FULL TEXT - Medycyna Sportowa

Transkrypt

116 Zep1:Layout 1 2014-04-27 20:54 Strona 1
Medycyna Sportowa / Polish J Sport Med
© MEDSPORTPRESS, 2014; 1(4); Vol. 30, 49-59
DOI: 10.5604/1232406X.1100049
ARTYKUŁ ORYGINALNY / ORIGINAL ARTICLE
Zaangażowanie Autorów
A – Przygotowanie projektu
badawczego
B – Zbieranie danych
C – Analiza statystyczna
D – Interpretacja danych
E – Przygotowanie manuskryptu
F – Opracowanie piśmiennictwa
G – Pozyskanie funduszy
Wojciech Zep
Author’s Contribution
A – Study Design
B – Data Collection
C – Statistical Analysis
D – Data Interpretation
E – Manuscript Preparation
F – Literature Search
G – Funds Collection
NUTRITIONAL STATUS AND EATING HABITS AMONG
PHYSICALLY ACTIVE CHILDREN
Akademia Wychowania Fizycznego, Poznań, Polska
University of Physical Education, Poznań, Poland
Rehasport Clinic, Poznań, Poland
STAN ODŻYWIENIA ORAZ SPOSÓB
ŻYWIENIA DZIECI AKTYWNYCH FIZYCZNIE
Słowa kluczowe: aktywność fizyczna, BMI, dzieci, siatki centylowe, żywienie
Key words: physical activity, BMI, children, growth chart, nutrition
Streszczenie
Wstęp. Badania przeprowadzone w grupie dzieci i młodzieży wskazują na znaczne
nieprawidłowości w ich stanie odżywienia. Z uwagi na dynamiczny rozwój młodego organizmu, zaburzenia stanu odżywienia mają wpływ na prawidłowy rozwój dziecka. Jednym
z ważniejszych czynników determinujących prawidłowy rozwój dziecka jest aktywność fizyczna. Dodatkowe zajęcia ruchowe prowadzone systematycznie i przybierające formę
treningu sportowego zapewniają prawidłowy przebieg procesów metabolicznych oraz harmonijny rozwój społeczny i psychologiczny. Zbyt duże obciążenia fizyczne oraz nieprawidłowości w sposobie żywienia mogą prowadzić do zaburzeń rozwoju dziecka. Celem badań była ocena sposobu żywienia i stanu odżywienia dzieci i młodzieży uczęszczających
na pozalekcyjne zajęcia sportowe.
Materiał i metody. Badania zostały przeprowadzone w oparciu o ankiety żywieniowe
zebrane w grupie 80 rodziców/opiekunów chłopców w wieku 5-14 lat uczęszczających na
systematyczne zajęcia piłki nożnej, realizowane na pozalekcyjnych zajęciach sportowych.
Ankieta dotyczyła najczęściej spożywanych produktów, zwyczajów żywieniowych oraz
wiedzy żywieniowej opiekunów. Na podstawie zebranych danych dokonano oceny stanu
odżywienia w odniesieniu do siatek centylowych oraz wskaźnika Cole’a.
Wyniki. Wiek dzieci wyniósł średnio 9,0 ± 2,75 lat. Średnia wartość centyla masy ciała wyniosła 50,1 ± 26,67, średni centyl wysokości ciała 56,8 ± 29,45, natomiast średnia
wartość centyla wskaźnika względnej masy ciała [kg/m2] (BMI) wyniosła 47,9 ± 27,24.
W odniesieniu do siatek centylowych dla wartości BMI, u 10% badanej grupy stwierdzono
niedostateczną wartość BMI, natomiast u 6% stwierdzono nadmierną wartość BMI.
Wnioski. W grupie dzieci aktywnych fizycznie obserwuje się mniejszy odsetek dzieci
z nadmierną masą ciała oraz wyższy odsetek dzieci z niską masą ciała w porównaniu do
danych literaturowych. W celu wczesnego wykrycia nieprawidłowości w rozwoju dziecka
należy przynajmniej jeden raz na pół roku monitorować stan odżywienia dziecka w oparciu o siatki centylowe lub inne dostępne narzędzia pomiarowe.
Summary
Word count:
Tables:
Figures:
References:
8087
3
1
30
Background. Studies in children and adolescents show significant abnormalities in their
nutritional status. Due to the dynamic growth of young bodies, nutritional disorders adversely
affect physical development of children and adolescents. One of the most important factors
determining correct development of children is physical activity. Excessive physical loads and
nutrition disorders can lead to various disturbances in the physical development of the child.
The aim of this study was the assessment to assess the nutritional status and eating habits
of children and young people attending sports training.
Material and methods. The dietary questionnaires were collected in a group of 80 parents of boys aged 5-14 years training football. The survey concerned the most often consumed products and parents’ dietary habits. The collected data were assessed in relation to
percentile charts and Cole’s index.
Results. The mean age of the studied children was 9.0 ± 2.75 years. The average value of body weight percentile was 50.1 ± 26.67, the mean percentile of body height was
56.8 ± 29.45 and the mean percentile of BMI value was 47.9 ± 27.24. In relation to growth
charts for BMI 10% of the group characterized by a very low body weight, and in 6% of
the group was diagnosed with excess body weight
Conclusions. Physically active children may be vulnerable to the development of malnutrition. For early detection of developmental abnormalities, the child should be monitored based on percentile charts.
Adres do korespondencji / Address for correspondence
Wojciech Zep
Akademia Wychowania Fizycznego w Poznaniu, Rehasport Clinic, Poznań
ul. Górecka 30, 60-201 Poznań, tel. 531 22 33 85, tel. 618338989, e-mail: [email protected]
Otrzymano / Received
Zaakceptowano / Accepted
17.08.2013 r.
22.11.2013 r.
49
Zep W. Żywienie dzieci aktywnych fizycznie
Wstęp
Background
Liczne badania przeprowadzone w grupie dzieci
i młodzieży wskazują na znaczne nieprawidłowości
w ich stanie odżywienia [1,2,3]. Ogólnopolskie badania przeprowadzone przez Instytut Żywności i Żywienia w 2000 r. wykazały, że w grupie osób między
1–18 rokiem życia, niedożywienie dotyczyło 11,8%
chłopców i 14,2% dziewcząt. Nadwagę stwierdzono
u 15,9% chłopców i 11,1% dziewcząt, natomiast otyłość zdiagnozowano u 4,4% chłopców i 3,4% dziewcząt [1]. Według innych badań częstość występowania otyłości w Polsce waha się w różnych regionach
od 2,5-12% dzieci i młodzieży [2]. Nieprawidłowe nawyki żywieniowe, brak wiedzy rodziców oraz dzieci
na temat produktów spożywczych, jak również niski
poziom aktywności fizycznej są najczęstszą przyczyną nadwagi i otyłości. Nadmierna masa ciała ma negatywny wpływ na prawidłowy rozwój psychofizyczny
dzieci i młodzieży oraz stanowi czynnik zwiększający
ryzyko chorób w wieku dorosłym, ponadto może zaburzać procesy metaboliczne i funkcję narządów, jak
również mieć negatywny wpływ na samoocenę dziecka [1,2].
Z badań wynika, że problem nadmiernej masy ciała jest równie niebezpieczny, co zbyt niska masa ciała.
Z uwagi na nieustanny, dynamiczny rozwój młodego organizmu, niedożywienie ma również szczególne znaczenie dla prawidłowego rozwoju [4]. Mimo iż czynniki
genetyczne w znacznym stopniu warunkują tempo
wzrostu organizmu, to jednak czynniki środowiskowe, w tym stan odżywienia, jak i poziom aktywności
fizycznej, mogą odgrywać istotną rolę w modyfikowaniu tego procesu [5,6].
