LDC Poradnik Optymalne strategie v3.0

Spis treści
Podstawowe pojęcia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3
Jak zacząć? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8
Studium przypadku – zarządzania zmianą . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13
Znane problemy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17
Gdzie znaleźć więcej informacji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19
1
Podstawowe pojęcia
Szkoła
Dzisiejsza polska szkoła jest bardzo zróżnicowana. Są placówki, w których czas się zatrzymał, są takie, które się
zmieniają i takie, które nadążają za nowoczesnością. Generalnie uczniowie twierdzą, że szkoła jest nudna. W dalszym ciągu w większości dominują metody podające,
zmuszające uczniów do zapamiętywania dużej ilości encyklopedycznych informacji. Brak jest przełożenia na właściwe wykorzystanie tego, co dzisiaj oferuje cywilizacja.
Uczymy funkcjonowania w rzeczywistości, która już odchodzi w niepamięć (np. uczymy o telegramie, z którego
poczta już nie korzysta). Ćwiczenie pamięci nie powinno
być głównym zadaniem, ale jednym z wielu.
Mówi się teraz o społeczeństwie informacyjnym, każdy
z nas ma dostęp do olbrzymiej ilości informacji. Musimy
umieć wybrać to, co dla nas ważne i pożyteczne. Potrzebna jest zatem umiejętność refleksyjnego i krytycznego myślenia. I w takie umiejętności szkoła powinna wyposażyć swoich uczniów. Problem jednak polega na tym,
że spora grupa nauczycieli nie posiada odpowiednich
kompetencji.
Podstawową umiejętnością jest dzisiaj również posługiwanie się komputerem. Często w szkołach znajduje się jeden
komputer na grupę uczniów. Najczęściej jest też tak, że zainstalowany na nim system należy już do historii.
Szkoła nie jest autonomiczna. Jest całkowicie zależna od
urzędników, którzy często nie widzą niczego, poza wydatkami i starają się je maksymalnie ograniczać. A dyrektorzy, którzy chcą zbyt wiele i domagają się więcej, często
pełnią tę funkcję tylko jedną kadencję.
Czy zatem jest aż tak źle? Polacy to nacja, która uwielbia
narzekać. Zmiany, które powoli następują, są niedostrzegane. Po prostu się do nich przyzwyczajamy, tak jak nie
zauważamy, że nasze własne dzieci dorośleją. Gwałtowne
zmiany są niepożądane, budzą opór. A wystarczy popatrzeć jak wyglądały placówki oświatowe jeszcze parę lat
temu. Telewizor w klasie to był luksus; sala gimnastyczna,
boisko – marzenia. Dzisiaj mamy już szkoły pasywne
(szkoła w Budzowie na Dolnym Śląsku), które potrafią zu-
3
OPTYMALNE STRATEGIE WPROWADZANIA DYDAKTYKI CYFROWEJ DO SZKOŁY
żywać ośmiokrotnie mniej energii. I tu jest źródło
oszczędności dla organów prowadzących. Budowane są
hale sportowe i boiska. Szkoły wyposaża się w nowoczesny sprzęt, często nieco na wyrost. Jedna z dyrektorek
chwaliła mi się, że posiada już pięć tablic interaktywnych.
Zapytałem, ilu nauczycieli z nich korzysta? Dyrektorka odparła: „Na razie dwóch”.
Dydaktyka cyfrowa
!
DYDAKTYKA
Dydaktyka to jedna z głównych gałęzi nauk
pedagogicznych, która zajmuje się procesami nauczania i uczenia się, wszelkimi
przedmiotami na kolejnych poziomach
tych procesów, od przedszkola do studiów
wyższych, a także mających miejsce poza
instytucjami oświatowymi, przy zwykłych
czynnościach. Jest to zatem nauka o systemie poprawnie uzasadnionych twierdzeń
i hipotez dotyczących procesu, zależności
i prawidłowości nauczania i uczenia się
oraz sposobów kształtowania tego procesu
przez człowieka.
Źródło:
http://pl.wikipedia.org/wiki/Dydaktyka,
dostęp 29.11.2013
Jak zdefiniować tak szczególne pojęcie jak dydaktyka
cyfrowa? Zmieniły się środki działania, pojawiły się nowe
zasoby informacji, prowadzimy inny styl życia oraz mamy
odmienne potrzeby. Wszystko to wpływa na zmianę
celów i zadań edukacyjnych, strategii uczenia się oraz
kontrolowania jego efektów. Dzisiejszy nauczyciel ma do
dyspozycji nowe narzędzia, które pomagają mu osiągnąć
zamierzony cel. Swoje zajęcia może wspomagać ciekawymi prezentacjami, filmami itp. Powszechny dostęp do
internetu otwiera też nowe źródła informacji oraz nowe
kanały komunikacji. Coraz powszechniejsze staje się
e-nauczanie z wykorzystaniem platform edukacyjnych
(np. Urząd Marszałkowski Województwa Dolnośląskiego
zakupił platformę edukacyjną dla 100 tys. uczniów Dolnego Śląska). Oczywiście nie oznacza to, że stare metody
są do niczego i że szkoła powinna pracować wyłącznie
z zastosowaniem multimediów, komputerów i internetu.
