Wartości w wychowaniu

WYCHOWANIE
CZYLI O ŚWIECIE WARTOŚCI
Warszawa, 2016 r.
1
KSZTAŁCENIE
WYCHOWANIE
OPIEKA
2
• CZY MOŻNA PODJĄĆ ROZWAŻANIA O WYCHOWANIU BEZ
UWZGLĘDNIENIA WARTOŚCI?
• CO POWINNO SIĘ MÓWIĆ W DZISIEJSZYM ŚWIECIE
O WARTOŚCIACH W WYCHOWANIU?
• JAK WYCHOWAĆ MŁODEGO CZŁOWIEKA, BY WYZNAWAŁ
WARTOŚCI ZGODNE Z NORMAMI SPOŁECZNYMI?
3
Paradoksem obecnych czasów jest to, że mamy
coraz wyższe budynki, ale mniejszą cierpliwość;
szersze autostrady, ale węższe poglądy.
Wydajemy więcej, ale posiadamy mniej;
kupujemy więcej, ale odczuwamy rzadziej przyjemność .
Mamy większe domy i mniejsze rodziny;
więcej wygód, ale mniej czasu.
Pomnożyliśmy nasz dobytek, ale ograniczyliśmy
system wartości.
4
Mówimy za dużo, kochamy za mało i nienawidzimy zbyt często.
Nauczyliśmy się jak przeżyć, ale nie jak żyć.
Dodaliśmy swemu życiu lat, a nie latom życia.
Przebyliśmy całą drogę na księżyc i z powrotem,
a mamy problem z przejściem przez ulicę, aby
poznać swego sąsiada.
Podbijamy wszechświat, ale nie nasze wnętrze.
Dokonujemy coraz większych rzeczy, ale nie
lepszych.
Oczyszczamy powietrze, ale zaśmiecamy dusze.
Poznaliśmy atom, ale nie pokonaliśmy naszych
uprzedzeń.
5
Planujemy więcej, ale realizujemy mniej.
Nauczyliśmy się spieszyć, ale nie czekać.
Produkujemy więcej komputerów, by przechowywały więcej
informacji, a komunikujemy się coraz rzadziej.
To są czasy fast foodów i wolnego trawienia;
wielkich ludzi i małych charakterów;
piękniejszych domów, ale rozbitych rodzin.
Musimy zrozumieć, że życie nie jest mierzone liczbą oddechów,
ale liczbą momentów, które zapierają dech w piersiach.
Paradoksy współczesności
komik Georg Carlin
6
WARTOŚĆ
DZIAŁANIE
CEL
WARTOŚĆ
PODEJMOWANE PRZEZ UCZNIA DZIAŁANIE WYZWALA W NIM OKREŚLONE
EMOCJE, JEŚLI OTRZYMA WZMOCNIENIE POZYTYWNE, OSIĄGNIE CEL
NADAJE SWOIM DZIAŁANIOM WARTOŚĆ , WZRASTA MOTYWACJA DO
PODEJMOWANIA KOLEJNYCH WYZWAŃ.
7
WYCHOWANIE KU WARTOŚCIOM
•
•
•
•
•
W AKSJOLOGICZNEJ FORMULE SYSTEMU OŚWIATOWEGO WARTOŚCIĄ
NADRZĘDNĄ JEST INDYWIDUALNY CZŁOWIEK I JEGO:
PRAWO DO ŻYCIA I WOLNOŚCI,
ROZWÓJ,
SAMOREALIZACJA,
PODMIOTOWOŚĆ,
TOŻSAMOŚĆ.
WYCHOWANIE JEST PROCESEM POZWALAJĄCYM UZYSKAĆ TRWAŁE
PRZEOBRAŻENIA W OSOBOWOŚCI WYCHOWANKA, KSZTAŁTUJĄCYM JEGO
CECHY ORAZ ŚWIADOMOŚĆ POZWALAJĄCĄ UZNAĆ WARTOŚCI UNIWERSALNE ZA
POŻĄDANE.
