Partnerstwo transgraniczne 1
Transkrypt
Partnerstwo transgraniczne 1
PARTNERSTWO W PROJEKTACH TRANSGRANICZNYCH Jelenia Góra, 10 października 2006r. Autor: Małgorzata Rulińska 1 Tematyka konferencji Współpraca Terytorialna – wprowadzenie Wspólne planowanie: identyfikacja problemów i potrzeb, rozpoznanie barier, znajomość strategii/programów rozwoju, wyznaczenie celów i wskaźników – matryca logiczna projektu, negocjacje, warianty awaryjne, innowacyjność działań, respektowanie polityk horyzontalnych sporządzenie budŜetu i harmonogramu, wspólne przygotowanie wniosku o wsparcie. 2 Tematyka konferencji Wspólna realizacja: sprawny system zarządzania, monitoring prowadzonych działań, sprawne reagowanie na problemy, zapewnienie jakości projektu, odpowiedzialność partnera wiodącego, odpowiedzialność pozostałych partnerów. Wspólny personel: budowa sprawnego zespołu projektowego, personel zarządzający partnera wiodącego, personel zadaniowy pozostałych partnerów, przykładowy podział zadań i obowiązków personelu projektu 3 Tematyka konferencji Wspólne finansowanie: wspólny budŜet i rachunek bankowy, montaŜ finansowy, kontrola przepływów finansowych, bieŜące zarządzanie finansami, zadania partnera wiodącego i pozostałych partnerów. Modele partnerstw do projektów transgranicznych. Elementy umowy partnerskiej - na co zwrócić uwagę. Podsumowanie konferencji. 4 Cel 3 – Europejska Współpraca Terytorialna Umacnianie współpracy transgranicznej poprzez wspólne inicjatywy lokalne i regionalne, Umacnianie współpracy transnarodowej za pomocą działań sprzyjających zintegrowanemu rozwojowi terytorialnemu powiązanymi z priorytetami Wspólnoty, Umacnianie współpracy międzyregionalnej i wymiany doświadczeń na właściwym szczeblu terytorialnym. 5 Stan Prac Polska – Saksonia EWT 2007-2017 • Nie ma jeszcze programu dolnosląsko - saksońskiego. • Powstał na razie wstępny zarys priorytetów, • Są informacje na temat zasad przyszłego partnerstwa. • Wszystkie obecnie dostępne dane znajdują się na stronie: www.ewt2007-2013.dolnyslask.pl 6 Program EWT 2007-2013-wymogi Cztery wymogi w odniesieniu do partnerstwa w ramach realizowanych projektów określone zostały w artykule 19 Rozporządzenia (WE) 1080/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 5 lipca 2006r. w sprawie Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego. Muszą być spełnione minimum 2 z 4 warunków: 1. wspólne planowanie 2. wspólna realizacja, 3. wspólne finansowanie, 4. wspólny personel. 7 Program EWT 2007-2013 Regionalna grupa robocza powołana przez Zarząd Województwa Dolnośląskiego wypracowała listę kryteriów charakteryzujących projekty transgraniczne. 8 Program EWT 2007-2013 Efekt transgraniczny to oddziaływanie: 1. Niwelujące dysproporcje i wyrównujące poziom Ŝycia mieszkańców po obu stronach granicy, 2. Likwidujące uciąŜliwości wynikające z zamieszkiwania po dwóch stronach granicy, 3. Przyczyniające się do zacieśnienia istniejących i tworzenia nowych kontaktów partnerskich pomiędzy mieszkańcami, organizacjami, przedsiębiorcami, instytucjami i innymi podmiotami Ŝycia społecznego, 4. Promujące wiedzę na temat partnera i znajomość jego języka wśród obywateli drugiego kraju, 9 Program EWT 2007-2013 Efekt transgraniczny to oddziaływanie: 5. Udostępniające partnerowi dorobek kulturowy i walory środowiska z poŜytkiem dla obu stron, 6. SłuŜące poprawie stanu środowiska i poziomu bezpieczeństwa w obszarze wsparcia, 7. Podnoszące poziom spójności przestrzennej. 