PRZEMOC A ALKOCHOL

ALKOHOLIZM I PRZEMOC W RODZINIE
Źle się dzieje kiedy w rodzinie - pierwszej i podstawowej grupie socjalizacyjnej pojawia się patologia w formie alkoholizmu i przemocy. Rodzina z problemem alkoholowym
to taka, w której choćby jedno z rodziców nadużywa alkoholu, jest uzależnione. W naszym
społeczeństwie, uważa się, że alkoholizm to doraźny problem alkoholika. Zapomina się o jego
rodzinie, która pełna jest specyficznych komplikacji i konfliktów. Charakterystyczne dla niej
są :
ODWRÓCENIE RÓL - rola rodzica - matki lub ojca w zależności od tego, które z nich jest
uzależnione - ulega zmianie, przejawia się zwiększoną liczbą obowiązków spoczywających
na rodzicu. Rodzic wykonuje nie tylko swoje obowiązki zawodowe i wychowawcze, ale
zmuszony jest też do podejmowania i wykonywania obowiązków współmałżonka, zawsze w
sferze wychowawczej i często w sferze zawodowej. Dziecko jest karane i nagradzane zawsze
przez tego samego rodzica, może liczyć i polegać tylko na nim. W sytuacji, kiedy oboje
rodziców pije, obowiązki związane z wychowaniem, opieką oraz utrzymaniem domu spadają
na najstarsze z dzieci. Przestaje być ono dzieckiem i staje się rodzicem często w bardzo
młodym wieku.
ZABURZONE POCZUCIE WŁASNEJ WARTOŚCI - związane jest z nieprawidłowym
postrzeganiem siebie jako jednostki. Dziecko alkoholika czuje się gorsze i głupsze. Nie
potrafi radzić sobie ze swoimi problemami. Atmosfera rodziny z problemem alkoholowym
jest przepełniona wstydem, poczuciem winy, złością, żalem ale przede wszystkim lękiem.
Lękiem związanym nie z "wyjściem na jaw" rodzinnego problemu, ale lękiem związanym z
powrotem pijanego ojca czy matki do domu. W rodziny z problemem alkoholowym postawa
rodzicielska, często związana jest unikaniem lub odtrącaniem dziecka, co w konsekwencji
prowadzić może do rozwoju takich cech osobowościowych jak: agresja, kłótliwość,
nieposłuszeństwo, trudności w nawiązywaniu więzi uczuciowych. Dziecko nie potrafi działać
konsekwentnie, jest zmienne i nieufne. Postawa odtrącająca może spowodować zahamowanie
rozwoju uczuć wyższych. Dziecko żyje w ciągłej niepewności, a za cel życiowy nie wybiera
rozwoju, ale przetrwanie. Koncentruje się na tym, by nie stracić tego, co ma. Wykazuje
trudności w podejmowaniu ryzyka.
ŚWIAT POZORÓW - to najpoważniejszy problem rodziny. Każdy z domowników boi się
powrotu alkoholika do domu, ale nikt o tym nie mówi. Emocje i przeżycia związane z
problemem, nie są wypowiadane głośno, często pojawia się sytuacja, w której dochodzi do
zaprzeczenia przeżywanych stanów. Członkowie rodziny podejmują próby rozmowy z
alkoholikiem, które w chwili upojenia są jałowe i bezcelowe. Alkoholik zaprzecza istnieniu
problemu, rozwija się system iluzji, obietnic i usprawiedliwień, często słyszy się: ja nie
jestem pijany, jestem po prostu zły. Dominującą postawą wszystkich członków rodziny jest
zaprzeczanie obecności problemu alkoholowego. Podejmowane są próby utrzymania
struktury życia rodzinnego w nie zmienionej postaci i zaprzeczenia, jakoby istniał poważny
problem alkoholowy. Alkoholizm rozpatrywany jest w kategoriach: wstyd i lęk. Jest skazą,
którą rodzina za wszelką cenę stara się ukryć, przed znajomymi, przyjaciółmi, a nawet
krewnymi. Kontakty towarzyskie domowników: rodzica i dzieci, ograniczone zostają do
minimum i związane są głownie z pracą bądź nauką w szkole.
