FULL TEXT

Z
K R A J U
I
ALEKSANDRA ZAŁUSTOWICZ
UAM, Poznań
SPRAWOZDANIE Z KONFERENCJI
ROLA ORGANIZACJI
POZARZĄDOWYCH W PROCESIE
AKTYWNEGO WŁĄCZANIA OSÓB
Z NIEPEŁNOSPRAWNOŚCIĄ
INTELEKTUALNĄ W ŻYCIE
SPOŁECZNE. POZNAŃ, 22–23
WRZEŚNIA 2011
Konferencja odbyła się w siedzibie Akademii Wychowania Fizycznego w Poznaniu. Jej
organizatorem był Zakład Rehabilitacji AWF
w Poznaniu i Olimpiady Specjalne Polska
przy współpracy Special Olympics Europe/
Eurasia. Honorowy patronat objęła sekretarz stanu, pełnomocnik rządu ds. równego
traktowania Elżbieta Radziszewska. Głównym celem konferencji było zaprezentowanie
ogólnopolskich organizacji pozarządowych
– szczególnie organizacji Olimpiady Specjalne Polska – i przedstawienie ich roli w procesie włączania i aktywizacji osób z niepełnosprawnością intelektualną. Podczas konferencji poruszono również problematykę dotyczącą edukacji, stereotypizacji, zatrudnienia
oraz wizerunku w mediach osób z niepełnosprawnością intelektualną.
Zgromadzonych gości powitali prowadzący konferencję Michał Olszański, ambasador
Olimpiad Specjalnych Polska, oraz Halina
Andrzejak, zawodniczka Olimpiad Specjalnych Polska. Oficjalnego otwarcia konferencji
dokonali rektor AWF prof. dr hab. Jerzy Smorawiński oraz Katarzyna Frank-Niemczycka,
prezes Olimpiad Specjalnych Polska. Niestety
z powodów służbowych nie mogła przybyć
E. Radziszewska.
Podczas pierwszej sesji zostały zaprezentowane zagraniczne programy narodowe
Special Olympics. Funkcje moderatora sesji
sprawował Krzysztof Krukowski (Special
Olympics Europe/Eurasia). Kolejno wystąpili
przedstawiciele Olimpiad Specjalnych ze Słowenii (Katja Vadnal), z Niemiec (Kira Kegel),
Rosji (Daria Zaharowa) oraz Włoch (Marco
Petrozzi). Prelegenci starali się przedstawić sytuację osób niepełnosprawnych intelektualnie
SZKO£A SPECJALNA 4/2012
Z E
Z KRAJU I ZE ŚWIATA
ΠW I A T A
w ich krajach oraz wskazać miejsce i rolę, jaką
pełnią Olimpiady Specjalne. Zwrócili uwagę
na problem zatrudnienia osób z niepełnosprawnością intelektualną. Podsumowując
wypowiedzi mówców można stwierdzić, że
nie najlepsza jest sytuacja osób niepełnosprawnych w Rosji ze względu na niski poziom
szkolnictwa specjalnego oraz niemożność zatrudnienia tych osób. W dokumentach istnieje
zapis uniemożliwiający podjęcie pracy zarobkowej przez osoby niepełnosprawne intelektualnie. Bardzo pozytywny obraz przedstawił
reprezentant Włoch. Osoby niepełnosprawne
są tam otoczone troskliwą opieką państwa, polegającą na edukacji, poszerzaniu aktywności,
organizowaniu miejsc pracy. Niestety, podobnie jak w innych państwach, Włochy borykają
się z trudnościami zatrudnienia, tylko 19,3%
osób niepełnosprawnych ma pracę w stosunku do 53,5% zatrudnionych osób pełnosprawnych. Opracowany został jednak indywidualny program wsparcia i rozwiązywania problemów osób z niepełnosprawnością w miejscu
pracy.
Podczas drugiej sesji zaprezentowały się
ogólnopolskie organizacje pozarządowe.
