Projekt habilitacyjny: "Włoski "aktor

Projekt habilitacyjny: "Włoski "aktor-autor" jako konkurencyjny paradygmat
twórcy w teatrze, dramacie i performansie XX wieku"
Numer grantu Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego: N103 407440
Celem niniejszego projektu jest opisanie, zdefiniowanie i ocena znaczenia konkurencyjnego w tradycji
teatru i dramatu europejskiego modelu twórcy zwanego aktorem-autorem. Jego rodowód, wywiedziony z
włoskiej tradycji teatralnej, sięgającej korzeniami jeszcze comedii dell'arte, pozwoli na zrelatywizowanie
strategii myślenia o europejskich dramaturgiach narodowych jako o wariacjach ustalonego przez badaczy
„uniwersalnego" i najczęściej ewolucyjnego modelu rozwoju teatru. Niniejsza praca w krytyczny sposób
podchodząc do specyfiki lokalnej tradycji teatralnej, traktuje ją jako pretekst do problematyzacji
związków między twórcą, dramatem, teatrem i performansem oraz ich historycznych zależności.
Konkurencyjność figury włoskiego aktora-autora polega bowiem z jednej strony na tradycyjnym ścisłym
łączeniu funkcji dramatopisarza, reżysera i aktora, w opozycji do ustalonej na początku XX wieku
europejskiej a zwłaszcza polskiej praktyki teatralnej rozdzielającej poszczególne funkcje. Oraz na silnym
związku tegoż twórcy z lokalnym kontekstem kulturowym, manifestującym się między innymi w użyciu
lokalnych języków – dialektów oraz głębokim zatopieniu tworzonych przez niego przedstawień w
regionalnych realiach kulturowych, politycznych i historycznych. Obydwa wymienione czynniki
przesądzały od lat o niezmiernej popularności aktorów–autorów w obrębie swego własnego kraju (i
regionalnych społeczności), a równocześnie stanowiły skuteczną przeszkodę na drodze ich asymilacji
poza jego granicami. Dlatego wychodząc od tej pozornej „nieprzekładalności" włoskiej tradycji teatralnej
na grunt polski, formułuję podstawowy dla moich badań problem naukowy, mianowicie analizę ścisłego
powiązania teatralnego twórcy i widowiska teatralnego z lokalnym kontekstem kulturowym. Korzystając z
metodologii wypracowanych na gruncie performatyki kultury i dramatu oraz studiów postkolonialnych
analizuję performatywne strategie utwierdzania lokalnych tożsamości kulturowych poprzez dekontrukcję
oficjalnych
dyskursów
narodowego
języka
oraz
narodu
jako
homogenicznej
wspólnoty,
upowszechnianych w ramach instytucjonalnego teatru oraz nowych mediów a także performatywne
metody kulturowej afiliacji lokalnych twórców do głównego nurtu kultury. Osobnym tematem jest kwestia
problematyzacji relacji tekst- scena. Pokazując alternatywną ścieżkę rozwoju włoskiej praktyki teatralnej
staram się zredefiniować dotychczasowe pojmowanie relacji tekst-scena w ramach przeciwstawienia
teatru postdramatycznego teatrowi dramatycznemu i pokazać możliwość istnienia tekstu, jako twory
płynnego i nie definitywnego w relacji bezpośredniej autor (aktor) - widz. Efektem tych rozważań będzie
książka, która przeciwnie do tradycyjnych opracowań starających się prezentować kompleksowo
fenomeny XX wiecznej dramaturgii w danym obszarze językowym i kulturowym, koncentruje się na
wybranej dominancie określonej tradycji – i przedstawia ją po to, aby w krytycznym świetle spojrzeć
zarówno na polską jak i europejską tradycję dramatyczną XX wieku i jej dotychczasowe ujęcia
metodologiczne, jak i dostrzec w niej takie zjawiska, które do tej pory traktowano jako marginalne lub
mało istotne z punktu widzenia obowiązujących kanonów badawczych.