Prog naucz przedsiebiorczosci - liceum.qxd

Agnieszka Mikina • Ma³gorzata Sienna
PROGRAM NAUCZANIA
PODSTAW PRZEDSIÊBIORCZOŒCI
Przedsiêbiorczoœæ – klucz do sukcesu
DLA
LICEUM OGÓLNOKSZTA£C¥CEGO,
LICEUM PROFILOWANEGO
I TECHNIKUM
Dopuszczony do u¿ytku szkolnego
przez Ministra Edukacji Narodowej i Sportu
Numer dopuszczenia: DKOS-4015-165/02
© Wydawnictwo REA s. j., Warszawa 2002
ISBN 83-7141-409-9
http: //www. rea-sj. pl
e-mail: handlowy@rea-sj. pl
Dzie³o chronione prawem. Ka¿dorazowe wykorzystanie w innych zastrze¿onych
prawem przypadkach wymaga pisemnego zezwolenia Wydawnictwa.
Spis treœci
Wstêp . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5
Podstawowe cele i za³o¿enia programu nauczania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6
Charakterystyka poszczególnych modu³ów programu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8
Plan kszta³cenia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10
Podstawowe cele wychowawcze . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11
Uk³ad celów kszta³cenia: ogólnych, szczegó³owych oraz materia³u nauczania . . . 12
Procedury osi¹gania celów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17
Informacje o warunkach niezbêdnych do realizacji programu . . . . . . . . . . . . . . . 19
Wskazówki dotycz¹ce sprawdzania i oceny osi¹gniêæ uczniów . . . . . . . . . . . . . 20
3
4
Wstêp
Program nauczania podstaw przedsiêbiorczoœci „Przedsiêbiorczoœæ – klucz do sukcesu” zosta³ opracowany z wykorzystaniem zasadniczych za³o¿eñ programowych podstaw przedsiêbiorczoœci dla liceum ogólnokszta³c¹cego, liceum profilowanego
i technikum zatwierdzon¹ przez Ministerstwo Edukacji Narodowej i Sportu.
Program zawiera nastêpuj¹ce czêœci:
1. Podstawowe cele i za³o¿enia programu nauczania.
2. Charakterystyka poszczególnych modu³ów programu.
3. Plan kszta³cenia.
4. Podstawowe cele wychowawcze.
5. Uk³ad celów kszta³cenia ogólnych, szczegó³owych oraz materia³u nauczania.
6. Procedury osi¹gania celów.
7. Informacja o warunkach niezbêdnych do realizacji programu.
8. Wskazówki dotycz¹ce sprawdzania i oceny osi¹gniêæ uczniów.
W czêœci pierwszej przedstawiono rolê zajêæ z podstaw przedsiêbiorczoœci
w kszta³ceniu uczniów szko³y ponadgimnazjalnej. Wskazano równie¿ cele edukacyjne zaplanowane do osi¹gniêcia w ramach zajêæ z podstaw przedsiêbiorczoœci
oraz mo¿liwoœæ osi¹gania celów z obszaru œcie¿ek edukacyjnych.
W czêœci drugiej zaprezentowano krótk¹ charakterystykê poszczególnych modu³ów programu.
Czêœæ trzecia zawiera propozycjê planu kszta³cenia wraz z propozycj¹ podzia³u
liczby godzin pomiêdzy poszczególne modu³y.
W czêœci czwartej przedstawiono podstawowe cele wychowawcze, które powinny
byæ osi¹gniête w wyniku realizacji programu.
W czêœci pi¹tej zamieszczono cele ogólne oraz cele szczegó³owe z przyporz¹dkowanym im materia³em nauczania w podziale na poszczególne modu³y.
Czêœæ szósta prezentuje dominuj¹ce metody kszta³cenia, których wykorzystanie
w planowaniu i organizacji procesu kszta³cenia sprzyja osi¹gniêciu za³o¿onych celów.
