla rachunkowości zarządczej, takich jak podział kosztów na stałe i zmienne
wraz z pomiarem kosztów niewykorzystanych zdolności produkcyjnych (MSR 2),
budżetowanie kosztów i przychodów kontraktów długoterminowych (MSR 11),
szacowanie przyszłych przepływów pieniężnych (MSR 36) (Sobańska, 2010b,
s. 629–637; Kabalski, 2009, s. 64).
op
2. Formy ujawnień o wyniku finansowym
is c
Pomiar wyniku finansowego w rachunkowości następuje poprzez porównanie
dwóch przeciwstawnych strumieni: przychodów (zysków) i kosztów (strat). Pierwsza z wymienionych kategorii jest ujmowana w sprawozdaniu finansowym, „(...)
jeżeli nastąpiło zwiększenie przyszłych korzyści ekonomicznych związane ze
zwiększeniem stanu składnika aktywów lub zmniejszeniem stanu zobowiązania,
których wielkość można wiarygodnie ustalić” (Międzynarodowe Standardy, 2011,
s. A 53). Podobnie koszty (straty) są ujmowane, jeżeli zmniejszenie przyszłych
korzyści ekonomicznych jest związane ze zmniejszeniem wartości aktywów lub
wzrostem zobowiązań, przy zachowaniu warunku wiarygodnej wyceny (Międzynarodowe Standardy, 2011, s. A 53). Oznacza to, że każda korekta wartości akty-
Th
-
ibu
tio
np
roh
is c
op
y is
for
pe
rso
na
lu
se
on
ly -
dis
tr
wów / zobowiązań, z wyjątkiem sytuacji, gdy akcjonariusz (udziałowiec), działając
jak właściciel wpływa na stan kapitału własnego, skutkuje w wyniku finansowym.
Zmiany wartości, o których mowa, mogą następować w efekcie czterech grup
transakcji / zdarzeń:
1) transakcji ciągłych, realizowanych regularnie i powtarzalnie w ramach podstawowej działalności operacyjnej przedsiębiorstwa. Są to koszty i przychody generowane w trakcie produkcji, świadczenia usług lub działalności handlowej
oraz w ramach procesów towarzyszących (administracji i sprzedaży);
2) transakcji jednorazowych, pojawiających się nieregularnie, sporadycznie; jest to
przede wszystkim sprzedaż aktywów przedsiębiorstwa niebędących produktami
pracy – inwestycji, środków trwałych, wartości niematerialnych i prawnych,
zbędnych zapasów materiałów itp. Do grupy tej zaliczamy także skutki zdarzeń
nadzwyczajnych, otrzymane / przekazane darowizny, kary, umorzone, przedawnione, nieściągalne należności / zobowiązania, grzywny, odszkodowania, wyniki realizowane na działalności zaniechanej;
3) zdarzeń zachodzących w otoczeniu przedsiębiorstwa lub w jego obrębie, wpływających na bilansowe wyceny aktywów i zobowiązań. Są to wymieniane
przez MSR 36 tzw. zewnętrzne i wewnętrzne przesłanki utraty wartości aktywów, pojawiające się lub znikające czynniki ryzyka skłaniające jednostkę do
tworzenia lub rozwiązywania rezerw, różnice kursowe ujawniane w związku
z bilansową wyceną aktywów i zobowiązań w walutach obcych, skutki zmian
cen rynkowych (lub innych parametrów przyjętych do wyceny) aktywów finansowych, środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych, nieruchomości inwestycyjnych i innych aktywów wyrażanych w wartości godziwej,
a także aktywa z tytułu odroczonego podatku dochodowego oraz korekty kosztów / przychodów z tytułu zastosowania metody stopnia zaawansowania lub
metody zysku zerowego przy rozliczaniu kontraktów długoterminowych;
4) korekt błędów lat ubiegłych oraz jako skutki zmian zasad (polityki) rachunkowości.
Pierwsza z wymienionych grup transakcji tworzy fundament wyniku całościowego. Po pierwsze, dlatego że są to koszty i przychody realizowane w ramach
działalności, do wykonywania której podmiot został powołany. Po drugie, pomiar
tych kategorii następuje z reguły na podstawie obcych dokumentów źródłowych –
faktur zakupu / sprzedaży, deklaracji podatkowych itp. Wynik tego obszaru można
precyzyjnie zaplanować, jest on powtarzalny, a ponadto porównywalny w czasie
i przestrzeni.
Transakcje drugiego typu także potwierdzają obce dokumenty źródłowe, w tym
sensie są one mierzone (wyceniane) precyzyjnie. Od operacji omówionych wyżej
odróżniają je dwie cechy:
1) relatywnie niewielki wpływ na ostateczny wynik raportowany przez przedsiębiorstwo,
2) sporadyczność występowania, stąd trudności w ich przewidywaniu oraz brak
porównywalności z okresu na okres.
Th
-
34
ibu
tio
np
roh
dis
tr
on
ly -
se
lu
na
rso
pe
for
y is
op
is c
Th
-
35
Wyjątkiem może być przypadek, gdy ze względu na trudną sytuację finansową
jednostka regularnie wyprzedaje posiadany majątek.