Te nowe środki umożliwiają jedynie skuteczniejszy przekaz informacji i wzbogacają proces dydaktyczny. Samo ich
posiadanie przez szkołę nie oznacza automatycznie podniesienia jakości kształcenia.
Strategia
Współczesna młodzież to pokolenie cyfrowe. Uczeń nie
ma problemów z obsługą komputera, tabletu, smartfona,
na bieżąco korzysta z internetu. Niestety, szkoła często
do tych umiejętności uczniowskich się nie odwołuje. Jest
to na ogół spowodowane słabym przygotowaniem nauczyciela z zakresu zastosowania nowoczesnych technologii w procesie dydaktycznym. Większość rady pedagogicznej to nauczyciele mianowani oraz dyplomowani. Co
prawda w wymaganiach na poszczególne stopnie
awansu zapisane jest, że należy posługiwać się technologią informacyjną, ale nikt tego nie weryfikuje.
4
A awans zawodowy działa tylko w jedną stronę. Dlatego
też uważam, że całe działanie należy rozpocząć od przygotowania nauczycieli do wykorzystywania nowoczesnych technologii. Może w związku z tym należałoby wprowadzić zmiany w procedurze awansu zawodowego?
„Wymagania niezbędne do uzyskania
stopnia nauczyciela mianowanego i dyplomowanego obejmują umiejętność wykorzystywania w pracy technologii informacyjnej i komunikacyjnej.”
Nauczyciel cyfrowej szkoły
– pierwszy element docelowej strategii
Źródło:
Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 1 grudnia
2004 r. w sprawie uzyskiwania stopni awansu zawodowego
przez nauczycieli (DzU RP, nr 260 poz. 2593
z dnia 8 grudnia 2014 r.)
W całym kraju istnieje dobrze rozwinięta sieć ośrodków
doskonalenia nauczycieli. Ich zadaniem powinno stać się
przygotowanie nauczycieli do tego typu pracy. Należałoby
w związku z powyższym opracować model nauczyciela
szkoły cyfrowej. Model ten powinien obejmować swoim
zakresem niezbędne kompetencje, które umożliwią realizację nowych zadań, i musi być określony na szczeblu
centralnym. Powinna być też procedura, która umożliwi
weryfikację tych kompetencji (ODN, ORE).
Wyposażenie szkoły – drugi element
strategii
W chwili obecnej szkoły najczęściej nie mają wpływu na
to, jaki sprzęt zostanie im przekazany. Najczęściej jest on
Elementy strategii wprowadzania dydaktyki cyfrowej do szkoły
5
OPTYMALNE STRATEGIE WPROWADZANIA DYDAKTYKI CYFROWEJ DO SZKOŁY
kupowany za pieniądze unijne, procedury są bardzo czasochłonne. To zatem, co do szkół dociera, nie jest już na
ogół nowoczesne. Jest to zgodne z założeniami projektu,
ale już nie nowoczesne (na ogół etap założeń i realizacji
to około trzech lat). Oczywiście, można tu sobie zadać pytanie, czy faktycznie jest potrzeba posiadania najnowocześniejszego sprzętu. Może warto przyjrzeć się podstawie programowej i ustalić parametry minimalne, które
taki sprzęt powinien spełniać?
Poza tym warto już dzisiaj zauważyć, że przyszłość cyfrowej szkoły to tablet. To on najprawdopodobniej zastąpi
komputer stacjonarny oraz laptopa. Jest lekki, umożliwia
dostęp do internetu, ma wytrzymałą baterię i mnóstwo
darmowego oprogramowania. Poza tym uczniowie coraz
bardziej masowo zaczną przynosić do szkoły swoje tablety i trzeba się zastanowić, jak to wykorzystać. Może
warto dopasować BYOD (przynieś własne urządzenie
– bring your own device) do naszych warunków?
Oprogramowanie – trzeci element
strategii
Kupowane dla szkół komputery są na ogół wyposażone
tylko w jeden (komercyjny) system operacyjny. Nieświadomie zatem popieramy tylko jedną firmę, tworzącą
oprogramowanie. A gdzie miejsce na oprogramowanie
wolne? Szkoły cały czas narzekają na przestarzałe systemy operacyjne, otrzymane wraz ze sprzętem. Na zakup
nowszego nie ma środków lub sprzęt nie odpowiada wymaganiom technicznym nowego systemu. Trzeba zatem
zastanowić się, czy w naszej szkole chcemy nauczyć
ucznia posługiwania się komputerem czy obsługiwania
konkretnego systemu operacyjnego oraz pakietu biurowego. Może też, tak jak w przypadku e-podręcznika, uniezależnić oprogramowanie edukacyjne od platformy?
