Hasło wysoka-temperatura

wysoka temperatura
(Ekologia lasu, środowiskowe zagrożenia drzew i drzewostanów), Zagrożenie drzew przez wysokie
temperatury jest w ich naturalnym środowisku zdecydowanie mniejsze niż przez temperatury poniżej 0°C.
Najczęściej uszkadzane są młode igły i niezdrewniałe pędy. Rzadko dochodzi do zabicia całych drzew.
Dość często na odsłoniętych powierzchniach dochodzi do zgorzeli siewek, która polega na oparzeniu
szyjki korzeniowej na styku z rozgrzaną powierzchnią gleby, której temperatura przekracza nieraz 65°C.
Niebezpieczne dla młodych drzew są również nie klimatyzowane, przegrzewające się szklarnie, czy tunele
foliowe. Niekiedy dochodzi również do śmiertelnego przegrzania korzeni sadzonek w balotach lub
kontenerach, jeśli nie chroni się ich przed bezpośrednią insolacją. Siewki większości naszych drzew
znoszą temperaturę 45°C przez około 3 godziny, natomiast w temperaturze 55°C giną już po 10 minutach.
Na ogół, aktywne tkanki drzew przez temperatury powyżej 50°C są dość szybko zabijane. Częściowo
odwodnione tkanki (np. w pączkach) odznaczają się większą odpornością na wysokie temperatury.
Nabieranie odporności w odpowiedzi na stres wysokiej temperatury (zazwyczaj już powyżej 35°C)
przebiega bardzo szybko - w ciągu zaledwie kilku godzin. W upalne dni odporność na wysokie
temperatury jest wyższa wieczorem niż z rana. Proces utraty tak nabytej odporności po nastaniu niższych
temperatur przebiega wolniej - w ciągu kilku dni. Wzrost temperatury powyżej krytycznej (zazwyczaj 40°C)
powoduje zahamowanie normalnej syntezy białek i zastąpienie jej gwałtowną syntezą
charakterystycznego zestawu “białek szoku wysokiej temperatury” (ang. skrót HSP), które pozwalają
(przez pewien czas) utrzymać funkcjonowanie struktur komórkowych. Dalszy wzrost temperatury
prowadzi do uszkodzenia chloroplastów i zaniku fotosyntezy, inaktywacji termolabilnych enzymów,
przerwania metabolizmu białek i kwasów nukleinowych, dezintegracji błon komórkowych i w
konsekwencji ustania selektywnego transportu membranowego oraz oddychania mitochondrialnego. W
następstwie tych zjawisk komórki i całe tkanki obumierają.
Jeśli drzewa rosnące wewnątrz drzewostanu, odznaczające się cienką korowiną zostaną na wystawach
południowych i południowo-zachodnich nagle odsłonięte (i eksponowane na silne promieniowanie),
wówczas dochodzi u nich do zabicia miazgi i odpadania kory (zgorzel kory). Rozległe uszkodzenia miazgi
bywają również powodem zabicia drzew podczas pożarów. Spalone igły, liście i pędy mogą się
regenerować z pączków śpiących, ponieważ znajdująca się w stanie spoczynku, pozbawiona wodniczek
tkanka merystematyczna jest dużo bardziej wytrzymała na wysoką temperaturę niż aktywne komórki.
ŹRÓDŁO (AUTOR)
Jerzy Modrzyński (na podstawie: Jones H. G. (1992): Plants and microclimate. A quantitative approach to
environmental plant physiology. Cambaridge University Press;
Kreeb K. (1979): Ekofizjologia roślin. PWN Warszawa; Larcher W. (2003): Physiological plant ecology.
Springer Verlag, Berlin-Tokyo)
Publikacje powiązane tematycznie
Jones H. G. (1992): Plants and microclimate. A quantitative approach to environmental plant physiology.
Cambaridge University Press;
Kopcewicz J., Lewak S. (2002): Fizjologia roślin. PWN, Warszawa;
Kreeb K. (1979): Ekofizjologia roślin. PWN Warszawa;
Larcher W. (2003): Physiological plant ecology. Springer Verlag, Berlin-Tokyo);
Kozlowski T., Kramer P. J., Pallardy G. 1991. The physiological ecology of woody plants. Academic Press
Inc., San Diego-Toronto;
Puchniarski T.H. (2003): Klęski żywiołowe w lasach. Poradnik leśniczego. Metody zapobiegania i
likwidacji. PWRiL, Warszawa;