Życie alkoholika toczy się wokół butelki, życie domowników natomiast wokół alkoholika.
Zjawisko to nazywane jest zależnością do zachowań alkoholika lub współuzależnieniem
(koalkoholizm). Alkoholizm w rodzinie swym zasięgiem obejmuje wszystkich jej członków.
O ile dorośli są w stanie sobie poradzić, z tym problemem, o tyle dzieci takiej szansy już nie
mają. Koalkoholizm rozumieć można jako zespół cierpień i zaburzeń rodziny alkoholowej.
Przejawia się zaburzeniami emocjonalnymi, nerwicami, brakiem pogody ducha i stanami
depresyjnymi, myślami samobójczymi i poczuciem niskiej wartości. Niepijący członek
rodziny uporczywie koncentruje swoje myśli wokół alkoholika, zastanawia się co będzie gdy
przyjdzie on do domu, jednocześnie boi się o jego życie. Osoby współuzależnione skupiają
się na pomocy alkoholikowi, nie dostrzegają zamian jakie pojawiają się w nich samych.
Współuzależnienie jest częścią choroby alkoholowej, to cena jaką muszą płacić najbliżsi
alkoholika. Życie rodziny alkoholika przepełnione jest stresem, niepewnością, brakiem
poczucia bezpieczeństwa, stosowaniem przemocy psychicznej i fizycznej. Rodzina z takim
problemem nie czerpie radości z życia, skupia się na obronie przed zagrożeniami. Takie
zachowania odbijają się na wszystkich członkach rodziny, pozostawiając największe piętno
na dzieciach. W odpowiedzi na takie niebezpieczeństwa w psychice dziecka pozostają
mechanizmy obronne: zamrożenie uczuć, poczucie osamotnienia, lęk przed odrzuceniem,
projekcja, poczucie krzywdy. Dzieci przyjmują w tej sytuacji sztywne, obronne schematy
postępowania. Wyróżniono 5 wzorów funkcjonowania dzieci z rodzin z problemami
alkoholowymi:
BOHATER RODZINNY to dziecko, które poświęca się dla rodziny, rezygnuje z własnych
potrzeb i celów na rzecz potrzeb innych, przyjmuje na siebie obowiązki dorosłego. W
konsekwencji nie umie zadbać o siebie, często choruje somatycznie.
WSPOMAGACZ to dziecko, które najbardziej angażuje się w próby odciągnięcia alkoholika
od picia, np. poprzez opiekę nad nim, ochronę przed skutkami picia, itp. Często w dorosłym
życiu zostaje żoną alkoholika lub mężem alkoholiczki.
KOZIOŁ OFIARNY to dziecko zbuntowane, sprawiające kłopoty wychowawcze, szukające
akceptacji poza domem. To on często sięga po alkohol lub narkotyki i jest obwiniany o
kłopoty rodzinne. Może uzależnić się od alkoholu.
MASKOTKA to dziecko, którego zadaniem jest rozładowanie napiętej atmosfery w domu,
uspokojenie pijanego rodzica. Jest ulubieńcem rodziców. Konsekwencją jest odcięcie się od
swoich prawdziwych uczuć smutku i cierpienia.
NIEWIDOCZNE DZIECKO to dziecko, które wycofuje się w świat fantazji, izoluje się od
otoczenia.