Kontent edukacyjny – czwarty element
strategii
6
To najczęściej pomijany aspekt cyfryzacji. Zakłada ona bowiem, że to nauczyciel ma tworzyć zasoby. Dużo lepszym
rozwiązaniem byłoby jednak stworzenie zasobów wzorcowych. Oczywiście spotkałoby się to natychmiast ze
sprzeciwem twórców zasobów – wydawnictw, które zainteresowane są tym, żeby uczniowie korzystali z ich mate-
riałów. Takie próby jednak już są czynione, tworzą się
pierwsze darmowe e-podręczniki. Są na to przeznaczone
olbrzymie środki, zaangażowane są bardzo poważne instytucje. Celem tego projektu jest opracowanie 62 bezpłatnych e-podręczników do 14 przedmiotów dla szkoły
podstawowej, gimnazjum i szkoły ponadgimnazjalnej.
Doktor J. Stańdo z Politechniki Łódzkiej twierdzi, że celem
stosowanych rozwiązań jest także zmiana modelu nauczania. „E-podręcznik nie może być prostym przeniesieniem papieru na tablet czy komputer. Musi to być zaplanowane od początku środowisko uczenia się, pokazanie
zastosowań matematyki w codziennym życiu, niezależnie
od tego, czy są to funkcje, geometria czy dodawanie”.
Istotny jest tu również nośnik takiego kontentu. Specjaliści wypowiadają się za elektronicznym papierem, a nośnik ten nie zezwala na razie na wyświetlanie zasobów
wideo.
Zarządzanie szkołą – piąty element
strategii
Ocenia się, że z e-dzienników korzysta już prawie 3 tys.
szkół. Nie jest to na razie bardzo szokująca liczba, ale systematycznie się powiększa. Dziennik usprawnia zarządzanie placówką (szybki dostęp do informacji o postępach
dydaktycznych i postawach wychowawczych ucznia dla
rodzica i dyrektora, oszczędności finansowe szkoły – telefony, usługi kserograficzne). Do tego dochodzą kompletne systemy zarządzania, arkusze organizacyjne, obsługa sekretariatu, księgowość, biblioteka itp. Wszystko
to tworzy cyfrową szkołę, na ogół spina ją w jedną bazę
danych. Baza ta zawiera mnóstwo informacji (szczególnie
wrażliwych) i jako taka powinna być świetnie zabezpieczona. Najczęściej znajduje się na jednym z komputerów
administracji, który nie jest w żaden sposób chroniony,
ma bezpośredni dostęp do internetu itp. Bardzo łatwo
zatem taką bazę przejąć. Wiele szkół zapomina, że poza
zarządzaniem takimi zasobami należy zapewnić bezpieczeństwo tego typu danych.
7
OPTYMALNE STRATEGIE WPROWADZANIA DYDAKTYKI CYFROWEJ DO SZKOŁY
Jak zacząć?
Tak naprawdę, to już się to zaczęło. Mamy przykład działania na szczeblu centralnym – projekt Cyfrowa Szkoła.
Zakłada on udział 402 szkół z terenu całej Polski. Zostały
one wyposażone w sprzęt (za około 50 mln zł), umożliwiający prowadzenie procesu edukacyjnego z wykorzystaniem TIK (technologie informacyjno-komunikacyjne).
Rządowy program rozwijania kompetencji uczniów i nauczycieli w zakresie stosowania technologii informacyjnokomunikacyjnych „Cyfrowa Szkoła” wszedł już w II etap
realizacji, w trakcie którego szkoły uczestniczące w programie realizują zadania dotyczące wdrażania TIK w proces nauczania.
Do 31 grudnia 2012 r. sprzęt komputerowy został dostarczony, zintegrowany i uruchomiony w 398 szkołach, co
stanowi 99% wszystkich szkół zakwalifikowanych do programu. Zdecydowana większość zakupów, zgodnie z założonym w programie harmonogramem, odbyła się
w czwartym kwartale 2012 r.
Organy prowadzące szkoły dołożyły wielu starań, aby wydatkować otrzymaną dotację na zakup nowoczesnych pomocy dydaktycznych, co zaowocowało bardzo wysokim
wskaźnikiem realizacji zadania. Dzięki zaangażowaniu
i wysiłkowi dyrektorów szkół, nauczycieli i przedstawicieli
organów prowadzących, szkoły osiągnęły gotowość do
realizacji zadań merytorycznych w programie. Nie obyło
się tu oczywiście bez problemów. Często dyrektorzy szkół
starali się zamówić konkretne modele, a jest to niezgodne
z procedurami przetargowymi. Poza tym każdy kupował
co innego, a w projekcie globalnym chyba nie o to chodzi.
