Wybrane aspekty finansowe wprowadzenia w życie ustawy o

Transkrypt

Wybrane aspekty finansowe wprowadzenia w życie
ustawy o pomocy osobom niesamodzielnym dane do publikacji.
Opracował zespół w składzie:
prof. IPiSS dr hab. Piotr Błędowski – kierownik
dr Anita Abramowska-Kmon
dr Łukasz Jurek
dr Zofia Szweda-Lewandowska
dr Barbara Więckowska
Wyboru danych dokonał Mieczysława Augustyn
Warszawa, czerwiec 2012 r.
1
1. Wprowadzenie
Zmiany w strukturze demograficznej polskiego społeczeństwa wyrażające się we
wzroście liczby i udziału osób starszych powodują między innymi wzrost popytu na
świadczenia opiekuńcze i pielęgnacyjne. Obok wzrostu liczby osób starszych mamy bowiem
do czynienia ze wzrostem przeciętnej długości życia, co oznacza, iż czas trwania życia
w starości jest coraz dłuższy. Zwłaszcza w późnej starości zwiększa się zapotrzebowanie na
świadczenia opiekuńcze i wszelka pomoc udzielana przez inne osoby. Jednocześnie, na skutek
wydłużenia czasu trwania życia, znacznie częściej niż dawniej zdarzają się takie przypadki, iż
w jednej rodzinie w tym samym okresie żyją dwie lub więcej osób wymagających pomocy.
Ponadto dłuższy staje się okres sprawowania opieki, co dodatkowo zwiększa zapotrzebowanie
na pomoc innych, nie włączonych dotychczas w jej udzielanie, osób.
Wzrostowi zapotrzebowania na pomoc towarzyszy swoiste zmniejszenie podaży
opieki i pomocy ze strony rodziny. Na skutek zmniejszenia jej wielkości, spadku liczby
dzieci, mniejszej trwałości instytucji rodziny, postępującego jej rozproszenia, a wreszcie – ale
nie jest to czynnik najmniej ważny – wymuszonej przez sytuację na rynku pracy większej
skłonności członków rodziny do migrowania w poszukiwaniu pracy, rodzinna w mniejszym
stopniu jest w stanie zapewnić właściwą opiekę jej niesamodzielnym członkom. Na
ograniczenie funkcji opiekuńczych rodziny dodatkowo wpływa fakt, iż współczesna opieka
i pielęgnacja coraz częściej posiłkują się wyspecjalizowanymi urządzeniami, których obsługa
wymaga profesjonalnego przygotowania.
W tej sytuacji coraz częściej na świecie podejmuje się wysiłki w celu tworzenia służb
medycznych i socjalnych, wspierających lub w niektórych przypadkach zastępujących
rodzinę w udzielaniu opieki i pomocy. Wsparcie ma dwojaki charakter: finansowy oraz w formie usług świadczonych w miejscu zamieszkania osoby niesamodzielnej lub w placówce
instytucjonalnej albo półinstytucjonalnej. Pomoc w formie finansowej staje się coraz częściej
niezbędna, jeśli osoba niesamodzielna sama (lub przy udziale rodziny) pokrywa koszty
udzielanych świadczeń. Doświadczenie innych krajów pokazuje, że koszty te są trudne do
udźwignięcia dla jednego gospodarstwa domowego, toteż coraz częściej następuje obciążenie
nimi (lub przynajmniej ich częścią) pomocy społecznej.
2
Pomoc w formie rzeczowej udzielana w domach pomocy społecznej, dziennych
domach pobytu czy innych placówkach jest wprawdzie odpłatna, ale w przypadku osób o relatywnie niskich dochodach koszt pobytu przenoszony jest na rodzinę, a gdy ta nie może go
opłacić – na gminę. Gmina finansuje także jako zadanie własne usługi opiekuńcze w miejscu
zamieszkania, a powiat ponosi koszty specjalistycznych usług opiekuńczych świadczonych
w miejscu zamieszkania.
W praktyce oznacza to, że środki publiczne są już wykorzystywane do finansowania
świadczeń dla osób niesamodzielnych. Mając świadomość, iż zapotrzebowanie na te usługi
będzie wrastało, należy poszukiwać rozwiązania, które umożliwiłoby finansowanie ponoszonych przez coraz dłuższy okres coraz większych globalnie, a często i jednostkowo wydatków
na opiekę. Dyskusji na ten temat najczęściej towarzyszy przekonanie, iż konieczne jest
zastosowanie zasady solidarności społecznej. W dalszej kolejności zwraca się uwagę na
możliwości dofinansowania świadczeń opiekuńczych przy zastosowaniu metody kapitałowej
finansowania świadczeń.
Zasada społeczna zakłada, iż ciężar ponoszonych wydatków rozkłada się
równomiernie na całe społeczeństwo albo dzięki objęciu wszystkich ubezpieczonych
społecznym ubezpieczeniem pielęgnacyjnym (opiekuńczym), albo poprzez finansowanie
świadczeń (należałoby raczej mówić o części świadczeń, tych podstawowych) z budżetu
państwa. Takiemu właśnie rozwiązaniu poświęcone są analizy zamieszczone w niniejszym
opracowaniu.
Kluczową kwestią są szacunki wysokości środków możliwych do przeznaczenia na
finansowanie świadczeń opiekuńczych w następstwie rezygnacji z zasady przyznawania
dodatku pielęgnacyjnego wszystkim osobom, które osiągnęły 75. rok życia. Niezwykle ważne
jest również oszacowanie liczby osób niesamodzielnych – obecnie i w przyszłości, do roku
2025. Zestawienie obu tych wielkości pozwala bowiem na określenie wartości pieniężnej
świadczenia opiekuńczego i oszacowanie ewentualnej luki w budżecie systemu świadczeń
opiekuńczych. Przedstawione w rozdziale 2 przez dr Anitę Abramowską-Kmon i dr Zofię
Lewandowską obliczenia uwzględniają rozmaite warianty i stanowią dobrą podstawę do
dalszej dyskusji na ten temat.
Przygotowany przez dr Barbarę Więckowską rozdział 3, poświęcony szacunkom
skutków finansowych dla budżetu państwa jest pierwszym tak kompleksowym opracowaniem
pokazującym, że przesunięciu środków w budżecie państwa i przeznaczeniu ich na
3
finansowanie świadczeń opiekuńczych towarzyszy, dzięki większym wpływom z podatków i
zwiększeniu zatrudnienia, wzrost dochodów budżetowych.
W rozdziale 4 dr Łukasz Jurek dokonuje podobnych analiz, ale dla wszystkich szczebli
jednostek samorządu terytorialnego. Biorąc pod uwagę perspektywę coraz większego
obciążenia finansów samorządowych wydatkami na świadczenia pomocy społecznej
udzielane osobom niesamodzielnym, przedstawiony szacunek może stanowić dobry punkt
wyjścia do dyskusji na temat polityki samorządowej w Polsce.
W rozdziale 5 dokonuję podsumowania części ekspertyzy dotyczącej kosztów obsługi
świadczeniobiorców, a zwłaszcza orzekania o niesamodzielności i prawie do korzystania ze
świadczeń opiekuńczych.
Dziękuję całemu Zespołowi Badawczemu za zaangażowanie w pracę i twórczy wkład
w prezentowaną ekspertyzę. Wymiana poglądów w ramach Zespołu na temat opieki długoterminowej i jej pożądanego kształtu w Polsce w niedalekiej przyszłości była bardzo
inspirująca, a sama współpraca – bardzo owocna.
prof. IPiSS dr hab. Piotr Błędowski
4
2. Założenia i dane wyjściowe
Do obliczeń wykorzystano prognozę ludności opracowaną przez Eurostat w 2011
roku1 oraz przez Główny Urząd Statystyczny w 2008 roku 2. Na potrzeby oceny skutków
finansowych wejścia w życie rozwiązań przewidzianych w ustawie o pomocy osobom
niesamodzielnym zastosowano trzy warianty projekcji.
W
projekcji
udziały
osób
niesamodzielnych
w
wieku
18
lat
i więcej oszacowano na podstawie prognozy GUS oraz danych dotyczących liczby osób
pobierających dodatek pielęgnacyjny z racji niezdolności do samodzielnej egzystencji
w 2009 r., liczby osób otrzymujących zasiłek pielęgnacyjny w 2009 roku oraz dla grupy
wieku 75 lat i więcej na podstawie badania PolSenior 3.
W obliczeniach nie uwzględniono oddzielnie osób otrzymujących dodatek
pielęgnacyjny z KRUS. Założono bowiem, że wszystkie osoby po 75 roku życia otrzymują
dodatek pielęgnacyjny.
Ponieważ dla Polski nie dysponujemy wiarygodnymi i dokładnymi danymi,
dotyczącymi liczby osób niesamodzielnych ogółem, według wieku ani w podziale na różne
stopnie niesamodzielności, na potrzeby szacunków podział na trzy stopnie niesamodzielności
dokonano w oparciu o udział osób zarejestrowanych według poszczególnych stopni
zapotrzebowania
na
świadczenia
pielęgnacyjne
wśród
beneficjentów
społecznego
ubezpieczenia pielęgnacyjnego w Niemczech w 2009 r. Jak można dostrzec na podstawie
analizy wyników niektórych badań4, istnieje duże podobieństwo miedzy strukturą osób
niesamodzielnych w Polsce i w Niemczech. Założono zatem, że udział osób zaliczonych do
poszczególnych grup według stopnia niesamodzielności będzie się kształtował następująco:
Stopień III (w Niemczech – I) 54,5%;
Stopień II (w Niemczech – II) 33,2%;
Stopień I (w Niemczech – III, najbardziej niesamodzielni) 12,3%.
1
The 2012 Ageing Report: Underlying Assumptions and Projection Methodologies, Komisja Europejska, 2011,
European Economy, No.4.
2
Prognoza ludności na lata 2008-2035, Zakład Wydawnictw Statystycznych, GUS, Warszawa, 2009.
3
Aspekty medyczne, psychologiczne, socjologiczne i ekonomiczne procesu starzenia się ludzi w Polsce, red. M.
Mossakowska, A. Więcek, P. Błędowski, Termedia, Warszawa 2012.
4
Zob. np. badanie Aspekty medyczne…, poz. cyt.
5
2.1.
Założenia
W szacunkach liczby osób niesamodzielnych przyjęto , że w całym okresie prognozy
udziały
osób
według
stopnia
niesamodzielności
pozostaną
na
poziomie
z roku 2009. Założono, że wszystkie osoby niesamodzielne w wieku 18-74 lata raz w wieku
75 lat i więcej wejdą do nowego systemu, zaś pozostałe osoby w wieku 75 lat więcej
pozostaną w poprzednim systemie.
Jeśli chodzi o założenia dotyczące kwot nowo przyznawanych świadczeń, to zostały one
przygotowane w następujący sposób : pokazują wartość świadczenia w sytuacji, gdyby było
ono przyznawane w latach 2013-2014 tylko osobom z I stopniem niesamodzielności, w latach
2015-2016 osobom z I oraz II stopniem niesamodzielności, a dopiero w latach 2017-2025
wszystkim niesamodzielnym;
2.2.
Wyniki analizy – dane wyjściowe
W tabeli 1 przedstawiono szacunki liczby osób niesamodzielnych w wieku 18 lat
i więcej w latach 2012-2025 w podziale na trzy stopnie niesamodzielności (na podstawie
danych dla struktury niesamodzielności w Niemczech). Należy zaznaczyć, że oszacowania te
odnoszą się tylko do osób o znacznym stopniu niepełnosprawności (pominięto populację osób
o umiarkowanym i lekkim stopniu niepełnosprawności).