Jako pierwsza wystąpiła Joanna Janocha,
prezes Polskiego Stowarzyszenia na Rzecz
Osób z Upośledzeniem Umysłowym. Stowarzyszenie to jest organizacją pozarządową, samopomocową oraz niedochodową,
a jej podstawowym zadaniem jest dbanie
o godność ludzką oraz szczęście osób niepełnosprawnych. Główne działania, jakie
podejmuje, oscylują wokół hasła Otwórzmy
przed nimi życie. Działalność stowarzyszenia
można podzielić na dwa etapy. W pierwszym etapie (lata 1963–1991) prowadzono
działalność pod szyldem Komitetu Pomocy
Dzieciom Specjalnej Troski. W drugim etapie, po przekształceniu organizacji, trwającym do chwili obecnej, popularyzuje się
Standardowe Zasady Wyrównywania Szans
Osób Niepełnosprawny ONZ (Rezolucja nr
48/962, 20.12.1993). Z inicjatywy rodziców
powstały tzw. szkoły życia. Rozpoczęto
tworzenie spółdzielni inwalidów oraz prace nad przedłużeniem urlopu macierzyńskiego. J. Janocha wspomniała o zmianie
w przepisach prawnych dotyczących za-
311
Z KRAJU I ZE ŚWIATA
trudnienia osób niepełnosprawnych (pracodawcy otrzymują zwrot 75 % kosztów wynagrodzenia i składek niepełnosprawnego
pracownika). Stowarzyszenie liczy 12 500
członków, w tym 8800 stanowią rodzice,
1850 – osoby z niepełnosprawnością intelektualną, 1850 – przyjaciele i wolontariusze. W strukturach stowarzyszenia działają
124 koła terenowe, 415 placówek. Prowadzą
m.in. ośrodki wczesnej interwencji, ośrodki
rehabilitacyjno-edukacyjno-wychowawcze,
dzienne centra aktywności, warsztaty terapii zajęciowej, środowiskowe domy samopomocy, mieszkalnictwo (domy pomocy
społecznej, mieszkania chronione, mieszkania wspomagane, grupowe domy rodzinne, czasowe formy mieszkaniowe), zakłady
aktywności zawodowej (centra doradztwa
zawodowego i wspierania osób niepełnosprawnych intelektualnie – DZWONI).
Koła terenowe organizują corocznie w maju
Dzień Godności Osoby Niepełnosprawnej,
należą do Inclusion Europe. Godnym uwagi
działaniem jest instytucja self-advokatów –
osób niepełnosprawnych występujących publicznie w imieniu własnym i innych.
Marta Rogalińska reprezentowała Stowarzyszenie Przyjaciół Integracji. Główne działania stowarzyszenia skupiają się na aktywności zawodowej osób z niepełnosprawnością.
Problem tkwi w słabym wykształceniu osób
niepełnosprawnych, strachu przed utratą
renty, infrastrukturze, sytuacji prawnej oraz
stereotypach, jak np. niezaradność życiowa
czy brak motywacji u osób niepełnosprawnych. Organizacja rozpoczęła kampanię pt.
Czy naprawdę jesteśmy inni? W kampanii tej
stara się ukazać, że osoby niepełnosprawne nie różnią się w zakresie podstawowych
potrzeb od osób pełnosprawnych. Stowarzyszenie tworzy centra integracji zajmujące się
szkoleniami i warsztatami, pośredniczeniem
w zakresie pozyskania pracy oraz szeroko
pojętą aktywizacją zawodową. Rocznie aktywizuje zawodowo ponad 2,3 tys. osób,
przeprowadza ponad 500 bezpłatnych szkoleń, udziela ponad 28,5 tys. specjalistycznych
porad. Stowarzyszenie zajmuje się też szerzej
zakrojoną działalnością. Zorganizowało m.in.
kampanię parkingową Czy naprawdę chciałbyś
312
być na moim miejscu? kampanię Płytka wyobraźnia to kalectwo, Polska bez barier, Osoba
niepełnosprawna – pełnosprawny pracownik. Organizuje również konkursy, szkolenia, audyt
i autodeskrypcję, obsługę kont osób niepełnosprawnych itp.