Równolegle odbywały się i są kontynuowane działania
w ramach komponentu „E-nauczyciel”, przygotowujące
kadrę nauczającą we wszystkich szkołach uczestniczących
w programie, do wykorzystywania technologii informacyjno-komunikacyjnych w zajęciach z uczniami w ramach
wszystkich przedmiotów. 8
W kilku regionach rozpoczęły się natomiast działania na
szczeblu regionalnym. W województwie dolnośląskim
został zrealizowany projekt „Dolnośląska e-szkoła”, w którym wzięło udział 160 placówek (obecnie zwiększono tę
liczbę do 210). Zostały one wyposażone w sprzęt: tablice
interaktywne, mobilne pracownie komputerowe, zestawy
do udzielania zdalnych odpowiedzi, urządzenia do wprowadzania ocen i frekwencji na platformę internetową
oraz laptopy dla nauczycieli (5 sztuk na szkołę). Tu również
zadbano o przeszkolenie grupy nauczycieli – z każdej placówki w szkoleniu uczestniczyli lider oraz pięciu nauczycieli. Z tego projektu została zakupiona również platforma
edukacyjna z licencją na 100 tys. użytkowników. Projekt
objął placówki z terenu województwa dolnośląskiego,
w tym również z Wrocławia. W międzyczasie miasto Wrocław również podjęło działania, zmierzające do cyfryzacji
szkół. Projekty obejmują 243 placówki oświatowe prowadzone przez miasto, 10 tys. nauczycieli, 80 tys. uczniów,
1660 pracowników administracji i urzędników miejskich.
Takie niespójne działanie spowodowało teraz „nadmiar
szczęścia”. Szkoły wrocławskie uzyskały bowiem dostęp do
dwóch platform, dolnośląskiej i wrocławskiej. Obie platformy zostały zakupione za pieniądze unijne i w związku
z tym muszą być odpowiednio wykorzystywane. Nie jest
to proste z uwagi na konieczność osiągnięcia określonych
wskaźników. Powoduje to również rozbicie zasobów, wymaga większych umiejętności zarówno od nauczyciela, jak
i od ucznia.
Projekty „Rozwój informatycznego systemu zarządzania
wrocławską oświatą” i „Rozwój usług elektronicznych we
wrocławskiej oświacie” są współfinansowane przez Unię
Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju
Regionalnego w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego dla Województwa Dolnośląskiego na lata 2007–
2013.
W projektach założono zbudowanie nowych sieci szkolnych, które zostaną połączone z systemem komunikacyjnym urzędu miasta. Mają mieć rozbudowany systemem
zabezpieczeń i backupu. Zarządzanie danymi przetwarzanymi na potrzeby oświaty będzie centralne, w oparciu
o serwery zainstalowane w serwerowni urzędu. Planuje
się zakup 1500 komputerów PC oraz instalację 1250 systemów telefonii VoIP – z urządzeń tych korzystać będzie
kadra zarządzająca i pracownicy administracji.
Na tak przygotowanej infrastrukturze zostaną wdrożone
aplikacje dziedzinowe. Obejmują one narzędzia wspie-
9
OPTYMALNE STRATEGIE WPROWADZANIA DYDAKTYKI CYFROWEJ DO SZKOŁY
rające organizację pracy, administrowanie i zarządzaniem oświatą:
finansowo-księgowe
• systemy
• kadrowo-płacowe
zasobami oświatowymi
• zarządzania
magazynowy
• system
analiz organizacyjnych i budżetowych
• systemy
organizacyjne szkół i placówek
• arkusze
lekcji i zastępstw
• planowanie
• sekretariat
analiz danych oświatowych (SIO, karta pracy
• system
szkoły) oparty na hurtowni danych.
Nauczycielom, uczniom i ich rodzicom dedykowane będą
systemy:
nabór do szkół i przedszkoli
• elektroniczny
dzienniki
• elektroniczne
miejski system bibliotek szkolnych
• zintegrowany
edukacyjna
• platforma
monitorowania ścieżki edukacyjnej ucznia,
• system
w tym portofolio ucznia.
Wcześniej, bo w 2004 roku rozpoczął się projekt „Opolska
e-szkoła”. Na początku wzięło w nim udział 57 szkół, które
przeniosły się w wirtualną rzeczywistość. Elementami pilotażu projektu „e-Szkoła, szkołą z przyszłością" były: regionalny portal edukacyjny, zasoby edukacyjne umieszczone
na szkolnym i regionalnym serwerze, oprogramowanie do
zarządzania szkołą, szkolenia skierowane do nauczycieli.
Oto opinia jednego z nauczycieli, uczestniczącego w projekcie:
„Nasza szkoła przystąpiła do projektu e-Szkoła w nadziei,
że pozyska nowe formy pracy z uczniami i uatrakcyjni proces nauczania-uczenia się. W przeciągu dwóch lat, podczas których wykorzystywaliśmy platformę e-Szkoła,
mogę stwierdzić, że wśród jej zalet należy wymienić:
możliwość wielokrotnego wykorzystywania
• utworzonego
zasobu bez konieczności kserowania
(oszczędności dla szkoły)
10
koloru (rzadziej dźwięku)
• wykorzystanie
w przekazywanych treściach
szybkiego dostosowania zasobu
• możliwość
do możliwości konkretnej klasy lub uczniów (w klasie
•
•
•
integracyjnej wykorzystujemy do pracy z uczniami ze
specyficznymi trudnościami w uczeniu się)
możliwość wykorzystania gotowych zasobów
(zwłaszcza z języka angielskiego) wyróżniających się
ciekawą szatą audiowizualną
przekazywanie treści w postaci atrakcyjnych
dla uczniów gier dydaktycznych
oszczędzanie przez nauczyciela czasu
przeznaczonego na sprawdzanie zadań (zadania
zamknięte sprawdzane są automatycznie
przez komputer).