W grupie trzeciej ujęto skutki zdarzeń związanych głównie z przeszacowaniem
aktywów i zobowiązań do wartości godziwej, zarówno powyżej, jak i poniżej ceny
nabycia / kosztu wytworzenia. Są to także oczekiwania zarządu wyrażane np.
w tworzonych i rozwiązywanych rezerwach. Cechuje je: brak obcych dokumentów
źródłowych jako podstawy wyceny (z reguły są to szacunki zarządu), podatność na
zmiany w polityce rachunkowości, a przez to szeroki zakres ingerencji biegłych
rewidentów, często uznaniowość co do daty naliczenia, a nawet samego faktu zarachowania (np. aktywa z tytułu odroczonego podatku dochodowego). Nie jest to
jednak kategoria jednorodna, zauważamy tu przede wszystkim zdarzenia w różnym
stopniu kontrolowane przez zarząd. Na przykład podmiot ma wpływ na utratę wartości środków trwałych w przypadku ich wymiany na nowe obiekty, natomiast
poza kontrolą jednostki pozostaje poziom kursu walutowego przy bilansowej wycenie kredytu bankowego. Odmienna bywa też częstotliwość przeszacowań; może
to odbywać się regularnie (np. ustalenie na moment bilansowy wartości godziwej
nieruchomości inwestycyjnej) lub jednorazowo (np. wycena aktywów przeznaczonych do sprzedaży).
Grupa czwarta reprezentuje w wyniku okresu bieżącego skutki zdarzeń, jakie
miały miejsce w przeszłości, w tym retrospektywne ujęcie zmian w polityce rachunkowości.
Atrybuty wspólne dla transakcji ciągłych i jednorazowych to ich zgodność z zasadą realizacji, a przez to wysokie prawdopodobieństwo zamiany na przepływy
pieniężne. Natomiast zdarzenia zaliczone do grup trzeciej i czwartej mają wymiar
głównie memoriałowy, a ich zdolność do generowania gotówki jest niewielka lub
wręcz żadna (np. korekta błędnie rok temu naliczonej amortyzacji).
Z dotychczasowych wywodów wynika, że przy pomiarze wyniku finansowego
istotą podejścia opartego na działalności przedsiębiorstwa, w przeciwieństwie do
koncepcji transakcyjnej, jest rosnące znaczenie trzeciego z wymienionych obszarów, a zwłaszcza skutków przeszacowań aktywów / zobowiązań do wartości godziwej.
Nasuwa się tu kluczowe pytanie, na ile opisane przemiany znajdują odzwierciedlenie w formie ujawniania informacji o wyniku finansowym, czy sprawozdanie
z całkowitych dochodów, w wersji zaproponowanej przez MSR 1 czy SFAS 130,
respektuje fundamentalne cechy jakościowe użytecznych informacji finansowych,
tj. przydatność i wierną prezentację.
Analiza literatury przedmiotu oraz standardów rachunkowości pozwala na wyróżnienie trzech koncepcji raportowania wyniku całościowego.
W pierwszej koszty i przychody są klasyfikowane według typów działalności.
Na przykład MSR 1 Prezentacja sprawozdań finansowych w układzie funkcjonalnym wskazuje na następujące pozycje9:
-
9
Międzynarodowe Standardy (2011, s. A 433).
ibu
tio
np
roh
is c
op
y is
for
pe
rso
na
lu
se
on
ly -
dis
tr
Przychody ze sprzedaży produktów,
Koszty sprzedanych produktów,
Zysk brutto ze sprzedaży,
Pozostałe przychody,
Koszty sprzedaży,
Koszty ogólnego zarządu,
Pozostałe koszty,
Zysk brutto,
Podatek dochodowy,
Zysk netto na poziomie operacyjnym,
Inne całkowite przychody / koszty,
Wynik całościowy.
Podobny format tego sprawozdania zawiera SFAS 130 Sprawozdanie z zysku
całościowego (Epstein, Nach, Bragg, 2010, s. 83–84). W tej konwencji mieści się
także polska ustawa o rachunkowości, choć jak dotychczas ogranicza ona zakres
rachunku zysków i strat do wyniku na poziomie operacyjnym. MSSF 8 Segmenty
operacyjne oraz SFAS 131 Ujawnianie informacji na temat segmentów jednostki
i informacji powiązanych wymagają ponadto prezentacji wyniku finansowego
według segmentów operacyjnych, tj. produktów i usług, obszarów geograficznych
czy głównych grup klientów.
Rozwinięcie omawianego modelu ujęto we wspólnym projekcie sprawozdania
finansowego, przygotowanym w 2009 r.10 przez IASB i FASB. W tej formule
sprawozdanie z całkowitych dochodów (przy zachowaniu pełnej spójności z bilansem i rachunkiem przepływów pieniężnych) przedstawia koszty i przychody w podziale na sekcje, a w ich ramach na kategorie. Wyróżniono następujące sekcje:
działalność gospodarcza, działalność finansująca, podatki dochodowe z działalności kontynuowanej, działalność zaniechana, inne całkowite dochody po potrąceniu
podatku, transakcje dotyczące wielu kategorii.