Sposób żywienia oraz stan odżywienia dzieci i młodzieży modyfikowany jest nie tylko poprzez czynniki
środowiskowe, ale również czynniki kulturowe, status
socjo-ekonomiczny oraz poziom wykształcenia, wiedzy i świadomość rodziców [6,7,8].
Jednym z ważniejszych czynników mających wpływ
na prawidłowy rozwój fizyczny dzieci jest aktywność
fizyczna. Dodatkowe zajęcia ruchowe prowadzone systematycznie i przybierające formę treningu sportowego,
nie tylko determinują prawidłowy przebieg procesów
metabolicznych rosnącego organizmu, ale także zapewniają harmonijny rozwój społeczny i psychologiczny [1,9]. Jednak należy pamiętać o granicach adaptacyjnych młodego organizmu, ponieważ zachwianie
równowagi może prowadzić do nieprawidłowości i dysproporcji rozwojowych [10]. Zajęcia sportowe przybierające charakter treningu sportowego oraz uczestniczenie w zawodach sportowych mogą prowokować
nieprawidłowości związane z nadmiernym obciążeniem fizycznym i psychicznym młodego sportowca.
Stres oraz obciążenie wysiłkiem fizycznym mogą nasilać lub inicjować zaburzenia odżywiania i bezpośrednio powodować zmiany w stanie odżywienia. Postępująca profesjonalizacja sportu prowadzi do coraz
wcześniejszego rozpoczynania specjalistycznego
treningu i udziału w zawodach, przez co ryzyko związane z zaburzeniem wzrostu młodego organizmu
powiększa się [11].
Zapotrzebowanie energetyczne związane z aktywnością fizyczną zależy przede wszystkim od rodzaju,
intensywności i czasu jej trwania. Zgodnie z rekomendacjami WHO, opracowanymi na podstawie badań
HBSC (Health Behaviour in School-aged Children:
Numerous studies carried out in samples of children and adolescents indicate significant abnormalities in their nutritional status [1,2,3]. The all Poland
study conducted by the Institute of Food and Nutrition
in 2000 showed that 11.8% of boys and 14.2% of girls
aged 1-18 years were undernourished. 15.9% of boys
and 11.1% of girls were overweight while 4.4% of
boys and 3.4% of girls were diagnosed with obesity
[1]. Another study indicates that the incidence of
obesity in children and adolescents in Poland ranges
from 2.5% to 12% in various regions [2]. Wrong nutritional habits, the lack of knowledge of food products among children and parents as well as low
levels of physical activity are the most frequent reasons of overweight and obesity. Excess body mass
adversely affects psychophysical development in children and adolescents and is a risk factor for various
conditions in adulthood. Moreover, it can disturb both
metabolic processes and functions of different organs and have a negative effect on the child’s selfesteem [1,2].
Results of studies indicate that excess body mass
is equally risky as underweight. Due to the continuous dynamic growth of a young organism, undernourishment also substantially affects body development
[4]. Despite the fact that genetic factors significantly
determine the speed of body development, environmental factors including nutritional status and physical activity level can play an important role in modification of this process [5,6].
Dietary habits and the nutritional status are modified in children and adolescents not only by environmental factors, but also by some cultural factors,
educational background, socioeconomic status, the
level of knowledge and parents’ awareness [6,7,8].
One of the most important factors responsible for
correct physical development in children is physical
activity. Additional involvement in systematic motor
activities in a form of sport training determines a correct course of metabolic processes of the growing
organism and assure harmonious social and mental
development [1,9]. However, we should remember
about adaptive limits of the young human body, as
impairment of equilibrium may lead to developmental
abnormalities and disproportions [10]. Sport classes
in a form of training and participation in sport competitions may provoke the development of abnormalities due to excess physical and mental load exerted
on a youth athlete’s body. Stress and exercise load
can enhance or initiate nutritional disorders and are
directly responsible for changes in nutritional status.
Progressive professionalization of sport leads to increasingly early involvement in specialized training
and participation in competitions, resulting in the increased risk of developmental disorders of a young
body [11].
The demand for energy in physically active individuals depends mainly on the kind, intensity and
duration of physical activity. According to the WHO
recommendations based on HBSC (Health Behaviour in School-aged Children: A WHO Collaborative
Cross-National Study) [12], conducted in 2011 among
the population of schoolchildren, it was concluded
that children from this age group should participate in
60-minute movement activities of moderate intensity,
50
Zep W. Nutrition of physically active children
A WHO Collaborative Cross-National Study) [12],
przeprowadzonych w 2011 r. w populacji dzieci w wieku szkolnym, zaleca się udział w 60-minutowych zajęciach ruchowych o umiarkowanej intensywności, powtarzanych 5 razy w tygodniu. Należy podkreślić, że
wśród dzieci i młodzieży obserwuje się wyższy wydatek energetyczny związany z treningiem niż u osób
dorosłych. Energia dostarczona w postaci pożywienia zapewnia prawidłowy przebieg procesów metabolicznych oraz ma bezpośredni wpływ na stan odżywienia [13,14]. Wysoki koszt energetyczny ćwiczeń,
wczesna profesjonalizacja w sporcie, zaburzenia odżywiania lub błędy żywieniowe mogą być przyczyną
zaburzeń rozwoju dziecka.
Celem badań była ocena sposobu żywienia i stanu odżywienia dzieci i młodzieży aktywnych fizycznie,
uczęszczających na pozalekcyjne zajęcia sportowe.
repeated 5 times a week. It should be stressed that
during training a higher energy expenditure is observed in children and adolescents as compared with
that noted in adults. Energy provided with food assures a normal course of metabolic processes and directly affects nutritional status [13,14]. The high energy expenditure when exercising, early professionalization in sports, nutritional disorders or dietary errors
can cause developmental disorders in children.
The aim of the study was to assess the diet and nutritional status in physically active children and adolescents participating in extracurricular sport activities.
Materiał i metody
Material and methods
Badania zostały przeprowadzone w oparciu o ankiety żywieniowe zebrane w grupie 80 rodziców/opiekunów chłopców w wieku 5-14 lat, z 14 lokalizacji
akademii piłkarskiej na terenie województwa wielkopolskiego oraz lubuskiego. Badania przeprowadzono
w okresie od września do stycznia 2011/2012. Ankieta żywieniowa zawierała 30 pytań dotyczących częstotliwości spożywania wybranych produktów, zwyczajów żywieniowych oraz wiedzy rodziców i opiekunów na temat zasad prawidłowego żywienia oraz żywienia w sporcie.
Dodatkowe zajęcia sportowe w młodszych grupach do 9 r. ż. odbywały się dwa razy w tygodniu po 60
minut, natomiast w starszych grupach (>9 r.ż.) trzy razy w tygodniu po 60 minut. Wszystkie grupy wiekowe
raz w tygodniu uczestniczyły w rozgrywkach ligowych
lub turniejowych. Wszystkie dzieci uczestniczyły w zajęciach wychowania fizycznego.
Pomiary antropometryczne wykonali rodzice lub
opiekunowie dzieci po uprzednim poinstruowaniu przez
osobę przeprowadzającą badania, zgodnie z zaleceniami Zakładu Rozwoju Dzieci i Młodzieży Instytutu
Matki i Dziecka w Warszawie [15]. Na podstawie uzyskanych danych obliczono wskaźnik względnej masy
ciała BMI (body mass index), ze wzoru: BMI (body
mass index) = masa ciała [kg]/wzrost [m]2.