Dla uczniów, którzy nie mają w domu komputera lub dostępu do internetu, udostępniamy pracownię komputerową. Przez kilka godzin w tygodniu uczniowie mogą korzystać ze szkolnej pracowni, łącząc się z platformą
e-Szkoła pod opieką nauczyciela informatyki. W chwili
obecnej około 50% uczniów klas 4–6 wykorzystuje internetową platformę nauczania w sposób aktywny. Teraz
uczeń nie może odpowiedzieć, że był nieobecny na lekcji,
bo lekcja sama dociera do jego domu. Nieobecność nauczyciela w szkole również przestaje być uciążliwa, bo
może z domu rozesłać zadania wszystkim swoim
uczniom. Uczniowie mają rozbieżne zdania na temat projektu e-Szkoła. Część z nich jest zadowolona z nowej
formy rozwiązywania zadań domowych. Po rozwiązaniu
przydzielonych zadań dopytują się o termin pojawienia
się następnych zasobów. Część uczniów ma jednak niechętny stosunek do pracy przy komputerze i twierdzi, że
można przesyłane zadania rozwiązywać także w sposób
tradycyjny – na papierze. Myślę, że chociaż platforma
e-Szkoła nie może zastąpić tradycyjnego nauczania, to jednak stanowi jej ciekawe uzupełnienie. Byłoby szkoda zakończyć taki projekt, zwłaszcza w dobie wzrostu znaczenia
technik informatycznych we współczesnym świecie”.
Tyle cytat. Jak widać TIK umożliwia dotarcie do każdego
ucznia, w dowolnym momencie i w dowolnym czasie. I raczej e-szkoła nie zastąpi tradycyjnej, ale może ją znakomicie urozmaicić.
11
OPTYMALNE STRATEGIE WPROWADZANIA DYDAKTYKI CYFROWEJ DO SZKOŁY
Równie duże przedsięwzięcie zaplanowano w Gdańsku.
W ramach projektu zakupiony został sprzęt i oprogramowanie dla 186 placówek z terenu gminy, w tym m.in.: zestawy multimedialne – tablice interaktywne, bezpieczny
styk z internetem, platforma edukacyjna z zasobami multimedialnymi, portal oświatowy, systemy: finansowo-księgowy, kadrowy, płacowy oraz zarządzania informacją
o uczniu (e-dziennik, sekretariat). Dzięki utworzonej platformie edukacyjnej oraz portalowi oświatowemu uruchomione zostaną elektroniczne usługi dla uczniów, rodziców, kadry nauczycielskiej oraz administracyjnej, którzy
uzyskają łatwy i szybki dostęp do:
na temat placówek oświatowych
• informacji
i ich oferty edukacyjnej
informacji na temat wyników w nauce
• bieżącej
o frekwencji dziecka w szkole
• informacji
materiałów
multimedialnych
•
oraz możliwość:
zdalnych testów i sprawdzianów
• wykonywania
grupowej nad dokumentami itp.
• pracy
elektronicznej sprawozdawczości z placówek
• oświatowych
W ramach projektu zorganizowano cykl szkoleń dla nauczycieli. Nie są oni jednak do końca zadowoleni z efektów
tych szkoleń. Specyfiką projektu było to, że Gdańsk (podobnie jak Wrocław) opracowywał swój projekt pod konkretne potrzeby. Nie było to zatem gotowe rozwiązanie
(jak w przypadku Dolnego Śląska). Dlatego wiele szkoleń
odbywało się na prototypowych rozwiązaniach, niejednokrotnie zmieniały się one już po przeprowadzeniu szkolenia. Poza tym nauczyciele skarżą się na to, że opanowanie systemu wymaga nieustannych ćwiczeń i poświęcenia
wielu godzin pracy. Boją się również o to, że ci, którzy nie
podołają, stracą pracę.
12
Poza projektami ogólnokrajowymi i regionalnymi coraz
częściej pojawiają się inicjatywy poszczególnych placówek. Nie chcą one zostać w tyle, mają swój potencjał
i chcą go wykorzystać. Zakładają małe, lokalne platformy
edukacyjne dla jednej szkoły. Najczęściej jest to rozwiązanie nieinwestycyjne, umieszczone na szkolnym serwerze,
administrowane przez nauczyciela-pasjonata.
Studium przypadku
– zarządzanie zmianą
Kto jest inicjatorem zmiany?
