„Najlepsze wykorzystanie zasobów naturalnych i kulturowych” -

Bartłomiej Tkaczyk
Stowarzyszenie „Razem na wyżyny”,
Mykanów, woj. śląskie
[email protected]
www.razemnawyzyny.pl
„Najlepsze wykorzystanie zasobów naturalnych i kulturowych” sprawozdanie z Seminarium Leader + z Schruns (Vorarlberg) w Austrii
W dniach 25 – 29 kwietnia b. r. w miejscowości Schruns, w Austrii, odbyło się
spotkanie Lokalnych Grup Działania z krajów Unii Europejskiej, utworzonych dzięki
wdrażaniu inicjatywy Leader. Seminarium w znacznej części sponsorowane było przez
Komisję Europejską.
Głównym tematem spotkania w Schruns było „Najlepsze wykorzystanie zasobów
naturalnych i kulturowych.”. Wiele z europejskich LGD przyjęło ten temat jako główny cel
swoich działań. Wśród krajów „starej” Unii Europejskiej (15 krajów), LGD, które wybrały
ten temat jako wiodący w swoich strategiach, osiągnęła liczbę 368, co stanowiło 34 %
wszystkich LGD.
W spotkaniu w Schruns udział wzięło około 140 osób z 21 krajów Unii Europejskiej.
Z Polski w seminarium udział wzięło 7 osób. Byli to:
- Renata Bukowska – Stowarzyszenia Gościniec, [email protected]
- Krzysztof Kwatera – LGD Naszyjnik Północy, [email protected]
- Renata Nowak – MROGA, [email protected]
- Halina Sądecka LGD Partnerstwo Ziemi Sandomierskiej, [email protected]
- Bartłomiej Tkaczyk – LGD Razem na wyżyny, [email protected]
- Wiesław Wójcik – LGD Wiązowna, [email protected]
- Barbara Wójcik – LGD Mazowsze Region., [email protected]
Spotkanie zorganizowała Komisja Europejska oraz Punkt Kontaktowy Programu
Leader+ działający przy Komisji Europejskiej w Brukseli.
Ze strony Austriackiej konferencję przygotowali przedstawiciele LGD Vorarlberg,
Entwicklungsverein Natur- und Kulturerbe Vorarlberg.
Seminarium zostało zaplanowane na 3 dni robocze. 26 oraz 28 kwietnia odbywały się
sesje plenarne oraz spotkania robocze w grupach. Na dzień 27 zaplanowany został wyjazd
autokarowy, aby zapoznać się z projektami zrealizowanymi z programów typu Leader +.
26.04.2006r. – sesja plenarna oraz spotkania w grupach.
1
Konferencję prowadziła Przewodnicząca – Veronique Welland – Ammeux, Team
Leader, Leader+ Contact Point.
Po powitaniu uczestników głos zabrał Rudolf Lerch, Przewodniczący, oraz Andreas
Neuhauser, Dyrektor, goszczącego uczestników LGD. Przedstawiona została krótka historia
powstania LGD, główne cechy oraz dane projektów.
Leader+ w Vorarlbergu obejmuje 52 miejscowości, w których mieszka 70.000
mieszkańców. Obszar działania to 1.716 km2. Ogólny budżet to 5 milionów Euro, z czego
środki z Unii Europejskiej to około 2,3 miliona Euro. Podczas wdrażania wsparcia udzielono
ponad 50 projektom. Zaangażowano tysiące ludzi, poprawiła się sytuacja bezrobotnych.
Wybudowano ciekawe obiekty, które przyciągają turystów, podniesiono wartość posiadanych
zasobów naturalnych i kulturowych. Z częścią przedstawionych projektów mieliśmy okazję
zapoznać się podczas drugiego dnia pobytu, gdy zorganizowany został objazd po okolicznych
miejscowościach. (szczegóły zostały omówione w sprawozdaniu z dnia 27 kwietniaprzedstawione w osobnym sprawozdaniu).
Następnie omówiony został główny temat Seminarium. Prezentacji dokonał JeanMichael Courades, przedstawiciel Komisji Europejskiej.
Omówione zostały sposoby ochrony oraz zarządzania posiadanych zasobów.
Wskazano na istotne punkty, takie jak właściwe zarządzanie zasobami wodnymi, właściwe
wykorzystywanie środowiska naturalnego jako źródła agroturystyki w powiązaniu z właściwą
ochroną posiadanych zasobów. Wskazano również na ekonomiczne korzyści płynące z
rozwoju odnawialnych źródeł energii.
