104 Rozek1_Layout 1

104 Rozek1:Layout 1 2012-08-01 15:27 Strona 1
Fizjoterapia Polska
ARTYKUŁ ORYGINALNY / ORIGINAL ARTICLE
Zaangażowanie Autorów
A – Przygotowanie projektu
badawczego
B – Zbieranie danych
C – Analiza statystyczna
D – Interpretacja danych
E – Przygotowanie manuskryptu
F – Opracowanie piśmiennictwa
G – Pozyskanie funduszy
Author’s Contribution
A – Study Design
B – Data Collection
C – Statistical Analysis
D – Data Interpretation
E – Manuscript Preparation
F – Literature Search
G – Funds Collection
DOI:
10.5604/16420136.1005534
© MEDSPORTPRESS, 2012; 2(4); Vol. 12, 119-127
Krystyna Rożek1(A,C,D,E,F), Jan Szczegielniak2(C,D,F),
Marta Majewska-Pulsakowska1(B,E,F), Anna Dor3(C,D,F),
Monika Bartczyszyn1(B,E,F)
1
Wydział Fizjoterapii AWF, Wrocław
Wydział Wychowania Fizycznego i Fizjoterapii, Politechnika Opolska
Klinika Chorób Wewnętrznych i Alergologii, AM, Wrocław
1
Department of Physiotherapy, University of Physical Education, Wroclaw
2
Faculty of Physical Education and Physiotherapy, Opole University of Technology
3
Department of Internal Medicine and Allergology, Wroclaw Medical University
2
3
Ocena skuteczności krótkotrwałego
postępowania fizjoterapeutycznego na
wybrane parametry funkcjonalne układu
oddechowego pacjentów z POChP
Assessment of effectiveness of short-lived
physiotherapy procedure on selected functional
parameters of the respiratory system in patients with
COPD Chronic Obstructive Lung Disease (COLD)
Słowa kluczowe: POChP, rehabilitacja oddechowa, czynność układu oddechowego,
tolerancja wysiłkowa
Key words: COPD, pulmonary rehabilitation, respiratory function, exercise tolerance
STRESZCZENIE
Wstęp. Celem pracy była ocena skuteczności krótkotrwałego postępowania fizjoterapeutycznego na wybrane parametry czynnościowe płuc, gazometrii oraz wydolności fizycznej pacjentów z zaawansowaną przewlekłą obturacyjną chorobą płuc (POChP).
Materiał i metody. Badania przeprowadzono u 40 hospitalizowanych mężczyzn z rozpoznaniem obturacyjnej choroby płuc.
Pacjenci zostali podzieleni na dwie grupy badane. Grupę pierwszą stanowiło 23 mężczyzn objętych tygodniowym procesem fizjoterapii, podnoszącej wydolność fizyczną pacjentów, drugą grupę – kontrolną stanowiło 17 pacjentów, u których stosowano jedynie
leczenie farmakologiczne. Badania czynnościowe płuc zostały wykonane za pomocą aparatu FLOWSCREEN niemieckiej firmy
Erich Jaeger. U wszystkich pacjentów wykonano także badania: gazometryczne krwi, 6-minutowy test marszu, pomiar wskaźnika BMI
(Body Mass Index) oraz ruchomość klatki piersiowej.
Wyniki. Osoby z grupy I po ukończonym procesie usprawniania pokonały dłuższy dystans marszu w 6-Minutowym Teście Korytarzowym, który w tym samym czasie uległ skróceniu u pacjentów z grupy kontrolnej. W obu grupach wzrosła natomiast średnia
prędkości marszu, a także wartość MET wyliczana ze wzoru. Istotnie statystycznie wzrósł parametr FVC u pacjentów z grupy I.
Istotną poprawę zanotowano także w badaniach gazometrycznych krwi dla parametrów pO2 i SaO2 w grupie badanej, a obniżenie,
po takiej samej liczbie dni, w grupie kontrolnej.
Wnioski. 1. Na skutek tygodniowego, specjalnego programu fizjoterapii wydłużył się dystans marszu, w czasie 6-minutowego
testu marszowego. 2. Spośród parametrów czynnościowych układu oddechowego, tylko natężona pojemność życiowa płuc wzrosła istotnie. 3. Po tygodniu ćwiczeń istotnie wzrosło pO2 i SaO2 w badanej grupie.
SUMMARY
Background. the objective of the study of short-lived physiotherapy procedure on selected functional parameters of lungs,
parameters of arterial blood gas (ABG) and of physical capacity patients with advanced COPD was to assess its effectiveness.
Material and methods. examinations were carried out on 40 of the hospitalized men with COPD. Patients were divided in two
research groups. Group I -23 men observed a week rehabilitation program based on physiotherapy aimed at raising physical fitness of
the patients, group II-control was made of 17 patients in which only pharmacological curing was employed. Functional examinations of
the lungs were made with the help of apparatus of German Erich Jaeger FLOWSCREEN equipment. All patients underwent the
following examinations: ABG, 6MWT (Six Minutes Walking Test), measurement of BMI (Mass Index Body) and a range of chest mobility.
Results. Subjects from Group I, after completion of improvement process, were able to overcome a longer walking distance in
a 6-minute walking test, this distance became, however, even shorter, compared to exit results, in the control group patients.
However, the average walking speed as well as MET values calculated from the formulae increased in both groups. Parameter
FVC significantly increased in group I patients. A significant improvement was also observed amongst studied ABG parameters:
pO2 and SaO2 in the experimental group, and a decrease, after the same number of days, in the control group.
Conclusions. 1. As a result of the weekly special physiotherapy program the walking distance covered during a 6-minute
walking test increased. 2. Among lung function parameters only forced vital capacity increased significantly. 3. After a week of exercise pO2 and SaO2 significantly increased in the experimental group.
Liczba słów/Word count: 6299
Tabele/Tables: 6
Adres do korespondencji / Address for correspondence
Krystyna Rożek-Piechura
51-612 Wrocław, al. Paderewskiego 35
tel./fax: (71) 347-30-81, e-mail: [email protected]
Ryciny/Figures: 0
Piśmiennictwo/References: 21
Otrzymano / Received
Zaakceptowano / Accepted
27.07.2011 r.
23.05.2012 r.