Drugą koncepcję prezentacji wyniku całościowego zawiera także projekt
IASB/FASB (opisano ją w Discussion Paper z 2009 r.), niestety nie znalazła już
ona miejsca w Staff Draft tego standardu z 2010 r. Jest to bardzo interesująca propozycja dezagregacji wyniku całościowego na elementy gotówkowe i memoriałowe, co przedstawia rysunek 1.
Th
-
-
36
10
Patrz szerzej Discussion Paper (2009), Staff Draft IFRS X (2010), Gierusz (2009).
ibu
tio
np
roh
37
Rysunek 1. Procedura dezagregacji wyniku całościowego w modelu sprawozdawczości finansowej IASB i FASB
dis
tr
Wynik całościowy (zmiany wartości aktywów i zobowiązań
z podmiotami niebędącymi właścicielami)
Element memoriałowy wyniku
Składniki memoriałowe niebędące przeszacowaniami (np. amortyzacja)
Składniki memoriałowe
obejmujące przeszacowania
Powtarzające się przeszacowania wartości
/ korekty wyceny (np. wycena inwestycji
do wartości godziwej)
Pozostałe zmiany
(np. utrata wartości aktywów)
se
on
ly -
Zmiana gotówki
(element kasowy wyniku)
lu
Źródło: opracowanie własne na podstawie Discussion Paper (2009).
is c
op
y is
for
pe
rso
na
Trzecia koncepcja, przygotowana przez J. Gierusza, pochodzi z 2005 r. i nawiązuje wprost do omawianego w niniejszym artykule podziału transakcji / zdarzeń
kształtujących wynik finansowy na cztery podstawowe grupy. W tym ujęciu sprawozdanie finansowe przedstawia zysk / stratę całościową w następującym układzie
(Gierusz, 2010, s. 235–248):
A. Transakcje ciągłe
A.1. Przychody z transakcji ciągłych
A.2. Koszty transakcji ciągłych
A.3. Zysk / strata na transakcjach ciągłych (A.1 – A.2)
B. Transakcje jednorazowe
B.1. Przychody z transakcji jednorazowych
B.2. Koszty transakcji jednorazowych
B.3. Zysk/strata na transakcjach jednorazowych (B.1 – B.2)
C. Wynik na transakcjach ciągłych i jednorazowych (A.3 + / – B.3)
D. Operacje z mocy prawa bilansowego (przeszacowania do wartości godziwej,
rezerwy itp.)
D.1. Przychody naliczone z mocy prawa bilansowego
D.2. Koszty naliczone z mocy prawa bilansowego
D.3. Zysk / strata z operacji dokonanych z mocy prawa bilansowego (D.1– D.2)
E. Operacyjny wynik netto (C + / – D.3)
F. Operacje kapitałowe
F.1. Przychody odnoszone na kapitał
F.2. Koszty odnoszone na kapitał
F.3. Zysk / strata na operacjach kapitałowych (F.1 – F.2)
G. Wynik całościowy (E+ / – F.3)
Th
-
ibu
tio
np
roh
pe
rso
na
lu
se
on
ly -
dis
tr
Podsumowując tę część rozważań, możemy stwierdzić, że obowiązująca w polskim i międzynarodowym prawie bilansowym forma prezentacji wyniku finansowego bazuje na tzw. podejściu zarządczym. Eksponuje ono obszary aktywności
przedsiębiorstwa, w których zysk / strata powstała – podstawowa działalność operacyjna, pozostała działalność operacyjna, działalność finansowa, działalność zaniechana, podatki, nie rozgraniczając prawdopodobieństwa realizacji wyniku finansowego i jego powtarzalności. Uniemożliwia to ujawnienie obecnym i potencjalnym inwestorom wielu ważnych dla nich informacji dotyczących:
1) zdolności jednostki do przekształcenia wyniku finansowego w ujęciu memoriałowym na przepływy pieniężne,
2) trwałości wyniku finansowego, tj. możliwości jego realizacji na zbliżonym
poziomie w następnych okresach sprawozdawczych,
3) stopnia, w jakim wynik finansowy bieżącego okresu jest kontrolowany przez
zarząd spółki, poddaje się jego decyzjom.
Przedstawione mankamenty informacji o wyniku finansowym poważnie ograniczają użyteczność decyzyjną sprawozdania finansowego w części dotyczącej tej
kluczowej pozycji (Cieślik, Szczęsny, 2007; Cieślik, 2010, s. 195–137). Jak wynika bowiem z przeprowadzonych dotychczas w Polsce i na świecie badań empirycznych, to właśnie wynik finansowy, obok przepływów pieniężnych, stanowi dla
inwestorów główną determinantę podejmowanych decyzji (Zawadka, 2011; Wójtowicz, 2005).
Wskazane przesłanki uzasadniają włączenie w zakres analizy ekonomicznej kategorii określanej w literaturze przedmiotu mianem jakości wyniku finansowego
(earning quality).
