Geneza i budowa tragedii: Cechy tragedii - Epoki

Tragedia
Geneza i budowa tragedii:
Najwyżej cenionym przez starożytnych gatunkiem była tragedia.
Tragedia - termin wywodzi się od greckich słów: tragos - kozioł, ode - pieśń, czyli pieśni
kozłów. Jest to poważny i smutno kończący się dramat, którego motywem przewodnim jest
konflikt pomiędzy dążeniami wybitnej jednostki a siłami wyższymi (losem, prawami historii,
siłami natury, interesem społecznym, normą moralną). Bohaterowie wyrastają ponad
przeciętność, ale ich losami kieruje przeznaczenie (los, fatum).
Cechy tragedii:
- Zachowanie trzech jedności:
1. Miejsca - wydarzenia rozgrywają się w określonym miejscu
2. Czasu - fabuła toczy się w przeciągu 24 godz., zaczyna się o świcie, a kończy
wieczorem
3. Akcji - ciągła, nieprzerwana, przyczynowo-skutkowa, jedno wydarzenie wynika z
drugiego, wszystkie osoby dramatu powiązane są z głównym wątkiek
4. Temat zaczerpnięty z mitologii
5. Zasada decorum - dopasowanie odpowiedniego stylu do utworu, gdzie tragedii
przypisywano styl wysoki (patetyczny, uroczysty), a komedii niski (lekki, rubaszny)
6. Katharsis ( z gr. oczyszczenie) - emocjonalny wstrząs związany z historią bohaterów
7. Konflikt tragiczny - równorzędne racje pomiędzy, którymi nie sposób dokonać wyboru,
każde posunięcie bohatera zbliża go do katastrofy
8. Tragiczny wybór - nie można dokonać słusznego wyboru, każda decyzja będzie zła i
przyniesie śmierć i cierpnie
9. Tragizm bohaterów - szczególny sposób konstrukcji losów bohaterów, usytuowany w
nierozerwalnym konflikcie tragicznym, łączy się ze wzniosłością. Konflikt tragiczny to po prostu
postanowienie bohatera przed wyborem.
10. Ironia tragiczna - wszystko zmierza szczęśliwego końca, ale on nie następuje
11. Wina tragiczna - wcześniej czy później bohater dowie się, że źle postępuje i zostanie
ukarany
12. Chór pełniący rolę moralisty , komentatora wydarzeń, który ocenia rozwój sytuacji
składający się z 12-15 mężczyzn
13. Niezmienność charakteru postaci, postacie nie podlegają transformacji
14. Nie przedstawiano bezpośrednio scen krwawych, mówił o nich dialog
15. Bohaterami są osoby z wyższych sfer
16. Zasada czystości estety, czyli nie przeplatanie scen tragicznym scenami tragicznymi,
17. Określona budowa: ekspozycja (wstęp), zawiązanie i rozwój akcji, punkt kulminacyjny,
dalsze skomplikowanie akcji, rozwinięcie akcji, epilog (informacje dodatkowe)
1/3
Tragedia
18. Specyficzna kompozycja utworu. Kompozycja tragedii:
Kompozycja tragedii antycznej była zupełnie inna niż obecnie. Każda z części spełniała
określoną funkcję, a układ poszczególnych części można przedstawić następująco:
1. prologos (wstęp) - wprowadzenie o czym będzie sztuka
2. parados - pierwsza pieśń chóru wchodzącego na orchestrę, który informował jak doszło
do konfliktu
3. epejsodion I (epizod I) - aktorzy wchodzą na proscenium i przedstawiają treść akcji
4. stasimon I - pieśń chóru, który komentuje zdarzenia z poszczególnych epizodów
5. epejsodion II...
6. stasimon II...
7. epejsodion III...
8. .... do V
9. kommos
10. exodos - pieśń wieńcząco- podsumowującą , którą śpiewa schodzący z orchestry chór.
W przypadku komedii kompozycja była wzbogacona o parabazy, czyli podejścia ku widzom z
odłożeniem masek i wygłoszeniem pewnej wypowiedzi.
Chór był stale obecny i pełnił rolę komentatora - moralisty.
Wybitni twórcy tragedii greckiej:
Tespis - żył w VI w. p.n.e. Był pierwszym znanym aktorem dramatycznym. Wprowadził
pierwszego aktora, który występował w różnych rolach. Wprowadził też dialog z chórem.
Eurypides - urodził się ok. 485 r. p.n.e. na Salominie, a zmarł w 407 r. p.n.e. w Pelii w
Macedonii. Najmłodszy z wielkiej trójki tragediopisarzy greckich (Ajschylos, Sofokles,
Eurypides). Był przeciwnikiem tyranii. Nie zgadzając się z polityką Aten, pod koniec życia
emigrował do Macedonii. Eurypides w swoich komediach przedstawił złe i dobre natury strony
człowieka. Wystawił 88 utworów dramatycznych, z czego zachowało się 17 tragedii i 1 dramat
satyrowy (z 932 przypisywanych mu przez tradycje utworów). Był twórcą: Alkestis, Medea,
Hipolit, Andromacha, Elektra, Orestes, Trojanki. Twórca tragedii psychologicznej., właśnie on
po raz pierwszy zwrócił uwagę na psychologię postaci. W jego sztukach niewiele jest miejsca
na interwencję bogów lub działanie losu. Wszystkim rządzą ślepy przypadek i ludzkie
namiętności. Oskarżono go z tego powodu o bezbożność. W utworze "Trojanki" protestuje
przeciwko wojnie. Bohaterami są żony i matki trojańskich bohaterów, które dostały się w ręce
2/3
Tragedia
zdobywców. Ich straszny los przeczy rozumnym zasadom świata i istnieniu bogów. Eurypides
patrzy na świat trzeźwo i bez złudzeń. Nie wierzy w bóstwa, wierzy zaś w okrucieństwo świata.
W utworach: Elektra, Andromacha, Trojanki, Ifigenia, w Aulidzie obserwujemy ludzką próżność
i okrucieństwo.
Ajschylos (525-456 r. p.n.e.) - arystokrata, uczestniczył w bitwie pod Maratonem.
Tragediopisarz grecki, który wystawił 70 tragedii i 20 dramatów. Jego twórczość była
traktowana jako działalność wieszcza, nauczyciela ludu, moralnego reformatora. Akcję uczynił
najważniejszym elementem sztuki. Stworzył takie dzieła jak: "Błagalnice", "Oresteja",
"Prometeusz w okowach", "Persowie", "Siedmiu przeciw Tebom", "Agamemnon". Z tragedii,
które napisał zachowało się siedem. Najsłynniejsza z nich to "Persowie", która jest jedyną
znaną nam tragedią grecką, podejmującą temat aktualny - wojną perską. Wszystkie inne
opierały się na wątkach mitycznych. "Agamemnon", "Ofiarnice" i "Eunienidy" tworzyły trylogię
pt. "Oresteja". Tragedie Ajschylosa uderzały prostotą, a prezentowały świat, w którym ścierają
się wciąż racje ludzi i bogów. Bohaterowie sztuki giną z godnością. Autor skupiał się na istocie
konfliktu, nie interesowała go psychologiczna charakterystyka postaci. Cechą
charakterystyczną twórczości Ajschylosa jest przywiązanie do wartości demokratycznych oraz
niechęć wobec despotyzmu i tyranii, co widać szczególnie w "Prometeuszu w okowach".
Przedstawia tam zmagania dobroczyńcy ludzkości z Zeusem (despotą). Postacie z jego sztuk
sprawiają wrażenie nadludzkich, posągowych, maksymalnie uproszczonych.
3/3