119
104 Rozek1:Layout 1 2012-08-01 15:27 Strona 2
Rożek K. i wsp., Ocena skuteczności fizjoterapii na parametry układu oddechowego pacjentów z POChP
WSTĘP
BACKGROUND
Współcześnie POChP stanowi jeden z najważniejszych
problemów zdrowia publicznego w krajach rozwiniętych i rozwijających się. Jest to wynik wciąż wzrastającego rozpowszechniania się tego schorzenia oraz związanych z nim negatywnych skutków zdrowotnych, społecznych i ekonomicznych. Stanowi ona poważny problem, gdyż niewłaściwie
lub zbyt późno diagnozowana, a potem leczona staje się
przyczyną przedwczesnej niezdolności do pracy, znacznego obniżenia jakości życia, a nawet jego skrócenia [1].
Przewlekła obturacyjna choroba płuc ma charakter postępujący, a w konsekwencji doprowadza do trwałego upośledzenia funkcji płuc, objawiającego się niewydolnością
oddechową, która prowadzi do zmniejszenia zdolności wysiłkowych organizmu, a najdotkliwszymi jej objawami dla
pacjenta jest duszność i sinica [1,2].
Określenie dokładnych informacji na temat epidemiologii POChP jest trudne z uwagi na fakt, iż zwykle zostaje
ona rozpoznana dość późno, w momencie wystąpienia objawów klinicznych, gdy jest to już stan umiarkowanie zaawansowany. Dlatego dostępne dane statystyczne zaniżają całkowite obciążenie związane z tym schorzeniem. Konieczne staje się więc głębsze zainteresowanie tym problemem z uwagi na tempo postępu inwalidztwa i umieralności
z powodu POChP. Wśród pięciu najważniejszych przyczyn
zgonów tylko śmiertelność z powodu POChP wzrosła w ostatnim dziesięcioleciu o około 22%. Świadczą o tym doniesienia z raportu GOLD z roku 2007 [3].
Podstawową rolę w diagnostyce i monitorowaniu POChP mają badania czynnościowe układu oddechowego,
na podstawie których określa się stopień obturacji [4,5].
Fizjoterapia odgrywa ważna rolę w procesie wspomagania leczenia takich chorych. Wykazano pozytywne efekty fizjoterapii obejmującej pacjentów z łagodną dysfunkcją
płuc, stosowana pod postacią zindywidualizowanych programów ćwiczeń, ogólnej edukacji na temat POChP, programów żywieniowych i zajęć psychospołecznych [6,7]. Bardzo
istotne jest, aby pacjent poddany był takiemu programowi
jak najwcześniej. W ten sposób spełnia się podstawowy
element leczenia, jakim jest zapobieganie dalszemu postępowi choroby oraz poprawa jakości życia. Wśród pozytywnych efektów fizjoterapii można wymienić zmniejszenie objawów duszności i zmęczenia, poprawa sprawności, a także poprawa tolerancji wysiłku [2].
Szeroko pojęta rehabilitacja ma również pozamedyczne cele, takie jak walka ze społeczną izolacją, przeciwdziałanie depresji, przystosowanie do nowej sytuacji życiowej,
edukacja pacjenta i jego rodziny [2,8].
Jak podaje piśmiennictwo, najwięcej korzyści z fizjoterapii mają pacjenci z dużym upośledzeniem wentylacji [9,10].
Rehabilitacja pulmonologiczna dla pacjentów z POChP,
oparta jest na indywidualnym programie, dostosowanym do
potrzeb chorego, obejmującym wszechstronne działanie zapobiegawcze i terapeutyczne. Podstawowym jej składnikiem
jest badanie chorego, wprowadzenie odpowiedniej fizjoterapii, edukacja, oddziaływanie psychospołeczne i dalsza obserwacja [7,10].
Najważniejszym zadaniem fizjoterapii jest zapobieganie powstania niewydolności oddechowej oraz częściowe
Today, COPD is one of the most important public health
problem in both developed and developing countries. This
is a result of the ever-increasing spread of the disease and
associated negative health, social and economic effects. It
constitutes a serious problem since incorrect or too late
diagnosis, and resultant delayed treatment make it a cause
of premature disability, a significant reduction in quality, or
even length of life [1].
Chronic obstructive pulmonary disease is progressive,
and consequently leads to permanent impairment of lung
function, its manifests itself as respiratory failure, leading to
reduction in functional capacity of the organism, and its
most severe symptoms for the patient is dyspnea and cyanosis [1,2].
Determination of accurate information on COPD epidemiology is difficult, due to the fact that it is usually diagnosed quite late, at the onset of clinical symptoms, when it
is already at a moderately advanced stage. Therefore,
available statistics underestimate the total burden of the
disease. There is, therefore, a need for deeper interest in
the problem because of the pace of disability and mortality
due to COPD. Among the five major causes of death only
mortality due to COPD has increased over the last decade
by some 22%. This is evidenced by the GOLD reports of
2007 [3].
Functional examination of the respiratory system, on
whose basis the degree of obstruction is determined, constitutes fundamental role in the diagnosis and monitoring of
COPD [4,5].
Physiotherapy plays an important role in the progress
of supporting the treatment of such patients. The positive
effects of physiotherapy involving patients with mild lung
dysfunction, when used in the form of individualized exercise programs, general education on COPD, nutrition programs, and psychosocial activities have been proven [6,7].
It is important for the patient to be enrolled in such program
as early as possible. In this way the basic element of treatment, which is to prevent further progression of the disease
and improve the quality of life, is fulfilled. Among the positive effects of physical therapy are reduction in dyspnea
symptoms and fatigue, improved efficiency as well as
improved tolerance to physical activity [2].
The broad sense of rehabilitation has also non-medical
objectives, such as the fight against social exclusion, combating depression, adapting to new life realities, education
of the patient and their family [2,8].
According to the literature on the subject, patients with
high ventilation disorder benefit the most from physical
therapy [9,10].
Pulmonary rehabilitation for patients with COPD is
based on an individual program, tailored to the needs of the
patient, emcompassing comprehensive preventive and therapeutic action. Its basic ingredient include examination of
the patient, implementation of appropriate physical therapy,
education, psychosocial impacts and further observation
[7.10].