Zmiany powinny być inicjowane odgórnie. Tylko wtedy
nie ma ryzyka dublowania działań (jak w przypadku województwa dolnośląskiego i Wrocławia). Poza tym takie
odgórne inicjowanie nie budzi aż tak dużego oporu środowiska nauczycielskiego. Jest to zmiana systemowa. Nie
chodzi w niej o to, żeby przedstawić dwa lub trzy segregatory zaświadczeń, ale o to, żeby naprawdę zweryfikować rzeczywiste oczekiwania wobec nauczyciela szkoły
cyfrowej. Aby utrzymać wysoki poziom, powinny być
w całej Polsce jednolite.
Jak widać, zapisy z nowej podstawy programowej są
spójne z tymi zawartymi w procedurze awansu zawodowego. Niestety, jak pokazuje rzeczywistość, tylko na papierze. Z badań, przeprowadzonych w środowisku nauczycielskim wynika, że prawie 60% nauczycieli nie jest
gotowych do wspomagania procesu dydaktycznego TIK.
Oznacza to, że nie skorzystają z e-podręcznika.
„Ważnym zadaniem szkoły [...] jest przygotowanie uczniów do życia w społeczeństwie
informacyjnym. Nauczyciele powinni stwarzać uczniom warunki do nabywania umiejętności wyszukiwania, porządkowania i wykorzystywania informacji z różnych źródeł,
z zastosowaniem technologii informacyjnokomunikacyjnych, na zajęciach z różnych
przedmiotów.”
Źródło:
Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 23
grudnia 2008 r. w sprawie podstawy programowej
wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego
w poszczególnych typach szkół
(DzU RP, nr 4 z 15 stycznia 2009)
1. Jakie zespoły ją wdrażają i na którym poziomie:
organy prowadzące, cała szkoła, zespoły
(poziomy kształcenia), zespoły nauczycielskie
(przedmiotowe), pojedynczy nauczyciel)?
Jeżeli inicjatywa będzie centralna, to za jej realizację
odpowiedzialne będą organy prowadzące. To one
powinny być rozliczane z efektów zmiany. Oczywiście
należy tu zaznaczyć, jak efekty będą badane. Organy
prowadzące powinny zażądać od szkoły planu zmian
(planu dążenia szkoły do szkoły cyfrowej). Szkoła
powinna w nim określić, w jakim czasie nauczyciele
osiągną wymagane umiejętności (potwierdzone
stosownym certyfikatem przez upoważnioną
jednostkę). To oczywiście warunek brzegowy.
On bowiem warunkować powinien dostawy
nowoczesnego sprzętu do placówki. Przecież z faktu
posiadania fortepianu nie wynika jeszcze, że jego
użytkownik jest wirtuozem. Poza tym organy
prowadzące powinny zapewnić każdej placówce
dostęp do internetu oraz bezprzewodowy dostęp
do sieci na terenie szkoły (był to jeden z warunków
przystąpienia placówki do projektu „Dolnośląska
13
OPTYMALNE STRATEGIE WPROWADZANIA DYDAKTYKI CYFROWEJ DO SZKOŁY
e-szkoła”). Będą więc już osiągnięte dwa cele
(wykwalifikowana kadra + dostęp do sieci). Ale
przecież to nie wszystko. TIK nie przełoży się na
jakość edukacji, co najwyżej może ją wspomóc.
Dlatego ważnym zadaniem będzie wyposażenie
szkół nie tyle w sprzęt, co w multimedialny kontent
edukacyjny. To zadanie dla instytucji centralnej.
Umożliwi to ujednolicenie programów nauczania,
ale zawsze zostanie margines na jego ulepszenie.
Trzeba nauczycielowi podać zasoby „na tacy”
i pozostawić mu wybór. Zadanie to docelowo ma
spełnić platforma Scholaris – portal wiedzy dla
nauczycieli zawierający bezpłatne, elektroniczne
zasoby edukacyjne dostosowane do wszystkich
etapów kształcenia. Materiały dostępne na portalu
są zgodne z nową podstawą programową
i kompatybilne ze wszystkimi tablicami
interaktywnymi i innymi urządzeniami
wspomagającymi pracę nauczyciela, np. tabletami.
Portal ma na celu wsparcie nauczycieli
w przygotowaniu ciekawych, często interaktywnych
zajęć poprzez dostarczenie im gotowych
i sprawdzonych materiałów edukacyjnych.
Korzystanie z niego jest bezpłatne.
Scholaris jest skierowany do nauczycieli wszystkich
etapów edukacji (od przedszkola do szkół
ponadgimnazjalnych), ale także do uczniów, którzy
w ciekawy i nowoczesny sposób chcą pogłębiać swoją
wiedzę. Obecnie (XII 2013 r.) portal zawiera ponad
27 tys. interaktywnych materiałów, pomocnych w
realizacji treści ze wszystkich przedmiotów lekcyjnych,
na różnych poziomach edukacyjnych. Są to
scenariusze lekcji, ćwiczenia, teksty, animacje, slajdy,
symulacje, gry dydaktyczne, filmy itp. Oferuje zasoby
dostosowane do różnych potrzeb dzieci i młodzieży,
w tym także pomocne w edukacji 3-, 4-, 5- i 6-latków.