Współczesny ruch olimpijski dzieli się na
trzy główne nurty: igrzyska olimpijskie, igrzyska paraolimpijskie oraz igrzyska olimpiad
specjalnych. Special Olimpics jest międzynarodową organizacją sportową. W 1988 r. zawarto
porozumienie z MKOL, który wyraził uznanie
dla tego ruchu sportowego. Misją Olimpiad
Specjalnych, co podkreślał kilkakrotnie podczas swojego wystąpienia dyrektor generalny
Bogusław Gałązka, jest całoroczny cykl turniejów i zawodów sportowych. Uczestnicy mogą
startować w zawodach już od 8. roku życia.
Najistotniejszymi wartościami zawodów są:
poprawa sprawności fizycznej, odwaga, dzielenie się radością oraz nawiązywanie przyjaźni. Zawodnicy składają przysięgę gladiatorów
z Rzymu.
B. Gałązka zaznaczył, że dyscypliny sportowe w większości są te same, w jakich startują osoby pełnosprawne. Zarejestrowanych
jest 20 dyscyplin sportowych letnich oraz
zimowych. W tym roku rakiety śnieżne zostaną zatwierdzone jako kolejna zimowa
dyscyplina olimpijska. W Polsce jest około
miliona osób niepełnosprawnych intelektualnie, a 18 156 osób bierze udział w olimpiadach specjalnych, również w całorocznym
cyklu treningów. Na terenie Polski działa
18 oddziałów regionalnych i Biuro Narodowe w Warszawie. Funkcjonują 564 sekcje
Olimpiad Specjalnych, gdzie pracuje 1550
trenerów, 4500 wolontariuszy. Organizują
one ponad 200 zawodów oraz imprez sportowych rocznie. Prowadzą takie programy,
jak: Zawodowi Sportowcy, Program Rodzinny,
Lider Olimpiad Specjalnych (działanie podobne
do działań self-advocata), Olimpiady Specjalne Polska, Olimpiady Specjalne Polska Młodzi
Sportowcy. B. Gałązka podkreślił pozytywny
wpływ sportu na integrację oraz postrzeganie
osób z niepełnosprawnością intelektualną.
Drugi dzień obrad rozpoczął się panelem
dyskusyjnym dotyczącym doskonalenia edukacji dzieci i młodzieży z niepełnosprawnoSZKO£A SPECJALNA 4/2012
Z KRAJU I ZE ŚWIATA
ścią intelektualną. Moderatorem panelu był
prof. zw. dr hab. Stanisław Kowalik. Udział
w panelu dyskusyjnym wzięli: prof. dr hab.
Władysław Dykcik, dr Anna Drozdowicz,
Daria Zacharowa, Joanna Janocha, Agnieszka
Kozłowska-Rajewicz – poseł na Sejm, Krystyna Barłóg – Instytut Pedagogiki, Uniwersytet
Rzeszowski.
Obrady rozpoczął prof. dr hab. S. Kowalik. Mówił o historii edukacji osób z niepełnosprawnością intelektualną, poruszył też
kwestię zagrożeń edukacyjnych, które tkwią
m.in. w dwóch odrębnych systemach edukacyjnych, jakimi są szkolnictwo specjalne i masowe. Podkreślił, że koncepcja integracji naturalistycznej mówiąca o naturalnym dążeniu
grupy do homogenizacji mogłaby poprawić
integrację dzieci niepełnosprawnych intelektualnie z ich pełnosprawnymi rówieśnikami.
Bardzo ważne jest, aby rodzice brali czynny
udział w podejmowaniu decyzji o edukacji
dziecka oraz włączyli się w życie szkoły.
A. Drozdowicz zaznaczyła, że dzieci funkcjonują na trzech podstawowych płaszczyznach, na których następuje integracja między rówieśnikami. Otóż dzieci pełnosprawne
wraz z dziećmi niepełnosprawnymi intelektualnie będą dobrze funkcjonować na płaszczyźnie behawioralnej oraz emocjonalnej,
natomiast z czasem nie będą funkcjonować
na płaszczyźnie poznawczej. Kolejnym problemem jest atrakcyjność interpersonalna,
według której chcemy być z tymi osobami,
które są do nas podobne, co jest w opozycji
do teorii homogenizacji.
