docOchrona Źwiata przyrody – to wielka sprawa!
download 
Reklamacja Transkrypt
Ochrona Źwiata przyrody – to wielka sprawa!
34ac50_envir_PL_2 8/6/04 10:04 Pagina 1 Komisja Europejska D y r e k c j a G e n e r a l n a d o s p r a w Nr 16 Maj 2004 Ÿ r o d o w i s k a © Wildlife Pictures, Bruksela Ochrona Êwiata przyrody – to wielka sprawa! > Bezpieczne miejsce dla przyrody w Europie > UE przewodniczy projektowi ochrony Dunaju w 2004 > Uwalniamy potencja≥ technologii ekologicznych ISSN 1725-9800 Konwencja o róÓnorodno⁄ci biologicznej 34ac50_envir_PL_2 2 8/6/04 Maj 2004 10:05 Nr 16 Pagina 2 Przyroda dla Europejczyków Spis tre⁄ci 3 Konwencja o róÓnorodno⁄ci biologicznej Ochrona Êwiata przyrody – to wielka sprawa! 5 Finansowanie Natura 2000 Redakcja ≈ Informacje Przyroda dla Europejczyków jest pismem publikowanym przez dzia∏ Komunikacji Dyrekcji Generalnej ds. Ârodowiska. Redaktor naczelna: Ylva Tivéus. Koordynator: Rosa Fina. Kwartalnik Przyroda dla Europejczyków jest dost´pny w j´zyku niemieckim, angielskim, hiszpaƒskim, francuskim i w∏oskim. Bezp∏atna prenumerata (patrz poni˝ej). Aby uzyskaç wi´cej informacji prosimy skontaktowaç si´ z dzia∏em Komunikacji: Faks (32-2) 296 95 60 E-mail: [email protected] Strona internetowa Przyroda dla Europejczyków: http://europa.eu.int/comm/environment/news/efe/index_fr.htm Aby uzyskaç wi´cej szczegó∏ów, Wejdê na stron´ or skonsultuj stron´: http://europa.eu.int/comm/environment/index_fr.htm Bezpieczne miejsce dla przyrody w Europie Zielona Europa 6 Zdrowie i ⁄rodowisko Przysz∏oÊç w zdrowiu dzieci 7 Dunaj UE przewodniczy projektowi ochrony Dunaju w 2004 8 25 lat, 25 gatunków ptaków, 25 krajów 25 lat Dyrektywy Ptasiej 10 Zamówienia publiczne w dziedzinie ekologii Instytucje publiczne stawiajà na ekologie i czerpià z tego korzyÊci 11 Erozja wybrzeÓa Na pomoc zagro˝onym wybrze˝om Europy 12 Na jakim etapie znajduje si´ ustawodastwo wspólnotowe w dziedzinie Êrodowiska? Co robi Europa w sprawie fauny i flory, jakoÊci wód i zarzàdzania odpadami? Co oznacza zintegrowana polityka produktów i jak korzystaç z etykiety ekologicznej? Od A (Accession Strategies for the Environment) [Zwi´kszenie Dzia∏aƒ na rzecz Ârodowiska] do Z – a dok∏adniej do W (Wildlife Protection) [Ochrona dzikiej przyrody] – alfabetyczny spis wska˝e odpowiedzi na pytania tym, którzy interesujà si´ zagadnieniami (naukowymi, politycznymi, przemys∏owymi...) zwiàzanymi ze Êrodowiskiem, w szerokim znaczeniu tego s∏owa. Informacje te sà dost´pne na stronie internetowej Dyrekcji Generalnej ds. Ârodowiska Komisji Europejskiej. Mo˝na tu uzyskaç informacje na temat jej dzia∏alnoÊci, mo˝liwoÊciach dofinansowania, i pog∏´biç wiedz´ korzystajàc z wirtualnej, bogato wyposa˝onej biblioteki (biuletyny zawierajàce analizy i raporty, najwa˝niejsze przemówienia, oÊwiadczenia prasowe, organizowane przedsi´wzi´cia...). Najnowsze wiadomoÊci mo˝na znaleêç pod „Co nowego?”. http://europa.eu.int/comm/environment/index_fr.htm Uwaga prawna Komisja Europejska ani ˝adna osoba dzia∏ajàca w imieniu Komisji nie ponosi odpowiedzialnoÊci za ewentualne skutki wykorzystania informacji zawartych w tej publikacji, ani za pomy∏ki, które mog∏y si´ pojawiç, mimo starannego przygotowania i kontroli podczas drukowania publikacji. Luksemburg: Urzàd oficjalnych publikacji Wspólnot Europejskich, 2004 ISSN 1725-9800 © Wspólnoty Europejskie, 2004 Powielanie dozwolone pod warunkiem podania êród∏a Printed in Belgium Dost´p do informacji Stymulowanie aktywnoÊci spo∏ecznej Prenumerata 13 Odnawialne ród≥a energii Uwolniç potencja∏ technologii ekologicznych Pragn´ otrzymaç bezp∏atnie jeden egzemplarz kwartalnika Przyroda dla Europejczyków ❍ po niemiecku ❍ po angielsku ❍ po hiszpaƒsku ❍ po francusku ❍ po w∏osku Nazwisko: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14 Europejska etykieta ekologiczna Znak kwiatu - pe∏nia korzyÊci Organizacja: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Ulica: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Nr: . . . . . . . . . . . . . . . . . Skrytka pocztowa: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Kod pocztowy: . . . . . . . . . . . . . . . . . 15 Rozszerzenie UE Naturalne porty Ba∏tyku Miasto: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Kraj: . . . . . . . . . . . . . . . . . Tel.: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Faks: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16 Zielony Tydzieª 2004 Miejsce refleksji nad naszà planetà Najnowsze propozycje i informacje Program Wydrukowano na bia∏ym papierze bezchlorowym E-mail: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Formularz do wys∏ania lub przefaksowania do Dyrekcji Generalnej ds. Ârodowiska– Jednostka „Komunikacja i Spo∏eczeƒstwo obywatelskie”: Rue de la Loi 200 – B-1049 Bruksela Faks (32-2) 296 95 60 Mo˝na tak˝e dokonaç prenumeraty on-line na stronie: http://europa.eu.int/comm/environment/mailingregistration/main/mailing_reg.cfm 34ac50_envir_PL_2 8/6/04 10:05 Pagina 3 Przyroda dla Europejczyków Nr 16 Maj 2004 > Konwencja o RóÓnorodno ⁄ci Biologicznej Ochrona Êwiata przyrody – to wielka sprawa! Siódma konferencja cz≥onków Konwencji o róÓnorodno⁄ci biologicznej (CoP 7), która odby≥a si´ w Kuala Lumpur, w Malezji, w lutym 2004 roku, doprowadzi≥a do porozumienia o wst´pnych dzia≥aniach w kierunku stworzenia globalnej sieci chronionych obszarów i habitatów. Grupa UE osiàgn´≥a prawie wszystkie ze swoich celów. N ajwa˝niejsze osiàgniecie siódmej konferencji cz∏onków Konwencji o ró˝norodnoÊci biologicznej (COP 7) w Kuala Lumpur w Malezji w lutym 2004 to porozumienie na temat wst´pnych dzia∏aƒ w kierunku stworzenia globalnej sieci obszarów chronionych i habitatów. Przedstawiciele UE osiàgn´li prawie wszystkie za∏o˝one cele. Przed odlotem do Kuala Lumpur komisarz UE ds. ochrony Êrodowiska Margot Wallström przedstawi∏a obraz w ciemnych barwach. “Musia∏am starannie wybraç, nad czym chc´ zap∏akaç,” przyzna∏a, nawiàzujàc do du˝ej liczby problemów ekologicznych wymagajàcych podj´cia dzia∏aƒ. “To jest powa˝ne ostrze˝enie. Standardowe dzia∏ania nie wystarczà – musimy zrobiç o wiele wi´cej i nie mo˝emy sobie pozwoliç na pora˝k´.” “Ró˝norodnoÊç biologiczna to nie luksus, to podstawowy warunek prze˝ycia,” mówi∏a dalej. “Pierwszymi, którzy ucierpià z powodu zanikajàcych ekosystemów b´dà ludzie najbiedniejsi, których prze˝ycie cz´sto bezpoÊrednio od nich zale˝y.Najwa˝niejszym dziÊ pytaniem jest nie to, czy istnieje ˝ycie na Marsie, ale czy b´dzie istnieç ˝ycie na Ziemi.” WÊród negocjatorów Unii Europejskiej w Kuala Lumpur znalaz∏a si´ równie˝ silna i pozytywnie nastawiona delegacja Irlandii, obecnie sprawujàcej przewodnictwo w UE. Wspólnie debatowali nad obszernym programem zawierajacym nie∏atwe i kontrowersyjne kwestie. Ostatnia sesja plenarna trwa∏a do czwartej rano. Mimo to przewodniczàcy zespo∏u Komisji Christoph Bail rzek∏: “COP 7 mo˝e uchodziç za jedno z najwa˝niejszych wydarzeƒ w historii Komisji,” tworzàc podwaliny pod znaczàce zmiany w kierunku podj´cia rzeczywistych dzia∏aƒ. W nast´pnym tygodniu, równie˝ w Kuala Lumpur, odby∏o si´ pierwsze spotkanie stron na temat Protoko∏u kartageƒskiego o bezpieczeƒstwie biologicznym (MOP1). Spotkanie równie˝ okaza∏o si´ sukcesem tworzàc podstawy dla wdro˝enia zasad Protoko∏u, który wszed∏ w ˝ycie z dniem 11 wrzeÊnia i okreÊla bezpieczny transgraniczny przep∏yw organizmów modyfikowanych genetycznie (GMO)1. Ambitny cel Konwencja o ró˝norodnoÊci biologicznej (CBD) zosta∏a po raz pierwszy przyj´ta podczas Szczytu Ziemi ONZ w Rio de Janeiro w roku 1992, a do tej pory podpisa∏o jà 188 krajów. Podczas Szczytu Ziemi poÊwi´conego zrównowa˝onemu rozwojowi w 2002, liderzy paƒstw wyrazili zgod´ na podj´cie dalszych dzia∏aƒ majàcych na celu spowolnienie utraty ró˝norodnoÊci biologicznej do roku 2010. UE zadecydowa∏a o postawieniu sobie bardziej ambitnego celu: powstrzymanie wymierania naturalnych