W ramach posiadanych zasobów kulturowych wskazano na konieczność ich ochraniania,
właściwego nimi zarządzania oraz zabezpieczania dziedzictwa kulturowego. Wskazano na
możliwości przyciągania turystów i na tej bazie tworzenia nowych miejsc pracy. W różnych
LGD stworzona np. centra kwiatowe, wybudowano laboratoria do analizowania różnych
zasobów, itp.
Prowadzący wskazał również na konieczność promowania siebie, swojego regionu,
swojej tożsamości. Można to osiągnąć poprzez różnego rodzaju festiwale, pokazy, wystawy,
tradycyjne spotkania np. folklorystyczne.
Pojawiły się pewne pytania i zagadnienia, odnoszące się do źródeł naturalnych i
kulturowych. Najważniejsze z nich to:
- większość zasobów naturalnych i kulturowych to tzw. dobra publiczne, czy ich
ekonomiczne użycie nie stoi na przeszkodzie ich właściwej ochrony,
2
- czy Leader + wpływa na zwiększenie posiadanych zasobów i jak program ten jest
postrzegany przez mieszkańców,
- odpowiedzialność za wykorzystanie źródeł względem przyszłych pokoleń,
- siłą lokalnych źródeł jest ich zróżnicowanie, różnorodność, jest to bardzo istotny czynnik.
Następnym punktem Seminarium było omówienie trzech różnych podejść do tematu
„Najlepsze wykorzystanie zasobów naturalnych i kulturowych”.
Podczas pierwszej prezentacji Jean Baptiste Lanaspeze z Francji przedstawił związek
pomiędzy kulturalnymi zasobami a rozwojem lokalnym na obszarach wiejskich.
Zwrócił uwagę, iż sam zajmuje się od 20 lat tego typu inicjatywami. Jest szefem firmy
zatrudniającej 20 pracowników, którzy zajmują się ta problematyką.
Główne tezy wystąpienia to:
- odnowienie, promocja i właściwa ochrona posiadanego dziedzictwa poprzez wolontariat,
miedzy innymi poprzez projekty oparte na młodych ludziach,
- programy edukacyjne na temat posiadanych zasobów,
- właściwe zarządzanie infrastrukturą turystyczną,
- projektowanie i realizowanie pokazów, wystaw, itp.,
- projektowanie produktów dla turystów, między innymi plany podróży dla wycieczek
kulturalnych, umożliwienie zakwaterowania, itp.
W podsumowaniu wskazano 4 istotne cechy, o których zawsze należy pamiętać i
stosować się do nich. Są to:
1) szeroka definicja dziedzictwa – należy stworzyć jak najszersze połączenie między
dziedzictwem a jego otoczeniem,
2) należy mieć podejście strategiczne – nie można skupiać się na wszystkim, należy wybrać
zarówno konkretny temat jak i konkretny obszar,
3) należy komunikować poprzez planowanie – należy promować zarówno naukę o
dziedzictwie jak i inwestycje,
4) należy stworzyć silny związek pomiędzy dziedzictwem a ekonomią.
Druga prezentacja dotyczyła roli, jaka może odegrać Leader+ w zarządzaniu
obszarami objętymi programem Natura 2000.
Temat ten przedstawiła Martina Fleckenstein z Niemiec.
Z punktu widzenia ochrony środowiska naturalnego podejście typu Leader pozwala
jednocześnie na właściwą ochronę środowiska oraz na ekonomiczny rozwój regionu.
Fundusze Leader w większej części przeznaczone są jednak na tworzenie np. agroturystyki
niż na ochronę środowiska. Na obszarach objętych Programem Natura 2000 programy typu
3
Leader mogłyby odegrać bardzo istotna rolę. Biorąc pod uwagę fakt, iż wszystkie LGD
ubiegają się o środki finansowe z Unii Europejskiej, istotne jest, aby region mógł się czymś
wyróżniać. Region objęty programem Natura 2000 jak i objęty programem Leader
charakteryzuje się większym naciskiem na ochronę środowiska. Ma też właściwą obsługę
administracyjną.
W przyszłości większy nacisk powinien być położony zarówno na poziomie
politycznym jak i podejściu Leader.
Więcej informacji uzyskać można w książce „Financing Natura 2000”, która wydała
Komisja Europejska. Autorem jest Guidance Handbook.
Trzecia prezentacja dotyczyła relacji pomiędzy lokalnym rozwojem a kulturalnym
krajobrazem. Autorem prezentacji był Wolfgang Pfefferkorn z Austrii.
