Rada Rzeczników Patentowych Szkół Wyższych

Rada Rzeczników Patentowych Szkół WyŜszych
Jak widać na pokazanym przeźroczu Rada Rzeczników Patentowych Szkół WyŜszych jest juŜ
„osobą dorosłą”, z prawie 20-letnią historią.
Została powołana do Ŝycia decyzją Ministra Jacka Fisiaka –z dnia 2 maja 1989 – podjętą
z inicjatywy działających w szkolnictwie wyŜszym rzeczników patentowych, na wniosek
Departamentu Badań Naukowych MEN, jako organ doradczy i opiniodawczy dla tegoŜ
Departamentu w sprawach dot. działalności uczelni w zakresie wynalazczości i ochrony
własności intelektualnej, kształcenia studentów i doskonalenia kadr naukowych w tym
zakresie. Pracami Rady kierowało Prezydium powołane przez Ministra Edukacji Narodowej,
na czele z Przewodniczącym Rady.
Pierwszym Przewodniczącym Rady był kierownik Ośrodka Badań i Ochrony
Patentowej Oddziału PAN i Szkół WyŜszych m. Poznania - mgr inŜ. Zygmunt Wachowski, a
od października tego samego roku, na skutek śmierci kol. Wachowskiego, funkcję tę przejął
mgr inŜ. Wojciech Bałczewski – kierujący Ośrodkiem Wynalazczości w Politechnice
Łódzkiej. Od samego początku funkcję Sekretarza Rady pełniła obecna Pani Prezes Urzędu
Patentowego RP, a wówczas kierownik Ośrodka Innowacji i Wynalazczości w Politechnice
Świętokrzyskiej - Pani Alicja Adamczak (tu na ekranie akt powołujący ją na sekretarza, po
czym powrót do winiety głównej).
W bardzo krótkim czasie okazało się, Ŝe rola Rady jako opiniodawcy i doradcy w
sprawach własności intelektualnej – jest daleko niewystarczająca. Zmiany społeczne i
gospodarcze wymusiły podejmowanie róŜnego rodzaju działań merytorycznych, które
rzecznicy patentowi szkół wyŜszych starali się realizować w ramach działającego od roku
1989 Stowarzyszenia Rzeczników Patentowych jako jego odrębny Oddział.
Po powstaniu samorządu zawodowego rzeczników patentowych (1993r) rozwiązaliśmy
Oddział Szkół WyŜszych SRP a istniejąca cały czas przy MEN Rada Rzeczników
Patentowych Szkół WyŜszych, przekształciła się w 1997 roku w Stowarzyszenie o tej samej
nazwie. W tej formie organizacyjnej działamy aktywnie do dnia dzisiejszego. Funkcję Prezesa
Rady pełni aktualnie Pani Renata Zawadzka – rzecznik patentowy Politechniki Szczecińskiej
(jednocześnie członek Krajowej Rady Polskiej Izby Rzeczników Patentowych – organu
wykonawczego samorządu rzeczników patentowych). Podkreślić naleŜy, Ŝe mimo
kilkakrotnych zmian we władzach Rady jej duszą, inicjatorem i współrealizatorem niemal
wszystkich podejmowanych przez Radę działań była i jest Pani Alicja Adamczak pełniąca w
Zarządzie niezmiennie funkcję viceprzewodniczącej. NiezaleŜnie od pełnionych stanowisk
zawodowych, obecna Prezes UP od samego początku czynnie uczestniczy w pracach na rzecz
zaktywizowania innowacyjnych działań środowisk naukowych i prawnej ochrony rezultatów
tych działań oraz kształcenia w tych dziedzinach przyszłych uczestników Ŝycia naukowego i
gospodarczego w Polsce. W duŜej mierze niewątpliwie dlatego, Ŝe wyrosła ze środowiska
akademickiego i dalej w nim w ograniczonym zakresie działając znakomicie czuje i rozumie
jego potrzeby. Czego najlepszym dowodem min. dzisiejsza konferencja, zorganizowana przy
Jej walnym udziale.