The most important task of physiotherapy is to prevent
emergence of respiratory failure and to partially remove
120
104 Rozek1:Layout 1 2012-08-01 15:27 Strona 3
Rożek K. et al., Evaluation of the effectiveness of physiotherapy on respiratory parameters in patients with COPD
usuwanie zaburzeń elementów mechanizmu oddychania
powstałych na skutek procesów chorobowych w płucach,
a także zwolnienie tempa progresji choroby [1,7].
Fizjoterapia jest nieodzowną częścią kompleksowego
leczenia pacjentów z POChP na świecie. W Polsce, niestety, rzadziej jest ona wprowadzana w codzienność pacjenta
hospitalizowanego i to często z przyczyn braku funduszy,
a nie z braku chęci czy przekonania.
Doświadczenia prowadzone w tym zakresie dotyczą głównie długotrwałego procesu usprawniania pacjentów, około 4-6
tyg. Wyniki tych badań są bardzo przekonywające i potwierdzają tezę o pozytywnej roli fizjoterapii dla chorych [10-12].
Mało jest jednak badań sprawdzających czy pozytywne
korzyści może przynieść zastosowanie krótkotrwałego (tygodniowego) program fizjoterapii w czasie pobytu pacjenta
w szpitalu z powodu zaostrzenia objawów chorobowych.
Dlatego celem pracy była ocena skuteczności krótkotrwałego postępowania fizjoterapeutycznego na wybrane
parametry czynnościowe płuc, gazometryczne krwi oraz tolerancji wysiłku pacjentów z ciężką postacią przewlekłej
obturacyjnej choroby płuc, przebywających w oddziale
szpitalnym.
Sformułowano następujące pytania badawcze:
• Czy na skutek krótkotrwałej fizjoterapii parametry czynnościowe układu oddechowego zmienią się istotnie?
• Czy po zastosowanych ćwiczeniach dystans marszu
w teście korytarzowym u pacjentów poddanych fizjoterapii wydłuży się w porównaniu z grupą kontrolną?
• Czy parametry gazometryczne krwi poprawią się u pacjentów poddanych fizjoterapii w porównaniu z grupą
kontrolną?
elements of disorders of breathing mechanism elements
caused disease processes in the lungs, as well as to slow
disease progression [1,7].
Physiotherapy is an essential part of a comprehensive
treatment of patients with COPD world over. Unfortunately,
in Poland it is rarely introduced in the daily life of the
hospitalized patient and often for lack of funds, not from
lack of desire or conviction.
Experiments conducted in this area mainly cover the
long process of patients rehabilitation, about 4-6 weeks.
Results of these studies are very convincing and confirm
the thesis of positive role of physiotherapy for the patients
[10-12].
However, few studies have been conducted to check
implementation of short-term (weekly) physiotherapy program, during a patient’s stay in hospital due to worsening
symptoms, could bring positive effects.
Therefore, the purpose of this study was to evaluate
the effectiveness of short-term physiotherapeutic on some
parameters of lung function, on blood gasometric and exercise tolerance in patients with severe chronic obstructive
pulmonary disease staying on the hospital.
The following research hypothesis were formulated:
• Do respiratory functional parameters change significantly due to short-term physiotherapy?
• Will walking distance in corridor test, for patients undergoing physiotherapy, increase in comparison with the
control group after exercises?
• Will blood gasometric parameters in patients undergoing physiotherapy improve compared with a control
group?
MATERIAŁ I METODY
MATERIAL AND METHODS
Badaniami objęto 40 mężczyzn hospitalizowanych w Oddziale Chorób Wewnętrznych i Alergologii, Kliniki AM we Wrocławiu, z rozpoznaniem przewlekłej obturacyjnej choroby
płuc. Pacjenci przebywali w oddziale z powodu nasilających
się objawów choroby.
Dobór do badań był celowy i uwzględniał zdiagnozowane POChP oraz stopień jej ciężkości. Stopień ciężkości
choroby został ustalony wg klasyfikacji opracowanej we
wspólnym raporcie GOLD National Heart Lung and Blood
Institute i WHO. Czynnikiem decydującym o stopniu ciężkości był parametr FEV1 czyli natężona objętość wydechowa pierwszosekundowa.
Z grupy 40 pacjentów wyodrębniono 23 mężczyzn, którzy stanowili grupę eksperymentalną, leczoną farmakologicznie, u których dodatkowo zastosowano tygodniowy program fizjoterapii. Drugą grupę kontrolną stanowiło 17 mężczyzn, u których stosowano tylko leczenie farmakologiczne.
W celu sporządzenia ogólnej charakterystyki morfologicznej pacjentów zanotowano dokładny wiek, dokonano pomiarów wysokości i masy ciała, obliczono wskaźniki BMI,
a także mierzono obwody bioder i talii oraz zakres ruchomości klatki piersiowej.
Szczegółową charakterystykę badanych przedstawiono w Tabeli 1.
Dwukrotnie, przed rozpoczęciem procesu fizjoterapii oraz
po jego zakończeniu w grupie eksperymentalnej, jak również
The study covered 40 men who had been hospitalized
in the Department of Internal Medicine and Allergology,
Wroclaw Medical University Clinic with diagnosed chronic
obstructive pulmonary disease. The patients were staying
in the ward because of worsening symptoms.
Selection of the study was delibete and took into account diagnosed COPD and its degree of its severity. The
severity of the disease was established according to the
classification developed by Gold National Heart Lung and
Blood Institute and WHO joint report. FEV1 parameter or
forced expiratory volume in one second was the decisive
factor on the level of severity.
Of the 40 patients, 23 men were selected and constituted the experimental group, they had pharmacologic
treatment but in addition had a weekly physiotherapy program. A second control group consisted of 17 men who had
pharmacologic treatment alone. In order to prepare a patients’ general morphological characteristic, the exact age
of patients was noted, body weight and height were measured, BMI was calculated, and the circumference of the
waist and hip was measured, also the range of chest motionwas measured.
The detailed characteristics of respondents are shown
in Table 1
Twice, before beginning the process of physiotherapy
and after its completion, the following tests were conducted
121
104 Rozek1:Layout 1 2012-08-01 15:27 Strona 4
Rożek K. i wsp., Ocena skuteczności fizjoterapii na parametry układu oddechowego pacjentów z POChP
Tab. 1. Szczegółowa charakterystyka badanych grup
Tab. 1. Detailed characteristics of study groups
u pacjentów z grupy kontrolnej wykonano w tym samym czasie badania: czynnościowe układu oddechowego, wykorzystując krzywą przepływ/objętość, gazometryczne krwi oraz 6-minutowy test marszu. Badania wykonane były w pracowni Badań Czynnościowych Kliniki, zawsze o tej samej porze (w godzinach przedpołudniowych) i przez tę samą osobę.