Tabela 1. Liczba osób niesamodzielnych w wieku 18 lat i więcej według stopnia niesamodzielności według różnych wariantów projekcji (w milionach)
201
201
201
201
201
201
201
202
202
202
202
202
202
3
4
5
6
7
8
9
0
1
2
3
4
5
Dane ZUS, MPiPS i PolSenior
I
0,1
0,1
0,1
0,1
0,1
0,1
0,1
0,1
0,1
0,1
0,1
0,1
0,1
grupa
II
2
3
3
3
3
3
3
4
4
4
4
4
4
0,3
0,3
0,3
0,3
0,3
0,3
0,3
0,3
0,3
0,3
0,3
0,3
0,3
4
4
4
5
5
6
6
7
7
8
8
8
8
0,5
0,5
0,5
0,5
0,5
0,5
0,5
0,6
0,6
0,6
0,6
0,6
0,6
5
6
6
7
8
9
9
1
1
2
2
3
3
1,0
1,0
1,0
1,0
1,0
1,0
1,0
1,1
1,1
1,1
1,1
1,1
1,1
grupa
IIIgru
pa
razem
6
2
2
3
4
6
7
9
1
2
3
4
5
5
Źródło: obliczenia własne na podstawie prognozy Eurostatu i danych z ZUS, MPiPS, DS2011, GUS 2008
i badania PolSenior
Informacje o kwotach, które będzie można uzyskać w przypadku zmian
wprowadzanych przez ustawę o pomocy osobom niesamodzielnym, zawiera tabela 2 . Kwoty
te zostałyby uzyskane w wyniku rezygnacji z wypłacania dodatku pielęgnacyjnego kolejnym
rocznikom
osób
osiągających
75.
rok
życia
i rezygnacji z wypłaty zasiłku pielęgnacyjnego osobom dorosłym.
( spr. czy tabela 3 w wersji podstawowej nie przewidywała zmniejszenia kwot ze względu na
etapowe wprowadzenie zmian)
Tabela 2. Kwoty uzyskane poprzez zmianę uprawnień do dodatku pielęgnacyjnego oraz
zasiłku pielęgnacyjnego ze względu na wiek w latach 2013-2025 (w miliardach zł, wartości
realne)
201
201
201
201
201
3
4
5
6
7
2,64
3,13
0,84
1,42
201
201
202
202
202
202
202
8
9
0
1
2
3
4
Dane ZUS, MPiPS i badania PolSenior)
4,70 5,13 5,55 5,96 6,52 7,12 7,73 8,32
202
5
8,92
Źródło: obliczenia własne.
Przy szacowaniu wysokości miesięcznego świadczenia per capita dla osób, które
znajdą się w nowym systemie, założono, że w grupie wieku 75 lat i więcej osoby
niesamodzielne zdecydują się przejść do nowego systemu, a wszystkie osoby niesamodzielne
w młodszych grupach wieku wejdą do nowego systemu, pozostałe osoby będą nadal
otrzymywały świadczenia na starych zasadach (tab. 4-6).
7
Tabela 4. Wysokość świadczenia per capita w latach 2013-2025 (w zł, wartości realne)
201
201
201
3
4
5
563
936
201
201
201
201
202
202
202
6
7
8
9
0
1
2
Dane ZUS, MPiPS i badania PolSenior
467 548 364 389 412 432 466 501
202
202
202
3
4
5
538
573
608
Wysokość
miesięcznego
świadczenia
przedstawia tabela 4.
8
przypadające
na
jednego
beneficjenta
3. Skutki finansowe dla budżetu państwa
3.1. Nowe firmy świadczące usługi opiekuńcze
Wprowadzenie ustawy przyczyni się do powstania nowych firm świadczących usługi
opiekuńcze. Przyjmuje się, że do końca III etapu na rynku pojawi się 10.000 nowych firm
świadczących usługi opieki nad osobami niesamodzielnymi (tab. 7). Nowe firmy pojawiać się
będą stopniowo, niewiele w pierwszym etapie (do 30), następnie zaś w rosnącym intensywnie
tempie (etap II i pierwsza połowa etapu III) oraz z wygasającą intensywnością w końcowej
fazie etapu III (wykres 1). Wśród tych firm występować będą zarówno firmy duże jak i małe,
rodzinne firmy świadczące usługi. Dla potrzeb obliczeń przyjęto, że relacja pomiędzy firmami
dużymi a firmami małymi będzie stała w całym okresie prognozy i będzie wynosić 60:40.
Dodatkowo założono, że duże firmy zatrudniać będą przeciętnie 30 osób, zaś firmy małe –
3 osoby. Przy tak zdefiniowanym profilu zatrudnienia, na koniec trzeciego etapu powstanie
192000 nowych miejsc pracy (tab. 8, wykres 2).
Tabela 7. Firmy świadczące usługi dla osób niesamodzielnych
firmy duże
2013
3
2014
18
2015
60
2016
300
2017
600
2018
1200
2019
2100
2020
3000
2021
3900
2022
4380
2023
5100
2024
5520
2025
6000
firmy małe
2
12
40
200
400
800
1400
2000
2600
2920
3400
3680
4000
5
30
100
500
1 000
2 000
3 500
5 000
6 500
7 300
8 500
9 200
10 000
ŁĄCZNIE
Źródło: opracowanie własne.
Wykres 1. Firmy świadcząca usługi dla osób niesamodzielnych
9
Tabela 8. Pracownicy firm świadczących usługi dla osób niesamodzielnych (w tys.)
firmy duże
firmy małe
ŁĄCZNIE
2013
2014
2015
2016
2017
2018
2019
2020
2021
2022
2023
2024
2025
0,090
0,540
1,80
9,0
18,0
36,0
63.0
90,0
117.0
131,4
153,0
165,6
180,0
0,006
0,036
0,12
0,6
1,2
2,4
4,2
6,0
7,8
8,8
10,2
11,0
12,0
0,096
0,576
1,92
9,6
19,2
38,4
67,2
96
124,8
140,2
163,2
176,6
192
Wykres 2. Pracownicy firm świadczących usługi dla osób niesamodzielnych
Dodatkowo założono, iż średnie zarobki w sektorze świadczenia usług opiekuńczych
kształtować się będą na poziomie 2400 zł.5 Dla analiz wysokości rocznego wynagrodzenia
przyjęto kilka wariantów wzrostu ich realnej wartości:
1. stała realna wartość wynagrodzeń,
2. rosnąca w stałym realnym tempie wartość wynagrodzeń (przyjęto trzy różne tempa
1%, 3% i 5% rocznie),
3. rosnąca w zmiennym tempie wartość wynagrodzeń, zgodna z tempem wzrostu PKB.
W przypadku wynagrodzeń bardzo trudno jest przewidzieć ich przyszły roczny wzrost
w nowym sektorze, albowiem z jednej strony obecnie jest to sektor mało atrakcyjny na rynku
5
Przy tak zdefiniowanym poziomie wynagrodzenia fakt równoczesnego pobierania renty rodzinnej czy renty
z tytułu niezdolności do pracy pozostaje bez znaczenia (wynagrodzenie nie przekracza 70% przeciętnego
wynagrodzenia).
10
pracy, co przemawia za założeniem o braku realnego wzrostu wynagrodzeń (założenie 1),
z drugiej zaś strony, biorąc pod uwagę prognozowany wzrost popytu na świadczenia
opiekuńcze (starzenie się ludności) można wysnuć hipotezę o wzrostowej tendencji dla płac.
Z tego względu przyjęto 4 różne scenariusze tempa wzrostu, w tym jeden o zmiennej stopie
(równej prognozowanej stopie wzrostu PKB). Projekcje wysokości zarobków prezentowane
są na wykresie 3 oraz przedstawione w tabeli 9.
Wykres 3. Prognozowane miesięczne wysokości zarobków w sektorze świadczeń opiekuńczych
Źródło: Obliczenia własne.
Tabela 9. Prognozowane miesięczne wysokości zarobków w sektorze świadczeń opiekuńczych
2014
wynagrodzenia_
wzrost 1%
wynagrodzenia_
wzrost 3%
wynagrodzenia_
wzrost 5%
wynagrodzenie_
wzrost PKB
2015
2016
2017
2018
2019
2020
2021
2022
2023
2024
2025
2424
2448
2473
2497
2522
2548
2573
2599
2625
2651
2678
2704
2472
2546
2623
2701
2782
2866
2952
3040
3131
3225
3322
3422
2520
2646
2778
2917
3063
3216
3377
3546
3723
3909
4105
4310
2480
2574
2675
2772
2873
2976
3073
3170
3266
3361
3456
3550
Wpływ z tytułu składek emerytalno-rentowych został oszacowany przy założeniu, że
wszystkie umowy w dużych firmach będą umowami o pracę. Ponadto zakłada się, że udział
wynagrodzeń powyżej 30-krotności wynagrodzenia miesięcznego będzie bliski zeru. Zatem
stopa składek na ubezpieczenie emerytalne i rentowe jest stała i wynosi 27,52%
wynagrodzenia brutto (łączne obciążenie pracownika i pracodawcy). Natomiast w przypadku
małych firm założono, że będą one działały jako osobista działalność gospodarcza czy też
11
jednoosobowe spółki. Z tego względu składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe będą
ryczałtowe (w wysokości 623,05 zł), a ich tempo wzrostu zgodne z tempem wzrostu PKB.
Wpływy z tytułu pracowniczych składek na ubezpieczenie emerytalne i rentowe
w ostatniej fazie rozwoju systemu w roku 2025 kształtować się będą na poziomie od. 1,4 mld
zł do 2,6 mld zł, w zależności od przyjętego tempa wzrostu wynagrodzeń w tym sektorze
(wykres 4, tab. 10). Wpływy do FUS od osób prowadzących działalność gospodarczą wynosić
będą natomiast w roku 2025 ok. 92 mln zł. (wykres 5, tabela 11).
Wykres 4. Wpływ do FUS z tytułu pracowniczych składek emerytalno-rentowych
Wykres 5. Wpływ do FUS z tytułu składek emerytalno-rentowych w ramach działalności
gospodarczej
12
Tabela 10. Wpływ do FUS z tytułu pracowniczych składek emerytalno-rentowych
2013
em+rent_wynagr
odzenia_wzrost
1% (w tys.)
em+rent_wynagr
odzenia_wzrost
3% (w tys.)
em+rent_wynagr
odzenia_wzrost
5% (w tys.)
em+rent_wynagr
odzenia_wzrost
PKB (w tys.)
2014
2015
2016
2017
2018
2019
2020
2021
2022
2023
2024
2025
713
4 323
14 553
73 493
148 456
299 882
530 041
764 774
1 004 148
1 139 013
1 339 510
1 464 321
1 607 570
713
4 408
15 135
77 946
160 569
330 773
596 218
877 292
1 174 694
1 358 849
1 629 688
1 816 815
2 034 043
713
4 494
15 729
82 576
173 409
364 158
669 140
1 003 711
1 370 065
1 615 623
1 975 265
2 244 830
2 562 035
713
4 423
15 298
79 491
164 752
341 600
619 093
913 304
1 224 861
1 417 115
1 698 132
1 889 956
2 110 342
Tabela 11. Wpływ do FUS z tytułu składek emerytalno-rentowych w ramach działalności gospodarczej
2013
em+rent_wynagr
odzenia_wzrost
1% (w tys.)
em+rent_wynagr
odzenia_wzrost
3% (w tys.)
em+rent_wynagr
odzenia_wzrost
5% (w tys.)
em+rent_wynagr
odzenia_wzrost
PKB (w tys.)
