Live Sound 2007-04.indd - WAF

PROFIL PRODUKTU
WAF Orfeusz 206
Michał Lewandowski
Raz na jakiś czas
spotykamy się
z urządzeniem
niezwykłym,
nowatorskim
i wtedy
przyglądamy
mu się uważniej
46 Live Sound Polska lipiec/sierpień 2007
Procesor efektów przestrzennych
ranża studyjna i estradowa wydaje się być nieustannie zmieniającym się kalejdoskopem rozwiązań
technicznych. Co chwila dowiadujemy się
o nowym interfejsie, procesorze, mikrofonie czy wzmacniaczu, ale tak naprawdę
trzeba sobie szczerze powiedzieć: to ciągle tylko interfejsy, wzmacniacze, procesory czy mikrofony. Ktoś już je kiedyś wynalazł, a teraz widzimy tylko ich kolejne
wersje. Raz na jakiś czas spotykamy się
jednak z urządzeniem niezwykłym, nowatorskim i wtedy przyglądamy mu się
uważniej. Jeszcze rzadziej zdarza się, że
takie novum jest pochodzenia polskiego.
Tym razem tak właśnie jest – firma WAF
(Wrocław Audio Force) stworzyła dość
niezwykły procesor o nazwie użyczonej
przez trackiego śpiewaka, który jako największy ze śmiertelnych muzyków ponoć
swą grą potrafił oczarować samą naturę.
Czy oczaruje również nas?
B
OPIS URZĄDZENIA
Symbol cyfrowy 206 w nazwie Orfeusza
należy odnieść do ilości wejść i wyjść. Orfeusz 206 posiada bowiem dwa wejścia
i sześć wyjść. Oba wejścia częściej należy traktować jako wejściową parę stereo,
natomiast sześć wyjść może być użytkowane na wiele sposobów. Urządzenie ma
postać typowej jednostki rak 1U z wbudowanym na stałe zasilaczem. Front urządzenia pozbawiony jest jakichkolwiek regulatorów poza włącznikiem i selektorem
presetów zapisanych w pamięci Orfeusza.
Trzy niebieskie diody wskazują aktywny preset.
Tył urządzenia to osiem gniazd TRS
1/4”. Dwa spośród nich to wejścia, a pozostałe sześć to wyjścia. Sercem systemu
Orfeusz jest procesor DSP, którego zadaniem jest rozdział sygnału wejściowego
na sześć niezależnych kanałów. Wynikiem
tego podziału możemy otrzymać sygnał
stereofoniczny, jak również wielokanałowy, co wiąże się bezpośrednio z dwoma
zasadniczymi trybami pracy: Stereo Mode
oraz Spatial Mode (tryb przestrzenny).
TRYB SPATIAL
Tryb Spatial przeznaczony jest do kreowania przestrzeni z sygnałów monofonicznych lub stereofonicznego. Do osiągnięcia efektu kreowania przestrzeni
wymagane jest podłączenie co najmniej
czterech zestawów głośnikowych. Zanim
jednak zaczniemy tworzyć wirtualną
przestrzeń, musimy ją również wirtualnie określić. Z pomocą edytora pomieszczeń rysujemy po prostu zarysy wirtualnego obiektu oraz umieszczamy w nim
elementy będące przeszkodami: meble,
załamania powierzchni, elementy budowlane, itp. Rysunek jest dwuwymiarowy
i do jego stworzenia nie trzeba specjalnych talentów architektonicznych, a jedynym ograniczeniem są wymiary wirtualnego pomieszczenia – maksymalna
długość ściany nie może przekraczać
30 metrów. W tak określonym pomieszczeniu dysponujemy okręgiem, na obwodzie którego rozlokowano sześć wirtualnych głośników. W przypadku gdy
użyjemy tylko czterech fizycznych głośników, dwa pozostałe musimy dezaktywować. Resztę porządkujemy przypisując
im zgodnie z ruchem wskazówek zegara
kolejne numery.
Kolejnym etapem jest uproszczona kalibracja fizycznie zainstalowanych zestawów – z każdego z nich generowany jest
szum i za pomocą suwaka dobieramy właściwy poziom głośności tak, aby wyrównać dobiegające do nas sygnały akustyczne (z pomocą miernika SPL). Teoretycznie
każdy z zestawów podłączonych do Orfeusza może być inny, jednak zalecane jest,
aby w systemie pracowały identyczne zestawy, co zresztą jest regułą w realizacjach dźwięku dookolnego.