gatunków, genów i habitatów do 2010r. “Zosta∏o nam jeszcze tylko szeÊç lat,” ostrzeg∏a Margot Wallström. W Europie powa˝nie zagro˝one sà: lis arktyczny, ryÊ iberyjski, miejscowe gatunki wiewiórek, delfiny, foki i wieloryby. Dla przyk∏adu, zosta∏o ju˝ tylko kilkaset rysi ˝yjàcych na czterech ma∏ych obszarach w Hiszpanii. Odizolowanie od siebie tych grup stanowi zagro˝enie dla du˝ych rodzin kotowatych spowodowane chowem wsobnym. “Ka˝dy kraj w Europie odnotowa∏ straty,” przypomnia∏a Komisarz. G∏ównym zagro˝eniem jest cz∏owiek. Ekspansja miast i sieci dróg dzieli naturalne habitaty, od których zale˝ne sà roÊliny i zwierz´ta. UE straci∏a ju˝ ponad po∏ow´ powierzchni terenów podmok∏ych. Nadmierna eksploatacja zasobów naturalnych i wprowadzanie obcych lub drapie˝nych gatunków niszczà êród∏a pokarmu i naturalnà równowag´ ekosystemów. Obecna zmiana klimatu mo˝e spowodowaç przyspieszone wymieranie gatunków – wed∏ug niektórych prognoz do 3 34ac50_envir_PL_2 4 Maj 2004 8/6/04 Nr 16 10:05 Pagina 4 Przyroda dla Europejczyków nia, Niemcy i Finlandia, zaoferowa∏o fundusze lub zaprosi∏o do siebie grupy robocze zajmujàce si´ konkretnymi tematami, a Brazylia wystosowa∏a do wszystkich delegatów zaproszenie do uczestnictwa w COP 8 w 2006 r. Mi´dzynarodowy Dzieª RóÓnorodno⁄ci Biologicznej © Junta de Andalucía roku 2050 mo˝e wyginàç jedna trzecia gatunków wyst´pujàcych na Êwiecie. Cena natury Celem przedstawicieli UE w Kuala Lumpur by∏o znalezienie konkretnych rozwiàzaƒ, które umo˝liwi∏yby powstrzymanie globalnego pogarszania si´ stanu Êrodowiska. LudzkoÊç nie mo˝e przecie˝ przetrwaç bez Êwiata przyrody. Na przyk∏ad lasy wzbogacajà powietrze w tlen, oczyszczajà wod´, zapobiegajà erozji gleby i powodziom, a tak˝e czynià klimat ∏agodniejszym. Dostarczajà drewna, po˝ywienia i leków. Wed∏ug niektórych szacunków wszystko, co czerpiemy z naturalnych ekosystemów ma wartoÊç 26 miliardów € rocznie – to dwa razy wi´cej ni˝ wyniki dzia∏alnoÊci cz∏owieka. Margot Wallström opisa∏a cztery powody chronienia ró˝norodnoÊci biologicznej jako cztery ‘E’: etyczne, ekologiczne, ekonomiczne i emocjonalne. Zapyta∏a: “Czy mo˝emy sobie wyobraziç letni dzieƒ bez Êpiewu ptaków?” Poza g∏ównym celem polegajàcym na za∏o˝eniu globalnej sieci dobrze zarzàdzanych centrów, UE wyrazi∏a zamiar ustalenia wskaêników pozwalajàcych zmierzyç ró˝norodnoÊç biologicznà, wskaêników kontroli i oceny mechanizmów oraz uzyskiwania dost´pu do zasobów genetycznych i zrównowa˝onego podzia∏u korzyÊci p∏ynàcych z ich wykorzystania. Wi´kszoÊç istniejàcej ró˝norodnoÊci biologicznej znajduje si´ w krajach rozwijajàcych si´ Dlatego chcà one wiedzieç, czy udzielajàc dost´pu do miejscowych gatunków – na przyk∏ad mi´dzynarodowym koncernom farmaceutycznym – zostanà odpowiedno wynagrodzone. Negocjatorzy UE podczas COP 7 podkreÊlali ogromne znaczenie powiàzania ochrony ró˝norodnoÊci biologicznej z eliminowaniem biedy. Cele dotyczàce zachowania naturalnych gatunków muszà stanowiç istotnà cz´Êç strategii rozwoju biedniejszych krajów. “Ró˝norodnoÊç biologiczna i sukces ekonomiczny sà nieroz∏àczne.” Globalne partnerstwo Po ponad 70 godzinach negocjacji uczestnicy spotkania uzgodnili ambitny i ukierunkowany program dzia∏aƒ, którego celem jest stworzenie krajowych i regionalnych obszarów przyrody chronionej i ˝yjàcych z niej ludzi. Na làdzie powinny one zostaç okreÊlone do roku 2010, a do 2012 - na morzu. Otwarta grupa robocza (w której uczestniczy∏y wszystkie strony CBD) oceni, w jaki sposób przebiega realizacja planu i b´dzie poszukiwaç sposobów zachowania ró˝norodnoÊci biologicznej na obszarach morskich poza granicami krajów. Obecnie pod ochronà jest zaledwie 10% obszarów Êwiata charakteryzujàcych si´ najwi´kszà ró˝norodnoÊcià biologicznà i tylko 1% oceanów – istniejà przypadki, w których jakoÊç ochrony jest nienajlepsza. Du˝e znaczenie majà wi´c jasne kryteria wyznaczania i zarzàdzania naturalnymi obszarami. W Europie Pi´tnastki sieç chronionych habitatów w ramach programu Natura 2000 jest prawie kompletna i obejmuje oko∏o 637 tys. km2. W nowych paƒstwach cz∏onkowskich lista terenów chronionych nie zosta∏a jeszcze ustalona, podobnie jest z ich dofinansowaniem. (zob. str. 5). W celu skoordynowania wysi∏ków majàcych na celu powstrzymanie wymierania gatunków podj´to tak˝e decyzj´ usprawniajàcà koordynacj´ mi´dzy Konwencjà a innymi umowami mi´dzynarodowymi poprzez stworzenie Globalnego Partnerstwa na Rzecz Ró˝norodnoÊci Biologicznej skupiajàcego wszystkie organizacje dzia∏ajàce na rzecz ró˝norodnoÊci biologicznej. Wszyscy uczestnicy konferencji osiàgn´li porozumienie w kwestii nowych wytycznych dotyczàcych zrównowa˝onego wykorzystania zasobów i zrównowa˝onej turystyki. Cz´Êç krajów, takich jak W∏ochy, Hiszpania, Wielka Bryta- Identyfikacja i ochrona obszarów i habitatów jest podstawà zachowania ró˝norodnoÊci biologicznej. Zasadnicze znaczenie majà tak˝e mechanizmy monitorowania i oceny tego, co dzieje si´ na ró˝nych obszarach. Na Ziemi istnieje oko∏o 18,8 miliona znanych gatunków, naukowcy przypuszczajà jednak, ˝e mo˝e ich byç nawet 15 milionów. Bardzo wa˝nym zadaniem jest teraz zrozumienie naszego Êrodowiska, zanim je zniszczymy, a dà˝enie do tego oznacza uwzgl´dnienie ochrony ró˝norodnoÊci biologicznej podczas podejmowania decyzji w obszarach zwiàzanych z rozwojem gospodarczym, transportem i energià. Oznacza to tak˝e wsparcie finansowe, transfer technologii ekologicznych i tworzenie potencja∏u pozwalajàcego na udzielenie pomocy mniej rozwini´tym krajom umo˝liwiajàc im w∏àczenie si´ do globalnego partnerstwa. 22 maja 2004 og∏oszono na ca∏ym Êwiecie Mi´dzynarodowym Dniem Ró˝norodnoÊci Biologicznej. W celu ustalenia obszarów, na których konieczne jest podj´cie bardziej intensywnych dzia∏aƒ, aby osiàgnàç za∏o˝enia wyznaczone do roku 2010, Komisja Europejska wraz z Paƒstwami Cz∏onkowskimi i innymi zainteresowanymi stronami pracuje nad Strategià na Rzecz Ró˝norodnoÊci Biologicznej UE z roku 1998 oraz ustawodawstwem dotyczàcym ochrony Êrodowiska . Podczas konferencji w Malahide (Irlandia) w dniach 25-27 maja zosta∏ nakreÊlony ‘plan realizacji do roku 2010’. Na ca∏ym Êwiecie, w wielu krajach i regionach planowane sà inne wydarzenia i dzia∏ania. Ustalenia z COP 7 dajà podstawy do pewnego optymizmu, pozwalajàcego mieç nadziej´, ˝e byç mo˝e b´dziemy w stanie zachowaç cenne dziedzictwo biologiczne dla przysz∏ych pokoleƒ. OczywiÊcie nale˝y doprowadziç do ich szybkiego wprowadzenia w ˝ycie. Do roku ❚ 2010 zosta∏o zaledwie szeÊç lat. 1 Podstawowe informacje na temat kartageƒskiego mo˝na znale˝ç w EFE 1 . Protoko∏u Wi´cej informacji Strona ekologiczna DG www.europa.eu.int/comm/environment/ biodiversity/un_cop7/index_en.htm Konwencja o ró˝norodnoÊci biologicznej www.biodiv.org/default.aspx 34ac50_envir_PL_2 8/6/04 10:05 Pagina 5 Przyroda dla Europejczyków Nr 16 Maj 2004 > Finansowanie Natura 2000 Bezpieczne miejsce dla przyrody w Europie Lista chronionych habitatów w Europie paªstw pi´tnastki tworzàcych sieç Natura 2000 jest juÓ prawie gotowa; W nowych paªstwach cz≥onkowskich prace nad listà trwajà nadal. PowaÓny problem stanowi kwestia finansowania zarzàdzania obszarami. D yrektywa o habitatach z roku 1992 wymaga∏a od wszystkich paƒstw cz∏onkowskich UE zgloszenia rezerwatów przyrody, w których miejscowe dzikie gatunki – szczególnie te zagro˝one – mogà si´ bezpiecznie rozwijaç oraz przygotowania planów zarzàdzania szczegó∏owo okreÊlajàcych ich przysz∏y zrównowa˝ony rozwój. Realizacja tej dyrektywy zaj´∏a dziesi´ç lat (dyrektywa wesz∏a w ˝ycie w czerwcu 1994 r.). Nale˝y mieç nadziej´, ˝e lista obszarów w paƒstwach pi´tnastki b´dzie gotowa przed koƒcem 2004 r. Jak dotàd obejmujà one 18% obszaru làdu dawnej Wspólnoty, obszar porównywalny do wielkoÊci Niemiec. W 2002 roku odby∏o si´ spotkanie grupy roboczej, która przeegzaminowa∏a ró˝ne metody i sposoby finansowania zarzàdzania siecià obszarów w kolejnych latach. Zaproponowane