3. Propozycja metod pomiaru jakości wyniku finansowego
is c
op
y is
for
Analiza literatury przedmiotu wskazuje, że dotychczas podejmowane próby definiowania jakości wyniku finansowego koncentrowały się na dwóch jego cechach11:
1) zdolności do generowania przepływów pieniężnych (Bricker i in., 1995; Dechow, Dichev, 2002; Francis i in., 2003; Myers i in., 2003; Lang i in., 2003),
2) trwałości, przywidywalności (Beneish, Avqus, 2002; Penman, Hang, 2002;
Richardson, 2003; Mikhail i in., 2003).
Jednak powstające na bazie tych definicji modele oceny jakości zysku w najmniejszym nawet stopniu nie nawiązywały do opisanej w pierwszej części niniejszego artykułu ewolucji zakresu wyniku finansowego oraz związanej z tym potrzeby przekształcenia formy sprawozdania z całkowitych dochodów.
11
Szerokie omówienie modeli oceny jakości zysku zawierają prace Cieślika (2006) oraz Cieślika
i Szczęsnego (2007).
12
Pozycje kosztów i strat oraz przychodów i zysków kształtujących zysk / stratę z transakcji
ciągłych i jednorazowych szeroko omawia Gierusz (2010, s. 235–248).
13
Składniki memoriałowe obejmujące przeszacowania – w koncepcji sprawozdania finansowego
J. Gierusza zawierają dwie grupy operacji: z mocy prawa bilansowego oraz kapitałowe. Zob. Gierusz
(2010, s. 243).
Th
-
38
ibu
tio
np
roh
39
Do rzetelnej oceny jakości wyniku finansowego konieczna jest jego dezagregacja na elementy składowe przedstawione na rysunku 2.
Wynik całościowy
Kontrolowane
przez zarząd
Niekontrolowane
przez zarząd
se
Zysk / strata
na transakcjach
jednorazowych
lu
Zysk / strata
na transakcjach
ciągłych
Korekty błędów
lat ubiegłych,
zmiany polityki
rachunkowości
on
ly -
Składniki
memoriałowe
obejmujące
przeszacowania13
Element kasowy
oraz składniki memoriałowe
niebędące
przeszacowaniami12
dis
tr
Rysunek 2. Elementy składowe wyniku całościowego
na
Źródło: opracowanie własne.
y is
for
pe
rso
Jakość wyniku finansowego wyznacza nasilenie jego czterech kluczowych
cech:
1) płynności,
2) realności,
3) stabilności,
4) decyzyjności,
wyrażonych za pomocą odpowiednich wskaźników.
Przez płynność będziemy rozumieć udział elementu gotówkowego w wyniku
całościowym mierzony wskaźnikiem:
PWF
CF
WC
(1)
is c
op
gdzie:
PWF – płynność wyniku finansowego,
CF – przepływy środków pieniężnych z działalności operacyjnej, inwestycyjnej
i finansowej,
WC – wynik całościowy.
Miernik ten obrazuje ogólną zdolność wyniku całościowego do generowania
przepływów pieniężnych. Będzie tym wyższy, im mniej jest w wyniku składników
memoriałowych, w tym zwłaszcza przeszacowań.
Realność wyniku finansowego zawęża ocenę płynności do jego najbardziej
„twardych” elementów – zysku / straty na transakcjach ciągłych i jednorazowych:
Th
-
RWF
(2)
dis
tr
gdzie:
SWF – stabilność wyniku finansowego,
WTC – wynik na transakcjach ciągłych,
WC – wynik całościowy, jak we wzorze (1).
(3)
se
WTC
WC
lu
SWF
on
ly -
Wysokość opisywanego wskaźnika zależy głównie od zmian stanu należności
i polityki amortyzacyjnej. Wartość bliska jedności oznacza, że jednostka minimalizuje udział w wyniku finansowym składników memoriałowych niebędących przeszacowaniami.
Trzecia cecha wyniku finansowego – stabilność to zdolność do jego odtworzenia w kolejnych okresach sprawozdawczych. Wyraża to formuła:
na
CF CJ
WT CJ
gdzie:
RWF – realność wyniku finansowego,
CFCJ – przepływy pieniężne z transakcji ciągłych i jednorazowych,
WTCJ – wynik finansowy na transakcjach ciągłych i jednorazowych.
-
is c
op
y is
for
pe
rso
Celem działania jednostki powinna być wartość SWF bliska jedność. Oznacza
to bowiem, że wynik pochodzi głównie z podstawowej działalności operacyjnej,
a zatem wyróżnia go przewidywalność (predykcyjność).
Wskaźnik decyzyjności wyniku finansowego informuje o tej jego części, która
powstała w roku bieżącym, a zarząd spółki miał bezpośredni wpływ na jej wysokość:
WC K
(4)
DWF
WC
gdzie:
DWF – decyzyjność wyniku finansowego,
K
– korekty błędów lat ubiegłych, skutki zmian zasad (polityki) rachunkowości, składniki memoriałowe obejmujące przeszacowania, na które zarząd
nie miał wpływu (w tym skutki zmian kursów walut obcych na moment
bilansowy),
WC – wynik całościowy, jak we wzorze (1).