Konsekwencją
w
życiu
dorosłym
bywa
nieumiejętność
nawiązywania
konstruktywnych związków z ludźmi, ucieczka od realnej rzeczywistości, np. w alkohol i
narkotyki
Syndrom
DDA
(DOROSŁE
DZIECI
ALKOHOLIKA)
polega
na
przejmowaniu
mechanizmów, wzorców i działań zaobserwowanych w środowisku, w którym występuje
alkohol, zgodnie z metodą modelowania. Człowiek obarczony syndromem DDA prowokuje
otoczenie, po to aby wyrządziło mu ono krzywdę. Bycie pokrzywdzonym daje mu poczucie
manipulowania sytuacją i otoczeniem. Ludzie z DDA są przekonani, że tylko w taki sposób
mają możliwość osiągnięcia zamierzonego celu. Inną forma DDA może być przemiana z
ofiary w oprawcę. Dzieję się tak wtedy, kiedy odbiorca nie ulega prowokacjom DDA.
Nadawca kieruje, wówczas do odbiorców komunikaty o bardzo brutalnej treści uważa, że jeśli
takie zachowanie pijanego rodzica wobec członków rodziny było skuteczne to i tym razem na
pewno zadziała. DDA jest bardzo poważnym problemem, które wymaga terapii. Rzutuje ono
bowiem na zachowania dotyczące każdego aspektu życia. DDA boją się powtórzenia błędów
jakie pojawiały się w ich rodzinnym domu. Rzadziej decydują się na zalegalizowane związki,
częściej natomiast decydują się na rozwód. Wielu DDA nie decyduje się, na to żeby mieć
dzieci. Nie chcą aby ich dziecko doświadczało przykrości i traumy z jakim oni sami spotykali
się w dzieciństwie. DDA są osobami nadwrażliwymi i zmiennymi emocjonalnie. Prowadzi to
do powtarzania błędów pijącego rodzica, robią tak zwłaszcza cierpiący i niezadowoleni z
życia mężczyźni. Alkohol wydaje się być im najbardziej atrakcyjny. Staje się jedynym
wyborem, który nigdy ich nie zwiedzie, i którego oni sami nigdy nie rozczarują. Kobiety
natomiast nieświadomie wiążą się z alkoholikami. Łatwiej ulegają również w syndromowi
współuzależnienia.
W rodzinach z problemem alkoholowym akty przemocy fizycznej występują
dwukrotnie częściej niż w rodzinach wolnych od problemu alkoholowego. Ofiarami
przemocy pijanego rodzica częściej są partnerzy, niż dzieci, te są zdecydowanie częściej
zaniedbywane. Związek pomiędzy nadużywaniem alkoholu a biciem, nie ma charakteru
przyczynowo-skutkowego, można jedynie mówić o współwystępowaniu. Alkoholizm w
rodzinie należy traktować jako czynnik ryzyka pojawienia się przemocy w rodzinie.
Powodów agresji, należy szukać w dzieciństwie agresywnej jednostki. Każda osoba, która
doświadczyła przemocy w dzieciństwie ze strony bliskich, będzie postępowała w podobny
sposób w życiu dorosłym. Zna tylko taki sposób rozwiązywania i radzenia sobie z
problemami. U osoby wobec, której w dzieciństwie występowała przemoc ze strony pijanych
rodziców lub pijanego rodzica, tworzy się asocjacja w wyniku, której przemoc staje się
równoznaczna z alkoholizmem. W dorosłym życiu, wybiera ona partnera - abstynenta. Nie
chce, aby powtórzyły się bolesne doświadczenia z dzieciństwa i dlatego bardzo często nie
zauważa objawów przemocy ze strony trzeźwego partnera.
Stosowanie przemocy wobec partnera daje sprawcy efekty nagradzające, które pozwalają na
szybkie uzyskanie oczekiwanych rezultatów. Bardzo często przemoc wobec najbliższych ma
charakter kompensacji różnego rodzaju braków. Kiedy ofiara, bezpośrednio po akcie
przemocy nie okazuje swojego sprzeciwu, sprawca traktuje takie zachowanie jako
przyzwolenie na dalszą przemoc. Jeżeli taka sytuacja trwa przez dłuższy okres czasu, pojawia
się określona dynamika i cykle przemocy.