A. Kozłowska-Rajewska zwróciła uwagę na
rozporządzenie ze stycznia 2011 r., które stanowi, że każdy uczeń powinien otrzymać specjalistyczną pomoc w szkole. Problemem jest
filozofia pomocy, jaką chcemy świadczyć, czy
oprzemy się na modelu angielskim czy amerykańskim – obecnie funkcjonującym w Polsce.
J. Janocha nawiązała do wypowiedzi prof.
S. Kowalika o tym, że rodzice niekiedy nie
mają możliwości wyboru oferty edukacyjnej,
szczególnie na wsiach i w małych miastach,
oraz że w integracji uczniów powinno się
znaleźć miejsce na indywidualizację.
D. Zacharowa pochwaliła poziom dyskusji
i przyznała, że problemy dotyczące integracji
SZKO£A SPECJALNA 4/2012
nie są w Rosji nadal rozwiązane. W Moskwie
tylko 4 klasy z 200 proponują zajęcia integracyjne. Nawet jeśliby chciano takie klasy
propagować, wywołałoby to duży sprzeciw
społeczny.
Podsumowania dokonał prof. W. Dykcik.
Stwierdził, że w latach 60., kiedy rozpoczynał swoją działalność na rzecz osób niepełnosprawnych, nie wyobrażał sobie, że będą
funkcjonować w takiej formie szkoły specjalne, olimpiady specjalne, nie wspominając już
o kwestii integracji. Poruszył również temat
kształcenia pedagogów specjalnych i ograniczania im możliwości podjęcia pracy z osobami z lekką niepełnosprawnością intelektualną
w szkole podstawowej.
Drugi panel dyskusyjny pod przewodnictwem prof. dra hab. Wojciecha Otrębskiego dotyczył stereotypów społecznych, jakie
utrudniają życie osobom z niepełnosprawnością intelektualną, oraz możliwości ich
przezwyciężenia. W panelu udział wzięli:
K. Krukowski, K. Kegel, Aleksandra Kowalska (Regionalny Ośrodek Pomocy Społecznej), Aleksandra Załustowicz (UAM Poznań),
Józef Solecki (Urząd m. Poznania, Wydział
Zdrowia i Spraw Społecznych).
Prof. W. Otrębski rozpoczął panel krótkim
wystąpieniem na temat pochodzenia i istoty
stereotypu w życiu społecznym. Zauważył,
że stereotypy oddalają od siebie osoby pełnosprawne i niepełnosprawne. A. Kowalska
podkreśliła wartość stereotypu o naznaczeniu pozytywnym, który jednak nie prowadzi do zmiany sytuacji osób niepełnosprawnych. A. Załustowicz poruszyła problematykę seksualności osób niepełnosprawnych
intelektualnie i stereotypów jej dotyczących,
edukacji seksualnej, której nadal nie ma
w programie szkolnym zarówno dla osób
niepełnosprawnych, jak i w normie intelektualnej. K. Kegel odwołała się do integracji
na poziomie wychowania przedszkolnego,
kiedy dzieci widzą głównie swoje podobieństwa, nie dostrzegają różnic. Świadczy
to o tym, że stereotypy są przekazywane
i utrwalane przez dorosłych. K. Krukowski
odwołał się do strategii działań państwowej
polityki wobec osób z niepełnosprawnością
intelektualną oraz wspomniał o działaniach
313
Z KRAJU I ZE ŚWIATA
lobbingowych firm prywatnych w odniesieniu do Olimpiad Specjalnych.
Kolejnym punktem programu konferencji
był pokaz gry w bocce. Prowadzili go mgr
Anna Nadolska oraz mgr Szymon Ciesielski.
Grali zawodnicy niepełnosprawni intelektualnie na stadionie AWF w Poznaniu. Prowadzący podkreślali, że jest to jedna z wielu
form integracji, która odnosi duże sukcesy.
Zasady gry są podobne do popularnej m.in.
we Włoszech i Francji gry w bule.
