Kult bohatera narodowego

Hanna Wójcik-Łagan
Kult bohatera
narodowego
Józef Piłsudski w szkolnej edukacji historycznej
w latach trzydziestych XX wieku
Wydawnictwo
Uniwersytetu Jana Kochanowskiego
Kielce 2012
Spis treści
Wykaz skrótów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7
Wstęp . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9
Rozdział I
Józef Piłsudski. „Droga” z Zułowa na Wawel
Klimat czasów popowstaniowych. Dziecko, gimnazjalista, student . . . . . . . . .
Motywy działania. Bojownik, taktyk, dowódca, polityk . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Twórcy wizerunku. Literaci, artyści, historycy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Wyzwania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Samotność w Sulejówku i jej konsekwencje . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Niezastąpiony . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
27
35
48
54
60
65
Rozdział II
Ikona „wychowania państwowego”
Źródła inspiracji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Siła państwa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Historia a wychowanie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Skutki wychowania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
75
82
98
101
Rozdział III
Myśli przewodnie w programach nauczania historii
Kult postaci i wydarzeń
Motywy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Dyrektywy do zastosowania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
„Obrazy” w szkole powszechnej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Fakty i wydarzenia w gimnazjum . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Umiejętności „badawcze” uczniów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Nadzieje . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
105
110
114
120
123
125
Rozdział IV
Narracja o bohaterze narodowym
Podręczniki, wyjątki źrodeł historycznych, opowiadania . . . . . . . . . . . . . . . . . 131
Niepokorny: Ziuk, „Wiktor”, Strzelec . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 140
Bojownik o wolność i niepodległość . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 142
Spis treści
6
Dowódca – komendant . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Wojenny taktyk . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
„Samotnik magdeburski” . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Walka i budowanie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Manewr znad Wieprza . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Sulejówek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Państwo „od morza do morza” . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Bohater niekwestionowany i niezastąpiony . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
144
150
158
162
174
179
181
186
195
198
203
221
224
227
231
245
250
259
261
263
Rozdział V
Bohater narodowy na lekcjach historii
Tradycyjnie i nowocześnie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Postulaty i zalecenia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Praktyka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Lekcje historii „w terenie” . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Rezultaty edukacji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Rozdział VI
Życie pozalekcyjne i pozaszkolne
Priorytety wychowawcze . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Wartości działania zespołowego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Wpływy zewnętrzne. Zalecenia ministerialne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Obchody . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
W przeczuciu niebezpieczeństwa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Nie tylko Piłsudski . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
W małych szkołach . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Zakończenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 267
Aneksy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 271
Bibliografia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 291
Indeks osób . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 323
Wykaz ilustracji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 335
Wykaz aneksów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 337
Summary . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 339