Jest to miernik w pierwszym rzędzie pozwalający ocenić dokonania zarządu
w bieżącym okresie sprawozdawczym, zwłaszcza, jeżeli wynik finansowy wykazał
dużą dynamikę zmian (zarówno w górę, jak i w dół) wskutek korekt kursów walut
obcych na dzień bilansowy.
Dane wykorzystywane do obliczeń wymienionych wskaźników – wynik finansowy ustalany na różnych poziomach oraz przepływy pieniężne – mogą przyjmować zarówno wartości dodatnie, jak i ujemne. Stąd pełna interpretacja uzyskanych
Th
-
ibu
tio
np
roh
-
40
ibu
tio
np
roh
41
dis
tr
wyników jest możliwa jedynie w powiązaniu z informacjami źródłowymi, wskazującymi, który z parametrów bazowych ma wartość ujemną.
W celu zilustrowania dotychczasowych rozważań analizie poddano wyniki finansowe raportowane w 2010 r. przez cztery spółki notowane na Giełdzie Papierów Wartościowych w Warszawie z sektora budownictwo, charakteryzujące się
zbliżoną kwotą zysku netto i wartością aktywów. Stosowne informacje zawierają
tabele 2 i 3.
Tabela 2. Wybrane dane finansowe badanych spółek za rok 2010 (w tys. PLN i %)
20 176
391 732
5,15 %
2 775
27 709
–9 320
19 831
27 924
SELENA
FM SA
24 061
603 354
3,99 %
–37 429
25 758
20 892
24 249
31 043
20 383
25 098
31 437
lu
–1 328
25 098
na
32 555
KONSORCJUM
STAL SA
25 452
574 345
4,43 %
se
24 553
433 334
5,66 %
rso
Zysk netto
Suma bilansowa
ROA
Przepływy netto z działalności operacyjnej, inwestycyjnej i finansowej
Wynik całościowy
Wynik na transakcjach
ciągłych
Wynik na transakcjach
ciągłych i jednorazowych
P.A. NOVA
SA
on
ly -
MIRBUD
SA
Firma
Źródło: opracowanie własne na podstawie sprawozdań finansowych badanych spółek.
MIRBUD
SA
P.A. NOVA
SA
0,10
0,10
1,17
1,00
–0,47
–0,46
1,05
1,03
op
y is
Firma
Cecha
wyniku finansowego
Płynność
Realność
Stabilność
Decyzyjność
for
pe
Tabela 3. Wskaźniki opisujące cechy jakościowe wyniku finansowego badanych
spółek za 2010 r.
KONSORCJUM
STAL SA
–0,05
–0,05
0,97
1,00
SELENA
FM SA
–1,45
–1,19
1,21
1,00
is c
Źródło: opracowanie własne na podstawie sprawozdań finansowych badanych spółek.
Przy powierzchownej ocenie sytuacja finansowa badanych spółek wydaje się
podobna; każda z nich wykazuje dodatnie ROA w przedziale od 4 do 5,6 %. Tymczasem cechą zasadniczo różniącą analizowane podmioty jest jakość wyniku finansowego, a zwłaszcza jego płynność. W MIRBUD SA wskaźnik PWF ukształtował się na poziomie 0,10, co dowodzi, że firma była w stanie 10% wyniku całościowego zamienić na dodatnie przepływy pieniężne. Radykalnie różne jest położenie Selena FM SA, gdzie PWF równe –1,45 wskazuje, że ujemne przepływy
pieniężne stanowią aż 1,45 % wyniku całościowego.
Th
-
ibu
tio
np
roh
pe
rso
na
lu
se
on
ly -
dis
tr
Na poziomie zbliżonym do płynności kształtują się wskaźniki realności wyniku
finansowego badanych spółek. Pozwala to wnosić, że zarówno wynik całościowy,
jak i dodatnie oraz ujemne przepływy pieniężne powstają głównie w efekcie transakcji ciągłych, do realizacji których firmy powołano.
Bliskie jedności wskaźniki stabilności wyniku finansowego w spółkach P.A.
NOVA SA oraz KONSORCJUM STAL SA uzasadniają twierdzenie, że udział
przeszacowań oraz transakcji jednorazowych w wyniku całościowym jest tu niewielki. We wszystkich ocenianych podmiotach wynik finansowy był praktycznie
w pełni kontrolowany przez zarząd.
Informacje o jakości wyniku finansowego mogą być wykorzystywane w wielu
obszarach, np. do oceny:
1) dokonań jednostki gospodarującej; w kontekście rynku kapitałowego dla aktualnych i potencjalnych inwestorów istotna może być informacja nie tylko o kwocie zysku całościowego, ale także o jego płynności i stabilności,
2) zdolności kredytowej przedsiębiorstwa,
3) skuteczności pracy kadry kierowniczej, w ramach realizacji funkcji powierniczej rachunkowości,
4) możliwości rozwojowych podmiotu – nawet wysoka kwota zysku przy niskich
parametrach jakościowych możliwości te znacznie ogranicza,
5) ogólnej kondycji finansowej przedsiębiorstwa, co jest istotne dla dostawców,
odbiorców, pracowników i innych interesariuszy.