10 Zasady działania Funduszy Strukturalnych UE • koncentracji - środki są przeznaczone przede wszystkim dla obszarów znajdujących się w najtrudniejszej sytuacji programowania - proces organizowania, podejmowania decyzji i finansowania działań wynikających z programów, strategii szczebla krajowego, regionalnego i lokalnego. • partnerstwa - współpraca układu europejskiego, krajowego, regionalnego i lokalnego (wertykalne) oraz z partnerami gospodarczymi i społecznymi (horyzontalne) 11 Planowanie udanego projektu • Planowane działanie nie będzie uzaleŜnione od finansowania w ramach projektu po zakończeniu jego realizacji > trwałe rezultaty • Pierwotna inicjatywa wychodzi od końcowych odbiorców (gwarancja rzeczywistego zapotrzebowania) • Maksymalizacja regionalnej synergii (spójność z innymi projektami, programami) • WdraŜanie projektu jako proces uczenia się zaangaŜowanych instytucji • Dobrej jakości plan projektu jako narzędzie wdraŜania 12 Dobry plan projektu • Czytelny i realistyczny opis celów (poŜądanych zmian w otoczeniu) • Realistyczny harmonogram wdraŜania • Czytelna organizacja pracy i struktury projektu (przywództwo funkcjonalne) • Zasoby (wkład) wyraźnie określone i wystarczające w odniesieniu do celów 13 Studia wprowadzające • Ustalenie potrzeb i zapoznanie się z poglądami uczestniczących instytucji • Określenie miejsca innych działań rozwojowych realizowanych w danej dziedzinie Studia ogólne, regionalne i związane z projektem 14 Studia ogólne • Ustawodawstwo dotyczące danej dziedziny, przepisy i wytyczne wydane przez władze • Strategie i programy rozwoju, ogólna formuła polityki w danej dziedzinie • Projekty rozwojowe aktualnie realizowane w danej dziedzinie (krajowe i międzynarodowe) • Ogólne trendy rozwojowe np. sytuacja w zakresie konkurencji 15 Studia regionalne • Informacje na szczeblu regionalnym i gminnym • Istniejące programy i plany rozwoju • Sytuacja w innych sektorach związanych z planowanymi działaniami • Wskazanie odnośnych grup interesu oraz ich ról w odniesieniu do planowanego projektu 16 Studia związane z projektem • Podstawowe informacje o grupie docelowej (jeśli projekt kierowany do uczestników): wykształcenie, potrzeby i zainteresowania, cechy kulturowe • Ogólne warunki fizyczne i ekonomiczne: sytuacja rynkowa, dostępność urządzeń infrastruktury, itp. 17 Analiza celów Mając określone: • Aktualny, moŜliwie dokładny obraz stanu aktualnego • Wyznaczoną listę najwaŜniejszych problemów oraz szans i moŜliwości Określamy cele jakie chcielibyśmy osiągnąć 18 Analiza celów • Analiza celów polega na przekształceniu problemów w cele. • Drzewo celów pokazuje zawiązki pomiędzy poszczególnymi celami. • Na samym dole drzewa znajdują się środki, jakimi będą osiągane cele, na najwyŜszych gałęziach korony efekty ich stosowania. 19 Drzewo problemów SKUTKI Problem startowy PRZYCZYNY 20 Analiza celów • Analiza celów polega na przekształceniu problemów w cele. • Drzewo celów pokazuje zawiązki pomiędzy poszczególnymi celami. • Na samym dole drzewa znajdują się środki, jakimi będą osiągane cele, na najwyŜszych gałęziach korony efekty ich stosowania. 