Interpretacji stanu odżywienia dokonano w odniesieniu do siatek centylowych dla wskaźnika względnej masy ciała (BMI), z uwzględnieniem płci oraz wieku
[2], przyjmując następujące kryteria: <10 centyla – poniżej normy; 10-90 centyl – szeroka norma; 25-75 centyl
– wąska norma; >90 centyla – powyżej normy [5].
W ocenie stanu odżywienia wykorzystano również wskaźnik Cole’a, który jest ilorazem aktualnego
i standardowego wskaźnika masy ciała dziecka, wyznaczonego zgodnie z metodą najmniejszych kwadratów (LMS – least mean squares) według poniższego wzoru [16]:
The study was based on surveys concerning nutrition, collected in the sample of 80 parents/carers of
boys aged 5-14 years from 14 football clubs in the
Great Poland and Lubuskie provinces. The study
was conducted between September 2011 and January 2012. The questionnaire contained 30 questions
concerning the frequency of consuming selected foods,
dietary habits and the parents’ and carers’ knowledge of
the principles of adequate nutrition in sport.
Additional sport classes were held in younger
groups up to 9 years of age, twice a week. The duration of ach session was 60 minutes. In older groups
(>9 years) the 60 minute sessions were held thrice
a week. All the age groups participated in league
competitions or tournaments. All the children participated in physical education classes.
Anthropometric measurements were performed
by parents and carers of the studied children after
being instructed by the examiner, according to the
recommendations of the Department of Children and
Youth Development at the Institute of Mother and
Child in Warsaw [15]. Based on the obtained data
body mass index (BMI) was calculated according to
the following formula:
BMI (body mass index) = body mass [kg]/body
height [m]2. Interpretation of the nutritional status was
based on growth charts for relative BMI values,
considering age and gender [2] and the following
criteria were accepted: <10th percentile –below the
norm; 10th-90th percentile –wide norm; 25th-75th
percentile –narrow norm; >90th percentile –above
the norm [5].
For the assessment of the nutritional status the
Cole’s index was used. It is the quotient of the current
and standard body mass index of a child, determined
according to the method of least mean squares
(LMS) using the following formula [16]:
MR [kg] x WS [m]2
LMS = –––––––––––––––– x 100 [%]
MS [kg] x WR [m]2
gdzie:
MR – masa ciała badanego dziecka,
WS – standardowa wysokość dla wieku i płci badanego dziecka,
MR[kg] x WS [m]2
LMS = –––––––––––––––– x 100 [%]
MS [kg] x WR [m]2
where:
MR – body mass of the studied child,
WS – standard body height for the age and gender of
the studied child,
51
WR – wysokość badanego dziecka (50 centyl wzrostu dla dziecka w danym wieku),
MS – standardowa masa ciała dla wieku i płci badanego dziecka (50 centyl masy ciała dla dziecka w danym wieku).
Prawidłowy LMS występuje przy wartościach między 90–110%. Wartości LMS <75% wskazują na ciężkie niedożywienie, 75-85% sugerują niedożywienie,
natomiast umiarkowane niedożywienie jest scharakteryzowane jako wartość 85-90%; nadwaga obejmuje wartości 111–120%, a otyłość – wartości >120%.
Do analizy statystycznej wykorzystano test T-student, test U Manna-Whitney’a oraz test Kruscala-Wallisa, przyjmując wartości istotne statystycznie na
poziomie <0,05 oraz <0,01. Analizę statystyczną przeprowadzono w oparciu o oprogramowanie komputerowe GraphPad InStat 3.06.
WR – body height of the studied child (50th percentile
of the height for a child at a given age),
MS – Standard body mass for the age and gender of
the studied child (50 percentiles of body mass for a child
at a given age).
Normal LMS values are between 90–110%. LMS
values <75% indicate severe undernourishment, 7585% suggest undernourishment, 85-90% indicate moderate undernourishment; 111–120% – overweight
and the values >120% – obesity.
For statistical analysis Student’s t-test, Mann- Whitney U- test and Kruskal-Wallis test were used with
statistical significance set at <0.05 and <0.01. The
analysis was carried out based on GraphPad InStat
3.06 software.
Wyniki
Results
Średni wiek rodziców i opiekunów wyniósł 37,0 lat
± 5,95. Większość osób biorących udział w badaniu
stanowiły kobiety 72,4%. Większość respondentów
posiadała wykształcenie wyższe 61,8%, osoby z wykształceniem średnim stanowiły 33,2% grupy, natomiast osoby posiadające wykształcenie zawodowe
lub podstawowe stanowiły 5,3% badanej grupy.
Wiek dzieci wyniósł średnio 9,0 ± 2,75 lat. Średnia
wartość centyla masy ciała wyniosła 50,1 ± 26,67,
średni centyl wysokości ciała 56,8 ± 29,45, natomiast
centyl BMI 47,9 ± 27,24.
W Tabeli 1. przedstawiono podstawową charakterystykę dzieci i młodzieży w oparciu o przyjęte kryteria
podziału. W Tabeli 2. przedstawiono charakterystykę
grupy w oparciu o klasyfikację wskaźnika Cole’a.
W przeprowadzonych badaniach nie odnotowano
istotnych różnic, jak również korelacji między stanem
odżywienia dzieci a poziomem wykształcenia rodziców i opiekunów dzieci, a także pomiędzy stanem
odżywienia a miejscem zamieszkania.
The mean age of parents and carers was 37.0 ±
5.95 years. Most of the persons participating in the
study were women – 72.4%. The educational background of the majority of respondents (61.8%) was
university level. People with high school and vocational education level constituted 33.2% and 5.3% of
the sample respectively.
The mean age of the sample was 9.0 ± 2.75 years.
The mean values of body mass percentile, body
height percentile and BMI percentile were 50.1 ±
26.6756.8 ± 29.45 and 47.9 ± 27. 24 respectively.
Table 1 presents basic characteristics of the studied
children and adolescents, based on the accepted division criteria. Table 2 presents sample characteristics based on Cole index classification.
The study did not show any significant differences
or correlations between the nutritional status of the
children and educational background of their parents
and carers and between nutritional status and place
of abode.
Tab. 1. Charakterystyka badanej grupy w odniesieniu do siatek centylowych
Tab. 1. Characteristics of the study group in relation to percentile distribution
Tab. 2. Klasyfikacja stanu odżywienia dzieci i młodzieży na podstawie wskaźnika Cole’a
Tab. 2. Classification of nutritional status according to Cole’s index
52
Przy zastosowaniu podziału uwzględniającego
miejsce (stołówka szkolna/dom) spożywania dwóch
posiłków (śniadania oraz obiadu) odnotowano, że
z placówek żywienia zbiorowego częściej korzystają
młodsze dzieci (8,4 ± 2,90 lat) w porównaniu do dzieci żywiących się w domu (9,6 ± 2,46 lat), różnica została odnotowana na poziomie istotnym statystycznie
(p<0,05). Przy zastosowanym podziale została odnotowana tendencja (p=0,0663) do niższej wartości siatek centylowych dla masy ciała u dzieci korzystających
z żywienia zbiorowego. Tę tendencję potwierdza odnotowana istotność między grupami dla wskaźnika Cole’a (p<0,05). Nie odnotowano różnic pomiędzy grupami pod względem wartości centyla wysokości ciała.
W Tabeli 3. zostały przedstawione wszystkie porównywane parametry, z uwzględnieniem miejsca spożywania posiłków.
Ankieta żywieniowa wypełniana przez rodziców
lub opiekunów zawierała pytania dotyczące sposobu
żywienia oraz podstawowych zasad żywienia dzieci,
w oparciu o rekomendacje Instytutu Żywności i Żywienia w Warszawie [1] oraz rekomendacje żywienia
w sporcie opracowane przez American College of
Sports Medicine [17].