Kiedy czynności przygotowawcze mamy
za sobą, uruchamiamy połączenie między oprogramowaniem Orfeusza a fizyczną jednostką poleceniem Connect. Od tej
chwili Orfeusz zaczyna kreować wirtualną przestrzeń na kolejne cztery sposoby. Pierwszy z nich – Panning Only – to
symulacja przestrzeni tworzonej przez
dwa źródła. W tym trybie możliwe jest
dowolne umiejscowienie w przestrzeni
(po okręgu) obu źródeł i słuchacza. Tryb
Free Field to symulacja niczym nie ograniczanej przestrzeni akustycznej – możemy
Okno kreowania automatycznego ruchu dźwięku oraz edytor trajektorii.
umiejscawiać źródła oraz słuchacza w dowolnym punkcie przestrzeni. Symulacja
ta uwzględnia również zjawiska uboczne jakie towarzyszą przemieszczaniu się
źródeł. Motion Optimized jest emulacją
środowiska akustycznego z uwzględnieniem jego fizycznych cech (tworzywo
ścian, podłóg i sufitów wybierane przez
użytkownika). Symulacja ta, w przypadku
poruszających się źródeł, nie wprowadza
żadnych ubocznych efektów związanych
z ruchem. Tryb Space Optimized działa
podobnie, z tym że nacisk położono na
dokładność odwzorowania w symulacji
akustyki pomieszczenia.
W uformowaną wirtualnie przestrzeń
wprowadzamy sygnał, np. stereofoniczny, który możemy poddać obróbce. Pierwszym procesem, na który napotkamy, jest
dwukanałowy korektor, który umożliwia
przeprowadzenie korekcji w każdym z kanałów z użyciem filtrów półkowych (high,
low) oraz dwóch filtrów wycinająco-podbijających. Operacji filtrowania dokonujemy kręcąc wirtualnymi gałkami (nie
ma możliwości modyfikowania krzywej
komputerową myszką, nie ma również
fabrycznych presetów). Następnie sygnał
trafia do dwóch bloków efektów modulacyjnych. W każdym z kanałów możemy
lipiec/sierpień 2007 Live Sound Polska 47
PROFIL PRODUKTU
uruchomić jeden z trzech efektów: flanger, wibrato lub chorus. Efekty mają typowe dla siebie regulatory, a określone
przez użytkownika ustawienia można zapisać w postaci presetów. Oba bloki efektowe mogą pracować niezależnie, jak również można je połączyć w moduł stereo
– wówczas wystarczą operacje na jednym
z modułów.
TROCHĘ RUCHU
Spatial Effects stanowią część kontrolną dla efektów modulacyjnych. W sekcji
tej decydujemy, który z efektów (flanger,
wibrato, chorus, EQ), w każdym z obu
kanałów wejściowych będzie sterowany przez krzywe trajektorii. Decydujemy również o tym, który z parametrów
pracy efektów będzie przez te krzywe
kontrolowany. Dla zrozumienia działania tego bloku wystarczy wyobrazić
sobie okrąg, po którym porusza się źródło sygnału i słuchacza, który znajduje
się w okręgu (niekoniecznie w centrum).
Oprogramowanie Orfeusza 206 umożliwia związanie parametrów ruchu źródła
(np. kierunku z jakiego napływa dźwięk,
odległości od źródła, prędkości poruszania się) z wybranym parametrem efektu, np. prędkością efektu wibrato. Jeśli
więc powiążemy prędkość wibrato z odległością od źródła, to prędkość ta będzie wzrastać w miarę zbliżania się do
źródła, a malała wraz ze zwiększaniem
odległości. Każdy parametr pracy efektu możemy oddać pod kontrolę innego
składnika ruchu, a więc np. kierunek
(Azimuth) steruje prędkością chorusa,
odległość (Distance) głębokością efektu, itd. Warto tu również wspomnieć, że
kontroli trajektorią podlegają też oba
korektory EQ i wszystkie parametry ich
pracy: częstotliwość, tłumienie/podbicie i dobroć.
Trajektorie to po prostu dwuwymiarowe
kształty – trasy, po których poruszają się
źródła dźwięku. Mogą one być rysowane
„od ręki”, poprzez przesuwanie wirtualnego źródła myszą bądź dżojstikiem i zapisywanie tej trajektorii wewnątrz oprogramowania Orfeusza, czemu służy Trajectory
Editor (zapamięta on nie tylko kierunki poruszania, ale i wszystkie prędkości zaistniałe w czasie). Zapisane w ten sposób trajektorie mogą zostać odtworzone w czasie
realnym lub przy pomocy kolejnego elementu – Trajectory Playlist (zapętlone w całości
bądź w dowolnych fragmentach lub w uporządkowanych sekwencjach).
48 Live Sound Polska lipiec/sierpień 2007
Blok efektów Orfeusza.
Korektory graficzne stosowane w odniesieniu do sygnałów wejściowych.