rozwiàzania zostanà rozwa˝one przez Europejskà Komisj´ Komunikacji ds. Finansowania Projektu Natura 2000, której powstanie zostanie wkrótce og∏oszone. Artyku∏ 8 dyrektywy o habitatach zapewnia Komisji wspó∏finansowanie zarzàdzania obszarami w ramach Natura 2000, zaÊ niedawny Komunikat o Perspektywach Finansowych na lata 2007-20131 otwiera drog´ do podejmowania decyzji. Nowy Komunikat zaproponuje w∏àczenie programu Natura 2000 w ramy szerokiego zakresu êróde∏ finansowania UE, w tym tak˝e funduszy rozwoju strukturalnego i obszarów wiejskich. “Natura 2000 b´dzie wsz´dzie,” zakoƒczy∏ przedstawiciel komisji. Ustawodawstwo nie oznacza, ˝e obszary b´dà musia∏y zostaç zachowane wy∏àcznie jako przyrodnicze sanktuaria, ale sugeruje, aby dzia∏alnoÊç cz∏owieka, taka jak rolnictwo czy turystyka, wspiera∏a lokalnà ró˝norodnoÊç biologicznà. Przyspieszenie Aby okreÊliç realna kwot´ dofinansowania DG ds. Êrodowiska przes∏a∏a ostatnio kwestionariusz do wszystkich dawnych i nowych paƒstw cz∏onkowskich. “Komisja musi uzyskaç bardzo precyzyjne oszacowanie kosztów, w przeciwnym razie utracimy wiarygodnoÊç,” wyjaÊni∏ jeden z urz´dników. Nowe paƒstwa cz∏onkowskie mia∏y przed∏o˝yç w∏asnà list´ chronionych obszarów 1 maja 2004 r. Do tej pory prace post´pujà doÊç wolno, ale zdaniem Komisji po rozszerzeniu mo˝na oczekiwaç zintensyfikowania wysi∏ków. Po wytypowaniu obszarów, nastàpi ich ocena i zatwierdzenie, co potrwa oko∏o dwóch lat. “To d∏ugi proces. Pozosta∏o jeszcze wiele do zrobienia. Pi´tnastce zaj´∏o to dziesi´ç lat, ale mamy nadziej´, ˝e tym razem odb´dzie si´ to szybciej. Na poczàtku by∏ to zupe∏nie dziewiczy obszar dzia∏ania, teraz znamy si´ na tym lepiej.” Sukces programu Natura 2000 b´dzie zale˝a∏ od wsparcia i zaanga˝owania wszystkich zainteresowanych stron, instytucji publicznych, organizacji pozarzàdowych i samorzàdu lokalnego. Jednak w obliczu zagro˝enia tak wielu europejskich gatunków zwierzàt, ptaków, owadów i roÊlin (zob. str. 3), konieczne jest podj´cie zorganizowanych dzia∏aƒ. “Ochronie przyrody obce sà granice paƒstwowe. Wy∏àcznie dzi´ki wspó∏pracy na poziomie UE mamy szanse zoptymalizowaç ochron´ naszych najcenniejszych gatunków i habitatów,” oÊwiadczy∏a niedawno Margot Wallström, Komisarz ds. Ârodowiska, og∏aszajàc pe∏nà list´ 959 obszarów Natura 2000 na terenach górskich Wspólnoty, takich jak Alpy, Pireneje i Apeniny. Dyrektywa o habitatach dzieli Europ´ na szeÊç regionów biogeograficznych: makaronezyjski, alpejski, atlantycki, kontynentalny, Êródziemnomorski i borealny. Pierwsza lista obszarów, obejmujàca region makaronezyjski (Azory i Wyspy Kanaryjskie) zosta∏a zatwierdzona w grudniu 2001 r. “Mam nadziej´, ˝e cztery listy pozosta∏ych regionów b´dà gotowe jeszcze w roku 2004,” potwierdzi∏a Komisarz. “Jest to prawdziwy wachlarz obszarów: od wybrze˝y Morza Âródziemnego po po∏acie lodu na pó∏nocy, od atlantyckich moczarów po europejskie ∏àki,” wyjaÊni∏ pracownik Komisji. “Widaç wyraênie, jak wielka to ró˝norodnoÊç i jak wielkie sà wyzwania, z ❚ którymi przyjdzie nam si´ zmierzyç.” 1 ostateczna wersja COM/2004/101 Wi´cej informacji sieç Natura 2000 www.europa.eu.int/comm/environment/ nature/natura.htm 5 34ac50_envir_PL_2 6 Maj 2004 8/6/04 Nr 16 10:06 Pagina 6 Przyroda dla Europejczyków > Zdrowie i ⁄rodowisko Przysz∏oÊç w zdrowiu dzieci Komisja Europejska finalizuje Plan Dzia≥ania Dotyczàcy Ÿrodowiska i Zdrowia, który b´dzie zawiera≥ konkretne propozycje zintegrowanych dzia≥aª w obu dziedzinach. Plan b´dzie gotowy do przyj´cia na poczàtku czerwca 2004 r. © Komisja Europejska N owy Plan Dzia∏ania dotyczàcy Êrodowiska i zdrowia to wynik wprowadzonej w zesz∏ym roku przez Komisj´ Europejskà strategii skierowanej g∏ównie do dzieci. Jej celem jest zaanga˝owanie w kszta∏towanie polityki jak najwi´kszej liczby zainteresowanych1. Plan obejmuje wszystkie kraje UE i okreÊla cele i dzia∏ania na okres 2004 2010. Jego g∏ównym zamierzeniem jest przyj´cie bardziej zintegrowanych metod. Plan Dzia∏ania obejmuje nast´pujàce kwestie: • zintegrowane monitorowanie Êrodowiska i zdrowia; • biomonitoring dzieci; • wskaêniki Êrodowiskowe i zdrowotne; • badania; • zwi´kszanie ÊwiadomoÊci spo∏ecznej, szkolenie i edukacja. Plan ten b´dzie stanowiç g∏ówny wk∏ad Wspólnoty Europejskiej w czwartà konferencj´ ministerialnà Âwiatowej Organizacji Zdrowia zatytu∏owanà Przysz∏oÊç naszych dzieci, poÊwi´conà tematom dotyczàcym Êrodowiska i zdrowia, która odb´dzie si´ w Budapeszcie w czerwcu 2004 r. Perspektywa rozszerzenia Komisja przedstawi∏a strategi´ w komunikacie og∏oszonym w czerwcu 20032 r. Sta∏ si´ on znany jako inicjatywa SCALE, nie tylko dlatego, ˝e zwi´ksza skal´ dzia∏ania na rzecz zdrowia Êrodowiskowego, ale dlatego, ˝e ten akronim wskazuje na pi´ç obszarów dzia∏ania: nauk´ (science), dzieci (children), zwi´kszanie ÊwiadomoÊci (awareness-raising), ustawodawstwo (legislation) i ocen´ (evaluation). Konferencje regionalne, Belgii i W∏oszech rozpocz´∏y prace w technicznych grupach roboczych powo∏anych w celu zbierania informacji na okreÊlone tematy: podstawowe choroby dzieci´ce, zintegrowane monitorowanie Êrodowiska i zdrowia, biomonitoring dzieci, potrzeby dotyczàce wskaêników i badaƒ. Podczas spotkania w Polsce, w Warszawie, w paêdzierniku 2003 r., Komisarz Unii Europejskiej ds. Ârodowiska Margot Wallström podkreÊli∏a, ˝e w strategii uwzgl´dniono ju˝ rozszerzonà Uni´ sk∏adajàcà si´ z 25 paƒstw cz∏onkowskich. “Przystàpienie do Unii zaowocuje w Polsce oraz w pozosta∏ych dziewi´ciu paƒstwach kandydujàcych znaczàcà poprawà w dziedzinie zdrowia,” wyjaÊni∏a. Ustawodawstwo ekologiczne UE zawsze bra∏o pod uwag´ kwestie zdrowotne, a pe∏ne wprowadzenie wspólnotowego prawa ekologicznego zaowocuje czystszym powietrzem, czystszà wodà i lepszym zarzàdzaniem odpadami.” Przygotowujàc Plan Dzia∏ania Komisja Europejska wzi´∏a pod uwag´ opinie wszystkich zainteresowanych stron, w tym Êrodowisk medycznych i badawczych, stowarzyszeƒ zawodowych, firm, organizacji pozarzàdowych, samorzàdow lokalnych i regionalnych oraz organizacji mi´dzynarodowych. Konferencja w Warszawie umo˝liwi∏a wymian´ poglàdów wielu organizacji i przedstawicieli w∏adz w ca∏ym regionie ba∏tyckim na temat zbadania typowych dla tej cz´Êci Europy problemów. To nowe przedsi´wzi´cie ma na celu skoordynowanie pracy na trzech tradycyjnych obszarach dzia∏ania Komisji Europejskiej: zdrowia, badaƒ i Êrodowiska. Od paêdziernika do grudnia 2003 techniczne grupy robocze przygotowa∏y dziewi´ç ogólnych raportów na poszczególne tematy. Grupa konsultacyjna ds. Êrodowiska i zdrowia, sk∏adajàca si´ z ekspertów ze starych i nowych paƒstw cz∏onkowskich, organizacji mi´dzynarodowych i innych zainteresowanych stron, dokona∏a oceny raportów i przyjrza∏a si´ propozycjom dzia∏aƒ technicznych grup roboczych. Koƒcowa otwarta konferencja zainteresowanych stron odby∏a si´ w Brukseli 19 marca 2004 r. Przygotowane raporty b´dà stanowi∏y istotnà czeÊç Planu Dzia∏ania Komisji na konferencji Europejskiej w Budapeszcie. B´dzie to czwarte spotkanie europejskich ministrów ds. zdrowia i Êrodowiska od 1989 roku. Oprócz post´pu osiàgni´tego w ciàgu ostatnich 15 lat , spotkanie b´dzie koncentrowa∏o si´ równie˝ na dzieciach. Celem paƒstw cz∏onkowskich Âwiatowej Organizacji Zdrowia b´dzie zatwierdzenie Planu Dzia∏ania Dotyczàcego Ârodowiska i Zdrowia Dzieci w Europie (Children’s Environment and Health Action Plan for Europe CEHAPE) jako ramowej struktury dla w∏asnych strategii narodowych. Plan b´dzie okreÊla∏ czynniki ryzyka Êrodowiskowego powodujàce choroby dzieci´ce i majàce niekorzystny wp∏yw na ˝ycie dzieci oraz zaproponuje podj´cie dzia∏aƒ, majàcych na celu rozwój partnerstwa, edukacji i komunikacji, jak równie˝ standaryzacj´ narz´dzi monitorowania. Dr Marc Danzon, Dyrektor Regionalny WHO w Europie, stwierdzi∏: “Nasze dzieci to nasza przysz∏oÊç, musimy je chroniç poprzez dzia∏ania dostosowane do ich specy❚ ficznych potrzeb.” 