2014
2015
2016
2017
2018
2019
2020
2021
2022
2023
2024
2025
713
4 323
14 553
73 493
148 456
299 882
530 041
764 774
1 004 148
1 139 013
1 339 510
1 464 321
1 607 570
713
4 408
15 135
77 946
160 569
330 773
596 218
877 292
1 174 694
1 358 849
1 629 688
1 816 815
2 034 043
713
4 494
15 729
82 576
173 409
364 158
669 140
1 003 711
1 370 065
1 615 623
1 975 265
2 244 830
2 562 035
713
4 423
15 298
79 491
164 752
341 600
619 093
913 304
1 224 861
1 417 115
1 698 132
1 889 956
2 110 342
13
Podobne założenia przyjęto dla ubezpieczenia zdrowotnego. Dla dużych firm składka
ubezpieczeniowa wynosi 9% wynagrodzenia brutto, dla małych zaś jest to stała kwota
(254,55 zł), waloryzowana corocznie wzrostem PKB. Otrzymane wyniki są prezentowane na
wykresach 6 i 7 oraz tabeli 12. W roku 2025 wpływy do NFZ z tytułu pracowniczych składek
szacowane są, w zależności od tempa wzrostu wynagrodzeń w sektorze, na poziomie od
450 mln zł do 720 mln zł. W tym samym roku wpływy z tytułu składek opłacanych w ramach
działalności gospodarczej wynosić będą około 37 mln zł.
Wykres 6. Wpływ do NFZ z tytułu pracowniczych składek zdrowotnych
Wykres 7. Wpływ do NFZ z tytułu składek zdrowotnych w ramach działalności gospodarczej
14
15
Tabela 12. Wpływ do NFZ z tytułu pracowniczych składek zdrowotnych
2013
FUS_wynagrodz
enia_wzrost 1%
(w tys.)
FUS_wynagrodz
enia_wzrost 3%
(w tys.)
FUS_wynagrodz
enia_wzrost 5%
(w tys.)
FUS_wynagrodz
enia_wzrost PKB
(w tys.)
FUS_samozatrudnieni
2014
2015
2016
2017
2018
2019
2020
2021
2022
2023
2024
2025
201
1 220
4 107
20 740
41 894
84 626
149 577
215 818
283 369
321 428
378 008
413 229
201
1 244
4 271
21 996
45 312
93 344
168 252
247 570
331 497
383 465
459 895
512 702
574 004
201
1 268
4 439
23 303
48 936
102 765
188 830
283 246
386 630
455 926
557 417
633 488
723 002
201
1 248
4 317
22 432
46 493
96 399
174 707
257 733
345 654
399 908
479 210
533 343
595 535
18,78
113,65
380,30
1 904,70
3 798,54
7 600,16 13 286,30
18 926,18
24 579,73
27 565,59
32 064,52
34 676,46
37 655,15
Tabela 13. Wpływy do budżetu państwa z tytułu PIT
2013
2014
2015
2016
2017
2018
2019
2020
2021
2022
2023
2024
2025
PIT_wynagrodze
nia_wzrost 1%
(w tys.)
236
1 428
4 809
24 287
49 059
99 100
175 158
252 729
331 833
376 400
442 657
483 902
531 241
PIT_wynagrodze
nia_wzrost 3%
(w tys.)
236
1 457
5 002
25 758
53 062
109 308
197 027
289 911
388 191
449 048
538 550
600 388
672 174
PIT_wzrost 5%
(w tys.)
236
1 485
5 198
27 288
57 305
120 340
221 125
331 688
452 754
533 902
652 750
741 831
846 655
wzrost_wzrost
PKB (w tys.)
236
1 462
5 055
26 269
54 444
112 886
204 587
301 812
404 770
468 303
561 168
624 559
697 388
Dla osób zatrudnionych w dużych firmach określono dodatkowo obciążenia związane
z podatkiem PIT6. Stopa podatkowa została założona na poziomie 18%, zgodnie z wartością
obowiązującą w roku podatkowym 2012. Zakłada się że w okresie prognozy stopa ta będzie
stała. Na tej podstawie określono wpływ na budżet państwa – od otrzymanej kwoty obliczono
75,99%. Do roku 2025 wpływ z tytułu podatku PIT wynosić będzie, w zależności od wariantu
wzrostu wynagrodzeń w sektorze, od około 530 mln zł do ok. 850 mln zł. (wykres 8, tab. 13).
Wykres 8. Wpływy do budżetu państwa z tytułu PIT
Z kolei w przypadku osób prowadzących własną działalność założono, że rozliczać się
będą one za pomocą karty podatkowej, jako, że wydaje się to być najkorzystniejsza, z punktu
widzenia firmy świadczącej usługi opiekuńcze, forma rozliczenia podatkowego. Dla firm
świadczących usługi opiekuńcze w wymiarze wyższym niż 96 godzin miesięcznie podatek ten
wynosi 220,80 zł. Cały wpływ z tytułu tego podatku przekazywany jest do budżetów JST,
dlatego też analiza w tym zakresie przedstawiona jest w następnym rozdziale.
Składka podatku CIT dla dużych firm została określona przy założeniu trzech różnych
wariantów kosztów, jakie ponoszą średnio firmy opiekuńcze na jednego podopiecznego. Były
to: 1800 zł (wartość minimalna), 4500 zł (wartość maksymalna) oraz 3500 zł. Do tych
kosztów została doliczony zysk w wysokości 6%. Z kolei liczbę podopiecznych ustalono na
bazie osób zatrudnionych w dużych firmach. Podatek CIT oszacowano, zakładając opodatkowanie w wysokości 9% wszystkich dochodów tych firm. Wpływ do budżetu państwa w
przypadku podatku CIT wynosił 48,81% i był stały podczas całego badania (wykres 9, tab.
14). Wpływ ten został oszacowany na poziomie od 160 mln zł (wariant minimalny) do 410
mln zł (wariant maksymalny).
6
Osobista działalność gospodarcza jest obciążona podatkiem CIT.
Tabela 14. Wpływy do budżetu państwa z tytułu CIT
2013
2014
2015
2016
2017
2018
2019
2020
2021
2022
2023
2024
2025
minimalny
0,06
0,34
1,19
6,17
12,80
26,54
48,09
70,95
95,15
110,08
131,91
146,81
163,93
maksymalny
0,14
0,86
2,97
15,44
31,99
66,34
120,23
177,36
237,87
275,20
329,78
367,03
409,83
średni
0,11
0,67
2,31
12,01
24,88
51,60
93,51
137,95
185,01
214,05
256,49
285,47
318,75
Wykres 9. Wpływy do budżetu państwa z tytułu podatku CIT
W przypadku podatku VAT założono natomiast, że firmy będą zwolnione z tego
podatku (nie będą płatnikami podatku VAT) czyli nie będą miały prawa odliczać tego
podatku, zatem wpływ projektowanej zmiany na ten podatek będzie zerowy. W innym
przypadku: zerowa stawka podatku VAT z możliwością odliczenia tego podatku będzie miała
wpływ ujemny.
Dla przedstawienia łącznych wpływów związanych z powstaniem nowych firm
przyjęto wariant wzrostu płac zgodny ze wzrostem PKB oraz średnie koszty funkcjonowania
zakładów opiekuńczych. Otrzymane wyniki prezentowane są w tabeli 15. Do 2025 r. wpływy
dla FUS, NFZ oraz budżetu państwa będą systematycznie wzrastać. W przypadku składek
emerytalnych i rentowych wpływy te osiągną wartość 2,2 mld zł i w około 96% będą
stanowiły je składki osób zatrudnionych w ramach stosunku pracy. Składki osób
prowadzących działalność gospodarczą będą stanowiły jedynie około 4% tej kwoty. Podobny
udział tych grup ubezpieczonych będzie występował w systemie ochrony zdrowia: 95% z 633
mln zł składek na ubezpieczenie zdrowotne przekazywać będą pracownicy etatowi. Korzyścią
z pojawienia się firm świadczących usługi opiekuńcze będą również wpływy do budżetu
państwa z podatku PIT oraz CIT. Ich wartość jest szacowana w roku 2025 na kwotę około 1
mld zł, z czego prawie 70% stanowią wpływy z podatku PIT.
Podsumowując, łączny wpływ z tytułu pojawienia się nowych firm (bez wpływów do
budżetów jednostek samorządu terytorialnego) będzie rósł począwszy od 0,1 mld zł w
2013 r. do 3,8 mld zł roku 2025 (średnioroczne tempo wzrostu wyniesie aż 135%).
Tabela 15. Wpływ z tytułu pojawienia się nowych firm na ryku usług opiekuńczych (FUS, NFZ, BP) w tys. zł
Rok
2012
Wyszczególnienie
Wpływ FUS
(pracownicy)
Wpływ FUS
(osoby prowadzące
działalność)
ŁĄCZNIE FUS
Wpływ NFZ
(pracownicy)
Wpływ NFZ
(osoby prowadzace
działalność)
ŁĄCZNIE NFZ
Wpływ PIT
(pracownicy)
Wpływ CIT
ŁĄCZNIE BP
RAZEM
-
2013
2014
2015
713
4 423
15 298
46
278
759
2016
2017
2018
2019
2020
2021
2022
2023
2024
2025
79 491
164 752
341 600
619 093
913 304
1 224 861
1 417 115
1 698 132
1 889 956
2 110 342
931
4 662
9 298
18 603
32 520
46 325
60 163
67 471
78 483
84 876
92 167
4 702
16 229
84 153
174 049
360 202
651 613
959 628
1 285 023
1 484 586
1 776 615
1 974 832
2 202 508
201
1 248
4 317
22 432
46 493
96 399
174 707
257 733
345 654
399 908
479 210
533 343
595 535
19
114
380
1 905
3 799
7 600
13 286
18 926
24 580
27 566
32 065
34 676
37 655
220
1 362
4 697
24 337
50 291
103 999
187 993
276 659
370 233
427 473
511 275
568 019
633 190
236
1 462
5 055
26 269
54 444
112 886
204 587
301 812
404 770
468 303
561 168
624 559
697 388
108
343
668
2 130
2 311
7 366
12 007
38 275
24 885
79 329
51 597
164 482
93 510
298 097
137 949
439 761
185 008
589 778
214 047
682 350
256 493
817 661
285 467
910 025
318 755
1 016 142
1 323
8 193
28 292
146 766
303 670
628 684
1 137 704
1 676 049
2 245 035
2 594 409
3 105 550
3 452 877
3 851 841
3.2. Powrót na rynek pracy
Wprowadzenie nowych firm świadczących usługi opiekuńcze przyczyni się do
„uwolnienia” potencjału w zakresie podaży rynku pracy. Efekt ten modelowano przy
założeniu efektywnej opieki 1 opiekuna nad 5 podopiecznymi, przy czym założono, że 80%
tych uprzednich opiekunów tych podopiecznych powróci na rynek pracy (nie są to osoby w
wieku emerytalnym). Dzięki takim działaniom do roku 2025 na rynku pojawi się około 770
tys. nowych (lecz mających doświadczenie w zakresie sprawowania opieki) pracowników
(wykres 16).
Wykres 10. Liczba nowych osób na rynku pracy
Tabela 16. Liczba nowych osób na rynku pracy
Lata
2012 2013 2014 2015 2016 2017
2018
2019
2020
2021
2022
2023
2024
2025
Wyszczególnienie
liczba
powracających na
0
384 2304 768038400 76800 153600 268800 384000 499200 560640 652800 706560 768000
rynek pracy
Dla każdego powracającego na rynek pracy założono zarobki w wysokości
przeciętnego wynagrodzenia. Ponieważ zakłada się, że osoby te wcześniej były wyłączone z
rynku pracy oraz że ich wykształcenie i doświadczenie zawodowe średnio jest niższe niż
wykształcenia i doświadczenia przeciętne w gospodarce, przyjęto również wynagrodzenie
niższe, wynoszące 70% wynagrodzenia przeciętnego. Tempo wzrostu wynagrodzeń przyjęto
zgodne z tempem wzrostu PKB. Otrzymane wyniki prezentowane są na wykresie 11 oraz
tabeli 17.