Prezentacja opierała się głównie na omówieniu programu tzw. REGALP. (Regional
Development and Cultural Landscape Change: the Example of the Alps). Projekt ten był
realizowany w latach 2001 – 2004 i był finansowany z funduszy Unii Europejskiej oraz kilku
instytucji państwowych. Szczegóły programu można znaleźć na stronie www.regalp.at.
Projekt rozpoczął się od analizy głównych kierunków rozwoju przestrzennego Alp.
Zostały poddane analizie zmiany jakie zaszły w Alpach w latach od 1971 do 2001r. Kolejnym
krokiem było opracowanie dwóch możliwych scenariuszy, które mogą się wydarzyć do 2020
roku. Jeden optymistyczny i drugi pesymistyczny. Projekty te miały stać się podstawą do
dyskusji. Zostały one jednak przedstawione jako bardzo prawdopodobne i stały się podstawą
do zainteresowania ludzi, decydujących o wyglądzie Alp.
Jeden projekt został przedstawiony jako polaryzacja rozwoju przestrzennego Alp. W drugim
scenariuszu, ważną rolę mogli odegrać politycy. Zakładane było podpisanie dokumenty, który
mógłby uregulować zaistniałą sytuację. Dokument ten mógłby się nazywać np. „Konwencja
Alpejska”, lub „Perspektywy Europejskiego Rozwoju Przestrzennego”.
W ramach realizacji projektów pilotażowych próbowano wspierać pozytywne pomysły i
minimalizować negatywne aspekty rozwoju.
W oparciu o przeprowadzone prace, analizy oraz przyszłe scenariusze opracowano 14
szczegółowych rekomendacji, które przedstawiono politykom na różnych szczeblach.
Cechy wspólne inicjatywy Leader oraz REGALP to między innymi: innowacyjny
charakter działań, lokalne grupy, które muszą prężnie działać, działania powinny być
podejmowane wielosektorowo, rozwijanie międzynarodowej współpracy i wymiany
doświadczeń.
4
Kolejnym tematem omówionym podczas sesji plenarnej była innowacyjności i jej
znaczenie dla zasobów naturalnych i kulturowych.
Prezentację została przedstawiona przez Christian Husak z Austrii i Kaj Mickos,
profesora Uniwersytetu Malarden. (Szwecja).
Omówiono kwestię innowacyjności, przedstawiono jej znaczenie dla projektów.
Przedstawiony został temat w jaki sposób można promować innowacyjność oraz ludzi z
inicjatywą. Wskazano, iż istotne jest aby podczas wdrażania Leader’a nie bać się nowych
pomysłów, nowych inicjatyw. Każdy projekt ma szansę na powodzenie, jeżeli jest
odpowiednio przemyślany i uargumentowany.
W sesji popołudniowej odbyły się spotkania robocze, warsztaty. Zorganizowano pięć
różnego rodzaju spotkań.
1) „Zasoby naturalne i kulturowe” – odkrywanie zasobów i podnoszenie ich wartości.
Prowadzone przez Nigela Mills’a oraz Anne Michelle Kettridge z Wielkiej Brytanii.
Poprzez program Leader można i należy odkrywać połączenia między ludźmi a
zasobami naturalnymi i kulturowymi, poprzez współpracę, interpretowanie, informowanie,
edukację itp.
2) Zasoby kulturalne tożsamość między tradycyjnością a nowoczesnością. Zajęcia
prowadzone przez Karl-Friedricha’a Schnider’a z Danii.
Omówione zostały wzajemne relacje między tradycją a nowoczesnością. Należy
rozwijać region, ale przy zachowaniu istniejących zasobów.
3) Zasoby naturalne – ich ekonomiczne i społeczne wykorzystanie w celu zrównoważonego
rozwoju i turystyki. Zajęcia prowadzone przez Sassi Wemmer ze Szwecji.
Omówione tematy to między innymi: wykorzystanie posiadanych zasobów w celu
wydłużenia
sezonu
turystycznego,
zrównoważony
rozwój
regionów
turystycznych,
organizacja rynku nowych produktów, omówiono kwestię finansowania projektu po okresie
zakończenia finansowania z funduszy unijnych.
4) Zasoby naturalne – zasoby wodne jako główny punkt strategii rozwoju. Zajęcia
prowadzone przez Marie Brompton z Wielkiej Brytanii.
Omówione zostały możliwości, które stwarza posiadanie na terenie objętym
projektem, zbiorników wodnych, np. rzek, jezior, bliskość morza.
5) Innowacja. Temat został przedstawiony przez Kaj Mickos ze Szwecji.