Na pytanie dotyczące zasad prawidłowego żywienia, 71% rodziców odpowiedziało, że zna najważniejsze rekomendacje. Natomiast na pytanie dotyczące
zasad żywienia w sporcie, aż 87% badanej grupy odpowiedziało, że nie posiada takiej wiedzy.
After considering the place where two meals (breakfast and dinner) were consumed (school canteen, at
home) in the distribution, it was noted that younger
children (8.4 ± 2.90 years) more often had meals in
canteens as compared with children having their meals
at home whose mean age was 9.6 ± 2.46 years. This
difference was statistically significant at p<0.05. With
the applied distribution the trend (p=0.0663) of lower
growth chart values for the body mass in children eating their meals in canteens was noted. This tendency
is confirmed by the significance of the between-group
differences for Cole’s index (p<0.05).No differences
were noted between the groups in percentile values
for body height. Table 3 presents all the compared
parameters, considering the place of eating meals.
The questionnaire concerning nutrition, filled in by
the parents or carers, contained questions about dietary habits and basic principles of nutrition in children,
based on the recommendations of the Institute of Food
and Nutrition in Warsaw [1] and the recommendations concerning nutrition in athletes developed by
the American College of Sports Medicine [17].
The answers to the question concerning the principles of adequate nutrition indicated that 71% of the
surveyed parents knew the most important recommendations. Conversely, the answers to the question
about the principles of nutrition in sports indicated
that as much as 87% of the studied sample of parents and carers knew nothing about them.
Tab. 3. Charakterystyka grupy z podziałem na żywienie w stołówce szkolnej oraz w domu
Tab. 3. Characteristics groups feeding in school canteen and in the house
53
Odpowiedzi rodziców dotyczące znajomości podstawowych zwyczajów żywieniowych zestawiono
z wartością siatki centylowej dla BMI ich dzieci. Na tej
podstawie utworzono III grupy: do I grupy (n=18) zakwalifikowane zostały dzieci z niską masą ciała
(<25 c.), do grupy II (n=49) dzieci z prawidłową masą
ciała (25-75 c.) natomiast do III grupy (n=13) zaliczono dzieci z wysoką i nadmierną masą ciała (>75 c.).
W I grupie odnotowano największy odsetek rodziców/opiekunów znających zasady prawidłowego żywienia (78%), również w grupie I odnotowano największą liczbę pozytywnych odpowiedzi na pytanie
dotyczące wytycznych żywienia w sporcie (28% przy
średniej wśród wszystkich badanych wynoszącej 13%).
Wśród rodziców/opiekunów z II grupy, 73% odpowiedziało, że zna zasady prawidłowego żywienia, natomiast 14% odpowiedziało, że zna rekomendacje żywienia w sporcie. Wśród rodziców/opiekunów z III
grupy tylko 57% rodziców odpowiedziało, że zna zasady prawidłowego żywienia, ani jedna osoba z grupy III nie udzieliła pozytywnej odpowiedzi na pytanie
dotyczące rekomendacji żywienia w sporcie.
Przeprowadzona ankieta żywieniowa miała określić częstotliwość posiłków oraz jakość spożywanych
produktów w grupie dzieci aktywnych fizycznie.
Wśród badanej grupy, 64% osób zadeklarowało spożywanie przynajmniej 5 posiłków w ciągu dnia, 4 posiłki dziennie zadeklarowało 29% respondentów, a 7%
grupy udzieliło odpowiedzi, że ich podopieczni spożywają w ciągu dnia 3 posiłki.
Na pytanie dotyczące najczęściej spożywanego
mięsa w dniu meczu lub treningu, 73% odpowiedziało,
że jest to mięso drobiowe, pozostałą część odpowiedzi (27%) stanowiło mięso wieprzowe. Wśród produktów skrobiowych najczęstszym wyborem były ziemniaki (46%), następnie najczęstszą odpowiedzią był
makaron (30%), a 21% grupy odpowiedziało, że jest to
ryż. Resztę odpowiedzi stanowiły inne dodatki (pyzy, kluski, kasza). Na pytanie dotyczące spożywania warzyw
przed treningiem lub meczem, 60% odpowiedzi deklarowało wybór gotowanych warzyw, 32% wybiera warzywa surowe, natomiast 8% nie spożywała warzyw.
Na pytanie dotyczące ilości wypijanych płynów
w ciągu dnia, średnia wartość podana przez rodziców
wyniosła 1,6 ± 0,55 litra. W trakcie treningów dzieci
wypijały średnio 0,6 ± 0,33 litra. Najczęstszym wyborem napoju na trening była woda mineralna, którą
zaznaczyło 98% respondentów, 9% daje dziecku na
trening sok owocowy, a 7% herbatę. Więcej różnic odnotowano w wypijanych płynach w trakcie całego dnia:
68% podaje wodę, 54% soki, 40% herbatę, 25% napoje, a 15% badanej grupy zaznaczyło inne napoje,
w tym kawę zbożową, mleko smakowe, wodę smakową, słodkie napoje gazowane oraz inne napoje gazowane.
Czas spożycia posiłku przed treningiem wyniósł
średnio 87 ± 44,57 minut. Połowa respondentów na
godzinę przed treningiem lub meczem podaje dziecku do zjedzenia ciepły posiłek, 65% grupy podaje
w przeciągu 90 minut do treningu. Średni czas w jakim dziecko spożywa posiłek po treningu lub meczu
wyniósł 46 ± 24,76 minut, 47% rodziców lub opiekunów podaje dziecku do zjedzenia w przeciągu 30 minut od zakończenia treningu lub meczu przekąskę,
kanapki lub kolację.
Wśród produktów typu fast-food najczęściej wybierana była pizza. W ciągu miesiąca 84% respon-
54
The parents’ answers concerning the knowledge
of basic nutritional habits were compared with the values of the percentile chart for their children’s BMIs.
Based on the results, the sample was divided into
three groups. Children with low body mass (<25c.)
were qualified for Group 1 (n=18), children with normal body mass (25-75c.) were qualified for Group 2
(n=49) and children with high and excess body mass
(>75c.) were qualified for group 3 (n=13). In Group 1
there was the highest percentage of parents/carers
who knew the principles of adequate nutrition (78%).
Also in Group 1 there was the highest number of
positive answers to the question concerning the nutritional guidelines for athletes (28% with the mean
value of 13%, obtained from the entire sample).
Among the parents/carers from Group 2, 73% reported
they knew the principles of adequate nutrition while
14% reported they knew dietary recommendations
for athletes. Among the parents/carers from Group 2,
only 57% admitted they knew the principles of adequate
nutrition while no person from this group reported
knowing the dietary recommendations for athletes.
The questionnaire concerning nutrition contained
questions about the frequency of meal consumption
and the quality of consumed foods in the group of
physically active children. 64% of this group answered their children had at least 5 meals daily while
29% and 7% reported their children had 4 and 3
meals a day respectively.
As for meat consumption during the days of competitions or training, 73% reported poultry consumption while the remaining 27% reported consumption
of pork. Among the starch products, potatoes were
more frequently consumed, by 46% of the studied population, followed by noodles (30%) and rice (21%).
The remaining subjects most often consumed other
starch products, such as dumplings or grains. As for
vegetable consumption prior to the training or match,
60% reported eating stewed vegetables while 32%
chose raw vegetables. 8% consumed no vegetables.
As for the daily consumption of beverages, the
mean amount reported by the parents/carers was 1.6
± 0.55 litres. During training sessions, the children
drank 0.6 ± 0.33 on average. Mineral water was the
most frequently consumed beverage during training,
by 98% of the respondents. 9% and 7% reported
giving their children fruit juices and tea respectively.