21 Analiza celów • Cel ogólny jest rodzajem drogowskazu – wyznacza kierunek • Cel szczegółowy (bezpośredni)„mówi”, co konkretnie w ramach danego kierunku chcemy osiągnąć • Dla kaŜdego z celów ogólnych moŜna zaproponować wiele szczegółowych • Trzeba zatem wybrać i uszeregować cele szczegółowe według waŜności i skoncentrować wysiłki na tych, które partnerstwo uzna za najwaŜniejsze 22 Drzewo celów CELE CEL ŚRODKI 23 Wskaźniki dla celów szczegółowych Cel szczegółowy jest określony wystarczająco dobrze, gdy po wykonaniu działań i upływie czasu potrafimy bez wątpliwości ocenić, czy i w jakim stopniu został on osiągnięty. Przykłady wskaźników dla celu szczegółowego „Podnieść poziom znajomości języka sąsiadów przez urzędników samorządowych/rządowych” - liczba urzędników samorządowych/rządowych, którzy podnieśli poziom znajomości języka sąsiadów albo - liczba osób, które zaliczyły test językowy na podsumowanie projektu albo - liczba kontaktów mailowych w języku sąsiada ww osób średnio na miesiąc. 24 Wskaźniki (przykład) • Cel: PodwyŜszenie kwalifikacji • Wskaźnik: Poziom kwalifikacji Kogo? (grupy docelowe) Miejsce (gdzie? Na jakim obszarze?) Ilość/liczba/procent (od X do Y) Czas (od kiedy do kiedy, w jakim okresie?) 25 Problemy a cele Problemy Brak lub niskie umiejętności posługiwania się językiem niemieckim/polskim urzędników samorządowych i rządowych Bariery Brak zdolności komunikacyjnych Cel bezpośredni (prawidłowo dobrany) PodwyŜszenie poziomu umiejętności posługiwania się językiem niemieckim/polskim przez urzędników administracji samorządowej i rządowej Podniesienie zdolności komunikacyjnych. Cel bezpośredni (nieprawidłowo dobrany): PodwyŜszenie poziomu doświadczenia zawodowego i motywacji do podnoszenia kwalifikacji urzędników. 26 Analiza strategiczna • Podjęcie decyzji : – jakie cele zostaną włączone w projekt, a jakie zostaną poza nim, – jaka będzie wielkość projektu, – jaka będzie strategia (ścieŜka) osiągania celu (m.in. kryterium wykonalności, trwałości i odpowiedniości) 27 Co zrobić, aby osiągnąć cele – programy i projekty • Znając cele szczegółowe oraz wskaźniki, które pozwolą ocenić czy i w jakim stopniu cele te osiągamy – wiemy bardzo dokładnie, co chcemy osiągnąć. • Teraz rozpoczynamy pracę nad zaproponowaniem sposobów, jak zrobić to najskuteczniej i najefektywniej. • To bardzo waŜny etap, wymagający doświadczenia i inwencji twórczej. wiedzy, 28 Cel a moŜliwe projekty Cel PodwyŜszenie poziomu umiejętności posługiwania się językiem niemieckim/polskim przez urzędników samorządowych/rządowy ch PodwyŜszenie zdolności komunikacyjnych Typy działań (prawidłowo dobrane) Kursy językowe z wyjazdami studyjnymi i wspólnymi warsztatami podnoszącymi zdolności komunikacyjne, w tym komunikacji w języku obcym. Typy działań (nieprawidłowo dobrane): Konferencja polsko-niemiecka „Wymiana doświadczeń z zakresu demokracji lokalnej i pracy samorządów w UE”, 29 Matryca logiczna projektu • Ang. - Logical Framework Matrix • Inne nazwy: – – – – – Logiczna struktura ramowa Tablica logiczna Rama logiczna Logframe Macierz logiczna 30 Matryca logiczna projektu I Opis Wskaźniki Źródła ZałoŜenia i weryfikacji/ ryzyko informacji Cel ogólny /strategiczny/ szerszy Cel szczegółowy /bezpośredni Wyniki/ Rezultaty Działania 31 Matryca