W czêœci siódmej przedstawiono informacje o niezbêdnych œrodkach dydaktycznych, warunkach organizacji zajêæ oraz innych dzia³aniach wspieraj¹cych osi¹ganie
wskazanych w programie celów edukacyjnych.
Czêœæ ósma zawiera wskazówki dotycz¹ce prowadzenia procesu badania i oceny
osi¹gniêæ szkolnych uczniów wraz z przyk³adami pytañ, zadañ i kryteriów oceny.
5
Podstawowe cele i za³o¿enia programu nauczania
Podstawowym celem programu nauczania podstaw przedsiêbiorczoœci „Przedsiêbiorczoœæ – klucz do sukcesu” jest przygotowanie uczniów do aktywnego i œwiadomego uczestnictwa w ¿yciu gospodarczym oraz pe³nienia ró¿nych ról zawodowych.
Gospodarka rynkowa wymaga wykszta³cenia pewnych cech i zachowañ, które
sprzyjaj¹ podejmowaniu ró¿norodnych dzia³añ gospodarczych i planowaniu w³asnego rozwoju zawodowego. Dlatego te¿ kszta³towanie postaw przedsiêbiorczych
powinno staæ siê osi¹ dzia³añ edukacyjnych podejmowanych w ramach przedmiotu
podstawy przedsiêbiorczoœci. Poszczególne modu³y programu i ich uk³ad oparte s¹
na za³o¿eniu, ¿e cz³owiek przedsiêbiorczy powinien poznaæ przede wszystkim warunki, w jakich przyjdzie mu dzia³aæ, czyli zapoznaæ siê z podstawowymi uwarunkowaniami gospodarki rynkowej i zasadami funkcjonowania w niej poszczególnych
podmiotów gospodarczych (modu³y: Funkcjonowanie gospodarki rynkowej, Podstawowe problemy i wyzwania gospodarki rynkowej, Dochody, wydatki i oszczêdnoœci gospodarstw domowych), a nastêpnie poznaæ swoje predyspozycje i mo¿liwoœci do
pe³nienia ró¿nych ról w gospodarce (modu³y: Cz³owiek przedsiêbiorczy i jego rozwój
zawodowy, Przedsiêbiorstwo i przedsiêbiorca).
Program podstaw przedsiêbiorczoœci zak³ada pog³êbienie zagadnieñ dotycz¹cych
gospodarki rynkowej oraz funkcjonowania na rynku pracy, które uczeñ powinien
poznaæ w gimnazjum podczas zajêæ w module WOS „Wychowanie do aktywnego
udzia³u w ¿yciu gospodarczym” oraz wprowadzenie nowych, których poznanie pomo¿e uczniowi podejmowaæ œwiadome wybory gospodarcze i zawodowe.
Uk³ad celów ogólnych i szczegó³owych oraz dobór materia³u nauczania, zaproponowane metody kszta³cenia i sposób prowadzenia pomiaru osi¹gniêæ uczniów zosta³y
tak zaplanowane, aby umo¿liwiæ kszta³towanie umiejêtnoœci przedsiêbiorczego myœlenia i dzia³ania uczniów, a w szczególnoœci: samodzielnoœci, odpowiedzialnoœci,
rozwi¹zywania problemów i podejmowania decyzji, planowania i osi¹gania postawionych celów, wspó³pracy w zespole.
Zak³ada siê, ¿e przeprowadzenie procesu kszta³cenia podstaw przedsiêbiorczoœci
zgodnie z zaproponowanym programem umo¿liwi osi¹gniêcie nastêpuj¹cych celów
edukacyjnych:
• przygotowanie do œwiadomego i aktywnego uczestnictwa w ¿yciu gospodarczym,
• kszta³towanie postaw przedsiêbiorczych,
• kszta³towanie umiejêtnoœci skutecznego komunikowania siê i wspó³pracy w zespole,
• poznanie i zrozumienie mechanizmów funkcjonowania gospodarki rynkowej,
• poznanie i zrozumienie roli pañstwa i prawa w gospodarce rynkowej
• poznanie uwarunkowañ gospodarki polskiej, europejskiej i œwiatowej,
• przygotowanie do kreowania w³asnej œcie¿ki rozwoju zawodowego,
• kszta³towanie umiejêtnoœci aktywnego poszukiwania pracy,
• poznanie podstawowych zasad podejmowania i prowadzenia dzia³alnoœci gospodarczej.