Analiza powinna być prowadzona zarówno w czasie, jak i w przestrzeni (np.
między przedsiębiorstwami tej samej branży), z uwzględnieniem sytuacji makroekonomicznej (np., na ile kryzys finansowy oddziałuje na jakość raportowanego
wyniku).
Podsumowanie
for
-
-
is c
op
y is
Przeprowadzone badania pozwalają na sformułowanie następujących wniosków:
1) wynik finansowy nie jest kategorią jednoznaczną, a metody jego pomiaru i zakres
ewoluują wraz z całym systemem rachunkowości;
2) przejście od ujawniania wyniku na poziomie operacyjnym do zysku / straty
całościowej, wraz z rozszerzeniem zakresu wycen w wartości godziwej, powodują wzrost udziału elementów memoriałowych w wyniku finansowym;
3) zjawiska tego nie uwzględnia obowiązująca w prawie polskim i międzynarodowym formuła rachunku zysku i strat (sprawozdania z wyniku całościowego);
4) podniesienie walorów użytkowych sprawozdania finansowego jest możliwe
poprzez raportowanie, obok kwoty wyniku finansowego, także parametrów opisujących jego jakość, tj. płynność, realność, stabilność i decyzyjność;
5) obliczenie wymienionych wskaźników wymaga przekształcenia formy rachunku zysków i strat (sprawozdania z wyniku całościowego) w kierunku wyodrębnienia w nim elementów kasowych i memoriałowych.
Th
-
42
ibu
tio
np
roh
43
Literatura
-
is c
op
y is
for
pe
rso
na
lu
se
on
ly -
dis
tr
Beneish M.D., Argus M.E. (2002), Insider trading, earnings quality, and accrual m,ispricing, „Accounting Review”, vol. 77, no. 4.
Bojańczyk M. (2011), Wzrost znaczenia zarządzania wartością przedsiębiorstw, [w:] G.K. Świderska
(red.), Wpływ zakresu ujawnianych informacji na zaufanie do rynków kapitałowych i organizacji
gospodarczych, Oficyna Wydawnicza SGH, Warszawa.
Bricker R., Previts G., Robinson T., Young S. (1995), Financial analyst assessment of company earnings quality, „Journal of Accounting & Finance”, vol. 10.
Cieślik R. (2006), Jakość zysku – ujęcie metodologiczne, „Problemy Zarządzania”, nr 4 (14), Wydział
Zarządzania Uniwersytetu Warszawskiego.
Cieślik R. (2010), „Jakość zysku” jako nowe kryterium analityczne dla rynku kapitałowego, „Studia
i Prace Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie”, nr 14, t. I.
Cieślik R., Szczęsny W. (2007), Teoretyczne i praktyczne aspekty jakości zysku, [w:] J. Turyna,
W. Szczęsny (red.), Finansowe uwarunkowania rozwoju organizacji gospodarczych. Informacja
finansowa i jej wykorzystanie w warunkach stosowania MSR / MSSF, Wydawnictwo Naukowe
Wydziału Zarządzania Uniwersytetu Warszawskiego.
Dechow P.M., Dichev I.D. (2002), The quality of accruals and earnings: role of accrual estimation
errors, „Accounting Review”, vol. 77, no. 4 (Supplement).
Dyląg R., Kucharczyk M. (2009), Zasady ujmowania przychodów w świetle ustawy o rachunkowości,
MSSF / MSR i US GAAP, [w:] T. Kiziukiewicz (red.), Zasoby i procesy w rachunkowości jednostek gospodarczych, Difin, Warszawa.
Epstein B., Nach R., Bragg S. (2010), GAAP 2010. Interpretation and Application of Generally Accepted Accounting Principles, Wiley, Hoboken, New Jersey.
Francis J., LaFond R., Olsson P., Schipper K. (2003) Earnings Quality and the Pricing Effects of
Earnings Patterns, Working Paper, Duke University, University of Wisconsin and the FASB.
Gierusz J. (2006), Poziom wyceny wyrobów gotowych w świetle definicji aktywów, [w:] Rachunkowość –
wybrane aspekty, „Prace i Materiały Wydziału Zarządzania Uniwersytetu Gdańskiego”, nr 4.
Gierusz J. (2009), Przebudowa sprawozdawczości finansowej – propozycje IASB i FASB, „Rachunkowość”, nr 7.
Gierusz J. (2010), Koszty i przychody w świetle nadrzędnych zasad rachunkowości, ODDK, Gdańsk.
Gierusz J. (2011), Koszt historyczny czy wartość godziwa – dylematy wyceny w rachunkowości, „Zeszyty Teoretyczne Rachunkowości”, t. 62 (118), SKwP, Warszawa.
