0Zagadnienia Doradztwa Rolniczego

Od Redakcji
Jedno doradztwo,
ale róŜne cele, treści i metody1
0
5
Zagadnienia
Doradztwa
Rolniczego
Doradztwo znane jest od dawna, przy czym miało ono róŜne zadania w zaleŜności od tego, jaki był jego cel oraz dla kogo było realizowane.
W działalności rolniczej doradztwo pojawiło się w XIX wieku, początkowo
jako forma edukacji i wspierania rolników w samodzielnym gospodarowaniu
i przezwycięŜaniu pojawiających się trudności na rynku produktów rolniczych.
Taka forma była kontynuowana takŜe w XX wieku. Stopniowo odchodzono od
działań głównie edukacyjnych i upowszechnieniowych na rzecz orientacji socjologicznej i psychologicznej, uwzględniających zaangaŜowanie rolników i ich
samodzielność w rozwiązywaniu pojawiających się problemów w prowadzeniu
gospodarstwa rolniczego i gospodarstwa domowego, a takŜe podejmowania
działalności pozarolniczej.
Przełom lat osiemdziesiątych i dziewięćdziesiątych zachwiał istniejącym systemem doradztwa rolniczego w Polsce. Źródła zmian wynikały z potrzeby dostosowania doradztwa do reguł gospodarki rynkowej, uwzględniającego zakres
i kierunki transformacji systemowej oraz restrukturyzacji agrobiznesu. NaleŜało
przedstawić i upowszechnić nową wizję doradztwa rolniczego, opartą na jego
uspołecznieniu, odpowiadającą potrzebom rolników oraz ich oczekiwaniom
w istniejących warunkach. Znalazło to odzwierciedlenie w przygotowaniu
i szkoleniu doradców w zakresie ekonomiki i zarządzania gospodarstwem rolnym, w tym zwłaszcza planowania i sporządzania biznesplanów oraz kalkulacji
i rachunkowości, a następnie przygotowaniu programów doradczych dla rolników w dostosowaniu do aktualnych oczekiwań. W reformie pracy doradczej w
latach dziewięćdziesiątych zwrócono teŜ uwagę na metodykę doradztwa, zaczęto
szerzej wykorzystywać metody o charakterze globalnym: MMA (Management
Marketing Approach) i GMA (Global Management Approach), które pozwoliły
1
Refleksje i spostrzeŜenia dotyczące doradztwa rolniczego na podstawie treści artykułów publikowanych w „Zagadnieniach Doradztwa Rolniczego”, w latach 1994-2007 (numery 1 – 49).
m.in. na systemowe ujęcie gospodarstwa rolnego i jego otoczenia, wykorzystanie zarządzania przez cele oraz wykorzystanie procedury rozwiązywania problemów. Pomoc w tych przedsięwzięciach na szczeblu krajowym okazywali
fachowcy zagraniczni. WaŜne było upowszechnienie nowych metod pracy doradczej wśród doradców i nauczycieli szkół rolniczych, co legło u podstaw powstania Kwartalnika „Zagadnienia Doradztwa Rolniczego”. W numerze 1 w
1994 r. (s. 5) czytamy m. in., Ŝe „Centrum Doradztwa i Edukacji w Rolnictwie
wychodząc naprzeciw Ŝyczeniom doradców pracujących w Ośrodkach Doradztwa Rolniczego, jak równieŜ nauczycieli szkół rolniczych i pracowników naukowych zajmujących się doradztwem i upowszechnieniem wyników badań w
praktyce, podjęło się wydawani, – co kwartał – biuletynu poświęconego doradztwu i jego metodyce oraz problemom związanym z jego organizacją, funkcjonowaniem zakresem działania, z codzienna pracą doradczą itp.”
W okresie wydawania Kwartalnika zmieniały się treści kolejnych numerów
i ich forma, co w duŜym stopniu wynikało ze zmienności aktualnych spraw rolnictwa i polskiej wsi. SłuŜebna rola doradztwa znajdowała odzwierciedlenie w
treści kolejnych numerów Kwartalnika, w którym przedstawiono aktualne problemy rolnictwa i wsi oraz towarzyszące im zagadnienia pracy doradczej. Analizując zawartość poszczególnych numerów Kwartalnika moŜna wyróŜnić następujące okresy, w których szczególną rolę zwrócono – oprócz metodyki doradztwa – na:
1. Lata 1994 - 1998 – znaczenie informacji rolniczej w rozwijającej się gospodarce rynkowej, uspołecznienie doradztwa, doradztwo dla róŜnych grup
gospodarstw, restrukturyzację rolnictwa i pozostałych ogniw agrobiznesu,
zarządzanie i marketing w rolnictwie i jego otoczeniu, wielofunkcyjne zagospodarowanie obszarów wiejskich oraz oświatę rolniczą i pozarolniczą.
2. Lata 1999 - 2003 – wspieranie przedsiębiorczości w rolnictwie i pozostałych ogniwach agrobiznesu oraz na obszarach wiejskich, problemy prawne
prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej, ekologię i rosnące
znaczenie ochrony środowiska, problemy akcesji Polski z Unią Europejską
i dostosowań agrobiznesu, w tym działań dostosowawczych rolników oraz
działań związanych z Programami: PHARE, SAPARD i ISPA.