Wykres 11. Zarobki osób powracających na rynek pracy
Tabela 17. Zarobki osób powracających na rynek pracy
Lata
2012 2013 2014 2015 2016
Wyszczególnienie
jak średnie
3 600 3 735 3 881 4 022 4 170
70% średniego
2 520 2 614 2 717 2 815 2 919
2017
2018
2019
2020
2021
2022
2023
2024
2025
4 318
3 023
4 459
3 121
4 600
3 220
4 739
3 317
4 877
3 414
5 015
3 511
5 152
3 606
5 289
3 703
3 600
2 520
Składki emerytalno-rentowe, zdrowotne oraz podatek PIT (oraz wpływ do budżetu
centralnego) został określony dla tych osób analogicznie, jak w przypadku etatowych
pracowników zakładów opiekuńczych. Wyniki obliczeń przedstawiono w tabeli 18. Łączne
wpływy szacowane są na 16 mld zł w przypadku niższych zarobków oraz na 23mld zł w
przypadku zarobków równych wynagrodzeniu przeciętnemu.
Wpływ samego nowo zdefiniowanego świadczenia pielęgnacyjnego na FUS, NFZ
oraz budżet państwa będzie zerowy, albowiem zakłada się, że całość środków przeznaczonych
na obecne świadczenia zostanie rozdysponowana na świadczenia przy nowych warunkach ich
przyznawania.7
7
Byłyby zmiany w składkach przypadku gdyby świadczeniobiorcy osiągali dochód powyżej 30-krotności
przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego, jednakże ryzyko wystąpienia tego zjawiska jest bliskie 0.
Tabela 18. Wpływy z tytułu powrotu pracowników na rynek pracy
2012
2013
2014
2015
2016
2017
2018
2019
2020
2021
2022
2023
2024
2025
Wpływy FUS
em+rent wynagrodzenia (w
tys.)
0
4 565
28 416
98 436
510 043
1 057 534
2 190 407
3 958 406
5 833 785
7 812 728
9 029 889
10 811 598
12 021 194
13 414 999
em+rent 70%wynagrodzenia
(w tys.)
Wpływ NFZ
0
3 195
19 891
68 906
357 030
740 274
1 533 285
2 770 884
4 083 650
5 468 909
6 320 922
7 568 118
8 414 836
9 390 499
0
1 288
8 019
27 779
143 933
298 434
618 129
1 117 056
1 646 285
2 204 739
2 548 220
3 051 016
3 392 362
3 785 691
0
902
5 613
19 445
100 753
208 904
432 691
781 939
1 152 399
1 543 317
1 783 754
2 135 711
2 374 653
2 649 984
0
1 985
12 357
42 808
221 805
459 896
952 555
1 721 414
2 536 970
3 397 564
3 926 878
4 701 699
5 227 723
5 833 855
0
1 390
8 650
29 965
155 264
321 927
666 788
1 204 990
1 775 879
2 378 295
2 748 815
3 291 190
3 659 406
4 083 699
0
7 838
48 792
169 023
875 782
1 815 865
3 761 091
6 796 875
10 017 040
13 415 031
15 504 987
18 564 313
20 641 279
23 034 546
0
5 487
34 154
118 316
613 048
1 271 105
2 632 764
4 757 813
7 011 928
9 390 522
10 853 491
12 995 019
14 448 895
16 124 182
zdr wynagrodzenia (w tys.)
zdr 70%wynagrodzenia (w
tys.)
Wpływ PIT
pit wynagrodzenia (w tys.)
pit 70%wynagrodzenia (w
tys.)
ŁĄCZNIE
wynagrodzenia (w tys.)
70%wynagrodzenia (w tys.)
Źródło: Obliczenia własne
4. Dodatkowe dochody do budżetów JST z tytułu powstania nowych firm
opiekuńczych oraz wzrostu zatrudnienia w sektorze usług nad osobami
niesamodzielnymi
Jednym z założeń Ustawy o pomocy osobom niesamodzielnym jest to, że jej
wprowadzenie przyczyni się do powstania nowych firm świadczących usługi opiekuńcze oraz
rozwoju już istniejących. Funkcjonowanie tych firm stanowić będzie źródło dodatkowych
dochodów dla jednostek samorządu terytorialnego (JST), zgodnie z Ustawą o dochodach
jednostek samorządu terytorialnego z dn. 13 listopada 2003 r.:
- dla gmin: wpływy z podatku dochodowego od osób fizycznych, opłacanego w formie
karty podatkowej, udział we wpływach z podatku dochodowego PIT w wysokości 39,34%
oraz udział we wpływach z podatku dochodowego CIT w wysokości 6,71%,
- dla powiatów: udział we wpływach z podatku dochodowego PIT w wysokości 10,25%
oraz udział we wpływach z podatku dochodowego CIT w wysokości 1,40%,
- dla województw: udział we wpływach z podatku dochodowego PIT w wysokości 1,6%,
udział we wpływach z podatku dochodowego CIT w wysokości 14,75%.
Odwołując się do obliczeń zamieszczonych w punkcie 2, sporządzono prognozę
dodatkowych wpływów do budżetów wszystkich JST (wykres 12, tabela 19).
Wykres 12. Prognoza dodatkowych dochodów do budżetów wszystkich szczebli JST z tytułu
powstania nowych firm opiekuńczych oraz wzrostu zatrudnienia w sektorze usług nad
osobami niesamodzielnymi
24
Tabela 19. Prognoza dodatkowych dochodów do budżetów wszystkich szczebli JST z tytułu
powstania nowych firm opiekuńczych oraz wzrostu zatrudnienia w sektorze usług nad
osobami niesamodzielnymi (w zł)
rok
2013
2015
2017
2019
2021
2023
2025
PIT
310 205
6 204 095
62 040 946
217 143 310
403 266 146
527 348 038
620 409 456
CIT
235 455
5 049 550
54 381 860
204 352 435
404 306 439
560 525 486
696 589 077
16 287
349 292
3 761 753
14 135 657
27 967 062
38 773 191
48 185 109
39,34% PIT
122 035
2 440 691
24 406 908
85 424 178
158 644 902
207 458 718
244 069 080
6,71% CIT
15 799
338 825
3 649 023
13 712 048
27 128 962
37 611 260
46 741 127
karta podatkowa
16 287
349 292
3 761 753
14 135 657
27 967 062
38 773 191
48 185 109
154 121
3 128 808
31 817 684
113 271 884
213 740 926
283 843 170
338 995 316
31 796
635 920
6 359 197
22 257 189
41 334 780
54 053 174
63 591 969
wyszczególnienie
wpływy ogółem
karta podatkowa
GMINY
łącznie
POWIATY
10,25% PIT
1,4% CIT
3 296
70 694
761 346
2 860 934
5 660 290
7 847 357
9 752 247
35 092
706 613
7 120 543
25 118 123
46 995 070
61 900 531
73 344 216
4 963
99 266
992 655
3 474 293
6 452 258
8 437 569
9 926 551
15,9% CIT
37 437
802 879
8 646 716
32 492 037
64 284 724
89 123 552
110 757 663
łącznie
42 401
902 144
9 639 371
35 966 330
70 736 982
97 561 121
120 684 214
231 614
4 737 565
łącznie
WOJEWÓDZTWA 1,6% PIT
dodatkowe
dochody JST
łącznie
48 577 597
174 356 337
331 472 978
443 304 821
533 023 747
Źródło: opracowanie własne na podstawie obliczeń dokonanych w poprzednim rozdziale.
4.1. Zmniejszenie wydatków z tytułu finansowania usług opiekuńczych z nowego
źródła
Ustawa częściowo „odciąży” finansowo JST. Spowodowane to będzie pojawieniem się
nowego źródła, z którego współfinansowane będą świadczenia z pomocy społecznej
(stacjonarne i środowiskowe usługi opiekuńcze). Zakładamy, że wydatki ponoszone przez
JST na usługi opiekuńcze zostaną w przyszłości pomniejszone o wartość czeków
opiekuńczych, które będą w dyspozycji świadczeniobiorców (osób niesamodzielnych).
Prognozowanie kosztów, jakie w przyszłości ponosić będą samorządy z tytułu pomocy
osobom niesamodzielnym jest zadaniem niezwykle kłopotliwym. W miarę postępu procesu
starzenia się ludności potrzeby w tym zakresie będą rosły, a tym samym wzrastać powinny
wydatki publiczne ponoszone na usługi opiekuńcze. Nie jest to jednak pewne. Poziom
wydatków publicznych uzależniony jest bowiem nie tylko od faktycznych potrzeb
społecznych, ale również (a nawet przede wszystkim) od czynnika politycznego (aktualne
priorytety decydentów) oraz ekonomicznego (koniunktura gospodarcza). Do naszych obliczeń
25
przyjmujemy jednak, że wydatki JST będą rosnąć proporcjonalnie do zapotrzebowania na
opiekę.
Przyszły wzrost zapotrzebowania na usługi opiekuńcze będzie postępował wraz ze
wzrostem liczby osób niesamodzielnych. Zwiększać się powinien ponadto zakres korzystania
z formalnych usług opiekuńczych, co określane jest mianem formalizacji opieki. Ten proces
formalizacji
jest
efektem
dokonujących
się
współcześnie
przeobrażeń
społeczno-
gospodarczych, takich jak: wzrost aktywności zawodowej kobiet, zmiana kulturowego
modelu pomocy osobom niesamodzielnym, profesjonalizacja działalności w zakresie
świadczenia usług opiekuńczych, obniżenie tzw. wskaźnika potencjału pielęgnacyjnego.
Przeobrażenia te powodują, że osoby bliskie (opiekunowie nieformalni) w coraz mniejszym
stopniu chcą i/lub mogą pomagać niesamodzielnym krewnym czy znajomym. Zakładamy
zatem, że na początku prognozy skala korzystania z opieki formalnej (pomocy społecznej)
wynosi 17%, natomiast z opieki nieformalnej (osób bliskich) 83% (takie proporcje potwierdza
wiele badań). W prognozie uwzględniono 3 scenariusze zmian:
• brak procesu formalizacji (stały udział opieki formalnej i nieformalnej),
•
umiarkowana
formalizacja
opieki
(wzrost/spadek
udziału
opieki
formalnej/
nieformalnej o 0,5% w skali roku),
•
znaczna formalizacja opieki (wzrost/spadek udziału opieki formalnej/nieformalnej
o 1% w skali roku).
Zakładamy ponadto, że w grupie osób niesamodzielnych, które korzystają z pomocy
społecznej, 60% otrzymuje świadczenia w postaci środowiskowych usług opiekuńczych
(świadczonych w domu osoby niesamodzielnej), a 40% w postaci stacjonarnych usług
opiekuńczych (świadczonych w całodobowych placówkach).
Problematyczna jest także kwestia finansowania opieki stacjonarnej (domów pomocy
społecznej). Obecnie znaczna część środków publicznych trafiająca do dps pochodzi
z budżetu państwa w ramach opłat za osoby przebywające na tzw. „starych zasadach”.
W przyszłości – w miarę ubywania osób finansowanych „na starych zasadach”- ich miejsce
powinny zajmować osoby finansowane według nowych zasad (wynikających z ustawy
o pomocy społecznej z 2004 r.), a zatem przy partycypacji budżetów samorządowych. Nie ma
jednak pewności, czy faktycznie tak się stanie. Gminy (w sytuacji mocno ograniczonych
środków) mogą nie być skłonne i zdolne do przyjmowania na siebie nowych zobowiązań
i zwiększania wydatków na pomoc społeczną. Realna jest zatem opcja, że miejsca w dps
pozostaną w pewnym stopniu nieobsadzone. Przyjmujemy jednak, że do takiej sytuacji nie
dojdzie. Miejsce osób finansowanych „na starych zasadach” systematycznie zajmowane będą
26
przez świadczeniobiorców opłacających swój pobyt według nowych reguł. Zakładamy, że na
początku prognozy (2013 r.) na starych zasadach przebywa w dps 44000 osób, a ich liczba
zmniejsza się corocznie o 3500.