Gmytrasiewicz M. (2007), Rachunkowość globalna a teoria rachunkowości, [w:] J. Turyna, W. Szczęsny (red.), Finansowe uwarunkowania rozwoju organizacji gospodarczych. Informacja finansowa
i jej wykorzystanie w warunkach stosowania MSR / MSSF, Wydawnictwo Naukowe Wydziału
Zarządzania Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa.
Hass-Symotiuk M., Mućko P. (2005), Subiektywne oceny w sprawozdaniu finansowym sporządzonym
wg MSSF, [w:] B. Micherda (red.), Sprawozdawczość i rewizja finansowa w procesie poprawy
bezpieczeństwa obrotu gospodarczego, Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie, Kraków.
Hendriksen E.A., van Breda M. (2002), Teoria rachunkowości, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Kabalski P. (2009), Cele sprawozdań finansowych według projektu „Ram konceptualnych sprawozdawczości finansowej”, „Zeszyty Teoretyczne Rachunkowości”, t. 48 (104), SKwP, Warszawa.
Kaczmarek M. (2006), Polityka bilansowa w kreowaniu wyniku finansowego, [w:] Z. Messner (red.),
Standardy rachunkowości wobec wyzwań współczesnej rachunkowości, Wydawnictwo Akademii
Ekonomicznej w Katowicach, Katowice.
Kaczmarek M. (2007), Problemy wykorzystania rachunkowości agresywnej przez menedżerów,
[w:] W. Gabrusewicz (red.), Rachunkowość w teorii i praktyce. Rachunkowość finansowa, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej w Poznaniu, Poznań.
Lang M., Raedy J.S, Yetman M.H. (2003), How representative are firms that are cross-listed in the
United States? An analysis of accounting quality, „Journal of Accounting Research”, vol. 41, no. 2.
Th
-
-
-
ibu
tio
np
roh
is c
op
y is
for
pe
rso
na
lu
se
on
ly -
dis
tr
Mazur A. (2011), Wartość godziwa a nadrzędne zasady rachunkowości, [w:] J. Gierusz, T. Martyniuk
(red.), Kluczowe problemy teorii i praktyki rachunkowości, t. 1, Sopot.
Michalak M. (2010), Tworzenie i pomiar wartości, [w:] I. Sobańska (red.), Rachunkowość zarządcza.
Podejście operacyjne i strategiczne, C.H. Beck, Warszawa.
Międzynarodowe Standardy Sprawozdawczości Finansowej (2011 i 2007), SKwP, IFRS Foundation.
Mikhail M., Walther B.R., Willis R.H. (2003), Reactions to dividend changes conditional on earnings
quality, „Journal of Accounting & Finance”, vol. 18.
Myers J.N., Myers L.A., Omer T.C. (2003), Exploring the term of the auditor – client relationship and
the quality of earnings: a case for mandatory auditor rotation?, „Accounting Review”, vol. 78,
no. 3.
Penman S.H., Hang X.J. (2002), Accounting conservatism, the quality of earnings, and stock returns,
„Accounting Review”, vol. 77, no. 2.
Richardson S. (2003), Earnings quality and short sellers, „Accounting Horizons” (Supplement).
Sobańska I. (2010a), Rachunkowość zarządcza, [w:] I. Sobańska (red.), Rachunkowość zarządcza.
Podejście operacyjne i strategiczne, C. H. Beck, Warszawa.
Sobańska I. (2010b), Rozwój rachunkowości zarządczej w Polsce po 1990 r., [w:] I. Sobańska (red.),
Rachunkowość zarządcza. Podejścia operacyjne i strategiczne, C.H. Beck, Warszawa.
Szychta A. (2010a), Pomiar i prezentowanie wyniku całościowego spółki kapitałowej w sprawozdaniu
finansowym, „Zeszyty Teoretyczne Rachunkowości”, t. 59 (115), SKwP, Warszawa.
Szychta A. (2010b), Metody i systemy pomiaru wyników działalności jednostek gospodarczych. Zbilansowana karta wyników, [w:] A. Jaruga, P. Kabalski, A. Szychta, Rachunkowość zarządcza,
Oficyna a Wolters Kluwer business, Warszawa.
Śnieżek E., Wiatr M. (2011), Rachunkowość a tendencyjne kreowanie obrazu działalności przedsiębiorstw, [w:] J. Gierusz, T. Martyniuk (red.), Kluczowe problemy teorii i praktyki rachunkowości,
t. 1, Sopot.
Turyna J. (2004), Koncepcje pomiaru wyniku finansowego przedsiębiorstwa według standardów
międzynarodowych oraz polskiego ustawodawstwa: wybrane zagadnienia, „Zeszyty Teoretyczne
Rachunkowości”, t. 21 (77), SKwP, Warszawa.
Turyna J., Rak J. (2007), Od podejścia transakcyjnego do podejścia ekonomicznego. Ewolucja pomiaru
wyniku finansowego w Międzynarodowych Standardach Sprawozdawczości Finansowej, [w:] J. Turyna, W. Szczęsny (red.), Finansowe uwarunkowania rozwoju organizacji gospodarczych. Informacja finansowa i jej wykorzystanie w warunkach stosowania MSR / MSSF, Wydawnictwo Naukowe Wydziału Zarządzania Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa.