Do oceny względnej masy ciała wykorzystano wskaźnik BMI (Body Mass Indeks), obliczany ilorazem masy ciała w kilogramach i kwadratu wysokości w metrach (kg/m2).
Dostarcza on informacji o występowaniu nadwagi i otyłości
[13]. Ruchomość klatki piersiowej zmierzono za pomocą
taśmy antropometrycznej. Ruchomość oddechową u pacjentów obliczono na podstawie różnicy między obwodem
wdechowym a wydechowym na poziomie dołu pachowego,
brodawek sutkowych oraz dolnej granicy żeber, porównując z poniższymi normami.
Badanie czynnościowe układu oddechowego wykonano za pomocą aparatu FLOWSCREEN firmy Jaeger. Przed
wykonaniem pomiaru pacjenci zostali zapoznani z metodologią badania. Badania czynnościowe układu oddechowego wykonano aparatem Flowscreen firmy Jeager, w pozycji siedzącej. Zastosowane procedury spełniały kryteria American Thoracic Society [14].
W ramach badań wykonano próbę natężonego wydechu opartą na krzywej przepływ/objętość powietrza wydychanego. Do analizy wybrano następujące parametry:
• FVC (force vital capacity) – natężona pojemność życiowa [l],
• FEV1 (force expiratory volume in 1 sec) – nasilona objętość wydechowa 1-sek. [l],
• PEF (maximum expiratory flow) – szczytowy przepływ
powietrza wydechowego [l/s],
• FEV1%VC Wskaźnik Tiffenau (forced expiratory volume
in one second % of vital capacity) [%],
• MEF25 – maksymalny przepływ powietrza podczas natężonego wydechu przy 25% VC max,
• MEF50 – maksymalny przepływ powietrza wydechowego przy 50% VC max.
Mierzone parametry analizowano w wartościach rzeczywistych (zmierzonych) i procentach wartości należnych
wg ESCS, które są umieszczone w pamięci spirometru
Flowscreen i przeliczane bezpośrednio przez aparat [14].
Badanie gazometryczne krwi zostało wykonane w laboratorium na oddziale w Klinice, z krwi pobranej z opuszka
palca i mierzono następujące parametry: prężność tlenu
pO2 i dwutlenku węgla pCO2, wysycenia hemoglobiny krwi
tętniczej tlenem SaO2, pH krwi oraz zasób buforów HCO3.
Do oceny tolerancji wysiłku wykorzystano 6-minutowy
test marszu. Próba ta została przeprowadzona na wcześniej
122
both in the experimental as well control group the same
time: lung function, use of curve of flow /volume, blood
gasometric and 6-minute walk test. The tests were carried
out in the Clinic function tests laboratory at the same time
(in the morning), and by the same person.
BMI (Body Mass Index)was used to assess the relative
body weight, the quotient of the body weight, in kilograms,
and height, in meters squared was calculated: (kg/m2). It
provides information on occurrence of overweight and obesity [13]. Thoracic mobility was measured uisng anthropometric tape. Respiratory mobility of patients was calculated
on the basis of the difference between inspiratory and
expiratory cirfcumeference at the level of the armpit, nipples and the lower limit of the ribs comparing them to below
presented standards.
Examination of the respiratory system was performed
using Jaeger FLOWSCREEN equipment. Before measurements, patients were acquainted with the methodology of
the study. Respiratory function tests were performed uisng
Jaeger Flowscreen equipment, in a sitting position. The
procedures used meet the criteria of the American Thoracic
Society [14].
The study included expiration test, based on forced
expiratory flow /volume curve of exhaled air. The following
parameters were selected for analysis:
• FVC (force vital capacity) [l],
• FEV1 (force expiratory volume in 1 sec) [l],
• PEF (maximum expiratory flow) [l/s],
• FEV1%VC Tiffenau index (forced expiratory volume in
one second % of vital capacity) [%],
• MEF25 – maximum airflow during forced expiration at
25% VC max
• MEF50 – maximum expiratory airflow at 50% VC max.
Measured parameters were analyzed in real (measured) values and in percentage of predicted values, acccording to ESCS, saved in Flowscreen spirometer memory and
converted directly by the equipment [14].
Gasometric blood test was performed in a laboratory,
on the ward, at the Department uisng blood taken from
fingertip, the following parameters were then measured:
partial oxygen pressure, pO2 and carbon dioxide, pCO2, hemoglobin saturation of arterial oxygen SaO2, blood pH and
HCO3 buffer resource.
A 6-minute walk test was used to assess exercise tolerance. This test was carried out on a previously measured
section of clinic corridor. This section was 33 meters in
length. Patient could rest during the march test. Pressure
and heart rate as well as degree of dyspnea, according to
104 Rozek1:Layout 1 2012-08-01 15:27 Strona 5
Rożek K. et al., Evaluation of the effectiveness of physiotherapy on respiratory parameters in patients with COPD
zmierzonym odcinku korytarza kliniki. Odcinek ten miał długość 33 metry. Pacjent w czasie marszu mógł skorzystać
z czasu na odpoczynek. Przed rozpoczęciem i po zakończeniu testu zostało zarejestrowane ciśnienie i częstość akcji serca oraz stopień duszności według skali BORGA.
Na podstawie dystansu i czasu marszu obliczono poziom
wydatku energetycznego wyrażony w jednostkach MET.
Do obliczenia wykorzystano wzór zalecany wg standardów
rehabilitacji pulmonologicznej [9,15]:
((Średnia prędkość marszu w km/h) x 1,667 + 3,5) / 3,5
[MET]
Do obliczenia średniej prędkości marszu (w km/h) wykorzystano wzór:
(Ilość metrów x 10) / 1000
Wszyscy pacjenci byli objęci standardowym leczeniem
farmakologicznym. U wszystkich badanych stosowno leki
rozszerzające oskrzela i mukolityczne. W grupie eksperymentalnej obok leczenia farmakologicznego, prowadzono
dodatkowo tygodniowy program fizjoterapii. Był on prowadzony codziennie, indywidualnie z pacjentami. Czas trwania ćwiczeń wynosił około 45-50 minut.