Podsumowując przedstawione wyżej założenia, należy przyjąć, że osoby niesamodzielne
otrzymują opiekę formalną (z pomocy społecznej) lub nieformalną (świadczoną przez osoby
bliskie). Obecnie 83% osób niesamodzielnych otrzymuje pomoc od osób bliskich, natomiast
17% z pomocy społecznej lub za jej pośrednictwem. Te proporcje mogą się jednak
w przyszłości zmieniać na skutek postępu procesu formalizacji opieki. Z pomocy społecznej
osoby niesamodzielne mogą otrzymać dwojakie wsparcie: środowiskowe usługi opiekuńcze
(taką pomoc otrzymuje 60% beneficjentów opieki formalnej) lub stacjonarne usługi
opiekuńcze (taką pomoc otrzymuje 40% beneficjentów opieki formalnej).
Na podstawie danych dostępnych w sprawozdaniach MPiPS-03 można ustalić, że
w 2010 r. z usług opiekuńczych korzystało 89298 osób, a wydatki własne gmin na tę formę
opieki kształtowały się na poziomie 378817389 zł. Oznacza to, że średnie dofinansowanie na
1 beneficjenta wynosiło 354 zł miesięcznie. Jeśli chodzi o domy pomocy społecznej, to „na
nowych zasadach” przebywało tam 32750 osób, a wydatki samorządowe na tę formę opieki
wynosiły 526722925 zł. Średnie dofinansowanie na 1 beneficjenta wynosiło zatem 1340 zł
miesięcznie.
Nie wiadomo ilu spośród obecnych świadczeniobiorców zgodnie z nowym systemem
orzecznictwa, który zostanie wprowadzony przez Ustawę, zostałoby uznanych za osoby
niesamodzielne. Prognoza przeprowadzona została według następującego scenariusza
–
świadczenia przyznawane są sukcesywnie w następujący sposób:
- w pierwszych dwóch latach (2013 – 2014) tylko osobom z I stopniem
niesamodzielności (niesamodzielnym znacznie);
- w kolejnych dwóch latach (2015-2016) tylko osobom z I i II stopniem
niesamodzielności ( z niesamodzielnością umiarkowaną i znaczną);
- począwszy od roku 2017 do 2025 przyznawane byłoby wszystkim osobom
niesamodzielnym (znacznie, umiarkowanie i lekko).
27
Prognozę
przedstawiają wykres 14 i tabela 21. Czek opiekuńczy przyznawany jest
sukcesywnie – początkowo świadczenie otrzymują tylko najbardziej niesamodzielni, w
późniejszym okresie dodatkowo osoby umiarkowanie niesamodzielne, a jeszcze później
wszystkie osoby niesamodzielne. Nie wiemy jednak, w jakim stopniu niesamodzielni są
beneficjenci świadczeń udzielnych przez pomoc społeczną. Przyjmujemy zatem, że wskaźniki
niesamodzielności rozkładają się w tej grupie tak samo, jak w całej populacji osób
niesamodzielnych (zgodnie z założeniami przyjętymi w części 2 opracowania, stopień
znaczny: 12,3%; stopień umiarkowany: 33,2%; stopień lekki: 54,5%).
28
Wykres 14. Zmniejszenie wydatków JST z tytułu finansowania usług opiekuńczych z nowego
źródła (scenariusz 2)
Tabela 21. Zmniejszenie wydatków JST w zł z tytułu finansowania usług opiekuńczych z
nowego źródła (scenariusz 2)
rok
wyszczególnienie
2013
2015
2017
2019
2021
2023
2025
stały poziom opieki formalnej
wydatki własne gmin (pomoc środowiskowa)
bez czeków opiekuńczych
wydatki własne gmin (pomoc instytucjonalna)
wydatki własne gmin (pomoc środowiskowa) z
czekami opiekuńczymi
wydatki własne gmin (pomoc stacjonarna) z
zmniejszenie wydatków JST
439697504
441943813
486187138
535832341
586635046
629770737
672003946
403677976
576930070
781639963
1019181727
1278719250
1534781172
1805633606
0
0
53765366
31563107
0
0
0
382820637
493964467
598270041
766192262
941255844
1092579938
1247948778
460554842
524909416
615791694
757258698
924098451
1071971971
1229688775
umiarkowana formalizacja opieki (0,5% rocznie)
439697504
510480554
592784318
687699261
403677976
648610100
939351906
1279905901
0
0
65553494
40508800
382820637
555336529
718983330
962197390
790545623
889088100
991834702
1659310779
2045502041
2459598141
0
0
0
1221406473
1456151883
1699930973
1228449930
1478438257
1751501869
460554842
603754125
747599400
964898971
znaczna formalizacja opieki (1% rocznie)
439697504
538840585
655182667
790854150
941125742
1091153577
1250574189
403677976
720290130
1097063850
1540630074
2039902309
2556222910
3113562676
0
0
72453862
46585121
0
0
0
382820637
616708591
839696620
1158202518
1501557102
1819723828
2151913169
460554842
642422124
840096036
1126696586
1479470949
1827652659
2212223696
29
Korzyści dla JST z wprowadzenia Ustawy będą dwojakie. Z jednej strony związane one
będą z dodatkowymi wpływami do budżetów JST, z drugiej zaś strony zmniejszone zostaną
wydatki ponoszone przez JST na usługi opiekuńcze. Prognozę łącznych korzyści ilustruje
wykres 16 . Przyjęto tutaj już tylko jeden wariant dotyczący formalizacji opieki – coroczny
wzrost opieki formalnej o 0,5%. Ten właśnie wariant uznano za najbardziej prawdopodobny.
Wykres 16. Korzyści JST (łącznie: dodatkowe wpływy oraz oszczędności) z wprowadzenia
Ustawy (scenariusz 2)
4.2. Wydatki samorządów na obsługę nowych zadań
Ustawa o pomocy osobom niesamodzielnym nakłada na JST nowe zadania, które mają być
finansowane z ich budżetów. Zadania te związane są z działalnością urzędniczą (pracą
biurową,
przeprowadzaniem
wywiadów
środowiskowych,
udzielaniem
informacji,
wydawaniem decyzji, rozliczaniem czeków opiekuńczych, kontrolą jakości świadczonych
usług opiekuńczych itd.). Czynności te podzielone zostały na dwie kategorie (por. tabela 22).
Tabela 22. Nowe czynności urzędnicze związane z wprowadzeniem Ustawy, które generują
koszty dla JST
Kategoria czynności:
(1) czynności pierwszej kategorii
(nieregularne),
związane
z
orzecznictwem
i
przyznaniem
świadczenia,
Katalog czynności:
- udzielanie informacji o procedurze
przyznawania świadczeń,
- przyjmowanie i przesyłanie
wniosków,
- przeprowadzanie wywiadów
środowiskowych,
- wydawanie decyzji,
Wymiar roboczogodzin:
- wariant mniej
czasochłonny: 2
roboczogodziny na 1
niesamodzielnego,
- wariant bardziej
czasochłonny: 3
roboczogodziny na 1
30
(2)
czynności
drugiej
(cykliczne), związane z
kontraktów opiekuńczych
uaktywniających.
kategorii
realizacja
i umów
- podpisywanie kontraktów
opiekuńczych,
- powiadamianie ZUS,
- obsługa wniosków o opiekę
zastępczą,
- wydawanie i rozliczanie czeków
opiekuńczych,
- kontrola jakości,
- gromadzenie i udostępnianie danych
o świadczeniodawcach
lokalnych/regionalnych,
- organizacja grup
samopomocowych,
niesamodzielnego,
- wariant mniej
czasochłonny: 1
roboczogodzina na 1
niesamodzielnego rocznie,
- wariant mniej
czasochłonny: 2
roboczogodziny na 1
niesamodzielnego rocznie,
Czynności pierwszej kategorii związane są z orzecznictwem i przyznawaniem świadczenia. Są to czynności wykonywane tylko raz na jakiś czas (nieregularnie). Przykładowo
osoby, którym orzeczono stopień lekki niesamodzielności, w miarę postępu procesu biologicznego starzenia tracą sprawność funkcjonalną w związku z czym, po jakimś czasie,
pojawia się konieczność ponownego ustalenia stopnia niesamodzielności. Ponadto grupa
osób niesamodzielnych z roku na rok się zmienia – jedni umierają, a w ich miejsce pojawiają
się nowe osoby, które wymagają orzeczenia o stopniu niesamodzielności i przyznania
świadczenia. Zakładamy, że w związku ze zmianą stopnia niesamodzielności oraz zmianą
grupy osób niesamodzielnych, rotacja wynosi 2% liczby osób niesamodzielnych w danym
roku. Czynności pierwszej kategorii w danym roku generowane są zatem przyrostem liczby
osób niesamodzielnych w tym roku oraz, dodatkowo, 2% rotacją.
Czynności drugiej kategorii związane są z realizacją rozliczaniem kwalifikowanych
kosztów opieki i umów z asystentami osób niesamodzielnych. Czynności te mają charakter
permanentny, konieczność ich realizacji cyklicznie (corocznie) się odnawia.
Koszt nowych czynności urzędniczych, jakie nakłada na JST Ustawa przedstawiony
został poprzez wynagrodzenie pracowników realizujących te zadania. Zwiększony zakres
działalności urzędniczej będzie miał bowiem swoje odzwierciedlenie w nowych etatach, które
trzeba będzie w związku z tym utworzyć. Skalkulowaną liczbę roboczogodzin podzielono
przez roczny wymiar czasu pracy (2000 godzin) i w ten sposób uzyskano liczbę nowych
etatów. Mnożąc liczbę nowych etatów przez średnie wynagrodzenie w JST (przyjęto 2600 zł
brutto) otrzymano łączny koszt nowych etatów. Kalkulację sporządzono dla dwóch
wariantów: „bardziej czasochłonnego” oraz „mniej czasochłonnego” (por. tabela 23).
Zgodnie ze scenariuszem 1 wszystkie osoby niesamodzielne składają wniosek o orzeczenie stopnia niesamodzielności i przyznanie świadczenia w pierwszym roku po wprowadzeniu
Ustawy. Zakładamy tutaj, że liczba wniosków odpowiada dokładnie liczbie osób niesamo31
dzielnych8. Należy w tym miejscu zwrócić uwagę na dość istotna kwestię, mianowicie zaraz
po wprowadzeniu Ustawy lawinowo napłynie ogromna liczba wniosków o orzeczenie stopnia
niesamodzielności i przyznanie świadczeń. W późniejszym okresie sytuacja się unormuje,
jednak bezsprzecznie skuteczna realizacja zleconych zadań w pierwszym roku po wprowadzeniu Ustawy będzie dla JST ogromnym wyzwaniem organizacyjnym i finansowym.
Prognozę wydatków na obsługę nowych czynności urzędniczych pierwszej i drugiej kategorii
przedstawia wykres 17 i tabela 23.
8
Jest to uproszczenie. Nie można oszacować faktycznej liczby wniosków. Z pewnością będzie ich znacznie
więcej niż osób niesamodzielnych. Części osób wnioskujących stopnień niesamodzielności nie zostanie jednak
przyznany z racji niespełnienia kryteriów (zbyt wysoki poziom sprawności funkcjonalnej).