8
CZYNNIKI RYZYKA – CECHY JEDNOSTKI I ŚRODOWISKA SPRZYJAJĄCE
PODEJMOWANIU ZACHOWAŃ RYZYKOWNYCH:
• Środowisko rodzinne – relacje rodzic-dziecko, wartości w rodzinie,
model wychowania, wzorce osobowe, formy spędzania czasu
wolnego (np. konflikty, brak poczucia bezpieczeństwa,
uzależnienie, brak więzi, nieumiejętność konstruktywnego
spędzania czasu wolnego);
• Środowisko rówieśnicze – destrukcyjna grupa rówieśnicza jako
punkt odniesienia, źródło wartości;
9
CZYNNIKI RYZYKA – CECHY JEDNOSTKI I ŚRODOWISKA SPRZYJAJĄCE
PODEJMOWANIU ZACHOWAŃ RYZYKOWNYCH:
• Środowisko szkolne – niepowodzenia szkolne, niechęć do nauki,
nieumiejętność
nawiązywania
pozytywnych
relacji
interpersonalnych,
poczucie
bycia
gorszym
od
innych/wykluczonym;
• „JA” - niedojrzałość emocjonalna i społeczna, niska samoocena,
brak odporności na stres (frustracja, agresja), brak umiejętności
odroczenia gratyfikacji.
Zestawienie wielu czynników ryzyka sprzyja podejmowaniu
zachowań problemowych przez ucznia, przewartościowaniu
celów i norm, podejmowaniu zachowań ryzykownych,
pogłębianiu się demoralizacji, a nawet podejmowaniu zachowań
przestępczych.
10
CZYNNIKI CHRONIĄCE – TE CECHY JEDNOSTKI I ŚRODOWISKA, KTÓRE
ZWIĘKSZAJĄ ODPORNOŚĆ NA CZYNNIKI RYZYKA:
§ Środowisko rodzinne – więź emocjonalna rodzic-dziecko,
pozytywne relacje w rodzinie, wsparcie, pozytywne wzorce
zachowania i wyznawane wartości, hierarchia wartości
akceptowana społecznie;
§ Środowisko rówieśnicze – pozytywna grupa odniesienia, poczucie
przynależności do grupy, przestrzeganie przez grupę norm
i wartości aprobowanych społecznie, przyjaźń;
11
CZYNNIKI CHRONIĄCE – TE CECHY JEDNOSTKI I ŚRODOWISKA, KTÓRE
ZWIĘKSZAJĄ ODPORNOŚĆ NA CZYNNIKI RYZYKA:
§ Środowisko szkolne – zapewnienie uczniom poczucia
bezpieczeństwa, optymalnych warunków do wszechstronnego
rozwoju, organizacja zajęć o charakterze profilaktycznym,
terapeutycznym, warsztaty, koła zainteresowań, szkoła jako
środowisko przyjazne dla ucznia;
§ „JA” – silny system wartości, adekwatna samoocena, umiejętność
radzenia sobie ze stresem, rozwiązywania problemów
i konfliktów.
Przewaga czynników chroniących nad czynnikami ryzyka uchroni
ucznia przed podejmowaniem zachowań problemowych,
demoralizacji oraz podejmowaniem zachowań przestępczych.
12
PRZYKŁADY CZYNNIKÓW CHRONIĄCYCH W ŚRODOWISKU SZKOLNYM
PRZECIWDZIAŁAJĄCYCH PRZYSZŁOŚCI PRZESTĘPCZEJ UCZNIÓW
• SZKOLNY PROGRAM WYCHOWAWCZY I PROFILAKTYKI (wynikający
z dokonanej diagnozy środowiska uczniów);
• KOŁA ZAINTERESOWAŃ I WARSZTATY (EKOLOGICZNE, TECHNICZNE,
PLASTYCZNE);
• KAMPANIE SKIEROWANE DO UCZNIÓW (np. ARS, czyli jak dbać
o miłość);
• AKCJE CHARYTATYWNE – konkretny cel (pomoc, bezinteresowne
działania);
• ORGANIZACJA CZASU WOLNEGO – OBCOWANIE Z WYTWORAMI
KULTURY, ZAJĘCIA SPORTOWE, KONKURSY, OLIMPIADY, WYCIECZKI;
13
PRZYKŁADY CZYNNIKÓW CHRONIĄCYCH W ŚRODOWISKU SZKOLNYM
PRZECIWDZIAŁAJĄCYCH PRZYSZŁOŚCI PRZESTĘPCZEJ UCZNIÓW
WSPÓŁPRACA ZE ŚRODOWISKIEM LOKALNYM;
ORGANIZACJA UROCZYSTOŚCI I ŚWIĄT PAŃSTWOWYCH;
AUTORYTET NAUCZYCIELA/WYCHOWAWCY;
WSPARCIE ZE STRONY WYCHOWAWCY, PEDAGOGA, PSYCHOLOGA,
FUNDACJI I INNYCH INSTYTUCJI;
• OTWARTOŚĆ DO DYSKUSJI Z UCZNIAMI, WYSŁUCHANIA ICH POMYSŁÓW
NA ORGANIZACJĘ PRACY I CZASU WOLNEGO;
• SZACUNEK DLA INDYWIDUALNOŚCI UCZNIA.
