Obraz Boga a dojrzałość osobowa.

Abstrakt wystąpienia
z dnia 19 stycznia 2012
dr Stanisław Tokarski
Katedra Psychologii Religii
Obraz Boga a dojrzałość osobowa
Wśród różnych kontrowersji na terenie psychologii religii dostrzec można dwie następujące.
Pierwsza: czy religijność jest pewnego rodzaju mechanizmem obronnym niedojrzałego człowieka,
chroniącego się w stworzonej przez siebie idei, gdyż nie potrafi on stawić czoła trudnej rzeczywistości,
stanowi ona dla niego przejściowy sposób na poradzenie sobie, lecz jako „społeczna nerwica” (S. Freud)
ogranicza rozwój jego osobowości; czy przeciwnie religijność dostarcza człowiekowi podstawowego
materiału do tworzenia jednoczącej filozofii życia, pozwala na udzielenie sobie odpowiedzi na zasadnicze
pytania dotyczące powodów, dla których żyje i sensu własnego istnienia, umożliwia mu budowanie
podmiotowości, poczucia dumy z siebie, własnego systemu wartości, co jest niezbędne w procesie
samorealizacji, osiągania pełni istnienia (G.W. Allport).
Drugą kwestią jest pewnego rodzaju spór pomiędzy przedstawicielami nurtów wyrosłych na
gruncie psychoanalizy, czyli teorii przywiązania i relacji z obiektem, a reprezentującymi sposób myślenia
bliski behawioryzmowi i psychologii poznawczej, to jest teorii uczenia się i teorii atrybucji. Poglądy
bazujące na tych pierwszych teoriach za podstawę tworzenia się obrazu Boga przyjmują wczesnodziecięce
doświadczenia (emocjonalnie) we własnej rodzinie, z preferencją relacji z matką (styl więzi z nią),
natomiast na tych drugich: akcentują przede wszystkim znaczenie uczenia się (w tym także modelowania)
dla kształtowania się tego obrazu.
Przedstawione dylematy stały się inspiracją do postawienia dwóch pytań badawczych. Pierwsze
z nich dotyczy roli religijności w procesie dojrzewania osobowościowego, a dokładniej: czy akceptujący
stosunek do afirmujących treści obrazu Boga wiąże się z dojrzałością osobowościową, czy raczej
przeciwnie – wskazuje na jej niższy poziom? Drugie zaś odnosi się do roli wyróżnionych czynników, które
mają wpływać na kształtowanie się tego obrazu, czyli które z nich wydają się mieć bardziej istotne
znaczenie w jego tworzeniu się: style więzi z rodzicami czy posiadany przez nich obraz Boga?
Zadaniem podjętych badań było uzyskanie odpowiedzi na nie. Zastosowano w nich autorską Skalę
Relacji z Bogiem oraz Kwestionariusz Samodzielności, Skalę I-E Rottera, Kwestionariusz Stylów
przywiązania i Skalę Wartości Schelerowskich. Objęto nimi grupę 500 studentów w wieku 22-31 lat.
Uzyskano potwierdzenie zasadność postawionych hipotez dotyczących związku obrazu Boga
z dojrzałością osobowościową u respondentów oraz genezy tego obrazu, wykazując istotne znaczenie
posiadanego przez ich rodziców obrazu Boga, chociaż także style przywiązania, okazał się ważnym jego
predyktorem.