Wykonywano następujące ćwiczenia:
– oddechowe w łóżku torem przeponowym oraz dolnożebrowym z wydłużoną fazą wydechu – czas trwania 5 minut, częstość oddechów na minutę: 14-16,
– czynne stawów obwodowych (przeciwzakrzepowe) – 10
powtórzeń każdego ruchu w stawach stóp i rąk,
– czynne większych stawów kończyn dolnych i górnych
– 10 powtórzeń każdego ruchu w stawach: biodrowym,
kolanowym, ramiennym, łokciowym,
– rozluźniające i uruchamiające klatkę piersiową ze wspłóruchami kończyn górnych w czasie rytmu oddechowego
– czas trwania 5 minut, częstość oddechów na minutę: 14-16,
– mięśni brzucha połączone z wydłużonym wydechem
– w pozycji leżenia tyłem, kończyny dolne ugięte w stawach biodrowych i kolanowych, stopy oparte o podłoże, 6-8 powtórzeń unoszenia kończyn górnych z oderwaniem pleców od podłoża, 3 serie,
– oddechowe oporowanego wydechu z wykorzystaniem
urządzenia Respirex – czas trwania 5 minut, częstość
oddechów na minutę: 14-16,
– oddechowe z natężonym wydechem wykonanym
do butelki z wodą – czas trwania 5 minut, częstość oddechów na minutę: 14-16,
– oddechowe wykonane podczas siedzenia na krześle.
Pacjent chwytał krawędzi krzesła, aby unieruchomić obręcz barkową dla stabilizacji klatki piersiowej – czas
trwania 3 minut, częstość oddechów na minutę: 14-16,
– na zakończenie spacer z pacjentem po korytarzu ok.
150 metrów.
U każdego z pacjentów przed rozpoczęciem codziennej sesji ćwiczeń dokonywano pomiaru ciśnienia i częstości akcji serca dla uzyskania informacji, czy pacjent może
przystąpić do procesu usprawniania. Pomiar ten był powtarzany po ćwiczeniach.
Wyniki badań poddano opracowaniu statystycznemu.
Analizy statystyczne wykonane zostały za pomocą programów DIFF i STATISTICA, wyliczono podstawowe statysty-
Borg scale, were recorded before and after the test. The
level of energy expenditure, expressed in METs, was calculated on the basis of the distance covered and time taken.
Formula recommended by PR standards was used for calculations [9,15]:
((Average walking speed in km/h) x 1,667 + 3,5) / 3,5
[MET]
The following formula was used to calculate the
average walking speed (w km/h):
(distance in meters x 10) / 1000
All patients were included in the standard pharmacological treatment. In all patients bronchodilators and mucolytic medications were used. Alongside drug therapy,
additional weekly physical therapy program was conducted
in the experimental group. It was conducted every day, individually with patients. Exercise duration was approximately
45-50 minutes.
The following exercises were carried out:
• breathing, in bed, using diaphragmatic and lower rib,
with extended exhalation phase – duration 5 minutes,
respiratory rate per minute: 14-16,
• active peripheral arthritis (anticoagulation) – 10 repetitions of each movement in the joints of the feet and
hands,
• active of the larger joints of the lower and upper limbs
– 10 repetitions of each movement in the joints: hip,
knee, shoulder, elbow,
• relaxing and activating the chest with simultaneous movements of the upper limbs during the respiratory rhythm –
duration 5 minutes, respiratory rate per minute: 14-16,
• abdominal muscles combined with prolonged exhalation – in lying back position, legs bent at the hips and
knees, feet resting on floor, 6-8 reps of lifting upper
limbs, detaching the back from floor, 3 sets,
• respiratory with resistance exhalation using Respirex
equipment – duration 5 minutes, respiratory rate per
minute: 14-16,
• inhalation with dense exhaust to a water bottle – duration 5 minutes, respiratory rate per minute: 14-16,
• respiratory while sitting in a chair. Patient grips the edge
of a chair to immobilize the shoulders, for stability of the
chest – duration 3 minutes, respiratory rate per minute:
14-16,
• At the end, a walk with patient down the corridor through
approximately 150 meters.
Pressure and heart rate was measured for each patient, before starting a daily exercise session, to find out
whether a patient was fit to proceed with the exercises.
This measurement was repeated after exercises.
The test results were subjected to statistical analysis.
Statistical analyzes were performed using DIFF and
STATISTICA program, the basic descriptive statistics were
calculated, and statistical significance tests were used –
ANOVA variance.
Calculation results have been presented MICROSOFT
EXCEL 2000 and STATISTICA prepared in tables and
graphs.
123
104 Rozek1:Layout 1 2012-08-01 15:27 Strona 6
Rożek K. i wsp., Ocena skuteczności fizjoterapii na parametry układu oddechowego pacjentów z POChP
ki opisowe oraz zastosowano testy istotności statystycznej
– wariancję ANOVA.
Wyniki obliczeń przedstawiono w formie tabel i wykresów, wykonanych w programach MICROSOFT EXCEL
2000 oraz STATISTICA.
WYNIKI
RESULTS
Na podstawie dwukrotnych pomiarów parametrów czynnościowych układu oddechowego w obu badanych grupach:
przed i po zastosowaniu fizjoterapii, oceniono jej efekty, co
przedstawiono w Tabeli 2 i 3.
Wyniki parametrów czynnościowych układu oddechowego w pierwszym badaniu w obu grupach były zbliżone.
Analizując dane uzyskane po zastosowaniu fizjoterapii można zauważyć, iż w grupie pierwszej parametry czynnościowe płuc podwyższyły się, zaś w grupie drugiej, po takiej samym czasie uległy pogorszeniu. Uzyskane zmiany
parametrów oddechowych nie wykazały istotności statystycznej, jedynie natężona pojemność życiowa płuc (FVC)
u pacjentów z grupy eksperymentalnej wzrosła istotnie
na poziomie p=0,01.
Do oceny tolerancji wysiłkowej pacjentów wykorzystano 6-minutowy test marszu. Wyniki uzyskane podczas testu przed i po leczeniu przedstawiono w Tabeli 4.