1 zob. EFE 14, str. 5. 2 Ârodowisko Europy a strategia zdrowotna, 11 czerwca 2003, COM(2003)338 wersja ostateczna. Wi´cej informacji SCALE www.europa.eu.int/comm/environment/ health/ index_en.htm Âwiatowa Organizacja Zdrowia www.euro.who.int/childhealthenv 34ac50_envir_PL_2 8/6/04 10:06 Pagina 7 Przyroda dla Europejczyków Nr 16 Maj 2004 > Dunaj UE przewodniczy projektowi ochrony Dunaju w 2004 © Komisja Europejska Rok 2004 to kluczowy rok dla Dunaju, najd≥uÓszej rzeki w rozszerzonej UE. Dorzecze Dunaju pokrywa aÓ pi´ç nowych paªstw cz≥onkowskich, a Komisja Europejska obj´≥a przewodnictwo nad Mi´dzynarodowà Komisjà ds. Ochrony Dunaju (International Commission for the Protection of the Danube River - ICPDR). Dzi´ki temu UE odegra znaczàcà rol´ w ochronie rzeki jako przysz≥ego zasobu wody, elementu przyrody, a takÓe ród≥a transportu i rekreacji. C atherine Day, Dyrektor Generalny Komisji Europejskiej ds. Ârodowiska, jest w tym roku Przewodniczàcà ICPDR i b´dzie odpowiedzialna za nadzorowanie kluczowych dzia∏aƒ tej organizacji finansowanej przez ONZ. “Troska o Dunaj to najwy˝szy priorytet dla UE i jej sàsiadów,” wyjaÊnia. “Mimo licznych problemów zwiàzanych z Dunajem musimy podjàç skuteczne dzia∏ania, aby przysz∏e pokolenia mog∏y nadal cieszyç si´ tà wspania∏à rzekà.” Dunaj to druga najd∏u˝sza rzeka w Europie (po Wo∏dze), a obszar jej dorzecza jest rekordowy pod wzgl´dem liczby krajów, jakie obejmuje - jest ich a˝ 181. Pi´ç z nich (Czechy, S∏owacja, W´gry, S∏owenia i Polska) to nowi cz∏onkowie UE. Na obszarze dorzecza zamieszkuje 83 milionów ludzi, w tym 8 milionów czerpie z Dunaju wod´ pitnà. Rzeka jest kluczowym zasobem dla przemys∏u i rolnictwa, s∏u˝y jako szlak transportowy i do wytwarzania energii. Upami´tniona przez austriackiego kompozytora walcem Nad pi´knym modrym Dunajem, s∏ynie tak˝e jako atrakcja turystyczna i co roku przyciàga dziesiàtki tysi´cy turystów. Na koƒcu swej d∏ugiej podró˝y wpada do Morza Czarnego w delcie Dunaju, którà wpisano na list´ Êwiatowego dziedzictwa UNESCO. Wyzwania przed nami Choç w ciàgu ostatnich dziesi´ciu lat stan rzeki pod wzgl´dem Êrodowiska poprawi∏ si´, potrzeba jeszcze wiele pracy, by go utrzymaç i nadal poprawiaç w obliczu zagro˝eƒ wynikajàcych z ekspansji ekonomicznej i innych czynników. Zwi´kszona aktywnoÊç gospodarcza w dorzeczu rzeki mo˝e doprowadziç do wzrostu iloÊci zanieczyszczeƒ pochodzàcych z rolnictwa, przemys∏u i Êcieków. Celem dzia∏aƒ jest uzyskanie dobrej jakoÊci wody do roku 2015. W tym roku po raz pierwszy ICPDR planuje przygotowanie dog∏´bnej analizy stanu Êrodowiska Dunaju, badajàc takie aspekty, jak jakoÊç wody, zanieczyszczenia oraz wp∏yw ró˝nych sposobów wykorzystania rzeki (woda pitna, rolnictwo, przemys∏, wytwarzanie energii, rekreacja, itp.). Mimo i˝ skoordynowanie zbierania danych przez 18 paƒstw ICPDR b´dzie wymaga∏o olbrzymiego wysi∏ku, to samo sporzàdzenie raportu b´dzie zaledwie pierwszym krokiem na drodze do zapewnienia rzece d∏ugofalowej ochrony. “Analiza jest jedynie Êrodkiem do celu. Ostateczny cel to stworzenie planu zrównowa˝onego zarzàdzania Dunajem”, podkreÊla Catherine Day. Raport powinien powstaç do koƒca bie˝àcego roku, wraz z Planem Dzia∏ania Powodziowego. Powy˝sze kwestie oraz inne problemy b´dà omówione podczas spotkania ministrów zainteresowanych paƒstw w grudniu 2004 r. Kolejnym wydarzeniem o szczególnym znaczeniu dla rzeki b´dzie Dzieƒ Dunaju, majàcy odbyç si´ 29 czerwca. Dzieƒ Dunaju podkreÊli znaczenie dziesiàtej rocznicy podpisania Konwencji o Ochronie Dunaju. Skupiajàc si´ na zrównowa˝onym rozwoju w dorzeczu Dunaju, Êwi´to ma byç dniem aktywnoÊci dla obywateli. Ma promowaç wzrost ÊwiadomoÊci spo∏ecznej w zakresie Êrodowiska, gospodarki i kultury oraz pomóc zrozumieç mieszkaƒcom tego obszaru, ˝e korzystajà z dorzecza tej samej rzeki. Z tego powodu na wszystkich stronach spoczywa odpowiedzialnoÊç za trosk´ o to naturalne bogactwo. Wi´cej informacji na temat tego wydarzenia mo˝na znaleêç na tworzonej obecnie stronie internetowej, ❚ 1 Albania, Austria, BoÊnia i Hercegowina, Bu∏garia, Chorwacja, Czechy, Niemcy, W´gry, W∏ochy, Macedonia, Mo∏dawia, Polska, Rumunia, Serbia i Czarnogóra, S∏owacja, S∏owenia, Szwajcaria i Ukraina. Wi´cej informacji strona ICPDR www.icpdr.org Dzieƒ Dunaju www.danubeday.org 7 34ac50_envir_PL_2 8 8/6/04 Maj 2004 Nr 16 10:06 Pagina 8 Przyroda dla Europejczyków 25 lat, 25 gatunków ptaków, 25 krajów > 25 lat dyrektywy Ptasiej Bocian bia∏y (Ciconia ciconia) W 1979 r., wspólnotowa dyrektywa ptasia by≥a kamieniem milowym w obejmujàcych ca≥à Europ´ dzia≥aniach majàcych na celu ochron´ przyrody. Zobowiàzuje ona paªstwa cz≥onkowskie do podj´cia dzia≥aª na rzecz ochrony wszystkich dzikich gatunków ptaków oraz stworzenia systemu prawnego okre⁄lajàcego warunki polowania na ptaki i handlu nimi. Bàk (Botaurus stellaris) G´Ê bia∏oczelna Grenlandzka O becnie, po 25 latach, UE rozszerzy∏a si´ do 25 krajów. Aby uczciç t´ rocznic´, ka˝de paƒstwo cz∏onkowskie wybra∏o jednego ptaka, charakterystycznego dla danej kultury i ekosystemu. B´dà one stanowi∏y g∏ówny temat wystawy Zielony Tydzieƒ, 1-4 czerwca, i imprez zwiàzanych z ‘Dniem Ptaków’ 3 czerwca. A oto niektóre z tych szczególnych ptaków, które – wraz z resztà bogatego europejskiego dziedzictwa ró˝norodnoÊci biologicznej – pomaga chroniç polityka ekologiczna EU. (Anser albifrons flavirostris) IRLANDIA WIELKA BRYTANIA HOLANDIA Warz´cha (Platalea leucorodia) BELGIA LUKSEMBURG Zimorodek (Alcedo atthis) FRANCJA Strepet PORTUGALIA (Tetrax tetrax) HISZPANIA Nawa∏nik maderski (Oceanodroma castro) Bocian czarny (Ciconia nigra) 34ac50_envir_PL_2 8/6/04 10:06 Pagina 9 Przyroda dla Europejczyków Nr 16 Maj 2004 Bernikla jasnobrzucha (Branta bernicla hrota) ˚uraw (Grus grus) FINLANDIA G∏uszec (Tetrao urogallus) Derkacz (Crex crex) ESTONIA Jaskó∏ka dymówka (Hirundo rustica) SZWECJA ≤OTWA DANIA LITWA Kuropatwa (Perdix perdix) NIEMCY POLSKA Wodniczka (Acrocephalus paludicola) REP. CZESKA Orze∏ cesarski S≤OWACJA (Aquila heliaca) AUSTRIA S≤OWENIA Podró˝niczek (Luscinia svecica) W¢GRY Raróg stepowy (Falco cherrug) Dzierzba gàsiorek (Lanius collurio) W≥OCHY Pokrzewka cypryjska GRECJA (Sylvia melanothorax) Or∏os´p brodaty (Gypaetus barbatus) MALTA Burzyk ˝ó∏todzioby (Calonectris diomedea) CYPR 9 34ac50_envir_PL_2 10 Maj 2004 8/6/04 Nr 16 10:07 Pagina 10 Przyroda dla Europejczyków > Zamówienia publiczne w dziedzinie ekologii Instytucje publiczne stawiajà na ekologi´ i czerpià korzyÊci z projektów ekologicznych Komisja Europejska jest w trakcie przygotowywania instrukcji dotyczàcej ekologicznych zamówieª publicznych. Dokument ma zach´ciç w≥adze publiczne na terenie UE do inwestowania w przyjazne ⁄rodowisku produkty i us≥ugi. W ∏adze publiczne w Europie to powa˝ni konsumenci. Ich wydatki stanowià ok. 16% produktu narodowego brutto w UE. Wykorzystujàc ich si∏´ nabywczà przy wyborze towarów i us∏ug przyjaznych dla Êrodowiska mo˝na znaczàco przyczyniç si´ do zrównowa˝onego rozwoju. Nowy dokument b´dzie zawiera∏ konkretne propozycje dost´pnych mo˝liwoÊci. W przesz∏oÊci zasady gwarantujàce europejskim podatnikom zdobycie ‘produktu dobrej jakoÊci za przyzwoità cen´’ mia∏y na celu g∏ównie zapewnienie równych szans konkurujàcym ze sobà dostawcom. Kwestie jakoÊci, takie jak ochrona Êrodowiska, by∏y pomijane. RzeczywiÊcie, w czysto finansowym rozliczeniu, przestrzegajàc zasad ekologicznych, podbijajàcych cen´ produktów i us∏ug, firmy ryzykowaly przegraniem przetargu. Istniejàce dyrektywy UE dotyczàce zamówieƒ publicznych, si´gajàce lat 1992-93, nie zawierajà jednoznacznych odniesieƒ do oceny osiàgni´ç w zakresie ekologii. DziÊ jednak jest inaczej. Impulsem do wprowadzenia zmian sta∏a si´ Agenda 21 – elementarz dla zrównowa˝onego rozwoju, przyj´ty podczas Êwiatowego szczytu ONZ w 1992 r. Jego zawartoÊç zosta∏a potwierdzona na Âwiatowym szczycie w Johannesburgu w 2002 r., podczas którego