More differences were noted in the daily consumed
beverages: the answers revealed that 68% of children drank water, 54% – juices, 40% tea, 25% – soft
drinks and 15% – other beverages including grain
coffee, flavoured milk, flavoured water, sweet and
other carbonated drinks.
The average time of meal consumption prior to
the training was 87 ± 44.57 minutes. Half of the respondents reported serving children hot meals an
hour before training while 65% of the respondents
reported serving meals 90 minutes before training.
The mean time of meal consumption prior to the training or match was 46 ± 24.76 minutes. 47% of parents
or carers reported serving children meals 30 minutes
after the training, most often snacks, sandwiches or
supper.
Among fast foods, pizza was most often consumed; within a month, 84% of the respondents included
this kind of food in their child’s menu. 5% reported
consumption of pizzas more often than once a week.
Jogurty, produkty
mleczne
Yoghurts, dairy
products
Owoce
Fruits
Chipsy
Chips
Batoniki
Kanapki
czekoladowe Sandwitches
i czekolada
Chocolate bars
and chocolate
Inne
Others
Ryc. 1. Najczęściej wybierane przekąski w badanej grupie dzieci
Fig. 1. Most popular snacks in the group of children
dentów włącza ten rodzaj pożywienia do menu dziecka, u 5% badanej grupy pizza jest częściej niż 1 raz
w tygodniu. Hot-dogi pojawiają się w 53%, natomiast
hamburgery u 33%.
Najczęściej wybieranymi przekąskami w grupie
dzieci były jogurty i produkty mleczne (64,7%), owoce (62,4%) oraz czekolada i batoniki czekoladowe
(41,2%). Wśród innych produktów deklarowanych
przez rodziców i opiekunów były suszone owoce, lody, wafelki, ciastka oraz płatki zbożowe. Wyniki zostały przedstawione na Rycinie 1.
Na pytanie dotyczące stosowania suplementów
diety, 29% grupy odpowiedziało, że stosuje takie preparaty.
53% reported consumption of hot-dogs and 33%
reported consumption of hamburgers.
Yoghurts and dairy products turned out to be the
most frequently consumed snacks, reported by 64.7%
of the respondents. 62.4% and 41.2% reported consumption of fruit and chocolate or chocolate bars
respectively. Other products reported by parents and
carers included dried fruit, ice-cream, wafers, cookies
and cereals. The results are presented in Figure 1.
As for consumption of dietary supplements, 29%
of the respondents admitted giving them to children.
Dyskusja
Discussion
Otyłość we współczesnym społeczeństwie stanowi jeden z głównych problemów zdrowotnych, a problem dotyczy coraz młodszych grup dzieci i młodzieży [1,18,19,20]. Istnieje związek pomiędzy otyłością
dziecięcą a uwarunkowaniami środowiskowymi oraz
trybem życia w rodzinie. Nieprawidłowy sposób odżywiania jest jednym z czynników środowiskowych mających wpływ na powstawanie otyłości [6, 21]. Pomimo
problemu otyłości, równie ważnym problemem wśród
dzieci są zaburzenia odżywiania i niedożywienie [4].
Zwiększone zapotrzebowanie energetyczne związane z aktywnością fizyczną oraz hamowanie uczucia
głodu w wyniku intensywnych ćwiczeń może stanowić czynnik ryzyka rozwoju niedożywienia [11,13,14].
Na podstawie przeprowadzonych badań można
stwierdzić, że w badanej grupie dzieci uczestniczących w dodatkowych zajęciach sportowych obserwuje się wyższy odsetek dzieci o niskiej masie ciała
w porównaniu do danych literaturowych [1,2]. Niedostateczna wiedza rodziców i niewłaściwe postępowanie żywieniowe może zwiększać ryzyko rozwoju niedożywienia. Do grupy szczególnie narażonej na kon-
In the contemporary society, obesity is one of the
main health-related problems in increasingly younger
populations of children and adolescents [1,18,19,20].
There is a relationship between child obesity, environmental conditions and family lifestyles. Inadequate nutrition is one of the environmental factors responsible
for obesity [6,21]. Apart from obesity, nutritional disorders and undernourishment are of equal importance
[4]. The increased demand for energy due to involvement in physical activity and hunger inhibition due to
intensive physical exercise can be the risk factors for
undernourishment [11,13,14].
Based on the study results we can conclude that
a higher percentage of children with low body mass
is observed in the group participating in extracurricular sports activities as compared with the data that
can be found in literature on the subject [1,2]. The
insufficient knowledge of adequate nutrition among
parents/carers and dietary errors may increase the
risk of undernourishment. The particular risk group
prone to eating disorders and excessive load connected with involvement in physical activity, compar-
55
sekwencje zaburzeń odżywiania i zbyt wysokich obciążeń związanych z aktywnością fizyczną do aktualnych możliwości organizmu, należą dzieci w okresie
intensywnego wzrostu. Niedożywienie jest procesem
rozwijającym się w kilku etapach, dopiero w skrajnych przypadkach można zaobserwować widoczne znaki niedoboru odżywczego lub energetycznego. Najczęściej jednak obserwuje się obniżenie zdolności
motorycznych, zaburzenia układu odpornościowego
oraz gorsze samopoczucie dziecka [4].
Na postawy żywieniowe człowieka mają wpływ
zarówno czynniki środowiskowe, kulturowe, jak i wiedza na temat zasad prawidłowego żywienia oraz wykształcenie opiekunów [18,22]. W przeprowadzonych
badaniach nie zaobserwowano związku pomiędzy
wykształceniem rodziców a stanem odżywienia dzieci.
Natomiast w grupie dzieci o wysokiej wartości centyla
dla masy ciała (>75 c.) odnotowano znacząco mniej
pozytywnych odpowiedzi dotyczących wiedzy rodziców na temat zasad prawidłowego żywienia (57%)
niż w dwóch pozostałych grupach dzieci (<25 c. –
78%; 25-75 c. – 73%).
Na wybór produktów spożywczych ma wpływ poziom wiedzy, status socjo-ekonomiczny, moda żywieniowa oraz reklama. Według badań [23] reklama jest
jednym z najważniejszych czynników wpływających
na wybór produktów i decyzję o ich zakupie, zwłaszcza
w przypadku sprzedaży takich produktów jak chipsy,
wyroby tłuszczowe i słodycze. Utrwalone w dzieciństwie wadliwe nawyki żywieniowe, często pogłębiane
przez niekorzystną sytuację ekonomiczną rodzin, miejsce zamieszkania, stres i reklamę, powodują kształtowanie niekorzystnych modeli żywienia u dzieci i młodzieży [23, 24]. Istotną rolę w kształtowaniu nawyków
żywieniowych dzieci i młodzieży odgrywają nawyki
żywieniowe rodziców lub opiekunów [3].
W prezentowanych wynikach badań 64% grupy
zadeklarowało spożywanie przez dzieci przynajmniej
pięciu posiłków dziennie, 29% grupy odpowiedziało,
że są to cztery posiłki w ciągu dnia, a 7% grupy zadeklarowało jedynie trzy posiłki w ciągu dnia. Według
rekomendacji Instytutu Żywności i Żywienia większość dzieci spożywa niewystarczającą liczbę posiłków, co jest szczególnie istotne dla dziecka o zwiększonym zapotrzebowaniu energetycznym wynikającym z wysokiej aktywności fizycznej [1,14,24].