14
Scholaris to projekt realizowany przez Ośrodek
Rozwoju Edukacji w ramach Programu Operacyjnego
Kapitał Ludzki, Priorytet III, Działanie 3.3,
Poddziałanie 3.3.3, współfinansowane z
Europejskiego Funduszu Społecznego. Jest także
częścią rządowego programu rozwijania kompetencji
uczniów i nauczycieli w zakresie stosowania
technologii informacyjno-komunikacyjnych – cyfrowa
szkoła.
W programie szkoły powinna się znaleźć też
informacja, o wykorzystaniu innych metod. Jeżeli
bowiem wszyscy nauczyciele postanowią
wykorzystać TIK w swojej pracy, to uczeń w domu
będzie cały czas spędzał przed komputerem.
Nie wzbudzi to zapewne zadowolenia rodziców
i nie będzie korzystne dla ucznia.
2. Przykładowa procedura w zakresie wdrożenia
dziennika elektronicznego (platformy
dydaktyczno-komunikacyjnej) w szkole
Doświadczenie mówi, że do takiego wdrożenia
powinna być odpowiednia procedura. Zakłada ona
kilka etapów:
•
•
Etap I, czyli analiza potrzeb szkoły w tym
zakresie oraz określenie niezbędnych
kompetencji użytkownika. W przypadku
dziennika należy określić szkolny system
oceniania i sprawdzić, czy proponowane przez
producenta oprogramowanie dziennika
umożliwi jego realizację. Należy również
określić poziomy dostępu do różnych
informacji (niezależnie od typu platformy).
Nie można na tym etapie zapomnieć
o wydatkach, które nowe rozwiązanie generuje.
Jeżeli przy wprowadzaniu nowych rozwiązań
spróbujemy koszty takiego przedsięwzięcia
przenieść na rodziców, to z pewnością zakończy
się to porażką. Rodzice są przekonani, że
oświata w Polsce jest za darmo i wszystko za
darmo im się należy. Na tym etapie
dokonujemy również wyboru szkolnego
administratora.
Etap II, czyli implementacja danych na
platformie. Najbardziej czasochłonna część
wdrożenia. W przypadku dziennika
elektronicznego jest to określenie okresów
czasowych, poziomów edukacyjnych, przydział
uczniów do klas, tworzenie planu w dzienniku,
przydział sal itp. Zadanie to wymaga, poza
umiejętnościami z zakresu TIK, wiedzy na temat
organizacji pracy szkoły, zasad tworzenia planu
itp. Najczęściej administratorami dziennika
z urzędu stają się wicedyrektorzy szkół.
W przypadku platformy edukacyjnej również
mamy do czynienia z wpisaniem danych
15
OPTYMALNE STRATEGIE WPROWADZANIA DYDAKTYKI CYFROWEJ DO SZKOŁY
•
•
użytkowników i zorganizowania im wirtualnej
przestrzeni na platformie. Najczęściej zadanie
to realizują w szkole nauczyciele przedmiotów
informatycznych. Warto na tym etapie
sprawdzić, jak zabezpieczone są dane osobowe
i czy te zabezpieczenia zgodne są
z obowiązującymi w Polsce przepisami.
Etap III, czyli weryfikacja oraz testowanie.
Jest to bardzo ważny element wdrażania.
W jego trakcie usuwamy błędy, popełnione
w trakcie etapu II. Na tym poziomie też
najczęściej w szkołach odbywa się szkolenie
użytkowników platformy. O wiele lepiej bowiem
uczyć się na platformie, która zawiera już
prawdziwe dane. Łatwiej wtedy zrozumieć
zasady działania. W przypadku platformy
edukacyjnej na tym etapie nauczyciele
wgrywają zasoby edukacyjne.
Etap IV, czyli właściwa eksploatacja
platformy. Na tym etapie warto organizować
cykliczne spotkania nauczycieli, mające na celu
wymianę dobrych praktyk. Pozwoli to na
sprawniejsze funkcjonowanie tego rozwiązania
w szkole.
Etapy procedury wdrażania w szkole platformy dydaktyczno-komunikacyjnej
16
Znane problemy
1. Cyfryzacja nie odbędzie się w naszym kraju bez
problemów. Samo dostarczenie szkołom zasobów
nie umożliwi im jeszcze z nich korzystania. Potrzebne
będą szybkie łącza, bo w jednej szkole w kilku
klasach nauczyciele będą chcieli korzystać
z materiałów znajdujących się w sieci. Multimedia
niestety zajmują sporo miejsca, zatem szkoły będą
musiały posiadać łącza szerokopasmowe. To z kolei
wymaga połączeń światłowodowych, a to jest już
poza zasięgiem Ministerstwa Edukacji.