odwo∏ano si´ do “polityki zamówieƒ publicznych, która zach´ca do rozwoju i rozpowszechniania ekologicznych towarów i us∏ug”. W ciàgu ostatnich kilku lat polityka UE przesz∏a gwa∏townà zmian´ uznajàc ochron´ Êrodowiska za jeden z trzech filarów zrównowa˝onego rozwoju. W 2001 r. Komisja opublikowa∏a dokument objaÊniajàcy, w jaki sposób w∏adze publiczne mogà uwzgl´dniaç kwestie ekologiczne w procedurach zaopatrzeniowych. Niniejsze przed- si´wzi´cie okaza∏o si´ znaczàcym krokiem naprzód. Rok póêniej, w bardzo wa˝nym orzeczeniu, Europejski Trybuna∏ SprawiedliwoÊci opowiedzia∏ si´ za radà miejskà Helsinek, która przy wyborze operatora miejskiego transportu autobusowego wzi´∏a pod uwag´ kryteria ekologiczne. Cele do roku 2006 Komunikat o Zintegrowanej Polityce Produktów (czerwiec 2003 r.) zobligowa∏ paƒstwa cz∏onkowskie do przygotowania, powszechnie dost´pnych planów dzia∏ania uwzgl´dniajàcych kwestie ekologiczne w zamówieniach publicznych. Dzi´ki internetowej bazie danych UE zawierajàcej informacje ekologiczne dla oko∏o 100 produktów, samorzàdy mogà dokonywaç Êwiadomego wyboru. Obecnie liderami na tym polu sà Szwecja i Dania, gdzie odpowiednio 50% i 40% samorzàdów lokalnych wykorzystuje kryteria ekologiczne przy ponad po∏owie zamówieƒ. Ârednia europejska wynosi 19%. Ekologiczne zamówienia publiczne (EZP) obejmujà takie dziedziny jak: bardziej skuteczne wykorzystanie zasobów energii, strategie zarzàdzania odpadami zach´cajàce do ponownego wprowadzenia produktów do obiegu czy zmniejszenia iloÊci produkowanych odpadów. DziÊ oznacza to, ˝e wprowadzenie podejÊcia ekologicznego mo˝e zaowocowaç oszcz´dnoÊcià pieni´dzy podatników. Krótko mówiàc, EZP mogà znaczàco przyczyniç si´ do poprawienia wzorców produkcji i konsumpcji, pomagajàc UE osiàgnàç wzrost ekonomiczny bez dalszych szkód dla Êrodowiska i tym samym zrealizowaç cele zrównowa˝onego rozwoju. Wed∏ug ostatnich badaƒ, gdyby wszystkie samorzàdy publiczne w Europie przestawi∏y si´ na elektrycznoÊç ekologicznà, pozwoli∏oby to na zaoszcz´dzenie 60 milionów ton CO2, co oznacza 18% zobowiàzaƒ UE z Kyoto do zmniejszenia emisji. “Du˝e znaczenie ma pokazanie dobrego przyk∏adu samorzàdom publicznym”, wyjaÊnia Jill Michielssen, osoba odpowiedzialna za zamówienia ekologiczne w DG ds. Ârodowiska. “JeÊli prosimy obywateli o podj´cie dzia∏aƒ przyjaznych dla Êrodowiska, jak korzystanie z transportu publicznego lub segregacja odpadów, samorzàdy publiczne muszà byç gotowe na zmniejszenie w∏asnego oddzia∏ywania na Êrodowisko.” Publikacja instrukcji jest efektem przyj´cia w lutym 2004 r. nowych dyrektyw UE dotyczàcych zamówieƒ publicznych objaÊniajàcych podstawy prawne ekologicznych zamówieƒ publicznych. Jej podstawowym celem jest uproszczenie ˝argonu prawniczego i zaproponowanie przyk∏adów dobrego post´powania. Instrukcja wyjaÊnia równie˝, w jaki sposób, przy ocenie dzia∏aƒ potencjalnych dostawców, w∏adze publiczne mogà wykorzystaç istniejàce Êrodki, jak EMAS (Eco-Management and Audit Scheme EMAS), Europejski System Eko-zarzàdzania i Eko-audytów oraz etykiet´ ekolo❚ gicznà. Wi´cej informacji Strona DG ds. Ârodowiska www.europa.eu.int/comm/environment/ gpp/index.htm 34ac50_envir_PL_2 8/6/04 10:07 Pagina 11 Przyroda dla Europejczyków Nr 16 Maj 2004 > Erozja wybrzeÓy Na pomoc zagro˝onym wybrze˝om Europy W maju 2003 Komisja Europejska opublikuje wnioski do przygotowywanego na wielka skal´ projektu majàcego na celu ochron´ wybrzeÓy w ca≥ej Europie. Zainicjowany w 2001r., budÓetem na 5 mln Euro, ambitny Projekt Eurosion zawiera wyniki badaª z ponad 60 o⁄rodków badawczych w nowych i starych paªstwach cz≥onkowskich UE. E rozja trawi oko∏o 20% linii brzegowej Europy i problem ten narasta. Eksperci przyjmujà, ˝e poch∏anianie làdu przez morze jest do pewnego stopnia naturalnym procesem, który trwa od milionów lat i nie mo˝na go ca∏kowicie kontrolowaç. W niektórych miejscach nieudolne próby odwrócenia tego procesu tylko pogorszy∏y sytuacj´, a szkody spowodowane przez erozj´ stajà si´ coraz wiekszym problemem – zw∏aszcza dla osób mieszkajàcych w pobli˝u morza i utrzymujàcych si´ z dzia∏alnoÊci z nim zwiàzanej. Projekt Eurosion, zarzàdzany przez DG ds. Ârodowiska Komisji Europejskiej i wspierany przez Parlament Europejski, anga˝uje samorzàdy lokalne i krajowe, naukowców, in˝ynierów oraz inne grupy interesariuszy. Wnioski do projektu, przedstawione na konferencji w maju 2004 r., zawierajà konkretne propozycje poprawy zarzàdzania wybrze˝ami w nadchodzàcej dekadzie. WÊród innych osiàgni´ç mo˝na wymieniç baz´ danych wybrze˝y w ca∏ej UE oraz szczegó∏owà analiz´ stosowanych obecnie metod zapobiegania erozji – zarówno tych skutecznych, jak i nieskutecznych. Wielko⁄ç problemu W najgorszym przypadku zniszczenie linii obronnych wybrze˝y mo˝e zagroziç ˝yciu ich mieszkaƒców, gdy˝ sztormy i powodzie mogà zniszczyç osady nadmorskie i pozbawiç ludzi êród∏a dochodu. Badania wykaza∏y, ˝e na niektórych obszarach linie brzegowe cofajà si´ 10-15 metrów rocznie. We Francji, Danii, Hiszpanii i Wielkiej Brytanii zdarza∏y si´ wypadki, gdzie obsuniecie si´ klifów i wydm powodowa∏o zapadanie si´ w morze ca∏ych budynków. Erozja ma negatywny wp∏yw równie˝ na ró˝norodnoÊç biologicznà. Wiele habitatów nabrze˝nych to siedliska ptaków, zwierzàt i roÊlin, ˝yjàcych w specyficznych warunkach Êrodowiskowych, takich jak bagna i moczary, które po zalaniu morskà wodà ul´gajà zniszczeniu. Wszelkie konstrukcje ochronne, np. falochrony, sà cz´sto w takim samym stopniu szkodliwe dla populacji dzikich gatunków. Uszkodzenia linii brzegowej majà tak˝e wymiar ekonomiczny. Utrata pla˝ pozbawia Êrodków do ˝ycia spo∏ecznoÊci, których êród∏em dochodu jest ok. 100 milionów turystów w Europie sp´dzajàcych corocznie wakacje nad morzem, zw∏aszcza w krajach Êródziemnomorskich. Erozja portów i ujÊç rzek ma negatywny wp∏yw na rybo∏ówstwo i pozyskiwanie innych bogactw z morza, zaÊ przeciekanie lub zalewanie wodà morskà terenów rolniczych czyni je bezu˝ytecznymi. Tymczasem wydatki na budowle chroniàce wybrze˝a wzros∏y w ciàgu ostatnich pi´ciu lat o 28% i wynoszà ok. 3,2 miliarda euro. Ponad po∏ow´ pieni´dzy poch∏aniajà du˝e projekty in˝ynieryjne, które zazwyczaj powodujà jedynie przerzucenie szkód na inny odcinek wybrze˝a. Lepsza wspó∏praca pomog∏aby lepiej wykorzystaç publiczne fundusze i zapewniç lepszà ochron´ dla Êrodowiska. Strategia na teraz Cztery lata temu Komisja Europejska przygotowa∏a ogólnà strategi´ europejskà dla Zintegrowanego Zarzàdzania Strefami Nadbrze˝nymi (Integrated Coastal Zone Management -ICZM)1. Jej celem by∏a poprawa koordynacji i zaanga˝owanie wszystkich zainteresowanych, równie˝ lokalnych mieszkaƒców, w podejmowanie decyzji. W 2002 r. UE wezwa∏a paƒstwa cz∏onkowskie do przygotowania w∏asnych strategii zarzàdzania do wiosny 20062 r. Erozja jest równie˝ podstawowym priorytetem w Strategii Tematycznej Dotyczàcej Gleby, którà Komisja przedstawi na wiosn´ 2005. Badania w ramach projektu Eurosion wykaza∏y, ˝e dzia∏alnoÊç cz∏owieka powoduje wi´kszà erozj´ wybrze˝y ni˝ si∏y przyrody. Mimo, i˝ mamy coraz wi´kszà wiedz´ na ten temat, jest ona wcià˝ fragmentaryczna, co cz´sto tworzy mozaik´ niespójnych odpowiedzi. “JeÊli nie zmienimy naszych metod, problem b´dzie narasta∏”, ostrzega ekspert Komisji Birgit Snoeren. Najprawdopodobniej zmiana klimatu spowoduje zwi´kszenie liczby sztormów i podniesienie poziomu mórz. Mimo, ˝e coraz wi´ksza liczba Europejczyków wybiera ˝ycie nad morzem, wielu nie posiada odpowiednich informacji dotyczàcych zagro˝eƒ i problemów z tym zwiàzanych. Eurosion to znaczàcy krok w kierunku ratowania cennego dziedzictwa ❚ Europy – jej wybrze˝y. 1 Komunikat dotyczàcy ICZM: Strategia dla Europy (COM/2000/547). 