•
•
•
•
14
WZMACNIANIE CZYNNIKÓW CHRONIĄCYCH - PROFILAKTYKA
• PROFILAKTYKA PIERWSZORZĘDOWA – PROMOWANIE ZDROWEGO
STYLU ŻYCIA, ZAPOBIEGANIE WYSTĘPOWANIU ZAGROŻENIOM W CELU
ODROCZENIA WIEKU INICJACJI I SKŁONIENIA DO PODEJMOWANIA
ZACHOWAŃ ZGODNYCH Z NORMAMI – GRUPA NISKIEGO RYZYKA
(PROGRAMY WYCHOWAWCZE I PROFILAKTYCZNE);
• PROFILAKTYKA DRUGORZĘDOWA – SKIEROWANA DO GRUP
O PODWYŻSZONYM STOPNIU RYZYKA OGRANICZAJĄCA/ELIMINUJĄCA
PODEJMOWANIE ZACHOWAŃ RYZYKOWNYCH;
• PROFILAKTYKA TRZECIORZĘDOWA – MA CHARAKTER INTERWENCYJNY
W PRZYPADKU POJAWIENIA SIĘ ZACHOWAŃ RYZYKOWNYCH.
15
NAUCZYCIEL/WYCHOWAWCA JAKO KREATOR SZKOLNEJ
RZECZYWISTOŚCI
§ Nauczyciel/wychowawca stwarza uczniom warunki do odnalezienia własnej
wartości, odkrycia sensu swego istnienia i tworzenia wizji swojej przyszłości.
§ Nauczyciel jako autonomiczny profesjonalista kreuje szkolną rzeczywistość,
w której nauczanie i wychowanie jest ożywioną interakcją międzyludzką,
której członkowie są indywidualnościami we wspólnocie uczących się.
§ Nauczyciel jest źródłem wartości (przykład własny), organizatorem sytuacji
dydaktycznych i wychowawczych, osobą wybierającą treści i metody.
§ Rolą nauczyciela jest przygotowanie ucznia do samowychowania, czyli
autokreacji.
§ Wychowanie jest czynną pomoc dziecku w jego indywidualnym rozwoju
oraz aktualizowaniu jego potencjalnych możliwości.
16
METAPOTRZEBY - WARTOŚCI
•
•
•
•
•
•
PORZĄDEK
DOBROĆ
PRAWDA
ZDOLNOŚĆ DO PODEJMOWANIA WYSIŁKU
POCZUCIE INDYWIDUALNOŚCI JAKO
JEDNOSTKI
SPRAWIEDLIWOŚĆ
METAPATOLOGIE
•
•
•
•
•
•
BRAK POCZUCIA BEZPIECZEŃSTWA, NIEPEWNOŚĆ
NIECHĘĆ, ODRZUCENIE
BRAK UFNOŚCI, SCEPTYCYZM
ZMĘCZENIE, USZTYWNIENIE
BRAK POCZUCIA TOŻSAMOŚCI I ODRĘBNOŚCI
BEZPRAWIE, EGOIZM
ZESTAWIENIE WYBRANYCH STANÓW ZWIĄZANYCH Z MOŻLIWOŚCIĄ REALIZACJI WARTOŚCI/METAPOTRZEB
Z LISTĄ METAPATOLOGII JAKO EFEKTU BRAKU REALIZACJI WARTOŚCI ZWIĄZANYCH Z POTRZEBAMI
ROZWOJU.
(ŻRÓDŁO: L. PYTKA, 2005)
17
RODZICE I ICH WPŁYW NA SZKOLNĄ RZECZYWISTOŚĆ
Co zrobić, aby współpraca była
i systematyczna?
aktywna,
obustronna
Niezbędnymi elementami są partnerskie relacje między
nauczycielem a rodzicem oraz regularny przepływ informacji, który
musi mieć charakter wielokierunkowy oraz dotyczyć powinien
postępów uczniów w nauce i zachowaniu.
18
CO JEST WAŻNE!
§ szeroka integracja środowisk rodzicielskich,
§ stworzenie płaszczyzny dyskusji i wymiany poglądów we wszystkich
sprawach dotyczących szkoły.
Rozwój ruchu rodzicielskiego to wielka szansa, nie tylko dla polskiej
oświaty, ale również dla społeczeństwa obywatelskiego.
Silne zaangażowanie rodziców w działalność szkoły oznacza
kształtowanie społeczeństwa obywatelskiego z profesjonalnym
zapleczem edukacyjnym, prowadzi do poprawy skuteczności nauczania
i usprawnienia pracy szkoły.
19
DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ.
20