logiczna projektu Cel ogólny Cel szczegółowy (bezpośredni) Wyniki Działania Opis Wskaźniki Źródła weryfikacji Szerszy cel rozwoju (np. na szczeblu regionu) do osiągnięcia którego przyczynia się projekt Bezpośredni cel, jaki zostanie osiągnięty w wyniku realizacji projektu Ilościowe i jakościowe sposoby pomiaru i oceny tego, czy cel ogólny został osiągnięty Ilościowe i jakościowe sposoby pomiaru i oceny tego, czy cel szczegółowy został osiągnięty Skąd zdobyć wyniki pomiarów i ocen oraz jak dokonać oceny Bezpośrednie, wymierne rezultaty projektu (materialne i niematerialne) Ilościowe i jakościowe sposoby pomiaru i oceny tego, czy cel szczegółowy został osiągnięty Skąd zdobyć wyniki pomiarów i ocen oraz jak dokonać oceny Czynności i działania do wykonania w ramach projektu Ilościowe i jakościowe sposoby pomiaru i oceny tego, czy działania zostały wykonane LUB Środki i nakłady Skąd zdobyć wyniki pomiarów i ocen oraz jak dokonać oceny LUB Koszty działań Skąd zdobyć wyniki pomiarów i ocen oraz jak dokonać oceny ZałoŜenia Jakie zewnętrzne uwarunkowania muszą zaistnieć aby cel szczegółowy pomógł w osiągnięciu celu ogólnego Jakie zewnętrzne uwarunkowania muszą zaistnieć aby osiągnięte wyniki pozwoliły osiągnąć cel szczegółowy Jakie zewnętrzne uwarunkowania muszą zaistnieć aby działania przyniosły oczekiwane wyniki 32 Matryca logiczna projektu II Opis Wskaźniki Źródła weryfikacji Środki i nakłady Koszty działań ZałoŜenia i ryzyko Cel ogólny Cel bezpośredni Rezultaty Produkty Działania Warunki wstępne 33 Etapy budowania matrycy 1. 2. 3. 4. 5. Faza przygotowawcza Analiza problemów Analiza celów Analiza strategii Konstrukcja matrycy logicznej 34 Metoda matrycy logicznej dzieli się na dwie fazy: fazy • Fazę analizy, w trakcie której analizowana jest obecna sytuacja problemowa po to, aby określić sytuację poŜądaną oraz wybrać strategię jej osiągania. • Fazę planowania, podczas której tworzone są ramy projektu i wykonywane plany operacyjne. 35 Analiza SWOT + (plusy) - (minusy) Dzisiaj Tutaj Strenghts ATUTY Pozytywne strony obecnej sytuacji Weakneses BARIERY Negatywne strony obecnej sytuacji Jutro Tam (Na zewnątrz) Opportunities SZANSE Pozytywne moŜliwości, jakie niesie ze sobą przyszłość Pozytywne moŜliwości tkwiące w otoczeniu Threats ZAGROśENIA Negatywne tendencje, jakie niesie ze sobą przyszłość NagroŜenia tkwiące w otoczeniu 36 Polityki horyzontalne • ZrównowaŜony rozwój jest to rozwój społeczno-gospodarczy z poszanowaniem środowiska naturalnego i dziedzictwa kultury • Polityka równych szans odnosi się w szczególności do promowania równych szans kobiet i męŜczyzn na rynku pracy, do wyrównywania szans edukacyjnych i szans na rynku pracy osób naraŜonych na wykluczenie społeczne, osób zamieszkałych na terenach wiejskich i zaniedbanych oraz osób niepełnosprawnych. Polityki horyzontalne • Rozwój lokalny cel: wzmocnienie więzi wewnętrznej wspólnot lokalnych, poprawa jakości Ŝycia społeczności oraz zwiększenie zaangaŜowania mieszkańców i władz lokalnych w rozwój społeczno-gospodarczy regionu poprzez realizację działań opartych na zasadzie partnerstwa Polityki horyzontalne • Społeczeństwo informacyjne działania skierowane na podwyŜszenie poziomu technologicznego poprzez podnoszenie umiejętności korzystania z nowoczesnych technik