Według rekomendacji American College of Sports
Medicine [17], lekki posiłek przedtreningowy powinien być spożyty na 120 minut przed wysiłkiem, a po
zakończeniu ćwiczeń posiłek powinien być podany
jak najszybciej jest to możliwe. W zestawieniu rekomendacji ACSM z wynikami badań, należy zwrócić
uwagę rodziców oraz opiekunów na błędy żywieniowe
związane z porą serwowania posiłków okołotreningowych oraz jakość posiłków przed wysiłkiem. Do trzydziestu minut po zakończeniu wysiłku, 47% osób podaje dziecku do zjedzenia przekąskę, a do godziny
po zakończeniu ćwiczeń, 50% respondentów podaje
ciepły posiłek.
Wśród przekąsek należy zwrócić uwagę na wysoki poziom spożycia czekolady oraz batoników czekoladowych. Aż 41% respondentów deklarowało włączanie tych produktów do diety oraz blisko 13% grupy
zadeklarowało spożywanie chipsów. Wśród wypijanych
płynów w trakcie dnia, najwięcej osób podaje do picia
wodę (68%), jednak ponad połowa badanych jednocześnie podaje soki (54%) oraz inne napoje takie jak:
56
ed with actual potential of the body, comprises children in intensive growth period. Undernourishment is
a process which develops in several stages and only
in extreme cases we can observe visible signs of
nutritional or energy deficits. Most often, however,
undernourishment is manifested by motor ability impairment, immune system disorders or malaise [4].
Nutritional fundamentals are influenced both by
environmental and cultural factors, and the knowledge of adequate nutrition and education level of parents and carers [18,22]. In this study no relationship
was noted between education level of parents/carers
and nutritional status of their children. Conversely,
among the parents/carers of children with high percentile values for body mass (>75 c.), significantly fewer
positive answers were noted, concerning the principles
of adequate nutrition (57%) than in the two remaining
groups of children (<25c. – 78%; 25-75c. – 73%).
The choice of food products is influenced by the
level of knowledge, socioeconomic status, nutritional
trends and advertisements. According to the research
[23], advertising is one of the most important factors
affecting the choice of food products and decisions
which foods to buy, particularly in case of such products
as chips, foods containing fat and sweets. The dietary
errors, fixed in childhood are often enhanced due to the
low socioeconomic status of the family, place of abode,
stress and advertising. Such errors result in formation of
wrong eating habits in children and adolescents [23,24].
Parents’ or carers’ dietary habits affect the formation of
such habits in their children [3].
In this study, 64% of the sample reported consumption of at least five meals a day by their children
while 29% and 7% reported consumption of four and
three meals daily by their children respectively. According to the recommendation of the Institute of
Food and Nutrition, most of the children consume too
few meals daily, especially if these are children with
an increased demand for energy consumption due to
involvement in high-level physical activity [1,14,24].
According to the recommendation of the American College of Sports Medicine [17], a light pre-training meal should be consumed 120 minutes prior to
exercise and after the training children should consume another meal as soon as possible. The comparison of ACSM recommendations with the results
of this study indicates that parents and carers should
be informed about their children’s dietary errors,
involving the wrong time of meal consumption and
the quality of meals consumed prior to exercise. Up
to 30 minutes following exercise, 47% of the respondents reported serving snacks and up to an hour
following exercise, 50% of the respondents reported
serving hot meals to their children.
As for snacks, the high consumption of chocolate
and chocolate bars among the studied children and
adolescents is of note. As much as 41% of the respondents reported consumption of these products by
their children while 13% of the sample admitted their
children ate chips. The most frequently consumed beverages included water (68%) although over a half of the
sample reported serving juices (54%) and other beverages, such as tea (40%), sweetened drinks (25%) and
other beverages, such as flavoured water and sweet
carbonated drinks (15%) to their children. The food products which are rich in monosaccharides and hardened
fatty acids should be excluded from the child’s diet.
herbata (40%), napoje słodzone (25%) oraz inne napoje takie jak woda smakowa, słodkie napoje gazowane
(15%). Produkty zawierające wysoki udział energetyczny cukrów prostych oraz utwardzonych kwasów tłuszczowych powinny być eliminowane z diety dziecka.
Ponad 70% respondentów posiada wiedzę na temat podstawowych zasad żywienia człowieka. Jedynie 13% badanej grupy deklarowało posiadanie podstawowej wiedzy dotyczącej żywienia w sporcie. Niski poziom wiedzy rodziców przekłada się na wybory
produktów spożywczych bezpośrednio przed wysiłkiem. Na pytanie dotyczące czasu między obiadem
a wysiłkiem, średni czas wyniósł 87 minut. Wśród dań
mięsnych spożywanych przed wysiłkiem, 27% badanej grupy podaje dzieciom wieprzowinę, reszta grupy
podaje mięso drobiowe, z czego połowa respondentów podaje mięso w formie smażonej. Wśród grupy
produktów skrobiowych: 46% podaje ziemniaki, 30%
makaron, 21% ryż, a 4% inne produkty, takie jak kasza, kluski czy knedle. Blisko 60% respondentów podaje warzywa gotowane, 32% surowe, a 8% badanej
grupy nie podaje dziecku warzyw.
Z przeprowadzonych badań wynika, że ponad połowa dzieci (54%) korzystała z posiłków przygotowywanych w szkolnej stołówce. W tej grupie odnotowano również zdecydowanie wyższy odsetek rodziców
lub opiekunów z wyższym wykształceniem (69%)
w porównaniu do grupy dzieci żywiących się wyłącznie w domu (51%). Może mieć to związek z brakiem
czasu rodziców lub opiekunów na przygotowywanie
posiłków ze względu na aktywność zawodową.
W grupie dzieci z niską masą ciała (<25 c.), odsetek
korzystających ze szkolnej stołówki był wyższy niż
w pozostałych grupach (63% dzieci). Wśród dzieci
z grupy 25-75 c. odsetek ten wyniósł 55%, natomiast
w grupie >75 c. jedynie 35% grupy zadeklarowała korzystanie z posiłków przygotowywanych w szkolnej
stołówce. Możliwe, że mniejsza masa ciała dzieci żywiących się w stołówkach szkolnych jest wynikiem
braku uwzględnienia specjalnych potrzeb młodego
sportowca w zestawieniu zaproponowanym w żywieniu zbiorowym.
Na pytanie dotyczące stosowania suplementów
diety, 29% grupy odpowiedziało, że stosuje takie preparaty. Najczęściej były to preparaty multiwitaminowe, preparaty zawierające witaminę D oraz wielonienasycone kwasy tłuszczowe z grupy omega 3. W porównaniu do badań przeprowadzonych w grupie chłopców w wieku 7-15 lat stwierdzono, że suplementację
stosuje 15,2% [25]. Jednak w badaniach przeprowadzonych wśród chłopców w wieku 15-19 lat uczęszczających do szkoły o profilu sportowym, odsetek korzystających z suplementów diety wynosił blisko 68% [26].
Wszystkie składniki odżywcze niezbędne do wzrostu organizmu powinny być dostarczone z pożywieniem,
a ewentualna okresowa suplementacja powinna być
prowadzona pod kontrolą lekarza lub dietetyka.
Zgodnie z rekomendacjami Polskiego Towarzystwa Medycyny Sportowej, do uprawiania sportu zakwalifikowane mogą być dzieci i młodzież, których
pomiary antropometryczne mieszczą się w normie,
czyli pomiędzy 5 a 95 centylem. Gdy pomiary antropometryczne mieszczą się pomiędzy 3 a 5 centylem
oraz między 95 a 97 centylem, czyli tzw. szerokiej normie, można warunkowo dopuścić dziecko do uprawnia
sportu, po rozważeniu wszystkich czynników mogących mieć wpływ na rozwój dziecka lub zaburzyć pro-
Over 70% of the respondents are aware of basic
nutrition principles. Only 13% of the studied sample
reported having basic knowledge of nutrition in sports.