Po zastosowanej fizjoterapii tylko dystans marszu wydłużył się istotnie (p=0,001), pozostałe parametry nieznacznie się poprawiły. Zauważono także, iż w grupie kontrolnej,
która nie była objęta fizjoterapią, dystans marszu w teście
istotnie się zmniejszył (p=0,05).
On the basis of two-fold measurements of lung function
parameters in both groups: The effects of physiotherapy
were assessed before and after physiotherapy, the results
of which have been presented in Table 2 and 3.
Results of lung function parameters in the first study for
both groups were similar. Analyzing data obtained after
physiotherapy, it can be seen that the pulmonary function
parameters improved in the first group, but deteriorated in the
second group, after the same time. Resulting changes in
respiratory parameters did not show statistical significance,
only for forced vital capacity (FVC) in patients in the
experimental group did it increase significantly, at p = 0.01.
A 6-minute walk test was used to assess exercise tolerance in patients. The results obtained during the test
before and after treatment have been presented in Table 4.
After physiotherapy only walking distance increased by
statistically significant figure (p = 0.001), other parameters
only slightly improved. It was also noted that in the control
group, which was not covered by physiotherapy, the walking distance in the test significantly decreased (p = 0.05).
Results of blood gas tests, which were also performed
twice, before and after the therapy, were analyzed, these
results have been presented in Table 5 and 6
Tab. 2. Średnie arytmetyczne, odchylenie standardowe i istotność różnic wartości parametrów oddechowych przed i po leczeniu
w grupie eksperymentalnej
Tab. 2. Arithmetic means, standard deviation and significance of differences in respiratory parameters before and after treatment
in the experimental group
Tab. 3. Średnie arytmetyczne, odchylenie standardowe i istotność różnic wartości parametrów oddechowych przed i po leczeniu
w grupie kontrolnej
Tab. 3. Arithmetic means, standard deviation and significance of differences in respiratory parameters before and after treatment
in the control group
124
104 Rozek1:Layout 1 2012-08-01 15:27 Strona 7
Rożek K. et al., Evaluation of the effectiveness of physiotherapy on respiratory parameters in patients with COPD
Tab. 4. Średnie wartości parametrów mierzonych podczas 6-minutowego Testu Marszu
Tab. 4. Mean values of measured parameters during a 6-minute Walking Test
Tab. 5. Zestawienie średnich gazometrii krwi przed i po leczeniu w grupie eksperymentalnej
Tab. 5. Summary of mean blood gases values before and after treatment in the experimental group
Tab. 6. Średnie wartości parametrów gazometrycznych krwi przed i po leczeniu w grupie kontrolnej
Tab. 6. Mean values of blood gases before and after treatment in the control group
Analizie poddano także wyniki badań gazometrycznych
krwi, które również wykonano dwukrotnie przed i po zastosowanej terapii i przedstawiono je w Tabeli 5 i 6.
Po zakończeniu usprawniania zaobserwowano nieznaczną poprawę wszystkich parametrów gazometrycznych krwi
w grupie eksperymentalnej, natomiast istotny wzrost wykazały parametry: pO2 i SaO2. W grupie kontrolnej zanotowano tendencję pogorszenia, istotny spadek wykazały parametry pO2 i SaO2.
After completion of improvement exercise a slight improvement in all blood gas parameters in the experimental
group was observed, however, the following parameters
showed significant increase: pO2 and SaO2. There was
a deterioration trend observed in the control group, there
was significant drop in the parameters pO2 and SaO2.
DYSKUSJA
DISCUSSION
Bardzo istotnym jest fakt, że zarówno polskie, jak i światowe piśmiennictwo, istotne miejsce w leczeniu POChP przypisuje odpowiednio przygotowanemu programowi fizjoterapii. Spotykane są różne zalecenia co do formy i częstotliwości jej stosowania [1-3,5,7,11,12,16,17]. Nie ma jednak
opracowanego jednego, referencyjnego programu fizjoterapii polecanego wszystkim pacjentom. Przewlekła choroba płuc jest na tyle skomplikowaną jednostką składającą
się z różnych etapów, iż każdy pacjent powinien być indywidualnie kwalifikowany do fizjoterapii. Służy nam do tego
wnikliwie przeprowadzony wywiad zarówno podmiotowy, jak
i przedmiotowy, jak również badania specjalistyczne do jakich
zalicza się przede wszystkim badania czynnościowe układu
oddechowego, gazometrię krwi oraz tolerancję wysiłkową.
Rehabilitacja pulmonologiczna oparta jest na programie dostosowanym do indywidualnych potrzeb pacjenta, obejmująca wszechstronne działania zapobiegawcze i terapeutyczne. W dobrze przygotowanym programie fizjoterapii nie
Very important if the fact that both Polish and international literature assign important place in the treatment of
COPD to accordingly prepared physiotherapy program.
Various recommendations as to the form and frequency of
its use are commonly met [1-3,5,7,11,12,16,17]. However,
there is yet reference physiotherapy program developed
that could be recommended for all patients. Chronic lung
disease is so complex syndrome, consisting of different
stages, hence each patient should be individually qualified
for physiotherapy. Carefully carried out interview, both subjective and objective, as well as specialized tests that include respiratory function tests, blood gas analysis and
exercise tolerance help arrive at proper diagnosis.
Pulmonary rehabilitation is based on a program tailored
to individual patient needs, including comprehensive preventive and therapeutic actions. In a well-prepared physiotherapy program, in additiona to implementing appropriate
training, the time reserved for patient education and pos-
125
104 Rozek1:Layout 1 2012-08-01 15:27 Strona 8
Rożek K. i wsp., Ocena skuteczności fizjoterapii na parametry układu oddechowego pacjentów z POChP
należy zapomnieć, aby obok wprowadzenia odpowiednich
ćwiczeń, był czas na edukację pacjenta i ewentualnie jego rodziny oraz na oddziaływanie psychospołeczne [11,12,17].
Najczęściej spotyka się, iż optymalny czas trwania programu ćwiczeń wynosi 4-6 tygodni. W dostępnym piśmiennictwie [3,5,7,11,16] udowodniono, że długotrwały program
przynosi ogromne korzyści pacjentom poprzez poprawę parametrów oddechowych i wydolności fizycznej. Zalecany trening stosowany jest codziennie, a czas trwania jednej sesji
wynosi 30-40 minut. Po zakończeniu całościowego programu odnotowano korzystne efekty ćwiczeń z pacjentami w porównaniu do badań wykonanych przed rozpoczęciem terapii.