W 20- minutowej informacji nie sposób przedstawić wszystkich dokonań Rady na przestrzeni
18 lat jej istnienia.
Niech pewną ilustracje stanowią następujące dane:
1. Zorganizowano blisko 40 jedno- i kilku- dniowych seminariów edukacyjno-dyskusyjnych
dla rzeczników patentowych szkół wyŜszych, które z biegiem lat uznane zostały w
środowisku za tak wartościowe merytorycznie, Ŝe uczestniczą w nich takŜe rzecznicy
patentowi działający na rzecz gospodarki. Szczególne znaczenie zyskały seminaria
rzeczników patentowych organizowane od 25 lat w Cedzynie k/Kielc, zwane Ŝartobliwie w
środowisku Akademią Cedzyńską. Początkowo organizowane były samodzielnie przez
Radę z finansowym wsparciem Ministerstwa, z biegiem czasu współorganizatorami stało
się wiele organizacji i instytucji, zapraszanych przez Radę do współtworzenia tego
„dzieła”. Zakres tematyczny seminariów, wysokie kwalifikacje wykładowców – z kraju i
zza granicy, oraz przyjęte formy pracy sprawiły, Ŝe Cedzyna jest nie tylko miejscem
fachowych spotkań rzeczników patentowych z całego kraju, ale takŜe platformą dyskusji
naukowych nad modelem prawa własności intelektualnej, w tym przemysłowej.
2. Rezultatem seminariów, poza podniesieniem kwalifikacji zawodowych rzeczników
patentowych, są wydawane od 1991 roku Zeszyty „Wynalazczość i Ochrona Własności
Intelektualnej” zawierające wygłoszone tam wykłady – do dziś ukazało się 29 zeszytów,
będących prawdziwą skarbnicą wiedzy nie tylko z zakresu krajowego i europejskiego
prawa własności intelektualnej, ale takŜe z pokrewnych dziedzin prawa (cywilnego,
gospodarczego) jak równieŜ …..rzucamy na ekran okładkę Zeszytu np. Biuletyn nr 4
albo5, 8, 13, 16, 24, 28
3. Zeszyty te, to nie jedyna nasza działalność publikacyjno-edukacyjna. Mając na uwadze
potrzeby środowiska, na rzecz którego działają członkowie Rady, wydane zostały trzy
publikacje skryptowe: dwie przybliŜające znaczenie informacji patentowej i badań
patentowych – niezbędnych instrumentów pracy naukowo-badawczej i jedna poświęcona
zagadnieniom prawa autorskiego w szkołach wyŜszych ( tu rzucić na ekran 3 okładki).
Skrypty rozesłane zostały przez MEN do wszystkich podległych mu szkół wyŜszych. Rada
była takŜe współwydawcą dwóch słowników terminów z zakresu wynalazczości i
własności przemysłowej: czterojęzycznego (polsko -, angielski, francuski, niemiecki) i
trzytomowego, znacznie rozbudowanego odrębnego dla kaŜdego z tych języków. (na
ekran rzucamy okładki)
4. Rolę edukacyjną i popularyzatorską pełni takŜe utworzona przez Radę w roku 2000 na
serwerze Trójmiejskiej Akademickiej Sieci Komputerowej TASK w Politechnice
Gdańskiej strona internetowa PATENTMEN, prowadzona dotychczas całkowicie
społecznie przez rzeczników patentowych szkół wyŜszych (na ekran wrzucamy stronę
tytułową). Witryna ta, przeznaczona przede wszystkim dla pracowników i studentów szkół
wyŜszych, zawiera podstawowe informacje z dziedzin: własność przemysłowa, prawo
autorskie, informacja patentowa, działalność innowacyjna a takŜe linki odsyłające do
organizacji i instytucji działających w zakresie własności intelektualnej. Wiemy, Ŝe z
prezentowanej tam wiedzy korzystają nie tylko studenci ale takŜe uczestnicy Ŝycia
gospodarczego.