Do tworzenia trajektorii można również wykorzystać moduł Auto Move, automatycznie tworzący piękne, głównie
symetryczne trajektorie (elipsy, okręgi, gwiazdy, spirale, itp.). Dla każdego
z dwóch źródeł i słuchacza możemy określi pięć różnych trajektorii, zdecydować
o kierunku obiegu i prędkości. W przypadku słuchacza mamy dodatkowy parametr Spin, czyli obrót wokół własnej
osi. Możliwości modułów Trajectory Editor i Auto Move można połączyć, i zarejestrować ruchy po trajektoriach wygenerowanych przez Auto Move. Jeśli jeszcze
komuś mało, może ręcznie modyfikować
trasy automatycznych krzywych.
Wszystkie opisane wyżej manipulacje
odbywają się pod nadzorem komputera
połączonego z Orfeuszem kablem USB.
Jeśli wykreowana rzeczywistość akustyczna wraz z zaplanowanymi efektami przestrzennymi nas satysfakcjonuje, możemy
ją zapisać i wyeksportować do pamięci Orfeusza do jednej z trzech wolnych komórek pamięci. Następnie urządzenie można
uruchomić już samodzielnie z użyciem zapamiętanych ustawień.
STEREO MODE
Stereo Mode to druga twarz Orfeusza,
bardziej przypominająca typowy procesor
głośnikowy. Orfeusz oferuje możliwość
tworzenia w pełni kontrolowanych sys-
temów pełnopasmowych (maksymalnie
sześciu) lub kombinacji systemów jedno,
dwu i trójdrożnych. Przy użyciu większej
ilości jednostek Orefusza można nadzorować pracę nawet bardzo skomplikowanych systemów. Na wejściu trybu stereo
funkcjonują trzy tercjowe korektory graficzne z precyzyjnie działającym regulatorem Gain oraz wskaźnikiem wysterowania. Sygnał przed wejściem w procesy
EQ może zostać poddany opóźnieniu niezależnemu w każdym z kanałów, zapewniając tym samym właściwą korelację
czasową.
Przejrzystość oprogramowania trybu
Stereo Mode jest wzorcowa. Dysponujemy
wygodnym oknem Stereo Setup, w którym kreujemy system posługując się trzema wejściami (dwa niezależne mono lub
jedno stereo) i sześcioma wyjściami. Korzystając z predefiniowanych systemów
jedno, dwu i trójdrożnych łączymy wejścia
i wyjścia za pomocą wirtualnych kabli.
Moduł pojedynczego systemu zbudowany
jest z bloku zwrotnicy oraz czteropasmowej korekcji półkowej i szczytowo-dołkowej. Nic więc nie stoi na przeszkodzie, aby
w prosty sposób dokonać zmian w częstotliwości podziału czy odcięcia oraz skompensować proporcje między podzakresami. Działanie algorytmów odbywa się
w czasie realnym, więc kontrola słuchowa czy mierzona na bieżąco jest sprawą
Tryb Spatial
przeznaczony jest
do kreowania
przestrzeni
z sygnałów
monofonicznych lub
stereofonicznego
oczywistą. Regulacji w korektorach możemy dokonywać wyłącznie kręcąc wirtualnymi gałkami. Tu ewidentnie brak zaczepów na grafie do operacji myszą.
Bloki zwrotnic to świetnie rozwiązane
panele, w których możemy wybierać między charakterystykami filtrów (Butterworth, Linkwitz-Riley), rzędami filtrów
(od 6 dB/okt aż do 48 db/okt i to odrębnie
dla obu skrajów regulowanego zakresu)
oraz decydować o polaryzacji (odwróceniu w fazie). Bloki systemów trójdrożnych
wyposażono dodatkowo w opcje wyrównywania czasowego i poziomów każdego
z podzakresów. Posługując się komórkami pamięci Orfeusza można przechować
w niej przygotowane presety na potrzeby
konkretnych instalacji scenicznych.
W PRAKTYCE
Okno konfiguracji ustawienia głośników.
Wykorzystanie trybu stereo, jako oczywiste i najprostsze w realizacji, zostało
sprawdzone podczas klubowego koncertu
z użyciem trójdrożnego systemu FOH. Stosowane do tej pory zwrotnice i korektory
sprzętowe zastąpiono Orfeuszem, który
w tej roli sprawdził się wzorowo. Mam tu
na myśli nie tylko możliwości wpływu na
brzmienie systemu, ale również szybkość
i prostotę instalacji i konfiguracji.
Pozostałych zastosowań Orefusza może
być tak wiele, że testy każdej z nich trwałyby rok. Ja urządziłem prezentację audio
zachowań akustycznych dla kontrahenta,
który zażyczył sobie usłyszeć jak brzmieć
będzie jego nieistniejące jeszcze pomieszczenie. Wirtualnie więc przemieszczaliśmy się w nieistniejącym lokalu i słuchaliśmy w nim muzyki, zastanawiając
się nad ewentualnymi zmianami, których część da się zasymulować. Trudno
o bardziej przekonujący projekt. Niczego
lipiec/sierpień 2007 Live Sound Polska 49
PROFIL PRODUKTU
Regulacja sygnałów wyjściowych
z uwzględnieniem różnych opóźnień.
nie musiałem technicznie tłumaczyć, bo
wszystko było słychać.