2. Druga sprawa to wyposażenie dzisiejszego
nauczyciela. Robotnik, który przystępuje
w zakładzie pracy do produkcji, otrzymuje wszystkie
niezbędne narzędzia. A w co jest wyposażany
nauczyciel? Na pewno ma do dyspozycji kredę
(czasem pisaki suchościerne) i tablicę. Jeżeli mamy
mówić o cyfrowej szkole, to niezbędne staje się
wyposażenie nauczyciela w laptopa. Takiego, który
umożliwi pracę z internetem i pozwoli na edytowanie
plików graficznych, plików audio oraz filmów. I wcale
nie jest powiedziane, że musi on posiadać system
Windows. Przy tej skali przedsięwzięcia oszczędności
byłyby olbrzymie (około 200 zł na jednym
komputerze).
3. Trzeci problem to e-podręczniki. Uczeń może je
odtwarzać na dowolnym sprzęcie. Tylko kto ma ten
sprzęt zapewnić? Rodzice mogą nie udźwignąć
takiego wydatku. Już z trudem stać ich na zakup
podręczników na jeden rok szkolny. To tylko jedna
strona medalu. Druga to taka, że taki sprzęt jest
kosztowny i kto go będzie pilnował, jak rozstrzygnąć
ewentualną odpowiedzialność szkoły. Dzieci są
bardzo ruchliwe, nie przejmują się zawartością
swojego bagażu. Jeżeli sprzęt zakupi szkoła, to co
w przypadku jego uszkodzenia lub kradzieży? Jak
zabezpieczyć np. szatnie przy sali gimnastycznej?
To niby z pozoru błahe pytania, ale oddają
rzeczywiste problemy.
4. Czwarty problem to zdrowie ucznia i nauczyciela.
Czy zmuszając ucznia do e-podręcznika i korzystania
z ekranu wyświetlacza, nie spowodujemy
uszkodzenia wzroku? Nie bez znaczenia jest tu
również zdrowie nauczyciela. Do tej pory choroba
17
OPTYMALNE STRATEGIE WPROWADZANIA DYDAKTYKI CYFROWEJ DO SZKOŁY
zawodowa dotyczyła wyłącznie narządu mowy.
A korzystanie z silnego źródła światła przy tablicy
interaktywnej? Przecież nieuchronnie powoduje
uszkodzenie wzroku. Oczywiście tablice są już
przestarzałe, będą wypierane przez duże ekrany
dotykowe, ale to jeszcze kwestia czasu.
5. Piąty problem to szkolny informatyk. I nie chodzi tu
o nauczyciela, którego głównym zadaniem w szkole
jest realizowanie podstawy programowej z zakresu
przedmiotów informatycznych. To musi być osoba,
która zorganizuje szkolną sieć, zadba o jej
bezpieczeństwo, będzie serwisować szkolny sprzęt,
administrować platformami. Na razie wszystkie te
zadania w większości szkół realizują nauczyciele
przedmiotów informatycznych ze szkodą dla
procesu edukacyjnego.
6. Szósty problem to nauczyciel. Jeżeli nie realizuje TIK
na swoich zajęciach, to czy w dobie cyfrowej szkoły
jest tam dla niego miejsce? Czy brak tych
umiejętności nie wywoła u niego stresu i nie obniży
jakości jego pracy?
18
Gdzie znaleźć więcej informacji:
http://www.cyfrowaszkola.men.gov.pl/index.php/
informacje-o-programie/ogolne-informacje-o-programie
http://www.ceo.org.pl/pl/cyfrowaszkola
http://natablicy.pl/szkoly-nie-sa-przygotowane-na-przyjeciee-podrecznikow,artykul.html?material_
id=508e55f7fbaedd053f000000
http://www.dobreprogramy.pl/Program-pilotazowycyfryzacji-szkol-nie-wyglada-dobrze,News,37144.html
http://www.cyfrowa-polska.pl/wydarzenia/item/
406-do-wrze%C5%9Bnia-2012-wroc%C5%
82aw-zrealizuje-wielkie-projekty-edukacyjne
http://scholaris.pl/onnas
http://www.gdansk.pl/edukacja,1203,24128.html
https://www.edu.gdansk.pl/Strony/GPE.aspx
http://www.epodreczniki.pl/front/
http://www.ore.edu.pl/stronaore/index.php?option=com_content&view=
category&layout=blog&id=200&Itemid=1733
http://digital.pearson.pl/rozwiazania-cyfrowe-pearson-dlagermanistow/madra-cyfryzacja.html
http://pl.wikipedia.org/wiki/Dydaktyka#cite_note-1
http://www.sejm.gov.pl/Sejm7.nsf/InterpelacjaTresc.xsp?key
=428D07D7
https://mac.gov.pl/tag/po-pc/
http://www.polskacyfrowa.info.pl/index.php/
edukacja-i-kultura
http://wiadomosci.onet.pl/trojmiasto/
gdanscy-nauczyciele-poruszeni-nie-mozna-ludzitraktowac-przedmiotowo/j4xvd
19