6
Program nauczania daje równie¿ mo¿liwoœæ osi¹gania niektórych celów z obszarów
œcie¿ek edukacyjnych.
Edukacja filozoficzna:
• kszta³cenie umiejêtnoœci krytycznego myœlenia, uczestnictwa w dialogu, w tym
prezentacji w³asnego stanowiska i jego obrony.
Edukacja prozdrowotna
• rozbudzanie potrzeby dzia³ania na rzecz tworzenia zdrowego œrodowiska.
Edukacja ekologiczna
• uœwiadamianie ró¿norodnoœci sposobów negatywnego i pozytywnego oddzia³ywania ludzi na œrodowisko,
• przyjmowanie postawy odpowiedzialnoœci za obecny i przysz³y stan œrodowiska
oraz gotowoœci do dzia³añ na rzecz zrównowa¿onego rozwoju.
Edukacja czytelnicza i medialna
• przygotowanie siê do samokszta³cenia poprzez umiejêtne pozyskiwanie i opracowywanie informacji pochodz¹cych z ró¿nych Ÿróde³,
• zdobycie umiejêtnoœci krytycznego odbioru treœci komunikatów medialnych,
• zachowanie postawy dystansu i krytycyzmu wobec informacji przekazywanych
przez media.
Edukacja regionalna
• poznawanie w³asnego regionu,
• kszta³towanie to¿samoœci regionalnej w kontekœcie wartoœci narodowych i europejskich,
• przygotowanie do dojrza³ego ¿ycia w strukturach regionalnych, narodowych, pañstwowych i europejskich.
• rozwijanie szacunku wobec innych wspólnot regionalnych, etnicznych i narodowych.
Edukacja europejska
• poznanie za³o¿eñ, celów i historii Unii Europejskiej na tle procesów integracyjnych wspó³czesnego œwiata,
• umiejêtnoœæ postrzegania integracji europejskiej w kontekœcie przemian geopolitycznych wspó³czesnego œwiata oraz szans rozwojowych Polski,
• umiejêtnoœæ okreœlania wzajemnej zale¿noœci miêdzy podstawami to¿samoœci
i suwerennoœci polskiej oraz podstawami wspólnotowymi Unii Europejskiej,
• rozumienie kontekstu europejskiego aktualnych wydarzeñ spo³ecznych, gospodarczych i politycznych w Polsce i Europie,
• przygotowanie do aktywnego uczestnictwa w ¿yciu publicznym Polski i Unii Europejskiej.
7
Charakterystyka poszczególnych modu³ów programu
Program nauczania podstawy przedsiêbiorczoœci „Przedsiêbiorczoœæ – klucz do
sukcesu” sk³ada siê z piêciu logicznie ze sob¹ powi¹zanych modu³ów:
1. Funkcjonowanie gospodarki rynkowej.
2. Podstawowe problemy i wyzwania gospodarki rynkowej.
3. Dochody, wydatki i oszczêdnoœci gospodarstw domowych.
4. Cz³owiek przedsiêbiorczy i jego rozwój zawodowy.
5. Przedsiêbiorstwo i przedsiêbiorca.
Celem pierwszego modu³u „Funkcjonowanie gospodarki rynkowej” jest uporz¹dkowanie podstawowych pojêæ dotycz¹cych gospodarki rynkowej, z którymi
uczniowie powinni zapoznaæ siê ju¿ wczeœniej w gimnazjum oraz wskazanie wystêpuj¹cych pomiêdzy nimi zale¿noœci. Uczniowie powinni postrzegaæ koniecznoœæ zaspokajania nieograniczonych potrzeb jako g³ówny motyw aktywnoœci
zawodowej cz³owieka w gospodarce rynkowej.