Turzyński M. (2011), Koncepcje zysku w retrospektywnym ujęciu Meyera i Lichtensztejna,
[w:] A. Szychta (red.), Teoria i praktyka współczesnej rachunkowości. Zagadnienia wybrane,
Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź.
Walińska E. (2009), Koncepcja zysku całościowego a wartość bilansowa przedsiębiorstwa,
[w:] T. Kiziukiewicz (red.), Zasoby i procesy w rachunkowości jednostek gospodarczych, Difin, Warszawa.
Wiatr M. (2008), Bilans na miarę XXI wieku – w kierunku sprawozdawczości kreatywnej czy doktryn
bilansowych, „Zeszyty Teoretyczne Rachunkowości”, t. 42 (98), SKwP, Warszawa.
Wójtowicz P. (2005), O malowaniu zysków na polskim rynku kapitałowym, [w:] B. Micherda (red.),
Sprawozdawczość i rewizja finansowa w procesie poprawy bezpieczeństwa obrotu gospodarczego, Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie, Kraków.
Zawadka D. (2011), Rola wyniku finansowego i przepływów pieniężnych w budowie portfela inwestycyjnego, [w:] G.K. Świderska (red.), Wpływ zakresu ujawnionych informacji na zaufanie do rynków kapitałowych i organizacji gospodarczych, Oficyna Wydawnicza SGH, Warszawa.
Th
-
44
Źródła internetowe
Discussion Papier. Preliminary View on Financial Statement Presentation (2009), www.iasb.org
Staff Draft IFRS X Financial Statement Presentation (2010), www.iasb.org
ibu
tio
np
roh
45
on
ly -
dis
tr
Streszczenie
W ostatnich dziesięcioleciach obserwujemy zmiany w koncepcji definiowania i pomiaru wyniku
finansowego. W ujęciu tradycyjnym, wynik finansowy był ustalany na poziomie operacyjnym, a jego
wyznaczaniu towarzyszyło podejście transakcyjne, przy wykorzystaniu kosztu historycznego jako
podstawy wyceny aktywów i zobowiązań. Obecnie, wraz z rozwojem teorii zarządzania wartością
przedsiębiorstwa, wynik całościowy wyznacza zmianę kapitału własnego zaistniałą w wyniku transakcji / zdarzeń dokonywanych z podmiotami innymi niż właściciele. Oznacza to przejście na tzw.
koncepcję działalności przedsiębiorstwa, przy szerokim zastosowaniu wycen w wartości godziwej.
W efekcie rośnie w wyniku finansowym udział części memoriałowej, a zwłaszcza elementów obejmujących przeszacowania. Niestety, obowiązująca formuła sprawozdania finansowego nie uwzględnia opisywanych procesów, akcentując przede wszystkim podejście zarządcze w ujmowaniu kosztów
i przychodów. W celu wzbogacenia wartości użytkowych informacji o zysku / stracie, obok kwoty
wyniku finansowego należy także raportować informacje o jego jakości, opisywanej przez takie parametry, jak płynność, realność, stabilność i decyzyjność. Pozwoli to aktualnym i potencjalnym inwestorom uzyskać wiedzę o zdolności jednostki do zamiany wyniku memoriałowego na przepływy
pieniężne oraz o jego stabilności, tj. możliwości realizacji na zbliżonym poziomie w kolejnych okresach sprawozdawczych.
lu
se
Słowa kluczowe: wynik finansowy, pomiar, Międzynarodowe Standardy Sprawozdawczości Finansowej.
y is
for
pe
rso
na
Summary
Evolution of the concept of income and its measurement
In the last decades there has been a change in the approach to defining and measuring accounting
profit. Under the traditional concept it was calculated on operating level and derived from individual
transactions using historical cost as the basis for assets and liabilities valuation. Today, based on the
development of value management theory, total comprehensive income determines changes to equity
resulting from transactions other than those with the owners of an entity. This is defined as transition
to the entity`s operations concept which frequently involves the use of fair value. Consequently, the
role of accruals approach becomes more significant, especially revaluation of balance sheet items.
Unfortunately, this fails to include the described processes and puts emphasis on management accounting approach to incomes and expenses. In order to improve relevance of information about
profit, entities should not only report a figure itself but should also disclose details regarding its quality defined by liquidity, stability, controllability and reliability. This would allow current and future
investors to get better insight into ability of an entity to convert paper profit into cash flows and forecast if a business can generate similar benefits in the periods to come.
is c
op
Keywords: net income, comprehensive income, measurement, International Financial Reporting
Standards.
Th
-
-
op
is c
Th
y is
-
pe
lu
na
rso
se
for
dis
tr
-
ibu
tio
np
roh
on
ly -
-
46

FULL TEXT - Zeszyty Teoretyczne Rachunkowości

Transkrypt

Podobne dokumenty

This copy is for personal use only

This copy is for personal use only