32
Wykres 17. Prognoza wydatków JST na obsługę nowych czynności (łącznie pierwszej i
drugiej kategorii) urzędniczych (scenariusz 1)
Tabela 23. Prognoza wydatków JST w zł na obsługę nowych czynności (łącznie pierwszej i
rok
wyszczególnienie
2013
2015
2017
2019
2021
2023
2025
a) czynności pierwszej kategorii
koszt nowych etatów (wariant mniej
czasochłonny)
koszt nowych etatów (wariant bardziej
czasochłonny)
31704452
985631
1278437
1475168
1400957
1293678
1339028
47556678
1478447
1917656
2212751
2101436
1940518
2008542
b) czynności drugiej kategorii
czasochłonny)
czasochłonny)
15852226
17381685
19121778
21074328
23072402
24768933
26429968
31704452
34763370
38243557
42148656
46144805
49537865
52859936
c) czynności pierwszej i drugiej kategorii łącznie
czasochłonny)
czasochłonny)
47556678
18367316
20400216
22549496
24473360
26062611
27768996
79261129
36241817
40161213
44361407
48246241
51478383
54868478
Zgodnie z drugim scenariuszem, w latach 2013-14 orzeczenia o stopniu niesamodzielności oraz świadczenia z tego tytułu przyznawane są osobom o znacznym stopniu niesamodzielności,
w
latach
2015-16
osobom
o
znacznym
i
umiarkowanym
stopniu
33
niesamodzielności, a od 2017 r. wszystkim niesamodzielnym 9. Prognozę wydatków na obsługę nowych czynności urzędniczych w tym scenariuszu przedstawia wykres 18 i tabela 24.
Wykres 18. Prognoza wydatków JST na obsługę nowych czynności (łącznie pierwszej i
Tabela 24. Prognoza wydatków JST w zł na obsługę nowych czynności (łącznie pierwszej i
rok
wyszczególnienie
2013
2015
2017
2019
2021
2023
2025
a) czynności pierwszej kategorii
koszt nowych etatów (wariant mniej czasochłonny)
3899648 11662671 21424427
1475168
1400957
1293678
1339028
koszt nowych etatów (wariant bardziej czasochłonny)
5849471 17494007 32136641
2212751
2101436
1940518
2008542
b) czynności drugiej kategorii
1949824
7908667 19121778 21074328 23072402 24768933 26429968
3899648 15817333 38243557 42148656 46144805 49537865 52859936
c) czynności pierwszej i drugiej kategorii łącznie
5849471 19571338 40546206 22549496 24473360 26062611 27768996
9749119 33311340 70380198 44361407 48246241 51478383 54868478
4.3. Porównanie korzyści i wydatków JST związanych z wprowadzeniem Ustawy
9
Jest to kolejne uproszczenie. Z góry zakładamy bowiem, że w danym okresie po orzeczenie zgłaszać się będą
wyłącznie osoby określonym stopniu niesamodzielności.
34
Na wykresie 19 i w tabeli 25 (scenariusz 1) oraz wykresie 20 i w tabeli 26 (scenariusz
2) przedstawiono zestawienie korzyści z wydatkami JST, które związane są z wprowadzeniem Ustawy. Przyjęto tutaj wariant, który uznano za najbardziej prawdopodobne, a mianowicie po stronie korzyści- coroczny wzrost opieki formalnej o 0,5%, po stronie kosztów
– wariant „mniej czasochłonny”.
W obu scenariuszach widoczna jest wyraźna przewaga korzyści nad wydatkami.
Oznacza to, że wprowadzenie Ustawy jest opcją pozytywną dla finansów JST.
Wykres 19. Zestawienie korzyści i wydatków JST związanych z wprowadzeniem Ustawy
(scenariusz 1)
Wykres 20. Zestawienie korzyści i wydatków JST związanych z wprowadzeniem Ustawy
(scenariusz 2)
35
Tabela 25. Zestawienie korzyści i wydatków JST w zł związanych z wprowadzeniem Ustawy
(scenariusz 1)
rok
2013
2014
2015
2016
2017
2018
2019
2020
2021
2022
2023
2024
2025
korzyści JST
344 705 857 zł
442 889 424 zł
547 639 513 zł
669 319 020 zł
796 176 997 zł
952 556 258 zł
1 139 255 308 zł
1 333 227 218 zł
1 559 922 908 zł
1 727 055 678 zł
1 921 743 078 zł
2 097 114 885 zł
2 284 525 616 zł
wydatki JST
47 556 678 zł
17 526 299 zł
18 367 316 zł
19 293 899 zł
20 400 216 zł
21 503 403 zł
22 549 496 zł
23 898 339 zł
24 473 360 zł
25 289 924 zł
26 062 611 zł
26 953 400 zł
27 768 996 zł
Tabela 26. Zestawienie korzyści i wydatków JST w zł związanych z wprowadzeniem Ustawy
(scenariusz 2)
rok
2013
2014
2015
2016
2017
2018
2019
2020
2021
2022
2023
2024
2025
korzyści JST
460 786 456 zł
518 119 475 zł
608 491 690 zł
701 298 419 zł
796 176 997 zł
952 556 258 zł
1 139 255 308 zł
1 333 227 218 zł
1 559 922 908 zł
1 727 055 678 zł
1 921 743 078 zł
2 097 114 885 zł
2 284 525 616 zł
wydatki JST
5 849 471 zł
2 155 735 zł
19 571 338 zł
9 376 542 zł
40 546 206 zł
21 503 403 zł
22 549 496 zł
23 898 339 zł
24 473 360 zł
25 289 924 zł
26 062 611 zł
26 953 400 zł
27 768 996 zł
4.4. Teleopieka.
Podstawowym problemem przy szacowaniu kosztów monitoringu jest określenie
„grupy docelowej” korzystającej z tego świadczenia. Należy ustalić, jaka część osób
niesamodzielnych będzie skłonna z niego korzystać. Dodatkowo należy zwrócić uwagę na
36
fakt, że może tutaj wystąpić naturalne zjawisko tzw. hazardu moralnego (pokusy nadużyć), tj.
zwiększenia zakresu korzystania ze świadczenia tylko dlatego, że finansowane jest ono ze
środków publicznych.
Można się spodziewać, że część osób niesamodzielnych nie będzie skłonna lub
zainteresowana korzystaniem z monitoringu elektronicznego. Powody tego mogą być
następujące: (1) obawa przed inwigilacją, (2) nieadekwatność świadczenia do potrzeb osób
silnie niesamodzielnych lub w przypadku osób z demencją, (3) brak potrzeby nadzoru
elektronicznego w przypadku osób przebywających w instytucjach opiekuńczych, (4) brak
konieczności korzystania ze świadczenia w przypadku osób lekko niesamodzielnych,
będących w stanie korzystać ze standardowego telefonu.
Zapewne potencjalnymi beneficjentami monitoringu będą w dominującym stopniu
osoby umiarkowanie niesamodzielne oraz w mniejszym stopniu osoby znacznie i lekko
niesamodzielne. Przyjmujemy zatem, że liczebność beneficjentów tego świadczenia („grupa
docelowa”) będzie odpowiadać liczebności osób o umiarkowanym stopniu niesamodzielności.
Problematyczne jest również oszacowanie kosztu monitoringu. Już obecnie na rynku
dostępnych jest kilka generacji tego typu usługi. Każda następna generacja zawiera szerszy
zakres udogodnień (np. pomiar pulsu, GPS itd.), co związane jest z wyższym kosztem usługi.
Nie wiadomo, którą generację zdecydują się finansować władze lokalne. W związku z tym
dokonano kalkulacji dla dwóch wariantów cenowych: 250 zł i 500 zł rocznie. Przyjęto
również, że nie wszystkie osoby niesamodzielne z „grupy docelowej” od razu skorzystają
z możliwości zaopatrzenia się w usługę monitoringu. Zainteresowanie tym świadczenie
będzie systematycznie rosło, poczynając od 20% w 2013 r. i osiągając docelowy poziom
100% w 2025 r. To założenie można uzasadnić „dyfuzją postaw promonitoringowych”, czyli
systematycznym rozprzestrzenianiem się z jednej strony wiedzy o możliwości nieodpłatnego
skorzystania ze świadczenia, z drugiej zaś przekonania o jego zaletach.
Prognozę wydatków na monitoring ilustruje wykres 21 (dla scenariusza 1) oraz
wykres 22 (dla scenariusza 2).
37
Wykres 21. Prognoza wydatków w zł na refundację kosztów teleopieki(scenariusz 1)
Wykres 22. Prognoza wydatków w zł na refundację kosztów teleopieki (scenariusz 2)
38
4.5. Szkolenie opiekunów formalnych i nieformalnych.
Zakładamy, że szkolenie dla opiekunów nieformalnych stanowi 10-godzinny kurs obejmujący
wykłady oraz warsztaty. Koszt jednostki dydaktycznej to 100 zł. Ogólny koszt dydaktyki
wynosi zatem 1000 zł. Dodatkowe koszty (wynajęcie sali, materiały dydaktyczne, inne)
szacujemy na 500 zł. Całkowity koszt organizacji szkolenia wynosi zatem 1500 zł.
Jednorazowo w kursie uczestniczy średnio 20 osób. Oznacza to, że koszt przeszkolenia
jednego opiekuna wynosi 75 zł (1500 zł/20 osób).
Zakładamy, że jeden opiekun formalny pomaga średnio pięciu osobom niesamodzielnym.
Jeśli chodzi o opiekę nieformalną, to zwykle osoba bliska pomaga jednej osobie
niesamodzielnej, zdarzają się jednak przypadki, gdzie tych osób (krewnych, znajomych) pod
opieką jest więcej (np. kobieta opiekująca się jednocześnie swoją matką i babką lub matką
i teściową). Przyjmujemy zatem, że liczba opiekunów nieformalnych odpowiada 80% liczby
osób niesamodzielnych będących pod opieką osób bliskich.
Opiekunowie (nieformalni i formalni) którzy podejmą się osobistej opieki lub sprawować ją
będą jako asystenci osób niesamodzielnych będą musieli odbyć specjalistyczne przeszkolenie.
Scenariusz 1 zakłada, że wszyscy opiekunowie zgłoszą się na kurs od razu po wprowadzeniu
ustawy. Kluczowy będzie zatem rok 2013, kiedy to lawinowo zgłaszać się mogą na
przeszkolenie potencjalni opiekunowie. Bezsprzecznie będzie to ogromne obciążenie –
zarówno pod względem organizacyjnym, jak i finansowym. W następnych latach szkolenie
organizowane będzie już tylko dla nowych opiekunów. Szacując liczbę nowych opiekunów
uwzględnić należy z jednej strony wzrost ich liczby (wzrost liczby osób niesamodzielnych
pociąga za sobą wzrost liczby ich opiekunów), z drugiej zaś rotację w tej grupie (przeszkoleni
wcześniej opiekunowie porzucają swoje obowiązki opiekuńcze, a w ich miejsce pojawiają się
nowi opiekunowie). W związku z tym stworzono trzy warianty uwzględniające rotację na
poziomie 1%, 2% oraz 3% liczby opiekunów w danym roku. Ponadto, podobnie jak przy
wcześniejszych obliczeniach, prognozę przygotowano dla trzech odrębnych wariantów
związanych z postępem procesu formalizacji opieki (stały poziom opieki formalnej;
umiarkowana formalizacja opieki oraz znaczna formalizacja opieki). Wyniki prognozy
wydatków na szkolenie opiekunów przedstawia tabela 27. Wyszczególniono (pogrubiona
ramka) tam wariant najbardziej prawdopodobny, a mianowicie zakładający umiarkowany
proces formalizacji i rotację opiekunów na poziomie 2%.