This low level of knowledge among parents and
carers is translated into the choice of food products
immediately prior to physical exercise. The mean time
between meal consumption and physical exercise is
87 minutes. Among the meat products consumed by
children prior to exercise, pork is the most popular
one as 27% reported serving it to children; the rest of
the sample reported serving poultry. Half of the respondents admitted they served their children fried
meat. Among the starch products most of the respondents mentioned potatoes (46%), pasta (30%).
rice (21%) and other products, such as grains or
dumplings. Nearly 60% of the respondents reported
serving stewed vegetables while 8% reported serving
no vegetables to their children.
The results of this study indicate that over half of
the children (54%) had meals in their school canteen.
Also in this group there was a definitely higher percentage of parents or carers with higher educational
levels (69%) compared with the group of children
eating only at home (51%). This fact can result from
the lack of time to prepare meals by parents or carers
due to their involvement in occupational activities. In
the group of children with a low body mass (<25c.)
the percentage of those eating meals in their school
canteen was higher than in the remaining groups
(63%). In the group of children with body mass of 2575 c, this percentage was 55% while in the group
with body mass >75 c. only 35% reported eating
meals in a school canteen by their children. It is possible that the lower body mass among children eating
in school canteens results from neglecting the needs
of youth athletes compared with the proposed collective nutrition.
As for using dietary supplements, 29% of the respondents admitted their children too such preparations. Most often these were multivitamin supplements, preparations containing vitamin D and polysaturated omega 3 fatty acids. As compared with the
results of the study carried out in a sample of boys
aged 7-15 years, it was found that 15.2% took dietary
supplements [25]. However, the results of the study
carried out in a sample of boys aged 15-19 years,
attending a sport school indicate that 68% use dietary supplements [26]. All the nutrients necessary for
body growth should be supplied with food and the
possible periodic supplementation should be supervised by a physician or dietician.
According to the recommendations of the Polish
Society of Sports Medicine, children and adolescents
can be qualified for sports if the results of their
anthropometric measurements are within the norm,
namely between the fifth and ninety fifth percentile. If
the results are between the third and the fifth percentile and between the ninety fifth and ninety seventh percentile or the so-called wide norm, the child
can be allowed to practice sport on condition that all
the factors that may affect child’s development or
interfere with growth process are analysed [27]. In
such circumstances, it is justifiable to take a special
care of younger children involved in extracurricular
sport activities and introduce preventive diagnostics
to detect the most common reasons of undernourishment including allergies to foods affecting even
57
ces wzrostu [27]. W takiej sytuacji zasadne wydaje
się objęcie szczególną opieką młodsze dzieci podejmujące dodatkową aktywność fizyczną i profilaktycznie wprowadzić diagnostykę w kierunku najczęstszych przyczyn niedożywienia, do których zalicza się
alergie pokarmowe dotyczące nawet 40,7%, chorobę
trzewną (5,8%), wtórne zespoły złego wchłaniania
(5,8%) oraz chorobę refluksową przełyku (4,7%) [28].
Nadmierna aktywność fizyczna może nasilić stopień
niedożywienia w tej grupie dzieci. Najlepszym narzędziem, łatwym w wykorzystaniu, są siatki centylowe,
odpowiednie dla danego wieku, płci i cechy antropometrycznej.
Wykorzystywane wskaźniki antropometryczne uwzględniają wyłącznie relatywną masę ciała, a nie skład
ciała. Dzieci i młodzież, które podejmują względnie dużą aktywność fizyczną, mają niższą zawartość tkanki tłuszczowej w porównaniu do grupy nietrenującej
lub o niskiej aktywności fizycznej [14]. W grupie osób
aktywnych, BMI nie jest miarodajnym wskaźnikiem,
ponieważ nie istnieje liniowa relacja między masą
tłuszczową a wskaźnikiem BMI. Czy zatem w grupie
dzieci, w celu identyfikacji problemów z nadmierną
masą ciała nie należy skorzystać z narzędzi bardziej
specyficznych? Jednym z praktycznych przykładów
jest zastosowanie oceny fałdów skórno-tłuszczowych,
jednak niewielu pediatrów korzysta z tego narzędzia
pomiarowego [29,30].
40.7% of this population, celiac disease (5,8%), secondary malabsorption syndromes (5,8%) and oesophageal reflux disease (4,7%) [28]. Excessive physical
activity can exacerbate the degree of undernourishment in this group of children. Percentile chart is the
best diagnostic tool, easy to use and suitable for
a given age, gender and anthropometric feature.
The anthropometric indices used in this study
consider only the relative body mass, not body composition. Children and adolescents involved in highlevel physical activity have lower contents of adipose
tissue compared with their non-training counterparts
or children whose level of physical activity is low [14].
In the group of physically active individuals, BMI is
not a reliable indicator as there is no linear relation
between fat mass and BMI. Therefore, more specific
tools are suggested to identify the problem of excess
body mass in children. Another option is skinfold
body fat test, however few paediatricians use this tool
[29,30].
Wnioski
Conclusions
1. W grupie dzieci aktywnych fizycznie obserwuje
się mniejszy odsetek dzieci z nadmierną masą
ciała oraz wyższy odsetek dzieci z niską masą
ciała w porównaniu do danych literaturowych.
2. W celu wczesnego wykrycia nieprawidłowości
w rozwoju dziecka, należy przynajmniej jeden raz
na pół roku monitorować stan odżywienia dziecka
w oparciu o siatki centylowe lub inne dostępne
narzędzia pomiarowe.
3. Poziom wiedzy rodziców na temat zasad żywienia ma wpływ na stan odżywienia dzieci.
4. Edukacja żywieniowa dotycząca podstawowych
zasad żywienia, jak również uświadamianie rodziców oraz trenerów w kwestii potrzeb żywieniowych młodego sportowca wydaje się niezwykle
uzasadnione.
5. Z pewnością potrzebne są dodatkowe badania
oceniające jakość oraz wartość odżywczą placówek żywienia zbiorowego oraz jej adekwatność
do potrzeb młodego sportowca.
1. In the group of physically active children a lower
percentage of excess body mass is noted and
a higher percentage of low body mass as compared with the data found in available literature.
2. For early detection of abnormalities in child’s development it is necessary to monitor nutritional
status of a child at least once every six months,
based on percentile charts or other available measurement tools.
3. The parents’ knowledge of nutrition principles influences nutritional status in children.
4. Education about nutrition, concerning its basic
principles and raising awareness in parents and
trainers of nutritional demands of youth athletes
seems justifiable.
5. Additional studies are required to assess the quality
and nutritional value of collective nutrition and its
value to satisfy the needs of youth athletes.
Piśmiennictwo / References
1. Jarosz M, Chabros E, Charzewska J. i wsp. Zasady prawidłowego żywienia dzieci i młodzieży oraz wskazówki
dotyczące zdrowego stylu życia. [In Polish] [Principles of correct nutrition of children and adolescents and guidance for a healthy lifestyle]. Monografia IŻŻ 2008 r.
2. Kułaga Z, Litwin M, Tkaczyk M. Polish 2010 growth references for school-aged children and adolescents. Eur
J Pediatr, 2011, 170, 599-609.
3. Sikorska-Wiśniewska G. Nadwaga i otyłość u dzieci i młodzieży. [In Polish] [Overweight and obesity in children and
adolescents] ŻYWNOŚĆ. Nauka. Technologia. Jakość, 2007, 6 (55), 71 – 80.
4. Mowszet A, Piasecka M, Reich F, Iwańczak F. Przyczyny niedożywienia u dzieci do lat pięciu w materiale własnym.
[In Polish] [Causes of malnutrition in children under five in own material] Adv Clin Exp Med 2005, 14, 2, 315–322.