W IV panelu dyskusyjnym traktującym
o osobie niepełnosprawnej intelektualnie na
rynku pracy uczestniczyli: Anna Zdybiewska-Piwnik (WTZ przy Parafii Rzymskoktolickiej w Godowie), Anna Machalica-Pułtorak
(Polskie Forum Osób Niepełnosprawnych),
Dariusz Wosz (Olimpiady Specjalne Polska,
Komitet Krajowy), Mateusz Marzec (Olimpiady Specjalne Polska, Komitet Krajowy
– osoba z niepełnosprawnością intelektualną), Barbara Abramowska (PSOUU), Katja
Vadnal. Moderatorem panelu był prof. dr
hab. Zbigniew Woźniak.
Panel został poprowadzony w formie pytań
zadawanych uczestnikom. Główne problemy,
które omawiano, to bariery między zakładem aktywności zawodowej, zakładem pracy
chronionej, zatrudnieniem wspomaganym
a otwartym rynkiem pracy. Trudność stanowi
brak doradztwa zawodowego, stereotypy, że
osoby niepełnosprawne intelektualnie są nieatrakcyjne na rynku pracy. Obawy pracodawców dotyczą psucia towaru, słabej motywacji
osób niepełnosprawnych intelektualnie do
pracy, poczucia zablokowania miejsca pracy
na długie lata, pozaekonomicznego nadzoru
itp. Podjęto również kwestię niedoinformowania osób mogących zatrudnić osoby niepełnosprawne intelektualne. M. Marzec mówił m.in.
o istnieniu jednego zakładu pracy chronionej
dla osób niepełnosprawnych na ternie miasta
Kędzierzyna Koźle i gminy.
Ostatni panel, którego moderatorem był
Rafał Szymczak, członek zarządu PROFILE
sp. z.o.o, dotyczył wizerunku osób z niepełnosprawnością intelektualną w mediach.
Uczestnikami panelu byli: Marcin Halicki
(Wielkopolskie Forum Organizacji Osób Niepełnosprawnych), s. Barbara Belchnerowska
314
(DPS dla Dzieci), B. Gałązka, Helena Czechowska-Januszkiewicz (Olimpiady Specjlane Polska) oraz Marco Petrozzi.
Jedną z najważniejszych kwestii była komercjalizacja mediów oraz ich trudna sytuacja ekonomiczna. Niestety te czynniki
uniemożliwiają swobodne ukazywanie wizerunku osób z niepełnosprawnością intelektualną. Uczestnicy panelu starali się ustalić, jak
można tematyką niepełnosprawności zainteresować media. S.B. Belchnerowska zwróciła
uwagę na istotną sprawę, otóż niejednokrotnie osoby niepełnosprawne są ukazywane
w mediach jako biedne, wymagające pomocy, niedofinansowane, natomiast nie pokazuje się ich osiągnięć, radości czy też umiejętności społecznych.
Wskazano również na pozytywne zmiany
zaistnienia osób niepełnosprawnych w mediach na przestrzeni lat – powstało wiele
kampanii reklamowych oraz programów,
które ukazują osoby z niepełnosprawnością
intelektualną w sposób pozytywny.
Obrady podsumował prof. S. Kowalik, podziękował za przybycie moderatorom paneli
i ich uczestnikom oraz dokonał oficjalnego
zamknięcia konferencji.
ANETA DUDA
APS, Warszawa
SPRAWOZDANIE Z KONFERENCJI
ECSITE (THE EUROPEAN NETWORK
OF SCIENCE CENTERS AND
MUSEUMS) SPACE AND TIME
UNLIMITED.
TOULOUSE, FRANCJA,
31 MAJA–2 CZERWCA 2012
Stowarzyszenie ECSITE (Europejska Sieć
Centrów Nauki i Muzeów) powstało ponad
20 lat temu z inicjatywy profesorów Richarda Gregory’ego z Bristolu i Rogera Lesgarda
z La Cité des Sciences w Paryżu. Dzisiaj organizacja zrzesza ponad 400 instytucji z 55
krajów. Są wśród nich uniwersytety, ośrodki
badawcze, muzea techniki i historii naturalnej,
centra nauki, ogrody zoologiczne, oceanaria
oraz organizatorzy festiwali nauki, prywatni
SZKO£A SPECJALNA 4/2012