39
Tabela 27. Prognoza wydatków w zł na szkolenie opiekunów (scenariusz 1)
Rok
2013
Wyszczególnienie
2015
2017
2019
2021
2023
2025
stały poziom opieki nieformalnej
koszt szkoleń opiekunów
nieformalnych (rotacja 1%)
formalnych (rotacja 1%)
koszt szkoleń ogółem
(rotacja 1%)
(rotacja 2%)
(rotacja 3%)
50 605 183
1 018 342
1 430 157
1 681 837
1 499 601
1 274 209
1 293 569
50 605 183
1 573 219
2 040 583
2 354 595
2 236 143
2 064 910
2 137 295
50 605 183
2 128 096
2 651 009
3 027 352
2 972 685
2 855 610
2 981 021
2 591 229
52 144
73 231
86 118
76 787
65 246
66 237
2 591 229
80 556
104 488
120 567
114 501
105 733
109 440
2 591 229
108 969
135 744
155 015
152 216
146 221
152 643
53 196 412
1 070 486
1 503 388
1 767 955
1 576 388
1 339 455
1 359 806
53 196 412
1 653 775
2 145 070
2 475 161
2 350 645
2 170 643
2 246 735
53 196 412
2 237 065
2 786 753
3 182 367
3 124 901
3 001 831
3 133 663
umiarkowana formalizacja opieki (spadek nieformalnej o 0,5% rocznie)
(rotacja 1%)
(rotacja 2%)
(rotacja 3%)
50 605 183
674 602
1 032 907
1 221 851
988 228
724 037
694 499
50 605 183
1 222 793
1 628 624
1 870 292
1 689 274
1 467 105
1 477 233
50 605 183
1 770 985
2 224 341
2 518 733
2 390 320
2 210 173
2 259 967
2 591 229
138 079
172 543
201 115
204 630
202 789
216 004
2 591 229
168 163
207 477
241 642
251 219
255 185
274 455
2 591 229
198 246
242 411
282 170
297 807
307 580
332 906
53 196 412
812 681
1 205 450
1 422 966
1 192 858
926 825
910 504
53 196 412
1 390 956
1 836 101
2 111 934
1 940 493
1 722 289
1 751 688
53 196 412
1 969 232
2 466 752
2 800 903
2 688 127
2 517 753
2 592 873
znaczna formalizacja opieki (spadek nieformalnej o 1% rocznie)
(rotacja 1%)
(rotacja 2%)
(rotacja 3%)
50 605 183
330 861
635 657
761 865
476 855
173 864
95 430
50 605 183
872 368
1 216 665
1 385 989
1 142 405
869 300
817 171
50 605 183
1 413 874
1 797 673
2 010 114
1 807 955
1 564 735
1 538 912
2 591 229
224 014
271 856
316 111
332 473
340 332
365 772
2 591 229
255 769
310 467
362 718
387 936
404 636
439 471
2 591 229
287 524
349 078
409 325
443 398
468 940
513 170
53 196 412
554 876
907 513
1 077 976
809 328
514 196
461 201
53 196 412
1 128 137
1 527 132
1 748 707
1 530 341
1 273 935
1 256 642
53 196 412
1 701 398
2 146 751
2 419 438
2 251 353
2 033 675
2 052 082
40
Tabela 28. Prognoza wydatków w zł na szkolenie opiekunów (scenariusz 2)
Rok
Wyszczególnienie
2013
2015
2017
2019
2021
2023
2025
(rotacja 1%)
(rotacja 2%)
koszt szkoleń
ogółem(rotacja 3%)
6 224 437
18 731 387
34 251 620
1 681 837
1 499 601
1 274 209
1 293 569
6 224 437
18 983 856
34 862 046
2 354 595
2 236 143
2 064 910
2 137 295
6 224 437
19 236 325
35 472 472
3 027 352
2 972 685
2 855 610
2 981 021
318 721
959 137
1 753 848
86 118
76 787
65 246
66 237
318 721
972 065
1 785 105
120 567
114 501
105 733
109 440
318 721
984 993
1 816 362
155 015
152 216
146 221
152 643
6 543 159
19 690 524
36 005 469
1 767 955
1 576 388
1 339 455
1 359 806
6 543 159
19 955 921
36 647 151
2 475 161
2 350 645
2 170 643
2 246 735
6 543 159
20 221 318
37 288 834
3 182 367
3 124 901
3 001 831
3 133 663
(rotacja 1%)
(rotacja 2%)
koszt szkoleń
6 224 437
18 464 937
33 261 212
1 221 851
988 228
724 037
694 499
6 224 437
18 714 364
33 856 928
1 870 292
1 689 274
1 467 105
1 477 233
6 224 437
18 963 791
34 452 645
2 518 733
2 390 320
2 210 173
2 259 967
318 721
1 025 750
2 001 450
201 115
204 630
202 789
216 004
318 721
1 039 438
2 036 384
241 642
251 219
255 185
274 455
318 721
1 053 126
2 071 318
282 170
297 807
307 580
332 906
6 543 159
19 490 687
35 262 662
1 422 966
1 192 858
926 825
910 504
6 543 159
19 753 802
35 893 313
2 111 934
1 940 493
1 722 289
1 751 688
6 543 159
20 016 917
36 523 964
2 800 903
2 688 127
2 517 753
2 592 873
(rotacja 1%)
(rotacja 2%)
koszt szkoleń
6 224 437
18 198 486
32 270 803
761 865
476 855
173 864
95 430
6 224 437
18 444 872
32 851 810
1 385 989
1 142 405
869 300
817 171
6 224 437
18 691 257
33 432 818
2 010 114
1 807 955
1 564 735
1 538 912
318 721
1 092 362
2 249 053
316 111
332 473
340 332
365 772
318 721
1 106 811
2 287 664
362 718
387 936
404 636
439 471
318 721
1 121 260
2 326 275
409 325
443 398
468 940
513 170
6 543 159
19 290 849
34 519 855
1 077 976
809 328
514 196
461 201
6 543 159
19 551 683
35 139 474
1 748 707
1 530 341
1 273 935
1 256 642
6 543 159
19 812 517
35 759 093
2 419 438
2 251 353
2 033 675
2 052 082
41
Zgodnie ze scenariuszem 2, w 2013 r. szkolenie będą przechodzić tylko opiekunowie osób
najbardziej
niesamodzielnych,
od
2015
także
opiekunowie
osób
umiarkowanie
niesamodzielnych, a w 2017 r. także opiekunowie osób niesamodzielnych w stopniu lekkim.
W tym przypadku „napór” opiekunów na szkolenia został rozłożony w czasie. Przyjmując
pozostałe założenia niezmienne w stosunku do scenariusza 1, stworzono prognozę wydatków
na szkolenie opiekunów, która została zaprezentowana w tabeli 28. Wyszczególniono
(pogrubiona ramka) tam wariant najbardziej prawdopodobny, a mianowicie zakładający
umiarkowany proces formalizacji i rotację opiekunów na poziomie 2%.
4.6. Opieka zastępcza
Przy szacowaniu kosztów opieki zastępczej zasadnicze są dwa problemy. Pierwszy problem
to koszt tego świadczenia. Opieka zastępcza może być świadczona zarówno w formie
instytucjonalnej, jak i w formie środowiskowej. Prognozę przedstawiono zatem w trzech
wariantach cenowych, gdzie średni koszt 1 dnia opieki (osobodnia) wynosi: 50 zł, 75 zł oraz
100 zł. Druga rzecz to stopień wykorzystania opieki zastępczej. Wiele badań potwierdza, że
„wytchnienie” od obowiązków opiekuńczych jest jedną z najbardziej pożądanych form
wsparcia dla opiekunów nieformalnych. Można zatem przypuszczać, że zainteresowanie tym
świadczeniem będzie duże. W związku z tym przedstawiono 3 warianty prognozy, przy
założeniu, że (1) 50%, (2) 75% i (3) 100% opiekunów nieformalnych wykorzystuje w pełni
przysługujące im prawo do czasowego zastępstwa w opiece. Ponadto uwzględniono różne
warianty związane z postępem procesu formalizacji opieki (stały poziom opieki formalnej;
umiarkowana formalizacja opieki oraz znaczna formalizacja opieki). Wyniki prognozy
wydatków na opiekę zastępczą przedstawia tabela 29 (scenariusz 1) oraz tabela 30 (scenariusz
2). Wyszczególniono (pogrubiona ramka) tam wariant najbardziej prawdopodobny, a
mianowicie zakładający umiarkowany proces formalizacji, koszt osobodnia opieki na
poziomie 75 zł i wykorzystanie świadczenia przez 75% opiekunów nieformalnych.
42
Tabela 29. Prognoza wydatków w zł na opiekę zastępczą (scenariusz 1)
Rok
Wyszczególnienie
2013
2015
2017
2019
2021
2023
2025
koszt ogółem refundacji opieki
zastępczej (50%/50 zł)
zastępczej (50%100 zł)
261 055 269
286 242 478
314 898 426
347 053 115
379 957 506
407 896 051
435 250 068
391 582 903
429 363 717
472 347 639
520 579 672
569 936 259
611 844 077
652 875 102
522 110 538
572 484 955
629 796 852
694 106 229
759 915 012
815 792 102
870 500 136
391 582 903
429 363 717
472 347 639
520 579 672
569 936 259
611 844 077
652 875 102
587 374 355
644 045 575
708 521 458
780 869 508
854 904 389
917 766 115
979 312 653
783 165 806
858 727 433
944 695 277
1 041 159 344
1 139 872 518
1 223 688 153
1 305 750 204
522 110 538
572 484 955
629 796 852
694 106 229
759 915 012
815 792 102
870 500 136
783 165 806
858 727 433
944 695 277
1 041 159 344
1 139 872 518
1 223 688 153
1 305 750 204
1 044 221 075
1 144 969 911
1 259 593 703
1 388 212 458
1 519 830 024
1 631 584 205
1 741 000 271
261 055 269
282 793 773
307 310 512
334 509 026
361 646 301
383 324 000
403 786 208
391 582 903
424 190 660
460 965 768
501 763 539
542 469 451
574 986 000
605 679 311
522 110 538
565 587 546
614 621 024
669 018 052
723 292 602
766 648 000
807 572 415
391 582 903
424 190 660
460 965 768
501 763 539
542 469 451
574 986 000
605 679 311
587 374 355
636 285 990
691 448 652
752 645 309
813 704 177
862 479 000
908 518 967
783 165 806
848 381 319
921 931 536
1 003 527 078
1 084 938 903
1 149 972 000
1 211 358 623
522 110 538
565 587 546
614 621 024
669 018 052
723 292 602
766 648 000
807 572 415
783 165 806
848 381 319
921 931 536
1 003 527 078
1 084 938 903
1 149 972 000
1 211 358 623
1 044 221 075
1 131 175 093
1 229 242 048
1 338 036 104
1 446 585 204
1 533 295 999
1 615 144 830
261 055 269
279 345 069
299 722 598
321 964 938
343 335 096
358 751 949
372 322 347
391 582 903
419 017 603
449 583 897
482 947 406
515 002 644
538 127 923
558 483 521
522 110 538
558 690 137
599 445 196
643 929 875
686 670 192
717 503 897
744 644 694
391 582 903
419 017 603
449 583 897
482 947 406
515 002 644
538 127 923
558 483 521
587 374 355
628 526 404
674 375 846
724 421 110
772 503 966
807 191 884
837 725 281
783 165 806
838 035 206
899 167 794
965 894 813
1 030 005 288
1 076 255 846
1 116 967 042
522 110 538
558 690 137
599 445 196
643 929 875
686 670 192
717 503 897
744 644 694
783 165 806
838 035 206
899 167 794
965 894 813
1 030 005 288
1 076 255 846
1 116 967 042
1 044 221 075
1 117 380 274
1 198 890 392
1 287 859 750
1 373 340 383
1 435 007 794
1 489 289 389
43
Tabela 30. Prognoza wydatków w zł na opiekę zastępczą (scenariusz 2)
Rok
Wyszczególnienie
2013
2015
2017
2019
2021
2023
2025
32 109 798
130 240 327
314 898 426
347 053 115
379 957 506
407 896 051
435 250 068
48 164 697
195 360 491
472 347 639
520 579 672
569 936 259
611 844 077
652 875 102
64 219 596
260 480 655
629 796 852
694 106 229
759 915 012
815 792 102
870 500 136
48 164 697
195 360 491
472 347 639
520 579 672
569 936 259
611 844 077
652 875 102
72 247 046
293 040 737
708 521 458
780 869 508
854 904 389
917 766 115
979 312 653
96 329 394
390 720 982
944 695 277
1 041 159 344
1 139 872 518
1 223 688 153
1 305 750 204
64 219 596
260 480 655
629 796 852
694 106 229
759 915 012
815 792 102
870 500 136
96 329 394
390 720 982
944 695 277
1 041 159 344
1 139 872 518
1 223 688 153
1 305 750 204
128 439 192
520 961 309
1 259 593 703
1 388 212 458
1 519 830 024
1 631 584 205
1 741 000 271
32 109 798
128 671 167
307 310 512
334 509 026
361 646 301
383 324 000
403 786 208
48 164 697
193 006 750
460 965 768
501 763 539
542 469 451
574 986 000
605 679 311
64 219 596
257 342 334
614 621 024
669 018 052
723 292 602
766 648 000
807 572 415
48 164 697
193 006 750
460 965 768
501 763 539
542 469 451
574 986 000
605 679 311
72 247 046
289 510 125
691 448 652
752 645 309
813 704 177
862 479 000
908 518 967
96 329 394
386 013 500
921 931 536
1 003 527 078
1 084 938 903
1 149 972 000
1 211 358 623
64 219 596
257 342 334
614 621 024
669 018 052
723 292 602
766 648 000
807 572 415
96 329 394
386 013 500
921 931 536
1 003 527 078
1 084 938 903
1 149 972 000
1 211 358 623
128 439 192
514 684 667
1 229 242 048
1 338 036 104
1 446 585 204
1 533 295 999
1 615 144 830
32 109 798
127 102 006
299 722 598
321 964 938
343 335 096
358 751 949
372 322 347
48 164 697
190 653 009
449 583 897
482 947 406
515 002 644
538 127 923
558 483 521
64 219 596
254 204 012
599 445 196
643 929 875
686 670 192
717 503 897
744 644 694
48 164 697
190 653 009
449 583 897
482 947 406
515 002 644
538 127 923
558 483 521
72 247 046
285 979 514
674 375 846
724 421 110
772 503 966
807 191 884
837 725 281
96 329 394
381 306 019
899 167 794
965 894 813
1 030 005 288
1 076 255 846
1 116 967 042
64 219 596
254 204 012
599 445 196
643 929 875
686 670 192
717 503 897
744 644 694
96 329 394
381 306 019
899 167 794
965 894 813
1 030 005 288
1 076 255 846
1 116 967 042
128 439 192
508 408 025
1 198 890 392
1 287 859 750
1 373 340 383
1 435 007 794
1 489 289 389
44
5. Koszty obsługi beneficjentów
W tej części raportu oszacowane zostały koszty obsługi beneficjentów i świadczeniodawców.