informacyjnokomunikacyjnych, aktualizowanie wiedzy o nowoczesnych formach zarządzania i organizacji pracy oraz podwyŜszanie poziomu wykształcenia społeczeństwa ZałoŜenia i ryzyko • • Zewnętrzne czynniki, które mogą wpłynąć na sukces (załoŜenia) lub poraŜkę projektu (ryzyko) i jego długoterminową trwałość i które są poza kontrolą, są określone jako załoŜenia w 4 kolumnie matrycy. Do matrycy wpisujemy tylko takie czynniki, które są istotne, niezaleŜne od realizatora projektu i jest prawdopodobne, Ŝe mogą wystąpić. Te trzy cechy muszą wystąpić jednocześnie. 40 Pionowe związki logiczne (kolumna 1 i 4) Identyfikacja co ma zostać osiągnięte na poszczególnych poziomach projektu, ustalenie relacji między poszczególnymi elementami, określenie waŜnych załoŜeń i czynników ryzyka DZIAŁANIA + ZAŁOśENIA =REZULTATY WYNIKI + ZAŁOśENIA = CELE BEZPOŚREDNIE CELE BEZPOŚREDNIE + ZAŁOśENIA = CELE OGÓLNE 41 Poziome związki logiczne (kolumna 2 i 3) Określenie jak cele i wyniki projektu na kaŜdym poziomie będą mierzone oraz skąd, jak często i w jaki sposób zdobywane będą dane - tworzy to bazę do monitoringu (w trakcie realizacji) i oceny projektu (po jego zakończeniu). 42 Matryca logiczna • • • Jak wszystkie narzędzia - jest tylko tak dobra, jak informacje uŜyte do jej konstrukcji. Nawet doskonale przeprowadzona przy jego uŜyciu analiza nie zagwarantuje, Ŝe projekt został właściwie zidentyfikowany czy zaplanowany, ani tym bardziej, Ŝe odniesie sukces. UŜywanie matrycy pomaga jedynie uczynić bardziej przejrzystymi logiczne związki pomiędzy podejmowanymi działaniami, a otrzymywanymi rezultatami, osiąganymi celami bezpośrednimi i przybliŜającymi się celami ogólnymi. 43 Proces planowania w metodologii logframe Opis Wskaźniki Źródła weryfikacji ZałoŜenia Cel ogólny Cel szczegółowy (bezpośredni) Wyniki Działania 44 Proces sprawdzania logframe Opis Wskaźniki Źródła weryfikacji ZałoŜenia Cel ogólny Cel szczegółowy (bezpośredni) Wyniki Działania 45 Niektóre wady i zalety stosowania matrycy logicznej • Zalety – jest szeroko rozpowszechniona jako standard opisu (w sensie pojęciowym) wśród róŜnych instytucji (unijnych i nie tylko) – przedstawia całościową, klarowną wizję projektu – moŜe być stosowana w róŜnych fazach cyklu Ŝycia projektu (planowanie, wdraŜanie, ocena) • Wady i ograniczenia – wielość form (brak jednego standardu zapisu matrycy) – konieczność zwięzłego sformułowania często skomplikowanych projektów moŜe prowadzić do niejasnych lub wieloznacznych stwierdzeń – jak wszystkie narzędzia - jest tylko tak dobra jak dane i informacje uŜyte do jej konstrukcji – niekiedy pojawia się tendencja do mechanicznego wypełniania 46 Analiza partnerów • Lista zidentyfikowanych Partnerów • Charakterystyka (sposób pracy, pozycja na rynku, potencjał, moŜliwości, zasoby) • Znaczenie dla projektu (co mogą zrobić, dlaczego są nam potrzebni) • Co zyskają z udziału w projekcie 47 Czynniki sukcesu w negocjacjach uczestnicy negocjacji są zainteresowani osiągnięciem porozumienia, interesy uczestników negocjacji nie pozostają w sprzeczności, świadomość stworzenia wspólnej wizji wynikającej z prowadzonych konsultacji, jasne i wspólnie określone cele, wysoki poziom zaangaŜowania i kompetencji, 48 Czynniki sukcesu w negocjacjach dobre kontakty interpersonalne, koncentrowanie się na