Potrzeby psychiczne i emocje małych dzieci

O POTRZEBACH PSYCHICZNYCH I EMOCJACH DZIECI
Wychowywanie i kochanie dzieci często jest bardzo trudnym i
skomplikowanym procesem będącym wyzwaniem nawet dla najbardziej
cierpliwego rodzica.
Rodzice potrzebują pomocy, informacji, wsparcia dla swoich wychowawczych
wysiłków, bo odczuwają brak pewności siebie albo są nadmiernie krytyczni i
niezadowoleni z zachowania swoich pociech. Dzieci zaś potrzebują miłości,
zrozumienia, szacunku do tego co robią i co czują. Zdobywając nowe
doświadczenia, ucząc się świata, dzieci bardzo często odczuwają napięcia, lęki i
frustracje. Czują się bezradne i skrzywdzone, wytrącone z równowagi, tracą
wiarę w siebie.
Negatywne emocje wynikają z niezaspokojonych potrzeb emocjonalnych,
psychicznych. Najważniejsze z nich to:
Potrzeba miłości , więzi uczuciowej ,bliskiego związku -jest ona zaspakajana
przez bezpośrednie kontakty z najbliższymi osobami, głównie z matką: uściski,
rozmowy, słuchanie, wspólne zabawy, okazywanie chęci pomocy.
Niezaspokojenie
tej
potrzeby
powoduje
impulsywność,
wrogość,
nadpobudliwość psychoruchową, skrytość i poczucie osamotnienia.
Potrzeba bezpieczeństwa - zaspakajana jest przez bliskie osoby, które w razie
trudności i niepowodzeń zapewniają opiekę i pomoc.
Dzieci pozbawione życzliwej pomocy i opieki są niepewne siebie, zahamowane,
przeżywają wiele obaw i lęków w sytuacjach nowych, boją się podejmować
aktywności, często przyjmują postawę „wycofywania się”, boją się rozstań z
najbliższymi, trudniej adaptują się w nowych środowiskach.
Potrzeba akceptacji, uznania –jest zaspakajana wtedy gdy dziecko odczuwa
poparcie dla swoich poczynań , gdy jest aprobowane takim jakim jest, ze swoimi
wadami i zaletami. Nie jest zaspokojona gdy dziecko jest wyśmiewane,
lekceważone, stale krytykowane i negatywnie oceniane.
Potrzeba samodzielności-przejawia się w chęci decydowania w różnych
sprawach życiowych. Wyręczanie lub ograniczanie samodzielności powoduje
złość, upór, przekorę, a także bierność ,oczekiwanie ciągłej pomocy,
bezradność, poczucie mniejszej wartości.
Dzieciom należy pozostawiać swobodę decydowania o sobie w tych sytuacjach
w których jest to możliwe, bezpieczne i stosowne do wieku.
2
Pamiętajmy że:
 Emocje nie pozwalają dziecku myśleć!
 Każde zdrowe dziecko stara się pozbyć napięć emocjonalnych przez złość,
płacz, oburzenie, gniew.
 Napady złego humoru służą rozładowaniu napięć. Zwykle nie są
kierowane przeciwko komuś lub czemuś konkretnemu i nie są też oznaką
złośliwości dziecka.
 Oburzenie i złość często jest spontaniczną reakcją na niesprawiedliwość.
Jak pomóc płaczącemu dziecku?
 Sprawdź czy nie zrobiło sobie jakiejś krzywdy, czy je coś nie boli.
 Nie okazuj złości lub smutku , nie strofuj, nie pouczaj, nie udzielaj rad.
Płaczące dziecko nie słucha co się do niego mówi, skupia się na tym, co
czuje w danej chwili.
 Obejmij je, przytul dotykaj ,głaskaj- nie musisz nic mówić, sama twoja
obecność dodaje mu otuchy
 Zachęć je łagodnie do opowiedzenia o tym, co było przyczyną płaczu,
zapewnij o swoim zrozumieniu. Dzieci zawsze znajdą jakiś powód do
płaczu. Im silniejsze emocje tym dziecku trudniej o tym mówić. Pamiętaj
o tym, że płacz przynosi ulgę.
 Zapewnij je, że będziesz je chronić przed tym czego się boi, że postarasz
się mu pomóc jeżeli to będzie możliwe. Trzeba mu to powtarzać za
każdym razem gdy, jego poczucie bezpieczeństwa zostało zachwiane.
 Nie martw się, że płacz dziecka trwa zbyt długo, czasami potrzeba dużo
czasu, żeby wypłakać cały swój ból, złość , niepokój.
 Jeżeli ataki płaczu są bardzo częste, są z „byle powodu” – zastanów się ;
może dziecko potrzebuje więcej twojej uwagi, ciekawszych zajęć albo
odpoczynku?
Jak pomoc dziecku, które się boi?