2 Zalecenie Parlamentu Europejskiego i Rady Europy, 30 maja 2002. Wi´cej informacji Strategia Zintegrowanego Zarzàdzania Strefami Nadbrze˝nymi (Integrated Coastal Zone Management - ICZM) www.europa.eu.int/comm/environment/iczm/ home.htm Projekt Eurosion www.eurosion.org/index.html Strategia Tematyczna Dotyczàca Gleby www.europa.eu.int/comm/environment/soil/ index.htm 11 34ac50_envir_PL_2 12 Maj 2004 8/6/04 Nr 16 10:07 Pagina 12 Przyroda dla Europejczyków > Dost´p do informacji Stymulowanie aktywnoÊci spo∏ecznej Zapewnienie mieszkaªcom Europy dost´pu do informacji na temat ⁄rodowiska to kluczowy priorytet Komisji Europejskiej. Propagowanie wiedzy i zwi´kszanie zaangaÓowania obywateli w podejmowanie decyzji majà podstawowe znaczenie dla ochrony ⁄rodowiska. S po∏eczeƒstwo mo˝e odgrywaç aktywnà rol´ w kszta∏towaniu polityki Êrodowiskowej oraz czynnie dostosowywaç jà do w∏asnych ˝yczeƒ i potrzeb jedynie wtedy, gdy wie jaka jest sytuacja na poziomie lokalnym. JednoczeÊnie, zaanga˝owanie si´ obywateli w strategie Êrodowiskowe, zapewnia ich w∏aÊciwie wdra˝anie oraz osiàgni´cie po˝àdanych wyników. Komisja podj´∏a dzia∏ania zmierzajàce do zapewnienia obywatelom szerokiego dost´pu do informacji. W lutym 2004 r. UE wprowadzi∏a Europejski rejestr emisji zanieczyszczeƒ (European Pollutant Emission Register -EPER). Jest to pierwszy rejestr zanieczyszczeƒ przemys∏owych obejmujàcy ca∏à Europ´. Obejmuje dane z oko∏o 10 000 zak∏adów we wszystkich 15 paƒstwach cz∏onkowskich UE oraz W´gier i Norwegii, ze wskazaniem wytwarzanego zanieczyszczenia. Od roku 2006 EPER b´dzie zawieraç informacje pochodzàce ze wszystkich 25 krajów cz∏onkowskich rozszerzonej Unii. Korzystajàc ze strony internetowej obywatele mogà sprawdziç, jakie zak∏ady istniejà w ich okolicy, jakie zanieczyszczenia wytwarzajà oraz dokonaç porównania z innymi cz´Êciami Europy. Zdobyte informacje u∏atwià im zadawanie bardziej Êwiadomych pytaƒ na temat zmniejszenia zanieczyszczeƒ. Lecz nie jest to jedyna dziedzina, w której Komisja Europejska prowadzi dzia∏ania w celu zapewnienia obywatelom dost´pu do informacji. Kolejnym dobrym przyk∏adem jest ozon przygruntowy. Jego wysokie st´˝enia mogà powodowaç powa˝ne k∏opoty z oddychaniem, szczególnie u chorych na astm´, dzieci i osób starszych. W zesz∏ym roku, podczas goràcego lata, zanotowano rekordowe st´˝enia ozonu, który w po∏àczeniu z udarem cieplnym, uÊmierci∏ wiele osób. Dzi´ki przepisom, które wesz∏y w ˝ycie we wrzeÊniu ubieg∏ego roku, wszelkie bie˝àce informacje na temat st´˝eƒ ozonu muszà byç udost´pnianie spo∏eczeƒstwu za poÊrednictwem mediów, takich jak radio, telewizja czy Internet. JeÊli st´˝enie osiàga tzw. “próg informacyjny” (180 µg/m3), w∏adze majà obowiàzek poinformowaç opini´ publicznà i rozpatrzyç dzia∏ania zapobiegajàce dalszemu wzrostowi, np. ograniczajàc ruch uliczny. W przypadku osiàgni´cia nadmiernych st´˝eƒ (240 µg/m3) – a w∏aÊnie to sta∏o si´ zesz∏ego lata w Austrii, Belgii, Francji, Niemczech, Luksemburgu i Holandii – w∏adze zobowiàzane sà do alarmowania osób szczególnie nara˝onych, by pozosta∏y w domach. Spo∏eczeƒstwo, które otrzymuje na czas informacje o sytuacji ekologicznej, mo˝e podjàç dzia∏ania pozwalajàce na zabezpieczenie si´ przez wp∏ywem szkodliwych substancji. Czas na konsultacje Kolejnym obszarem, gdzie wprowadza si´ skutecznà strategi´ informacyjnà, jest dyrektywa UE dotyczàca jakoÊci wody w kàpieliskach. Od prawie 20 lat spo∏eczeƒstwo mo˝e zapoznaç si´ z jakoÊcià wody w kàpieliskach kurortów ca∏ej Europy. Roczny raport jest szeroko rozpowszechniany w mediach i dost´pny za poÊrednictwem Internetu. Obecnie Komisja wprowadza program, wed∏ug którego w∏adze b´dà dokonywaç oceny najbardziej prawdopodobnych êróde∏ ska˝eƒ oraz przygotowywaç plany zarzàdzania w celu zminimalizowania ryzyka dla kàpiàcych si´. Wszelkie te informacje zostanà udost´pnione spo∏eczeƒstwu. Ponadto b´dà odbywa∏y si´ aktywne konsultacje na temat tworzenia planów zarzàdzania. Istnieje kolejny dobry przyk∏ad korzyÊci p∏ynàcych z informowania i anga˝owania spo∏eczeƒstwa. Katastrofy zak∏adów w takich miejscowoÊciach, jak Seveso we W∏oszech i w Tuluzie we Francji, doprowadzi∏y do stworzenia nowych przepisów majàcych na celu popraw´ bezpieczeƒstwa. W ramach tych dzia∏aƒ przygotowywane sà informacje na temat Êrodków ostro˝noÊci i tego, co nale˝y robiç w razie wypadku; sà one udost´pnianie wszystkim znajdujàcym si´ w strefie zagro˝enia, tak˝e szko∏om, szpitalom i s∏u˝bom ratowniczym. Ponadto ludzie powinni mieç dost´p do raportu o bezpieczeƒstwie operatora zak∏adu przemys∏owego oraz do spisu niebezpiecznych substancji sk∏adowanych w danym zak∏adzie. Obywatele zach´cani sà tak˝e do wyra˝ania opinii podczas sporzàdzania planów budowy czy przebudowy zak∏adów. Krótko mówiàc, informacja i zwi´kszanie poziomu ÊwiadomoÊci spo∏ecznej odgrywajà coraz wi´kszà rol´ w planowaniu i wdra˝aniu dzia∏aƒ majàcych wp∏yw na Êro❚ dowisko. Wi´cej informacji DG ds. Ârodowiska: dost´p do informacji ekologicznych www.europa.eu.int/comm/environment/ aarhus/index.htm baza danych EPER www.eper.cec.eu.int 34ac50_envir_PL_2 8/6/04 10:07 Pagina 13 Przyroda dla Europejczyków Nr 16 Maj 2004 > Odnawialne ród≥a energii Uwolniç potencja∏ technologii ekologicznych Ogromny potencja≥ nowych technologii pozwoli obniÓyç p≥atno⁄ci za energi´ na calym ⁄wiecie i zredukowaç szkody dla ⁄rodowiska. Nowe ród≥a energii, jak np. wodorowe ogniwa paliwowe czy innowacyjne procesy technologiczne, mogà zmieniç nasz sposób Óycia i w duÓym stopniu przyczyniç si´ do tworzenia ekologicznej i zrównowaÓonej przysz≥o⁄ci. W spólnota Europejska ju˝ teraz jest Êwiatowym liderem w dziedzinie najbardziej zaawansowanych odnawialnych êróde∏ energii. Przyk∏adem jest energia wiatru, która, dzi´ki sprzeda˝y eksportowej, obecnie przynosi europejskim firmom miliardy euro. Istnieje jednak wiele przeszkód na drodze nowych wynalazków, nie zawsze mogà one osiàgnàç pe∏ny potencja∏ i staç si´ praktycznymi rozwiàzaniami dla wspó∏czesnych dylematów. Komisja Europejska przedstawi∏a niedawno Plan Dzia∏ania, który ma pomóc nowym technologiom staç si´ cz´Êcià naszego codziennego ˝ycia. Przedstawiajàc Plan Dzia∏ania Technologii Ekologicznych (Environmental Technologies Action Plan - ETAP), Komisarz ds. Ârodowiska Margot Wallström powiedzia∏a: “Jest wiele osób, które majà doskona∏e pomys∏y na nowe technologie w dziedzinie ochrony Êrodowiska. Cz´sto jednak nie mogà znaleêç funduszy na ich opracowanie lub te˝ ich realizacj´ uniemo˝liwia zbyt konserwatywne podejÊcie lub niekorzystna sytuacja rynkowa’. Poprzez Plan Dzia∏ania chcemy zmieniç t´ sytuacj´ i utorowaç drog´ technologiom ekologicznym.” Jednà z najbardziej obiecujàcych nowych technologii, która mo˝e znaczàco zmniejszyç zanieczyszczenia powietrza i pomóc w ochronie zasobów naturalnych sà wodorowe ogniwa paliwowe. W przeciwieƒstwie do paliw kopalnych produktem ubocznym wytwarzanym przez wodór przy generowaniu energii jest woda. Mimo zintensyfikowanych wysi∏ków badawczych naukowcy sà nadal dalecy od stworzenia praktycznych zastoso- waƒ dla tej technologii. W celu skoordynowania wysi∏ków kluczowym elementem Planu Dzia∏ania jest wi´c po∏àczenie wszystkich stron, w tym naukowców, inwestorów i u˝ytkowników. Takie podejÊcie powinno pomóc w prze∏o˝eniu rozwiàzaƒ naukowych na zastosowanie w praktyce. Metoda ta, zwana “platformami technicznymi”, zostanie zastosowana w przypadku ogniw wodorowych i ogniw fotoelektrycznych jeszcze w tym roku, podobne przedsi´wzi´cia planuje si´ dla technologii dostarczania i uzdatniania wody na rok 2005. Wybory konsumentów Ju˝ teraz przy wyborze towarów, mo˝emy wybieraç produkty ekologiczne, na przyk∏ad lodówki zu˝ywajàce mniej energii albo p∏yny do mycia naczyƒ, które mniej szkodzà Êrodowisku. Kluczowym elementem Planu Dzia∏ania jest wyznaczenie ambitnych celów dotyczàcych ekologicznej strony produktów, procesów i us∏ug. Komisja Europejska zapewni kontrol´ autentycznoÊci deklaracji z∏o˝onych przez producentów. Kolejnym wa˝nym zadaniem jest zapewnienie nowym technologiom odpowiedniego wsparcia finansowego tak, aby mog∏y si´ rozwijaç i zaistnieç na