Aktualnie mamy problem z aktualizowaniem tej strony. Przepisy prawne z dziedzin,
których witryna dotyczy, zmieniają się w dość szybkim tempie min. ze względu na proces
dostosowywania prawa do prawa europejskiego i jej dalsze prowadzenia siłami
społecznymi staje się bardzo trudne.
5. Przedstawiając dokonania Rady wspomnieć naleŜy o organizowanych przez nią w latach
90-tych dla rzeczników patentowych szkół wyŜszych, zagranicznych wyjazdach
specjalistycznych do instytucji i ośrodków europejskich, przygotowujących nas do
prowadzenia działalności zawodowej po przyjęciu Polski do Unii Europejskiej.
Slajd z wyjazdami
6.
Na koniec chciałybyśmy przedstawić działania Rady w zakresie, którego dotyczy
dzisiejsza konferencja, a mianowicie upowszechniania wiedzy o własności intelektualnej
w uniwersytetach.
Problematyka ta winna być rozpatrywana w dwóch aspektach:
1/. podnoszenia świadomości pracowników nauki w sprawach z zakresu własności
intelektualnej w szczególności dotyczącej zasad bezpiecznego korzystania z cudzego
dorobku intelektualnego, poszanowania praw osób trzecich ale takŜe zasad ochrony
własnej działalności twórczej;
2/. przekazanie studentom przynajmniej podstawowej wiedzy w powyŜej określonym
zakresie.
Pierwszy - realizowany jest indywidualnie przez członków Rady poprzez
organizowanie seminariów i konferencji na terenie swoich Uczelni oraz zamieszczanie
publikacji w periodykach uczelnianych. Np. W Politechnice Opolskiej wydawana jest w
ramach Zeszytów Naukowych seria „Własność Intelektualna” której redaktorem jest p.
Wiesława Surmiak – rzecznik patentowy Politechniki, oczywiście członek Rady.
Ten drugi aspekt to starania Rady o wprowadzanie problematyki własności
intelektualnej do programów nauczania. I tu historia jest dość długa.
Od samego początku istnienia Rady jednym z jej priorytetów była sprawa
kształcenia studentów dziedzinie własności, wówczas jeszcze głównie przemysłowej tzn.
dotyczącej ochrony prawnej rozwiązań technicznych. W latach 70-tych zajęcia takie były
prowadzone we wszystkich waŜniejszych uczelniach technicznych i przyrodniczych
najczęściej w wymiarze 16-godzinnym lub wyŜszym. Niestety burzliwe czasy lat 80-tych,
a potem reformy szkolnictwa z lat 90-tych doprowadziły w wielu uczelniach do likwidacji
zajęć z zakresu własności intelektualnej. Rada próbowała przeciwdziałać tym
niekorzystnym trendom i kilkakrotnie podejmowała starania mające na celu
wprowadzenie wykładów do minimów programowych. W latach 1997-1998 Rada - z
akceptacją MEN - powołała zespół, który przygotował - całkowicie społeczniepropozycje ramowych programów nauczania przedmiotu „Ochrona Własności
Intelektualnej” dla róŜnych typów szkół wyŜszych i róŜnych rodzajów studiów. Zostały
one przekazane Radzie Programowej przy MEN, która wprowadziła problematykę
własności intelektualnej do minimów programowych.
W roku 2005 kolejny raz członkowie Rady opracowali we współpracy z Urzędem
Patentowym RP ramowy program wykładów z przedmiotu „Ochrona własności
intelektualnej” dla wszystkich kierunków studiów, który przez Ministerstwo Edukacji i
Nauki został rozesłany do wszystkich szkół wyŜszych z propozycją ich wykorzystania. Z
rezultatem kiepskim, bo nadal w większości uczelni zajęć z tego zakresu się nie prowadzi
(pomijam kierunki prawnicze, bo tam oczywiście są to odrębne przedmioty) (jak dostane
od Dąbrowskiej informacje to tu się jeszcze powie gdzie są a gdzie nie ma takich
wykładów.)