ludziach, zbudowanie zespołu na wczesnym etapie partnerstwa, poczucie wspólnoty i koleŜeństwa oraz wzajemnych zaleŜności, jasne struktury decyzyjne, określenie korzyści dla wszystkich partnerów, elastyczność, szczerość i otwartość, 49 Negocjacje – scenariusze awaryjne W wyniku negocjacji uwzględniamy działania, które zdecydowaliśmy się wpisać do projektu, jak równieŜ te, które zostaną wprowadzone jako scenariusze awaryjne w przypadku pojawienia się problemów we wdraŜaniu. O uruchomieniu scenariuszy awaryjnych powinni decydować wszyscy partnerzy, a procedura ich wprowadzania powinna być między nimi uzgodniona. 50 Bariery w osiągnięciu porozumienia Zachowania negatywnie wpływające na niemoŜliwość zawarcia porozumienia: • nieuwzględnienie niezbędnego zaangaŜowania czasu i środków, • osobiste zajęcia uniemoŜliwiające współdziałanie, • niechęć do kompromisu, • nieporozumienia, • nieufność, brak zrozumienia, czym jest partnerstwo, 51 Bariery w osiągnięciu porozumienia • • • • • • ukryte cele, konkurencja i rywalizacja, brak aktywności, defensywność, bagatelizowanie problemów, ukryte osobiste plany, brak kompetencji. 52 Planowanie innowacyjnych działań • Projekty wspierane Funduszami Strukturalnymi Unii Europejskiej powinny charakteryzować się innowacyjnością. • MoŜe to być innowacyjność ukierunkowana na proces, na cel lub kontekst, • nowe sposoby podejścia do problemów lokalnych, • mechanizmy łączenia i koordynacji istniejących systemów wsparcia wybranych grup społecznych 53 Planowanie innowacyjnych działań • mechanizmy ulepszania istniejących struktur i systemów wsparcia i/lub • wykorzystanie istniejących metod wsparcia w odniesieniu do innej niŜ dotychczas grupy docelowej lub w nowym kontekście działań. 54 Innowacyjność działań Powinniśmy równieŜ zastanowić się nad: • uzasadnieniem potrzeby wspierania innowacyjnych rozwiązań, • wartością dodaną innowacyjnych rozwiązań w stosunku do standardowych instrumentów, • identyfikacją głównych barier w stosowaniu innowacyjnych rozwiązań. 55 BudŜet projektu BudŜet – strona wydatków – naleŜy spisać wszystkie planowane wydatki, – naleŜy określić koszt kaŜdego z wydatków moŜliwie najdokładniej, - naleŜy skontrolować budŜet pod kątem kwalifikowalności wydatków, - naleŜy określić harmonogram wydatków i sposób ich rozliczania z partnerami. 56 BudŜet projektu BudŜet – strona źródeł finansowania - naleŜy zaplanować fundusze własne na wydatki niekwalifikowane, - naleŜy wynegocjować z partnerami poziom i formę (np.wkład rzeczowy) wnoszonych wkładów własnych, - naleŜy zaplanować harmonogram wnoszenia wkładów własnych, - naleŜy dokonać montaŜu finansowego i zbilansować cały projekt łącznie z wydatkami niekwalifkowalnymi. 57 BudŜet projektu Najlepiej sporządzić budŜet zadaniowy projektu kalkulując poszczególne zadania w układzie miesięcznym zgodnie z harmonogramem zaplanowanych na ten okres działań. Takie podejście umoŜliwi nam zabezpieczenie odpowiedniej ilości środków finansowych na dany okres i moŜliwość utrzymania płynności finansowej projektu. BudŜet zadaniowy uwzględnia realizację róŜnych zadań przez partnerów, ich wkład własny ( finansowy i rzeczowy). Taki budŜet będzie sprawnym narzędziem wdraŜania i rozliczanie projektu. 