rynku. Pod tym wzgl´dem, Komisja Europejska zobowiàzuje si´ do wskazania szeregu mo˝liwoÊci finansowania. W szczególnoÊci zapewni, ˝e zalety ekologiczne nowych produktów i procesów sà uwzgl´dniane przez kredytodawców i inwestorów i ˝e podwy˝szone ryzyko zwiàzane z nowymi technologiami nie dyskryminuje w ˝aden sposób wynalazców i pionierów w otrzymaniu potrzebnego dofinansowania. Dobrym przyk∏adem ukazujàcym jak nowe technologie zmniejszajà oddzia∏ywanie na Êrodowisko i pomagajà w zachowaniu drogocennych zasobów naturalnych sà odnawialne êród∏a energii. UE przewodzi∏a globalnym wysi∏kom majàcym na celu promocj´ jak najszerszego wykorzystania odnawialnych êróde∏ energii i utworzy∏a koalicj´ krajów, które wyrazi∏y zgod´ na wyznaczenie sobie odpowiednich celów w tej dziedzinie. Podczas pierwszej Mi´dzynarodowej Konferencji o Odnawialnych èród∏ach Energii w Bonn (Niemcy), w dniach 1-4 czerwca 2004 r., ministrowie i urz´dnicy z 86 krajów nale˝àcych do Koalicji Johannesburskiej na Rzecz Odnawialnych èróde∏ Energii (Johannesburg Renewable Energy Coalition - JREC) omówià dotychczasowe post´py. Komisja, pe∏niàca funkcj´ sekretarza JREC, og∏osi wyniki analizy wykonalnoÊci nowego mechanizmu finansowania dla odnawialnych êróde∏ energii zwanego Inicjatywà Finansowania D∏ugoterminowego (Patient Capital Initiative). Stworzony z publicznych i prywatnych êróde∏ finansowania, mechanizm ten ma na celu pomoc w finansowaniu nowych technologii w dziedzinie odnawialnych êróde∏ energii. Inicjatywa ta powinna przynieÊç ok. 125-150 milionów euro na okres 3 lat, co z kolei mo˝e przyciàgnàç dalsze inwestycje, generujàc ∏àcznie Êrodki finansowe rz´du oko∏o 600 ❚ milionów euro. Wi´cej informacji strona ETAP http://europa.eu.int/comm/environment/ etap/ 13 34ac50_envir_PL_2 8/6/04 Maj 2004 14 10:07 Nr 16 Pagina 14 Przyroda dla Europejczyków > Europejska etykieta ekologiczna Znak kwiatu – pe∏nia korzyÊci Nowa kampania promujàca eko-etykiety w siedmiu paªstwach cz≥onkowskich UE pomaga konsumentom w wyborze przyjaznych ⁄rodowisku produktów i us≥ug. Jej uwieªczenie nastàpi podczas Europejskiego Tygodnia Kwiatów w padzierniku 2004 r. K ampania Tydzieƒ Kwiatów 2004 jest skierowana zarówno do doros∏ych konsumentów jak i dzieci. Obejmuje wystawy, konkursy i rozpowszechnianie informacji. Bierze w niej udzia∏ siedem krajów: Austria, Belgia, Dania, Francja, W∏ochy, Holandia i Szwecja. Podczas Europejskiego Tygodnia Kwiatów w dniach 18-24 paêdziernika nauczyciele otrzymajà materia∏y edukacyjne w celu zorganizowania w szko∏ach zaj´ç, dzi´ki którym m∏odzi konsumenci b´dà mogli w przysz∏oÊci dokonywaç bardziej Êwiadomych wyborów. Kampania jest wspólnym przedsi´wzi´ciem sprzedawców detalicznych i producentów, konsumentów, grup ekologicznych oraz siedmiu krajowych instytucji rzàdowych. Wydarzenia wspiera Komisja Europejska oraz ministerstwo ds. ochrony Êrodowiska Irlandii i Wielkiej Brytanii. Za ogólnà koordynacj´ odpowiedzialna jest Duƒska Agencja Ochrony Ârodowiska. Ka˝dy z krajów uczestniczàcych posiada krajowego koordy- Siedem powodów popierania produktów oznaczonych eko-etykietà • Sà jednymi z najbardziej przyjaznych dla Êrodowiska produktów na rynku • • • Przesz∏y dok∏adne testy Spe∏niajà szereg specyfikacji dotyczàcych jakoÊci Istnieje 21 grup produktów oznaczonych Kwiatem – to zwi´kszy ÊwiadomoÊç istnienia tej etykiety • Sà sprzedawane w ca∏ej Europie z tym samym oznaczeniem • • Polepszajà opini´ o firmie Zapewniajà firmom przewag´ nad konkurencjà natora projektu, a rodzaj podejmowanych dzia∏aƒ zale˝y od priorytetów lokalnych. “Zaj´cia w szko∏ach b´dà kluczowym elementem programu Tygodnia Kwiatów w Austrii”, mówi krajowy koordynator projektu Martin Büchele. JesteÊmy przekonani, ˝e przedstawienie “Kwiatu” m∏odym ludziom to skuteczny sposób zwi´kszenia ÊwiadomoÊci konsumentów w dziedzinie eko-etykiety.” W pozosta∏ych krajach wydarzenia koncentrujà si´ na sklepach i domach towarowych, dzi´ki reklamie i dzia∏aniach PR. “Wspó∏praca z firmami, które otrzyma∏y znak Kwiatu b´dzie dla nas najwa˝niejszym zadaniem podczas Kampanii”, wyjaÊnia koordynator projektu z Holandii, Maaike Fleur. “Chcemy znaleêç wspólne dzia∏ania, które spowodujà wzrost ÊwiadomoÊci na temat znajomoÊci eko-etykiety zarówno wÊród szerokiej publicznoÊci jak i profesjonalnych konsumentów.” Turystyka, tkaniny, meble i detergenty to czo∏owe produkty holenderskiej kampanii. Wspó≥praca ze sprzedawcami detalicznymi Aby otrzymaç presti˝owy znak Kwiatu, produkty muszà spe∏niç surowe kryteria ekologiczne, które muszà byç spe∏nione w czasie ca∏ego cyklu produkcyjnego i cyklu ˝ycia produktu. Plan obejmuje jak dotàd 21 ró˝nych grup produktów. Do tej pory, ponad 160 firm zdoby∏o prawo umieszczania ekoetykiety na swoich wyrobach i ich liczba ca∏y czas roÊnie. Jako jedne ze swych g∏ównych produktów oznaczonych eko-etykietà W∏ochy wybra∏y zakwaterowanie dla turystów, ale równie˝ meble, materace, ulepszacze gleby; w Danii zaÊ postanowiono wyró˝niç obuwie i ˝arówki. W Szwecji w marcu 2004 r., we wspó∏pracy z najwi´kszymi sieciami sklepów dla majsterkowiczów, zorganizowano kampani´ reklamowà oznaczonych eko-etykietà farb i lakierów. “Podczas ‘Tygodnia Kwiatów’ planujemy tak˝e akcje w najwi´kszych sklepach detalicznych. Nie podj´liÊmy jeszcze ostatecznych decyzji co do eksponowanych produktów. Dni Kwiatów w szko∏ach tak˝e mieszczà si´ w naszych planach”, dodaje koordynator projektu Brita Forsström. We Francji twórcy kampanii wspó∏pracujà z g∏ównymi sieciami detalicznymi, zaÊ w Belgii dzia∏ania reklamowe i PR b´dà skierowane do prasy bran˝owej i prasy ogólnej. Specjalny magazyn kampanii Tygodnia Kwiatów jest dost´pny w formie papierowej i elektronicznej – w Internecie. Druga edycja pojawi si´ w lecie i b´dzie zawieraç opis wydarzeƒ i uczestników, jak równie˝ informacje o oznaczonych eko-etykietà produktach i us∏ugach w ró˝nych paƒstwach UE. ❚ Wi´cej informacji Magazyn informacyjny w kampanii Europejski Tydzieƒ Kwiatów 2004 www.mst.dk/indu/02050100.htm Europejska eko-etykieta www.europa.eu.int/ecolabel www.eco-label.com 34ac50_envir_PL_2 8/6/04 10:08 Pagina 15 Przyroda dla Europejczyków Nr 16 Maj 2004 15 > Rozszerzenie UE © Komisja Europejska Naturalne porty Ba∏tyku W ostatniej serii trzech artyku≥ów na temat dziesi´ciu krajów do≥àczajàcych 1 maja 2004 r. do Unii Europejskiej, Ÿrodowisko dla Europejczyków bada kwestie ekologiczne w trzech krajach nadba≥tyckich: ≤otwie, Estonii i Litwie. P odobnie jak inne nowe paƒstwa cz∏onkowskie UE, kraje nadba∏tyckie tak˝e majà problemy z jakoÊcià wody, kanalizacjà, Êciekami czy zarzàdzaniem odpadami. Mimo to, nadal cechuje je bogactwo gatunków dzikich roÊlin i zwierzàt jak niedêwiedzie i rysie, które w wi´kszoÊci wymar∏y w krajach pi´tnastki. Wszystkie trzy kraje nadba∏tyckie sà Êwiadome potrzeby ochrony tych cennych zasobów naturalnych, jak równie˝ utrzymania stref ochrony przyrody. ≤otwa Jednym z g∏ównych problemów ¸otwy jest jakoÊç wody. Woda pitna w du˝ych miastach zwykle odpowiada standardom, jednak na obszarach wiejskich obraz nie jest tak optymistyczny. Prawie 20% populacji nie korzysta z g∏ównego systemu zaopatrzenia w wod´. Podobne problemy istniejà w sferze oczyszczania Êcieków, jako ˝e 30% populacji nie korzysta z g∏ównego systemu kanalizacyjnego. Przed 2015 r. ¸otwa musi zainwestowaç ponad 500 milionów euro w oczyszczanie Êcieków, a kolejne 500 milionów na popraw´ standardów jakoÊci wody pitnej. Musi tak˝e usprawniç system zarzàdzania odpadami, przede wszystkim poprzez zwi´kszenie iloÊci odpadów powtórnie przetwarzanych. JednoczeÊnie kraj obfituje w gatunki dzikich zwierzàt i roÊlin. Mimo swego niewielkiego rozmiaru ¸otwa mo˝e pochwaliç si´ ponad 12 tys. rzek i prawie 4 tys. jezior i szlaków wodnych. Oko∏o 8,7% terytorium ¸otwy obj´te jest programami przyrody, istniejà tu tak˝e trzy parki narodowe, ponad 200 rezerwatów przyrody i jeden rezerwat biosfery. Estonia