Drugim sposobem na zweryfikowanie
przydatności Orfeusza 206 była próba
przestrzennej realizacji dźwięku do nagranego koncertu, w stosunku do którego nie planowano dźwięku surround. Nie
posiadając zatem miksu dookolnego mogliśmy w szybki i łatwy sposób zasymulować odbiór dookolny, i wysnuć wnioski
co do przyszłych realizacji scenicznych
w tym miejscu. Podjąłem również próbę
instalacji Orfeusza w klubie do obsługi dyskoteki. Zamiarem było oczywiście
wypróbowanie zdolności epatowania
publiczności efektami przestrzennymi.
Trzeba jednak przyznać, że w przypadku dyskoteki to akurat zastosowanie nie
wypada najlepiej. Ale nie tu widzę główny obszar zastosowania trybu Spatial,
a przede wszystkim w teatrach, gdzie
coraz częściej stosuje się tego typu efekty. Do tej pory ich realizacja wymagała zaangażowania dużej ilości drogiego
sprzętu. Obecnie zaś takie urządzenie jak
Orfeusz może zastąpić drogie konsolety
cyfrowe wyposażone w panoramowanie
dookolne, bijąc je na głowę możliwościami programowania i modulacji efektów.
Uzyskane efekty są naprawdę spektakularne i niezwykłe.
Reszta zastosowań Orfeusza może wypełnić bardzo długą listę. Oprócz zastosowań koncertowych i teatralnych procesor może pracować w przedstawieniach
typu „światło i dźwięk”, gdzie doskonale
można zgrać „podróż dźwięku” z muzyką
i narracją, zwłaszcza, że najnowsza wersja oprogramowania Orfeusza przewiduje synchronizację MIDI. Orfeusza widzę
również w studiu zajmującym się tworzeniem muzyki do filmów i gier, gdzie
w szybki sposób, bez potrzeby miksu surround, można planować efekty wielokanałowe. Orfeusz to też nie lada gratka
dla sceny techno i muzyki elektronicznej. Wszak oba te gatunki kładą nacisk
również na formę dźwięku i częstokroć
od wrażeń tego typu zależy pozytywny
odbiór całej reszty.
PODSUMOWANIE
Konfiguracja Orfeusza w trybie stereo, kiedy
możne pracować jako klasyczna zwrotnica.
50 Live Sound Polska lipiec/sierpień 2007
Orfeusz to produkt nowy i ciągle jeszcze
ulepszany. Już dziś jednak stanowi dzieło
skończone i bez wątpienia nowatorskie.
W trybie Stereo to sprawne i proste w obsłudze narzędzie sceniczne. Wykorzystanie trybu Spatial w dużej zaś mierze zależeć będzie od świadomości użytkownika
Dane techniczne:
Wejścia: 2 x TRS 1/4” (symetryczne/
niesymetryczne).
Wyjścia: 6 x TRS 1/4” (symetryczne/
niesymetryczne).
Maksymalny poziom: wejście 9 dBu;
wyjście 6 dBu.
Impedancja: wejście 9 kΩ; wyjście 50 Ω.
Odpowiedź częstotliwościowa:
20 Hz-20 kHz (±0,05 dB).
Odstęp od szumów: 101 dB
(nieważona @ 997 Hz).
Przesłuchy: < ‒95 dB (20 Hz-20 kHz).
Współpraca z komputerem: USB 2.0.
Wymiary: rak 1U (głębokość 216 mm).
Waga: 2,8 kg.
Zasilanie: 100-240 V (50-60 Hz).
Pobór mocy: < 15 W.
Temperatura działania: 0 °C do 50 °C
Orfeusz oferuje
możliwość
tworzenia w pełni
kontrolowanych
systemów
pełnopasmowych
lub kombinacji
systemów jedno,
dwu i trójdrożnych
i jego potrzeb. Można przyjąć, że procesor z Wrocławia wypełni pewną lukę na
rynku urządzeń DSP służących do zarządzania pracą systemów nagłośnieniowych
(pomijam możliwość jego wykorzystania w aplikacjach typowo muzycznych).
Jedyne – czego zdecydowanie brakuje –
to większych możliwości w zakresie połączeń. Od urządzeń do zastosowań profesjonalnych wymaga się gniazd XLR oraz
portów cyfrowych – wszak coraz więcej
systemów nagłośnieniowych w teatrach
buduje się w oparciu o cyfrowy przesył
sygnału.
Urządzenie dostarczyła firma Wrocław Audio Force
– www.waf.com.pl, tel. 071-343-99-44, Wrocław.