5
Czy są metody aby promować innowacyjność i zachęcić do niej mieszkańców? Jak
promować ludzi z innowacyjnymi pomysłami, czy takie pomysły można stosować przy
realizacji Leader’a?
Po zakończeniu warsztatów odbyły się sesje planarne podsumowujące spotkania w
grupach. W godzinach popołudniowych miały miejsca spotkania nieformalne z możliwością
nawiązania kontaktów. Możliwe było również wyszukanie partnerów z innych krajów,
zajmujących się podobną tematyką. Oferty współpracy wywieszone były w wyznaczonym do
tego punkcie przez cały czas trwania Seminarium.
27.04.2006r. – dzień wyjazdów – omówiony w osobnym sprawozdaniu
28.04.2006. – spotkania w grupach roboczych oraz podsumowująca sesja plenarna
Dzień rozpoczął się od spotkań nieformalnych. Możliwa była wymiana opinii,
doświadczeń. Odbył się szereg spotkań w małych grupach o różnej tematyce.
Kolejnym punktem zaplanowanym na ten dzień była kolejna seria spotkań w grupach
roboczych.
1) Zasoby naturalne – rozwój środowiska naturalnego i ekonomiczna rywalizacja jako główne
wyzwanie dla zrównoważonego rozwoju. Temat został omówiony przez Alexandrę Kopitar z
Austrii.
Poruszone tematy to między innymi: odpowiedzialność mieszkańców za ich region,
zrównoważony rozwój ekonomiczno-ekologiczny poprzez wdrażanie Leader+, użycie
odnawialnych źródeł energii w odniesieniu do rozwoju regionalnego, możliwości rozwoju
poprzez projekty typu Leader.
2) Zasoby naturalne – zabezpieczenie przyrody, ochrona przyrody. Prowadzący to: Jose
Angel Garcia z Hiszpanii oraz Kristina Öhman ze Szwecji.
Omówiono ogólne sposoby ochrony przyrody, jak można przeprowadzać procesy
ochrony przyrody w połączeniu z lokalnym rozwojem, jak podnieść wartość ochranianych
stref np. parki, obszary Natura 2000, itp.
3) Zasoby kulturowe – zrównoważony rozwój lokalny przy wykorzystaniu zasobów
kulturowych. Prowadzenie – Stefanie Eckholt z Danii oraz Lotta Lindh ze Szwecji.
Rozwój i kreowanie dodatkowej wartości obszarów i ich zasobów.
6
4) Zasoby kulturowe – zasoby ludzkie jako zasoby kulturowe. Prowadzenie Ana Paula Xavier
z Portugalii.
Przedstawiono potencjał ludzki jako centralny element rozwoju obszarów wiejskich.
Omówiony został również temat ochrony i promowania lokalnych zasobów kulturowych.
5) Naturalne i kulturowe zasoby – wykorzystanie zasobów kulturowych i naturalnych w celu
stworzenia turystyki niszowej. Prowadzenie Marlis Puls z Danii.
Stworzenie możliwości uprawiania aktywnego wypoczynku na terenach wiejskich
przez mieszkańców miast. Wykreowanie turystki wolnej od barier, np. dla osób
niepełnosprawnych, dla osób starszych, dla rodzin z dziećmi, itp.
Po przeprowadzeniu w/w warsztatów odbyła się konferencja podsumowująca
wszystkie spotkania.
W godzinach popołudniowych Przewodnicząca dokonała podsumowania całego
Seminarium.
Spotkanie w Schruns z pewnością należy zaliczyć do udanych. Tego typu inicjatywy
pozwalają na niezwykle cenną wymianę doświadczeń, pomagają w nawiązywaniu kontaktów.
Należy podkreślić, iż goszcząca uczestników LGD z Austrii znakomicie przygotowała całe
Seminarium. Dzięki temu czas spędzony w Schruns okazał się czasem bardzo efektywnie
wykorzystanym. Dla zainteresowanych osiągnięciami gospodarzy Seminarium, poniżej
znajduje się adres, pod którym można uzyskać dodatkowe informacje o zrealizowanych
inicjatywach.
Materiały z Seminarium w Schruns będą zamieszczone na stronach Contact Point
Leader+. Niestety termin ich umieszczenia nie został podany.
Adres LGD w Austrii:
Ebtwicklungsverein
Natur- und Kulturerbe Vorarlberg
Montafonerstraβe 21
6780 Schruns, Austria
Tel. +43/ (0)5556/72132-0
e-mail: [email protected]
www.leader-vlbg.at
7