Powyższe przykłady badań wykonane zostały u pacjentów z różnym stopniem zaawansowania POChP. We
wszystkich odnotowano bardzo korzystne efekty prowadzonych z pacjentami działań pomimo faktu, iż programy
ćwiczeniowe były różne.
Należy jednak zwrócić uwagę na fakt, iż nie zawsze są
warunki do przeprowadzenia tak długiego programu fizjoterapii pacjentów w fazie szpitalnej. Podyktowane jest to, między innymi, brakiem na oddziałach szpitalnych wystarczającej ilości kadry fizjoterapeutów, zbyt krótkim okresem hospitalizacji pacjenta, jak również brakiem możliwości przystąpienia do fizjoterapii od pierwszych dni pobytu pacjenta
w oddziale z uwagi na stan jego zdrowia.
Mało jest jednak publikacji, które opisywałyby wpływ krótkotrwałej fizjoterapii na parametry czynnościowe układu oddechowego, gazometryczne krwi czy tolerancji wysiłkowej,
dlatego stało się to też przedmiotem badań niniejszej pracy.
Wcześniej przeprowadzone badania przez Kołcz i wsp.
[10,18] dowiodły, iż na skutek prowadzonych z pacjentami
codziennych ćwiczeń przez okres 5-7 dni, istotnie wzrosły tylko dwa parametry, VC i FEV1. W badaniach dla celów tej pracy zanotowano istotny wzrost tylko FVC, co może wskazywać,
że czas przeprowadzonego programu był zbyt krótki.
Analiza wyników wykazała wpływ tygodniowego programu fizjoterapii na istotne wydłużenie dystansu marszu
w teście korytarzowym, co świadczy o poprawie tolerancji
wysiłkowej tych pacjentów w przeciwieństwie do grupy niećwiczącej, u której zanotowano istotne zmniejszenie. Piśmiennictwo potwierdza dużą skuteczność kilkutygodniowej rehabilitacji pulmonologicznej na poprawę tolerancji wysiłkowej [19]. Salman i wsp. w przeprowadzonej metaanalizie
dotyczącej odpowiedzi na pytanie „Czy u chorych na POChP
program rehabilitacyjny poprawia wydolność wysiłkową
i zmniejsza uczucie duszności i czy skuteczność zależy od
stopnia ciężkości choroby i czasu trwania programu?” pokazali, że już 4 tygodnie ćwiczeń: kończyn górnych, kończyn
dolnych lub mięśni oddechowych wykonywanych 3 razy w tygodniu poprawiają wydolność wysiłkową i zmniejszają uczucie duszności u wszystkich chorych na POChP. Chorzy na
ciężką POChP mogą skorzystać z programów rehabilitacji
trwających >=6 miesięcy, natomiast chorzy w lżejszym stadium choroby odnoszą korzyść zarówno z krótkotrwałej, jak
i długotrwałej rehabilitacji [20]. Doniesienia te tłumaczą istotne wydłużenie dystansu u pacjentów z grupy eksperymentalnej już po tygodniu stosowanych ćwiczeń.
W pracy oceniano także efektywność fizjoterapii na parametry gazometryczne krwi i stwierdzono istotny wzrost
126
sibly their family, and the psychosocial impact should not
be forgoten [11,12,17].
The most commonly met situation is where optimal
duration of exercise program is 4-6 weeks. Available literature [3,5,7,11,16] have demonstrated that long-term program brings tremendous benefits to patients by improving
respiratory and physical efficiency parameters. Recommended exercise is used every day, and duration of one
session is 30-40 minutes. Beneficial effects of exercise for
patients, as compared to tests performed prior to therapy,
were registered after completion of whole program.
These case studies were performed in patients with
varying degrees of COPD severity. Very beneficial effects of
exercises carried out with patients, despite the fact that
physical exercises programs varied, were noted in all cases.
However, it should be noted that it is not always feasible to carry out such a long physical therapy programs with
patients in the hospital phase. This is due to, among
others, lack of enough staff physiotherapists at the hospital
wards, too short hospitalization period, and inability to join
physiotherapy from the first days of stay in the hospital by
a patient due to state of health.
However, there are only few publications detailing the
impact of short-term physiotherapy on functional parameters of the respiratory system, blood gasometric or exercise
tolerance, that is why it became a subject of research of
this paper.
Earlier studies by Kołcz et al [10.18] have shown that
only two parameters, VC and FEV1 significantly improved
as a result of daily exercises with patients for 5-7 days.
Research studies for the purpose of this paper reported
a significant improvement only in FVC, which could indicate
that the time allocated for the program was too short.
Analysis of results showed the effect of weekly physical
therapy program on significantly increase in walking distance in the corridor test, indicating improved exercise tolerance in these patients, in contrast to the non-exercisesing
group, whose results instaed showed significant drop. The
literature confirms the high effectiveness of several weeks
of pulmonary rehabilitation in improving exercise tolerance
[19]. Salman et al have shown, in conducted meta-analysis
of answer to the question „Do patients with COPD rehabilitation program have improved exercise capacity and
reduced breathlessness sensation, and that effectiveness
depends on disease severity and duration of the program?”,
that even four weeks of exercises of: upper limbs, lower
limbs or respiratory muscles performed 3 times a week
improves exercise capacity and reduces the sensation of
breathlessness in all patients with COPD. Patients with
severe COPD may benefit from rehabilitation programs
lasting > = 6 months, while patients in lighter stages of the
disease benefit from both short as well as long term rehabilitation [20]. These reports explain the significant increase in the distance in the experimental group patients
after just a week of exercises.
The study also evaluated the effectiveness of physiotherapy in blood gasometric parameters and significant
increase in oxygen pressure and saturation was confirmed.
These results are consistent with literature data, Vitacca et
104 Rozek1:Layout 1 2012-08-01 15:27 Strona 9
Rożek K. et al., Evaluation of the effectiveness of physiotherapy on respiratory parameters in patients with COPD
ciśnienia parcialnego tlenu i saturacji. Wyniki te są zgodne
z danymi piśmiennictwa, Vitacca i wsp. prowadzili badania
nad wpływem intensywnych ćwiczeń oddechowych na te parametry i także wykazali istotny wzrost tych parametrów [21].