58 Planowanie harmonogramu projektu • Etap 1- wykaz działań NaleŜy sporządzić krótki wykaz czynności/kroków, które trzeba wykonać aby zrealizować cele projektu. Jest to podstawa do przygotowania harmonogramu. 59 Harmonogram projektu • Etap 2 – podział działań na zadania -podział Działań na działania składowe a później na zadania - przydzielenie kaŜdego działania konkretnemu partnerowi a nawet osobie. W tym etapie negocjujemy podział zadań w partnerstwie (kto co robi) 60 Harmonogram projektu • Etap 2 – podział działań na zadania Uwaga: naleŜy unikać zbyt drobiazgowego podziału zadań!! Podział naleŜy zakończyć w momencie gdy do kaŜdego zadania jesteśmy w stanie oszacować nakłady czasu i zasobów(ludzi, środków finansowych i organizacyjnych). 61 Harmonogram projektu • Etap 3- określenie kolejności i współzaleŜności działań. w jakiej kolejności naleŜy realizować zadania? - Czy dane działanie jest uzaleŜnione od rozpoczęcia lub zakończenia innego działania? Np. nie moŜna rozpocząć wyjazdu studyjnego, jeśli nie zakończono rekrutacji uczestników. - Czy moŜemy realizować pewne działania równolegle po obu stronach granicy w tym samym czasie (np. promocja, informacja, rekrutacja) 62 Harmonogram projektu • Etap 4 – terminy rozpoczęcia, realizacji i zakończenia działań. - określenie czasu trwania poszczególnych zadań – planowana data rozpoczęcia, okres trwania działania, kiedy i czym ma się zakończyć tj. skąd wiemy, Ŝe działanie jest zakończone (osiągnięte wskaźniki?) 63 Harmonogram projektu • Etap 5 – podsumowanie harmonogramu głównych zadań Po określeniu czasu realizacji poszczególnych zadań składających się na zasadnicze działania warto jest przedstawić ogólne podsumowanie terminu rozpoczęcia, czasu realizacji i terminu zakończenia głównego działania. 64 Harmonogram projektu • Etap 6 – określenie kamieni milowych. Kamienie milowe zapewniają ramy dla monitorowania i zarządzania realizacją projektu. Są to główne elementy zapewniające miarę postępów realizacji projektu oraz cele, które zespół projektowy musi osiągnąć. 65 Harmonogram projektu • Etap 7 – określenie koniecznej wiedzy fachowej i doświadczenia zawodowego. Określenie jaka wiedza potrzebna będzie do realizacji celów. NaleŜy sprawdzić czy plan działania jest moŜliwy do realizacji przy pomocy dostępnych zasobów ludzkich. Jakie są zasoby ludzkie partnera? Czy będziemy realizować projekt równieŜ wspólnym personelem? 66 Harmonogram projektu • Etap 8 – podział zadań między członków zespołu Podział zadań łączy się z określeniem odpowiedzialności członków zespołu za osiągnięcie kamieni milowych i musi uwzględniać moŜliwości i umiejętności kaŜdego z członków. Trzeba zaplanować czy są dwa zespoły tj. kaŜdy z partnerów ma swój zespół projektowy, czy moŜe jest to wspólny personel? A moŜe wersja mieszana tj. część personelu jest wspólna np. specjalista ds. promocji a część osobna np. po koordynatorze, specjaliście ds. logistyki spotkań, księgowej z kaŜdej strony granicy 67 Harmonogram projektu • Etap 9 – szacunkowy nakład czasu kaŜdego z członków zespołu Sprawdzenie czy poszczególne zadania przydzielone członkom zespołu nie nakładają się na siebie oraz przedstawienie realistycznych szacunków nakładów czasu wymaganego dla kaŜdego z zadań. Czy jedna osoba jest w stanie prowadzić zaplanowane dla niej działania po obu stronach granicy równolegle? 68