3. Lata 2004 – 2007 – rolnictwo i obszary wiejskiej w UE, fundusze strukturalne oraz moŜliwości i sposoby ich zagospodarowania, przemiany
w strukturze gospodarstw rolniczych, grupy producentów rolnych, programy rolnośrodowiskowe, rozwój zrównowaŜony i zintegrowany obszarów wiejskich, kształcenie dla potrzeb rolnictwa i wsi oraz instytucje dla
potrzeb rolnictwa i wsi.
2
Dokonujące się przemiany społeczno-ekonomiczne rodzą nowe problemy.
Publikacje w Kwartalniku były do nich dostosowane, co oznaczało ich aktualność i związek z praktyką. Dostosowanie to było moŜliwe poprzez włączenie się
w redagowanie pisma Autorów pochodzących z ośrodków doradztwa rolniczego, uczelni (i to nie tylko rolniczych), szkół rolniczych, instytutów branŜowych,
instytucji związanych z agrobiznesem i wsią itp. To dzięki zaangaŜowaniu Autorów
moŜna było kształtować tematykę poszczególnych numerów Kwartalnika, a przede
wszystkim uwzględniać sprawy aktualne i istotne, które mogą być przydatne w
pracy doradczej.
RóŜnorodność zagadnień będących przedmiotem pracy doradczej i przedstawianych w Kwartalniku moŜe zrodzić pytanie: czy doradztwo jest jedno?, czy
zmienia się?, czy istnieje podobieństwo róŜnych dziedzin (obszarów) doradztwa?
itp. Odpowiedzi będą róŜnie, w zaleŜności od podejścia do pracy doradczej. Podstawą odpowiedzi powinno być – w moim przekonaniu – uwzględnienie uniwersalności doradztwa i jego słuŜebnej roli wobec odbiorców. Przy takim podejściu
moŜna wskazać, Ŝe doradztwo jest jedno, ale ma róŜne treści związane z rozwiązywaniem problemów pojawiających się w określonym czasie. System doradztwa
rolniczego ma bowiem za zadanie wspomaganie rolników w ocenie istniejącej
sytuacji, udzielanie pomocy w podejmowaniu decyzji dotyczących działań przystosowawczych i/lub rozwojowych (powstających i wynikających z aktualnej
sytuacji gospodarstwa rolniczego) oraz we wdroŜeniu tych decyzji w Ŝycie. Aktualna, ale teŜ i przewidywana sytuacja gospodarstwa i jego otoczenia wyznacza
cele i zakres doradztwa, kierunki pracy doradczej, zadania dla doradców itp., ale
podstawowym zadaniem doradztwa rolniczego pozostaje pomoc producentom
rolnym. Odbywa się to poprzez działalność edukacyjną, w tym dostarczanie informacji rynkowych, o innowacjach moŜliwych do zastosowania w gospodarstwie, usprawnieniach organizacyjnych, sytuacji ekonomicznej w otoczeniu rolnictwa, zmianach w polityce rolnej, wiejskiej, strukturalnej itp. Podstawowym
celem doradztwa jest, bowiem pomaganie ludziom, aby mogli pomóc sobie samym przez podejmowanie i sprawne realizowanie trafnych, samodzielnych decyzji dostosowanych do istniejących warunków. Uniwersalność doradztwa związana
jest więc z róŜnorodnością kierunków pracy doradczej, a wraz z nimi metod jej
prowadzenia.
Kwartalnik przeznaczony jest dla szerokiego grona Czytelników, ale przede
wszystkim doradców pracujących w Ośrodkach Doradztwa Rolniczego, nauczycieli szkół rolniczych, pracowników naukowych zajmujących się upowszechnianiem wyników badań w praktyce, a kończąc na pracownikach instytucji rolniczych. Szerokie grono Czytelników wymaga, aby uwzględniać ich oczekiwania,
ale teŜ zachęcić do współpracy. Przede wszystkim waŜne jest, aby doradcy sze-
3
rzej dzielili się problemami swojej pracy, co pozwoli doskonalić warsztat pracy
doradczej. Ukazywanie róŜnych doświadczeń doradców będzie sprzyjało upowszechnianiu sprawdzonych metod pracy doradczej oraz ich doskonaleniu.
Zespół Redakcyjny Kwartalnika ma nadzieję, Ŝe czasopismo będzie się nadal
rozwijało, spełniając oczekiwania i pozyskując nowych Czytelników. Liczymy
takŜe, jak dotychczas, na dalszą współpracę, w tym takŜe z rolnikami i politykami, a przede wszystkim z Autorami artykułów i informacji. Dotychczasowe
zaangaŜowanie Autorów cieszy Zespół Redakcyjny, który dziękuję za współpracę i liczy na dalszą, uwzględniającą róŜnorodne sprawy rolnictwa, agrobiznesu i
wsi. RóŜnorodność spraw, w tym spraw trudnych, to podstawa pracy doradczej i
jej przesłanie, które Kwartalnik „Zagadnienia Doradztwa Rolniczego” stara się
jak najlepiej wypełniać.
Andrzej Piotr Wiatrak
Redaktor Naczelny
Zagadnień Doradztwa Rolniczego
4