Szacunek na lata 2013 – 2025 opiera się na założeniach przyjętych w rozdziale 2. Zdajemy
sobie sprawę że wielkości kosztów przyjęte do dalszych obliczeń są dyskusyjne, ale ze
względu na całkowicie nowatorski charakter analizowanej regulacji prawnej brak jest
jakichkolwiek szacunków dotyczących realnych wydatków, które można by przyjąć za
podstawę do dalszych obliczeń.
5.1.
Koszty ustalania stopnia niesamodzielności.
Podstawowym problemem są koszty ustalania stopnia niesamodzielności. Koszty te obejmują
zarówno koszty osobowe, jak i wyposażenie odpowiednich pomieszczeń i koszty niezbędnych
materiałów. Jedną z rozpatrywanych możliwości zorganizowania systemu orzecznictwa o
niesamodzielności jest wykorzystanie istniejącej struktury orzekania o niepełnosprawności
dla celów nierentownych (Powiatowe i Miejskie Zespoły ds. Orzekania o Niepełnosprawności). W dalszej części opracowania przyjęto wykorzystanie istniejącej w PZON
infrastruktury.
Na potrzeby szacunku przyjęto, że liczba orzeczeń dokonywanych w ciągu roku będzie o 25%
większa od liczby przyznanych świadczeń. Założenie to wynika z przewidywania, że pewna
grupa osób będzie się ubiegała o świadczenie opiekuńcze mimo względnie dobrego stanu
zdrowia i samodzielności. Do obliczeń zastosowano warianty przewidziane w rozdziale 2, tabela 1. Zgodnie z nimi, liczba osób niesamodzielnych zakwalifikowanych do I oraz II grupy
niesamodzielności wynosi od 460 do 680 tysięcy.
Przyjęto arbitralnie, że stawka za orzeczenie dokonywane przez lekarza wynosi w roku 2013
30 złotych i jest waloryzowana co roku o prognozowany wskaźnik inflacji. Należy zwrócić
uwagę, że zgodnie z tym założeniem, realna wartość opłaty za usługę, jaką jest wydanie
orzeczenia będzie szybko spadała. Można zatem uznać, że – zwłaszcza dla okresu po roku
2016 wydatki w tym zakresie pozostaną niedoszacowane.
Ponadto założono, że w każdym powiecie powstanie w związku z tym co najmniej jeden etat
dla pracownika obsługującego proces orzekania. Ponieważ w niektórych regionach kraju
liczba osób niesamodzielnych będzie wyższa, przyjęliśmy, iż ogólnie w kraju powstanie
45
w związku z tym 400 etatów. Wiąże się to z koniecznym wyposażeniem miejsca pracy,
(wymienianym co pięć lat), jak meble, komputer, system archiwizowania danych oraz z ponoszonymi corocznie kosztami eksploatacyjnymi i administracyjnymi (komunikacja, energia
elektryczna, poczta itd.).
Założono również, że w kolejnych latach orzeczenia są wydawane jedynie w stosunku do
osób, które utraciły samodzielność i w związku z tym występują do zespołu ds. orzekania
o niepełnosprawności o przyznanie im statusu osoby niesamodzielnej. Szczegóły szacunku
zawiera tabela 31.
Jak wynika z dokonanych obliczeń, największe wydatki zostaną poniesione w pierwszym
roku przyznawania świadczeń, kiedy o prawo do korzystania ze świadczeń ubiegać się będzie
największa liczba osób, a następnie w roku 2017, kiedy prawem do świadczeń objęte zostaną
wszystkie osoby niesamodzielne. Wówczas liczba osób ubiegających się o orzeczenie
wzrośnie bardzo poważnie. Zależnie od wariantu wzrost ten wyniesie od 725 aż do 1075 tys.
(przy uwzględnieniu, że liczba ubiegających się o orzeczenie będzie o ¼ większa niż liczba
osób, którym orzeczono niesamodzielność). Pewne falowanie wydatków w kolejnych latach
uwarunkowane jest finansowaniem wymiany wyposażenia. Każdorazowo możliwe jest jednak
rozłożenie tych wydatków na okres np. dwóch lub nawet trzech lat.
5.1.
Koszty produkcji i dystrybucji czeków opiekuńczych
Kolejnym elementem wymagającym oszacowania jest koszt druku czeków opiekuńczych.
Zgodnie z rozpoznaniem rynku, koszt odpowiednio zabezpieczonych czeków może wynosić
0,30 – 0,35 zł za sztukę. Do szacunku przyjęto cenę 33 grozy za sztukę. Uznano, że na każda
osobę niesamodzielną korzystającą
ze świadczeń przypada 12 czeków rocznie. Ponadto
przyjęto rezerwę w wielkości 5% ogólnej liczby czeków z myślą o ewentualnych błędach
przy ich wypełnianiu, konieczności unieważnienia w przypadku zagubieni a itp. (tabela 32).
Ze względu na stosunkowo niskie koszty wysyłki paczek z czekami (wynoszące od 3,9 do 14
tys. rocznie przy założeniu ceny za przesyłkę wzrastająca od 17 do 25 zł za paczkę plus 21%
podatku VAT) zostały one pominięte w rachunku.
Rachunek nie uwzględnia również kosztów inwestycji niezbędnych do bezpiecznego
przechowywania czeków w placówkach zajmujących się ich rozliczeniem. Wydatki te jednak
nie powinny być wysokie, a co ważniejsze – będą ponoszone jednorazowo.
46
Tabela 31. Szacunek wydatków związanych z orzekaniem o niesamodzielności
Wyszczególnienie
2013
Liczba orzeczeń
Wariant 1
Wariant 2
Wariant 3
Wydatki na
orzeczenia (w zł)
Wariant 1
Wariant 2
Wariant 3
Miesięczne
wynagrodzenie*
(w zł)
Wydatki na płace
(w zł)
Wyposażenie
(w zł)
Administracja,
eksploatacja
(w zł)
OGÓŁEM
Wariant 1 (w zł)
Wariant 2 (w zł)
Wariant 3 (w zł)
* - ubruttowione
2014
2015
2016
2017
2018
Lata
2019
2020
2021
2022
2023
2024
2025
46000
68000
54000
12500
12500
12500
12500
12500
12500
12500
12500
25000
725000
1075000
1062500
12500
12500
25000
12500
25000
12500
25000
25000
12500
25000
12500
25000
12500
25000
25000
15000
25000
12500
15000
15000
12500
15000
25000
25000
13800000
20400000
16200000
387574
387574
387574
402112
402112
402112
417895
417895
835789
25117475
37243153
36810093
448958
448958
897915
464949
929899
464949
960269
960269
480135
990652
495326
990652
510270
1020540
1020540
630161
1050269
525134
647982
647982
539985
665659
1109432
1109432
4000
4134
4289
4458
4619
4789
4959
5121
5283
5443
5601
5760
5917
19200000
19843776
20588116
21396200
22172668
22986626
23805410
24582895
25360697
26125830
26886875
27647236
28401452
3200000
-
-
-
-
3831104
-
-
-
-
4481145
-
-
2000000
2000000
2000000
2000000
2200000
2200000
2200000
2200000
2320000
2320000
2320000
2320000
2400000
38200000 22231350 22990228 23814094 49490143 29466688 26470359 27743164 28671350 28956100 34318181 30615218 31467112
44800000 22231350 22990228 23814094 61615820 29466688 26935309 27743164 28176024 29466370 34738289 30615218 31910884
40600000 22231350 22990228 24231989 61182760 29915645 26470359 27263029 28671350 29466370 34213154 30507221 31910884
Źrodło: opracowanie własne.
47
Tabela 32. Szacunek kosztu druku czeków opiekuńczych (w zł)
Wyszczególnienie
2013
Wariant 1
1912680
Wariant 2
2827440
Wariant 3
2245320
Źródło: O pracowanie własne.
2014
1954260
2869020
2286900
2015
1954260
2910600
2286900
2016
1995840
2910600
2370060
2017
4407480
6486480
5904360
2018
4449060
6569640
5987520
Lata
2019
4532220
6652800
6029100
2020
4615380
6735960
6070680
2021
4656960
6819120
6153840
2022
4698540
6902280
6237000
2023
4740120
6985440
6278580
2024
4781700
7068600
6320160
2025
4781700
7151760
6403320
48
49

Wybrane aspekty finansowe wprowadzenia w życie ustawy o

Transkrypt

Podobne dokumenty

Pomoż chronić dzieci i wspieraj rodziny. Jeśli osoba

Wniosek o ustanowienie rodziny zastępczej

Warszawa, Polska, 24 kwietnia 2013

Gotowość do pełnienia funkcji Rodziny Zastępczej

Karta zgłoszenia dziecka do Przedszkola „Skakanka” na rok szkolny

L I S T I N T E N C Y J N Y

deklaracja kontynuacji edukacji przedszkolnej

Rozpoczynamy szkolenie dla kandydatów do pełnienia funkcji

kilka słów o rodzinie zastępczej-1