Wi´kszoÊç problemów ekologicznych Estonii wynika z faktu, i˝ produkcja energii i przemys∏ chemiczny w tym kraju funkcjonujà na bazie oleju. Olej ∏upkowy to jedno z najbardziej niezwyk∏ych paliw kopalnych, które przy spalaniu wytwarza du˝e iloÊci odpadów i zanieczyszczeƒ. Dwie najwi´ksze elektrownie w kraju wytwarzajà oko∏o 91% energii i korzystajà z oleju ∏upkowego, a prawie wszystkie odpady sta∏e w Estonii pochodzà z jego pozyskiwania, wykorzystania i przetwarzania. W∏adze paƒstwowe wyrazi∏y potrzeb´ zmniejszenia zale˝noÊci Estonii od oleju ∏upkowego, ale b´dzie to trudny proces, zarówno z powodów inwestycyjnych jak i politycznych. Kolejnym problemem jest jakoÊç powietrza, gdzie winowajcà jest cz´Êciowo równie˝ olej ∏upkowy; ponadto Estonia cierpi z powodu kiepskiej jakoÊci wody pitnej, choç woda w rzekach jest zwykle dobrej jakoÊci. Wielu Estoƒczyków na obszarach wiejskich korzysta z w∏asnych studni, które prawdopodobnie sà ska˝one wyciekami z szamb. nuklearnych do innych cz´Êci regionu. Komisja Europejska za˝àda∏a zamkni´cia reaktora do roku 2009. UE wraz z rzàdem Litwy uzgodni∏y wspólny plan zmniejszenia zale˝noÊci tego kraju od energii atomowej oraz zminimalizowania negatywnych skutków, jakie mo˝e wywo∏aç na gospodarce jej zamkni´cie. Du˝y procent mieszkaƒców Litwy, g∏ównie na obszarach wiejskich, nadal nie korzysta z g∏ównego systemu kanalizacji, sieci oczyszczania Êcieków i systemu zaopatrzenia w wod´ pitnà. Choç w ciàgu ostatnich dziesi´ciu lat podj´to w tej dziedzinie du˝e wysi∏ki, jest jeszcze wiele do zrobienia, szczególnie w zakresie inwestycji w nowà infrastruktur´ i podwy˝szania standardów. Kolejnym wyzwaniem jest zarzàdzanie odpadami, gdy˝ kraj musi zamknàç lub zmodernizowaç wszystkie swoje wysypiska i poprawiç wspó∏czynnik odzysku, który obecnie jest bardzo niski i wynosi zaledwie 13% dla ❚ wszystkich odpadów komunalnych. Bardziej pozytywnym aspektem jest fakt, i˝ ponad 10% terytorium Estonii pokrywajà obszary chronione. Wyst´puje tu ryÊ, który obj´ty zosta∏ specjalnym planem zarzàdzania ograniczajàcym polowanie na ten gatunek. Litwa Jednym z g∏ównych wyzwaƒ, przed którymi stoi Litwa, jest elektrownia atomowa Ignalina. Litwa jest jednym z najbardziej uzale˝nionych od wytwarzania energii atomowej krajów na Êwiecie. Co wi´cej, jest eksporterem energii wytwarzanej z paliw Wi´cej informacji DG ds. rozszerzenia www.europa.eu.int/comm/enlargement/ index_en.html Ârodowisko a rozszerzenie www.europa.eu.int/comm/environment/ enlarg/index_en.htm 34ac50_envir_PL_2 16 Maj 2004 8/6/04 Nr 16 10:08 Pagina 16 Przyroda dla Europejczyków KH-AD-04-016-PL-C Miejsce refleksji nad naszà planetà 14 > Zielony Tydzieª 2004 Zmieniamy nasze post´powanie: ⁄wiadomy wybór bardziej «zielonej» Europy to tytu≥ tegorocznego Zielonego Tygodnia w Brukseli, w dniach 1-4 czerwca. Coroczne forum gromadzi szerokie spektrum interesariuszy i pozwala im «my⁄leç g≥o⁄no» o ochronie ⁄rodowiska. P o raz pierwszy Zielony Tydzieƒ 2004 odbywa si´ w rozszerzonej UE. W kwestii podejmowania zdecydowanych dzia∏aƒ w dziedzinie ochrony Êrodowiska spo∏eczeƒstwo w coraz wi´kszym stopniu zwraca si´ do instytucji na poziomie europejskim. JednoczeÊnie, polityka Êrodowiskowa staje si´ coraz bardziej z∏o˝ona. Celem Zielonego Tydgodnia jest ukazanie, i˝ zaanga˝owanie obywateli – zarówno osób fizycznych, jak i cz∏onków organizacji – sta∏o si´ podstawowym elementem rozwoju polityki UE i podejmowania decyzji. Zielony Tydzieƒ ma równie˝ uÊwiadomiç w jaki sposób polityka ekologiczna mo˝e stymulowaç konkurencyjnoÊç i poprawiaç jakoÊç ˝ycia, a tak˝e w jaki sposób ignorowanie kwestii ekologicznych zwi´ksza koszty przemys∏u, spo∏eczeƒstwa i hamuje rozwój. Zielony Tydzieƒ 2004 upami´tni 25 rocznic´ dyrektywy ptasiej: jednego z pierwszych elementów ustawodawstwa ekologicznego UE i kamienia milowego w dziedzinie ochrony przyrody. Tydzieƒ ten jest ponownie zwiàzany ze Âwiatowym Dniem Ârodowiska Narodów Zjednoczonych (5 czerwca); w tym roku tematem przewodnim sà morza. Komisja Europejska od wielu lat prowadzi aktywne dzia∏ania w sferze zrównowa˝onego zarzàdzania Êrodowiskiem morskim. W czwartek 1 czerwca odb´dzie si´ wr´czenie nagród zwyci´zcom w dziedzinie ekologii podczas specjalnej uroczystoÊci przygotowanej w stylu ceremonii wr´czania Oskarów. Poza dorocznymi nagrodami dzieci´cymi, zostanà wr´czone nagrody dla firm europejskich, które dzi´ki swoim produktom, procesom produkcyjnym, zarzàdzaniu lub wspó∏pracy mi´dzynarodowej dzia∏ajà na rzecz zrównowa˝onego rozwoju. Najnowsze propozycje i informacje Teksty tych dokumentów mo˝na znaleêç w > Propozycja dyrektywy o jakoÊci wód s∏odbazie danych EUR-LEX: kich wymagajàcych ochrony lub poprawy w http://europa.eu.int/eur-lex/en/index.html celu ochrony ryb (COM/2004/19 wersja ostateczna) > Komunikat Komisji – Âwiatowy Szczyt Zrównowa˝onego Rozwoju rok póêniej: > Komunikat Komisji – Stymulacja technologii wdra˝anie naszych zobowiàzaƒ na rzecz zrównowa˝onego rozwoju: Plan (COM/2003/829 wersja ostateczna) Dzia∏ania na Rzecz Technologii Ekologicznych dla Unii Europejskiej (COM/2004/38 > Komunikat Komisji nt. wytycznych majàcych wersja ostateczna) na celu zapewnienie paƒstwom cz∏onkowskim pomocy we wdra˝aniu kryteriów poda- > Komunikat Komisji – W kierunku tematycznej strategii rozwoju miejskiego nych w za∏àczniku II do dyrektywy (COM/2004/60) 2003/87/EC ustanawiajàcej plan handlu dopuszczalnymi iloÊciami emisji gazów ciep- > Komunikat Komisji dotyczàcy globalnego larnianych w obr´bie Wspólnoty i zmieniajàmonitoringu Êrodowiska i bezpieczeƒstwa cej dyrektyw´ Rady 96/61/EC o okolicznoÊ(GMES) – OkreÊlenie potencja∏u GMES do ciach zaistnienia si∏y wy˝szej roku 2008 (COM/2004/65 wersja ostateczna) (COM/2003/830 wersja ostateczna) > Zmieniona propozycja przepisów o spedycji > Raport Komisji o wdro˝eniu dyrektywy odpadów (COM/2004/172 wersja ostateczna) 92/43/EEC o zachowaniu naturalnych habi> Raport Komisji dotyczàcy Êrodków tatów oraz dzikiej fauny i flory dzia∏ania, jakimi obecnie dysponuje Wspól(COM/2003/845 wersja ostateczna) nota w zakresie êróde∏ ha∏asu Êrodowisko> Propozycja dyrektywy zmieniajàcej dyrektyw´ wego (COM/2004/160 wersja ostateczna) 94/62/EC o opakowaniach i odpadach opakoWi´cej szczegó∏ów mo˝na znaleêç na stronie waƒ (COM/2004/127 wersja ostateczna) Ârodowisko dla Europejczyków: > Komunikat Komisji – Integracja standardów http://www.europa.eu.int/comm/environment/ ekologicznych ze standaryzacjà europejskà news/efe/documents_en.htm (COM/2004/130 wersja ostateczna) Nastàpi równie˝ wr´czenie nagród Europejskiego Tygodnia MobilnoÊci dla samorzàdów lokalnych promujàcych ekologiczny transport oraz Nagroda Czystego Morza, w ró˝nych sektorach transportu morskiego. W tym roku atmosfera Zielonego Tygodnia udzieli si´ ca∏ej Europie dzi´ki inicjatywie Zielonych Dni, obejmujàcej lokalne wydarzenia w miastach i na wsi. ❚ Wi´cej informacji strona Zielonego Tygodnia www.europa.eu.int/comm/environment/ greenweek/index_en.htm Zielone Dni www.eurosite-nature.org/ rubrique.php3?id_rubrique=32 Nagrody ekologiczne www.eu-environment-awards.org/ environment_awards.asp Program 25-27 maja Konferencja UE o ró˝norodnoÊci biologicznej, Malahide (Dublin), Irlandia. 1-4 czerwca Zielony Tydzieƒ 2004, Bruksela, Belgia. 1-4 czerwca Konferencja o odnawialnych êród∏ach energii, Bonn, Niemcy. 9-11 czerwca Czwarta europejska konferencja o zrównowa˝onych miastach i miasteczkach (Ålborg+10), Ålborg, Dania. 10-13 czerwca Wybory do Parlamentu Europejskiego w rozszerzonej UE. 23-25 czerwca Czwarta paneuropejska konferencja ministrów dotyczàca Êrodowiska i zdrowia, Budapeszt, W´gry. 28-29 czerwca Rada ekologiczna, Luksemburg. 29 czerwca Dzieƒ Dunaju: Austria, BoÊnia i Hercegowina, Bu∏garia, Chorwacja, Czechy, Niemcy, W´gry, Mo∏dawia, Rumunia, S∏owacja, S∏owenia, Serbia i Czarnogóra, Ukraina. 16-22 wrzeÊnia Tydzieƒ MobilnoÊci w rozszerzonej Unii.