5. Palczewska I, Niedźwiecka Z. Siatki centylowe do oceny rozwoju somatycznego dzieci i młodzieży. [In Polish]
[Percentile charts for the assessment of somatic development of children and youth.] Instytut Matki i Dziecka,
Warszawa 1999.
58
6. Kołodziej K, Piaseczna-Piotrowska A, Strzelczyk J.. Uwarunkowania środowiskowe oraz rodzinne występowania
otyłości u dzieci. [In Polish] [Environmental conditions and family obesity in children] Pol. Merk. Lek., 2010, XXVIII,
165, 195
7. Roszko-Kirpszo I, Olejnik BJ, Zalewska M, Marcinkiewicz S, Maciorkowska E. Wybrane nawyki żywieniowe a stan
odżywienia dzieci i młodzieży regionu Podlasia. [In Polish] [Selected habits and nutritional status of children and
adolescents of the region of Podlasie] Probl Hig Epidemiol 2011, 92(4): 799-805.
8. Socha J, Stolarczyk A, Socha P. Zachowania żywieniowe – od genetyki do środowiska społeczno-kulturowego. [In
Polish] [Food habits - from genetics to the socio-cultural environment] Nowa Pediatria 2002, 3, 212-217.
9. Matecka M, Głowacka-Rębała A. Zachowania zdrowotne rodziców a problem otyłości u dzieci. [In Polish] [Health
behaviors of parents and the problem of childhood obesity] Żyw. Człow. Metab., 2007, 34, 3/4, 991-996.
10. Sozański H. red. Podstawy teorii treningu sportowego. [In Polish] [The basic theory of sports training] Centralny
Ośrodek Sportu, Warszawa 1999 r.
11. Kostka T, Furgał W, Gawroński W i wsp. Rekomendacje polskiego towarzystwa medycyny sportowej dotyczące
kryteriów wiekowych przy kwalifikacji dzieci i młodzieży do treningu i zawodów w poszczególnych dyscyplinach
sportowych. [In Polish] [Polish Society of Sports Medicine recommendations on age criteria in classifying children
and adolescents to training and sport competitions] Medycyna Sportowa 2011, 1, 4, 27, 79-81.
12. Brooks F, Magnusson J, Klemera E, Spencer N, Morgan A. Health Behaviour in School-aged Children (HBSC):
World Health Organization Collaborative Cross National Study. Dostęp on line: URL:http://www.hbscengland.com
(dostęp: 2013.04.10).
13. Montfort-Steiger V, Williams CA. Carbohydrate intake considerations for young athletes Journal of Sports Science
and Medicine 2007, 6, 343-352.
14. Cuenca-García M, Ortega FB, Ruiz JR. More physically active and leaner adolescents have higher energy intake.
J Pediatr. 2014;164(1):159-166.
15. Palczewska I, Szilagyi−Pągowska I. ABC zabiegów diagnostycznych i leczniczych w pediatrii. Ocena rozwoju somatycznego dzieci i młodzieży. [In Polish] [Evaluation of somatic development of children and youth] Med Prakt
Pediatria 2002, 3, 140–147.
16. Cole TJ. The LMS method for constructing normalized growth standards. Eur J Clin Nutr. 1990, 44, 1, 45-60.
17. Rodriguez NR, Di Marco NM, Langley S. American College of Sports Medicine position stand. Nutrition and athletic
performance. Med Sci Sports Exerc. 2009, 41(3), 709-31.
18. Zimna-Walendzik E, Kolmaga A, Tafalska E. Styl życia - aktywność fizyczna, preferencje żywieniowe dzieci
kończących szkołę podstawowa. [In Polish] [Lifestyle - physical activity, dietary preferences of children completing
primary school] Żywność. Nauka. Technologia. Jakość, 2009, 4 (65), 195-203
19. Sadowska J, Radziszewska M, Krzymuska A. Evaluation of nutrition manner and nutritional status of pre-school
children. Acta Sci. Pol., Technol. Aliment., 2010, 9, 1, 105-115.
20. Gacek M. Dietary habits and locus of control assessed in middle-school pupils from the Malopolska region of
Poland. Rocz Panstw Zakl Hig. 2013;64(2):129-34.
21. Biernat J, Wyka J. Stan odżywienia w aspekcie stanu zdrowia. [In Polish] [Nutritional status in terms of health]
Nowiny Lekarskie, 2011, 80, 3, 209-212.
22. Przybyłowicz K, Jaworska A, Bazylak G, Cichon R. Analiza współzależności pomiędzy wykształceniem rodziców
a stanem odżywienia 17 letniej młodzieży. [In Polish] [Analysis of relationships between parental education and
nutritional status of young people 17 years] Nowiny Lekarskie 2005, 74, 4, 467–471.
23. Jeżewska-Zychowicz M, Płuciennik B. Ocena prasowych reklam żywności. [In Polish] [Evaluation press advertising of food] Technologia Alimentaria, 2002, 1(2), 123-132.
24. Skonieczka M. Rodzinne uwarunkowania aktywności fizycznej w przeglądzie piśmiennictwa. [In Polish] [Family
determinants of physical activity in a review of the literature] Rocznik Naukowy, AWFiS w Gdańsku, 2011 r., t. XXI.
25. Szponar L, Stos K, Ołtarzewski MG. Suplementy diety w żywieniu dzieci i młodzieży. [In Polish] [Dietary supplements in the diets of children and adolescents] Pediatria Współczesna, Gastroenterologia Hepatologia i Żywienie Dziecka 2007, 9, 1, 41-44.
26. Seidler T, Sobczak A. Suplementy diety w żywieniu uczniów szkoły mistrzostwa sportowego. [In Polish] [Dietary
supplements in nutrition of young athletes] Rocz Panstw Zakl Hig 2012, 63, Nr 2, 193 – 198.
27. Szyguła Z. 2006 http://www.ptms.org.pl/stanowisko-polskiego-towarzystwa-medycyny-sportowej-dotyczace-badan-antropometrycznych-w- K. medycynie-sportowej.html
28. Ryżko J, Socha J, Romańczuk W, Świerczek U. Ocena przesiewowa stanu odżywienia dzieci i młodzieży hospitalizowanych w oddziałach pediatrycznych. [In Polish] [Evaluation of nutritional status of children and adolescents
hospitalized in the pediatric wards] Standardy Medyczne 2004, 1, 197–203.
29. Etchison WC, Bloodgood EA, Minton CP, Thompson NJ, Collins MA, Hunter SC, Dai H. Body mass index and
percentage of body fat as indicators for obesity in an adolescent athletic population. Sports Health. 2001,3, 249252.
30. Matusik P, Małecka-Tendera E, Nowak A. Metody stosowane w praktyce pediatrycznej do oceny stopnia odżywienia dzieci. [In Polish] [Methods used in pediatric practice to evaluate the nutrition status of children] Endokrynologia, Otyłość i Zaburzenia Przemiany Materii 2005, 1, 2, 6-11.
59

FULL TEXT - Medycyna Sportowa

Transkrypt

Podobne dokumenty

Pobierz informację o kursie w pliku PDF

ZABAWY MANIPULACYJNE PODSTAWĄ ROZWOJU WYOBRAŹNI

PRZEGLĄD BADAN EDUKACYJNYCH NUMER 1‐2 (10‐11)/2010

cz. 1 - Fundacja Rozwoju Dzieci

Niedożywienie szpitalne u dzieci - doświadczenia własne

ESOL - Morecambe Road School

The situation of a child in Rwanda – outline of issue