Cieszy nas bardzo decyzja Ministerstwa wprowadzająca problematykę własności
intelektualnej do programu studiów. Martwi, Ŝe w opublikowanych na stronie
Ministerstwa minimach programowych jest jedynie zachęta do wprowadzania takich
zajęć- bez obliga- i to w jednym „worku” z bhp i ergonomią. JeŜeli ma być to – jak niosą
słuchy - przedmiot wykładany w wymiarze 4 godzinnym na I roku studiów, obok zajęć
bibliotecznych, bhp i ergonomii to chyba nie spełnią one w Ŝadnym stopniu swojej funkcji
edukacyjnej. UwaŜamy, Ŝe o własności intelektualnej moŜna mówić ze studentami 3 albo
lepiej 4 roku studiów, kiedy moŜna w oparciu o konkretne przykłady z ich własnej
praktyki przedstawić podstawowe zasady poruszania się w świecie własności
intelektualnej.
Widzimy takŜe pilną potrzebę rozwiązania problemu fachowej kadry zarówno dla
prowadzenia zajęć ze studentami jak i dla obsługi pracowników tworzących innowacje.
W kaŜdej szkole wyŜszej winien być zaangaŜowany co najmniej jeden rzecznik
patentowy, najlepiej na pełnym etacie, gdyŜ to zapewnia jego dostępność dla
zainteresowanych pracowników i studentów. Ponadto jednak, jednostki organizacyjne
takie jak katedry i instytuty, prowadzące badania stosowane, zwłaszcza zatrudniające
liczną kadrę naukową, winny dysponować co najmniej jedną osobą przygotowaną do
fachowego prowadzenia badań patentowych. JeŜeli realizowane w uczelniach prace
badawcze maja przynosić rozwiązania innowacyjne, na co aktualnie kładzie się tak duŜy
nacisk, to bezwzględnie kaŜda taka praca winna rozpoczynać się od ustalenia stanu
techniki a kończyć ustaleniem zdolności patentowej rezultatu pracy przy czym jak
wiadomo najszybszym źródłem wszelkiej informacji technicznej jest właśnie literatura
patentowa, dostępna juŜ dziś praktycznie ze wszystkich liczących się krajów świata. śeby
jednak móc skorzystać z tej niebywałej skarbnicy wiedzy (w bazie Europejskiego Urzędu
Patentowego jest juŜ zgromadzonych prawie 45 milionów opisów patentowych) trzeba
umieć fachowo poruszać się zarówno w bazach gromadzących literaturę patentową jak i
między nimi oraz wiedzieć jak naleŜy korzystać z zawartych tam informacji.
Nie mogę zakończyć tego wystąpienia bez szczególnego zwrócenia się do obecnych
na sali przedstawicieli Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa WyŜszego. Nie ulega
wątpliwości, Ŝe większość dokonań Rady, tych o których tu była mowa i tych, które ze
względu na ograniczony czas pominięto, nie zostałaby zrealizowana bez pomocy i
wsparcia ze strony Ministerstwa przez cały 18 letni okres naszego istnienia. Lista naszych
dobrodziejów jest tak długa, Ŝe niestety nie mogę w tej chwili wymieniać poszczególnych
nazwisk. Mamy jednak zarówno w annałach naszego Stowarzyszenia jak i we wdzięcznej
pamięci dowody wielkiej Ŝyczliwości dyrektorów departamentów, ich zastępców i
szeregowych pracowników, którzy starali się nam zawsze pomagać w realizacji naszych
planów. Dziękujemy i prosimy o dalsze wspieranie naszej działalności.
Myślę, Ŝe wieloletnie doświadczenia członów Rady (większość rzeczników
patentowych w szkołach wyŜszych ma długi staŜ zawodowy) mogą być przydatne
Ministerstwu w przygotowywaniu nowych form kształcenia i wspierania działań na rzecz
podnoszenia innowacyjności w szkolnictwie wyŜszym. I gotowość takiej współpracy
deklarujemy.