Dzieci boją się wielu sytuacji i zdarzeń które dorośli uważają za zupełnie
nieszkodliwe i zwyczajne. Boją się ciemności, zwierząt, hałasów, gwałtownych
krzyków, boją się kiedy zostawiane są same lub kiedy zdarzają się rzeczy dla
nich niezrozumiałe.
Dziecko które się boi ma trudności w pozostawaniu w bliskim kontakcie ze
swoimi najbliższymi. Albo jest „wycofane” i zamknięte w sobie albo bez
przerwy jest w ruchu i nie potrafi uspokoić się. Lęk powoduje też , że dzieci są
3
drażliwe, wiecznie niezadowolone, łatwo tracą cierpliwość i wpadają w gniew
(bardzo często nie potrafią mówić o swoich lękach wprost).
 Staraj się zrozumieć lęk swojego dziecka, nie wolno go wyśmiewać ani
zawstydzać.
 Próbuj metodą „drobnych kroków” stopniowo oswajać je z tym co
wywołuje lęk.
Nie wolno zmuszać dziecka do pokonywania strachu na siłę!
 Unikaj tego, co wzbudza bardzo silny strach. Wcześniej porozmawiaj na
ten temat. Możliwość wygadania się, wysłuchanie, na pewno nie
zaszkodzi.
 Spokój i obecność kogoś bliskiego zawsze dodaje otuchy i pewności
siebie dziecku, które się boi.
 Wymyślaj zabawy na temat przezywanych lęków; można je rysować
układać historyjki i różne opowieści na ich temat, przeczytać bajkę w
której bohaterowie przeżywają i rozwiązują podobne problemy.
Co robić kiedy dziecko przeżywa złość, gniew, oburzenie, jak można mu
pomóc?
Zły humor , gniew często są sygnałem, że sytuacja jest dla dziecka trudna (zbyt
duże ograniczenia lub oczekiwania, złe traktowanie). Napady złości służą
rozładowaniu przeżywanych napięć. Towarzyszą im krzyk, płacz, tupanie,
rzucanie rzeczami. Odwet czy odrzucenie dziecka przez rodziców w takiej
sytuacji nie prowadzi do rozwiązania problemu ale może spowodować nowe
ataki agresji.
Nie zawsze też skuteczne jest „przemawianie do rozsądku”, bo dziecko nie
słyszy lub nie rozumie tego co mówimy, możemy to zrobić później kiedy
emocje opadną. Wyrzuty, zniewagi, kary powodują chęć zemsty, wrogie
nastawienie do dziecka, nie poprawiają relacji pomiędzy nim a rodzicem.
Co robić?
 Zachować spokój i cierpliwość.
 Stanowczo nie pozwalać na krzywdzenie innych ,siebie, niszczenie.
Trzeba powstrzymywać dziecko upominając je spokojnym głosem, wziąć na
kolana, interweniować przez opuszczenie miejsca razem z dzieckiem,
zmianę sytuacji ,odwrócenie uwagi od przyczyny, która wywołała złość.
4
 Jeżeli jesteśmy w miejscu publicznym trzeba zdecydowanie je opuścić i
poszukać bardziej ustronnego.
 Warto obserwować dziecko i uczyć się odczytywać i rozumieć wysyłane
przez nie „sygnały ostrzegawcze”, poprzedzające wybuchy złości, łatwiej
jest zapobiegać niż reagować już po fakcie.
 Wysłuchać wszystkiego co ma do powiedzenia, próbować podsunąć
pomysły prowadzące do rozwiązania powstałego konfliktu.
 Nie wolno zakazywać ani odzwyczajać od przekazywania, wyrażania
emocji a pomagać w ich uświadamianiu i nazwaniu.
 Wytyczaj rozsądne granice tego co może robić a czego mu nie wolno,
 Ucz sposobów ukierunkowania i przezwyciężania wybuchów złości
przez konkretne przykłady.
 Informuj dziecko o swoich oczekiwaniach, odczuciach, ustalaj wspólnie z
nim reguły i zasady zachowania, które są dla was ważne. Bądź
konsekwentny w ich przestrzeganiu.
Musimy pomagać dzieciom w pozbywaniu się przykrych uczuć. Jeżeli
pozwolimy im wypłakać się lub wyzłościć czują się znacznie lepiej, odzyskują
wiarę w siebie, równowagę . Trzeba być wtedy blisko nich, wysłuchać,
przytulić, dać czas na pozbycie się przykrych uczuć, zapewnić o swojej miłości
do nich.
Nie możemy zabraniać dzieciom okazywania i przeżywania emocji. Musimy
natomiast uczyć je rozpoznawania i nazywania emocji oraz sposobów radzenia
sobie z nimi.
Opracowano w PPP-1 w Legnicy na podstawie P. Wipfler „Kocham i rozumiem” czyli jak być przyjacielem
swojego dziecka.