Wyniki uzyskane w niniejszych badaniach potwierdziły
ważność prowadzenia odpowiednich ćwiczeń, nawet krótkotrwały program leczenia chorych na POChP.
al have conducted research on effect of intensive breathing
exercises on these parameters and have also registered
significant increase in these parameters [21].
The results obtained in this study confirmed the importance of carrying out appropriate exercises even in a shortterm treatment program for patients with COPD.
WNIOSKI
CONCUSIONS
1. Na skutek tygodniowego programu fizjoterapii, spośród
parametrów czynnościowych układu oddechowego tylko natężona pojemność życiowa płuc wzrosła istotnie
w grupie eksperymentalnej.
2. Po fizjoterapii wydłużył się dystans marszu, u pacjentów z grupy poddanej fizjoterapii mierzony w czasie
6-minutowego testu marszowego.
3. Po tygodniu ćwiczeń istotnie wzrosło pO2 i SaO2 w grupie eksperymentalnej.
4. Leczenie farmakologiczne okazało się niewystarczające do osiągnięcia maksymalnych korzyści leczenia pacjentów z POChP.
1. As a result of weekly physiotherapy program of the functional respiratory parameters only forced vital capacity
increased significantly in the experimental group.
2. After physiotherapy the walking distance, measured during the 6 minute walk test, increased for patients from
physiotherapy group.
3. After a week of exercise pO2 and SaO2 in the experimental group significantly increased.
4. Pharmacological treatment was not sufficient to achieve
the maximum benefit of treatment for patients with
COPD.
PIŚMIENNICTWO / REFERENCE
1. Rosławski A, Woźniewski M. Fizjoterapia oddechowa. Wrocław: AWF; 2001.
2. Siafakas NM, Vermeire P, Pride NB i wsp. Optymalne postępowanie diagnostyczne i leczenie przewlekłej obturacyjnej choroby
płuc. Stanowisko European Respiratory Society. Eur Respir J 1995; 8: 1398-420.
3. GOLD- Global Initiative for chronic Obstructive Lung Disease, Global Strategy For The Diagnosis, Management, And Prevention Of Chronic Obstructive Pulmonary Disease (UPDATED 2007). Dostępny pod adresem: http://www.goldcopd.com/ Guidelineitem. asp? l1=2&l2=1&intId=996.
4. Fraser KL, Chapman KR. Chronic obstructive pulmonary disease. Prevention, early detection, and aggressive treatment can
make a difference. Postgrad Med 2000; 108(7): 103-16.
5. Celli BR. Pulmonary rehabilitation in patients with COPD. Am J Respiro Crit Care Med 1995; 152: 861-4.
6. Doherty DE. Wczesne wykrywanie i postępowanie w przewlekłej obturacyjnej choroby płuc; co zrobić, aby zmniejszyć następstwo tej upośledzającej choroby. Medycyna po Dyplomie 2002; 10: 77-88.
7. Rutkowski R, Rutkowska J, Rutkowski K, Siergiejko Z. Wybrane zagadnienia rehabilitacji oddechowej. Fizjoterapia Polska
2009; 9 (1): 21-30.
8. Strijbos JH, Postma DS, van Altena R, Gimeno F, Koëter GH. A comparison between an outpatient hospital-based pulmonary
rehabilitation program and a home care pulmonary rehabilitation in patient with COPD. A follow-up of 18 months. Chest 1996;
109(2): 366-72.
9. Planowanie i stosowanie programów rehabilitacji pulmonologicznej według zaleceń Amerykańskiego Stowarzyszenia
Rehabilitacji Kardiologicznej i Pulmonologicznej. Rehab Med 1999; 3: 55-62.
10. Rożek-Mróz K, Jurkowska A, Kassolik K, Andrzejewski W, Majewska B. Wpływ wybranej metody fizjoterapii na czynnościowe
parametry układu oddechowego u pacjentów z przewlekłą obturacyjną chorobą płuc. Polska Med Rodzinna 2002; 4 (1): 39-44.
11. Standardy rehabilitacji pulmonologicznej: Definicja i ogólny przegląd rehabilitacji pulmonologicznej. Rehabilitacja Medyczna
1996; 3: 10-6.
12. Ferguson GT. Wytyczne postępowania z chorymi na przewlekłą obturacyjną chorobą płuc. Med Praktyczna 2000; 7(8): 59-71.
13. Obesity: Preventing and managing the Global Epidemic – Report of a WHO. Consultation on Obesity, 3-5 June 1997; Geneva,
WHO/NUT/NCD/98.1
14. Quanjer PH, Tammeling GJ, Cotes JE, Pedersen OP, Peslin R, Yernault JC. Lung volumes and forced ventilatory flows. Report
Working Party Standardization of Lung Function Tests, European Community for Steel and Coal. Official Statement of the
European Respiratory Society. Eur Respir J 1993; 1(6): 5-40.
15. Łuniewski J, Bogacz K, Pawełczyk W, Szczegielniak J. Testy funkcjonalne oceniające tolerancję wysiłku chorych w praktyce
fizjoterapeuty. Praktyczna Fizoterapia i Rehabilitacja 2011; 4.
16. Szczegielniak J, Bogacz K. Trening wydolnościowy w fizjoterapii chorych na przewlekłą obturacyjną chorobą płuc. Fizjoter
2002; 10(1): 25-30.
17. Szczegielniak J, Bogacz K. Wpływ treningu interwałowego i ciągłego na czynność wentylacyjną płuc u chorych na przewlekłą
obturacyjną chorobą płuc. Fizjoter 2001; 4: 21-6.
18. Kołcz A, Rożek-Mróz K. Wpływ przewlekłej obturacyjnej choroby płuc na jakość życia pacjentów. Fizjoter 2002; 10(1): 18-24.
19. Goldstein RS, Dolmage TE. Can We Increase the Exercise Training Load During Pulmonary Rehabilitation? Chest 2009; 135: 596-8.
20. Salman GF, Mosier MC, Beasley BW & Calkins DR (2003). Rehabilitation for patients with chronic obstructive pulmonary
disease: Meta-analysis of randomized controlled trials. Journal of General Internal Medicine 18: 213-21.
21. Vitacca M, Clini E, Bianchi L, Ambrosino N. Acute effects of deep diaphragmatic breathing in COPD patients with chronic
respiratory insufficiency. Eur Respir J 1998; 11: 408–415.
127