Modu³ drugi „Podstawowe problemy i wyzwania gospodarki rynkowej” ma na
celu przybli¿enie uczniom problemów gospodarki w skali makro, ze szczególnym
uwzglêdnieniem gospodarki Polski oraz jej zwi¹zków z gospodark¹ europejsk¹
i œwiatow¹. Bêd¹ oni mieli mo¿liwoœæ zapoznania siê z bie¿¹cymi wydarzeniami
gospodarczymi poprzez wykorzystanie ró¿nych Ÿróde³ informacji oraz poznania
ich przyczyn i skutków. Dziêki uczestnictwu w tych zajêciach uczniowie powinni
staæ siê nie tylko œwiadomymi obserwatorami zdarzeñ gospodarczych, ale i ich
uczestnikami.
Celem modu³u trzeciego „Dochody, wydatki i oszczêdnoœci gospodarstw domowych” jest przygotowanie uczniów do racjonalnego gospodarowania w³asnym bud¿etem oraz bud¿etem swojego gospodarstwa domowego poprzez wskazanie
mo¿liwych Ÿróde³ dochodów, zasad podejmowania decyzji konsumenckich oraz
sposobów inwestowania posiadanych oszczêdnoœci. Podczas zajêæ tego modu³u
uczniowie bêd¹ mogli zapoznaæ siê równie¿ z przepisami prawnymi dotycz¹cymi
ochrony praw konsumentów, dziêki czemu stan¹ siê bardziej œwiadomymi uczestnikami rynku.
Modu³ czwarty „Cz³owiek przedsiêbiorczy i jego rozwój zawodowy” ma na celu
wspieranie rozwoju ucznia oraz planowania w³asnej œcie¿ki kariery zawodowej.
Uczniowie bêd¹ mieli mo¿liwoœæ dokonania samooceny poprzez rozpoznanie swoich mocnych i s³abych stron oraz umiejêtnoœci i predyspozycji zawodowych, a tak¿e æwiczenie niektórych umiejêtnoœci interpersonalnych oczekiwanych przez
pracodawców na lokalnym rynku pracy. Te dzia³ania powinny pomóc uczniom
w podjêciu decyzji o najlepszej roli zawodowej na rynku pracy, a w tym kontekœcie
o wyborze dalszego kszta³cenia lub doskonalenia zawodowego. W ramach zajêæ tego modu³u uczniowie opracuj¹ równie¿ w³asne dokumenty wspomagaj¹ce proces
8
poszukiwania pracy i przygotuj¹ siê do rozmowy z przysz³ym pracodawc¹. Poznaj¹
tak¿e zasady aktywnego poszukiwania pracy oraz sposoby postêpowania w przypadku utraty pracy lub trudnoœci w jej znalezieniu.
Celem modu³u pi¹tego „Przedsiêbiorstwo i przedsiêbiorca” jest zainteresowanie
uczniów podejmowaniem dzia³alnoœci gospodarczej na w³asny rachunek oraz zapoznanie z podstawowymi wymaganiami prawnymi, finansowymi i marketingowymi uruchamiania i prowadzenia w³asnego ma³ego przedsiêbiorstwa. Uczniowie
bêd¹ mogli poznaæ podstawowe zadania i predyspozycje przedsiêbiorcy – mened¿era, a tak¿e zasady zatrudniania pracowników przedsiêbiorstwa, pozyskiwania
niezbêdnych kapita³ów i prowadzenia rozliczeñ finansowych zgodnie z wymaganiami prawa.
9
Plan kszta³cenia
Zgodnie z ramowym planem nauczania dla liceum ogólnokszta³c¹cego, liceum profilowanego i technikum na zajêcia podstaw przedsiêbiorczoœci przeznaczone s¹
2 godziny w cyklu kszta³cenia. Wydaje siê ¿e, najbardziej optymalnym rozwi¹zaniem jest prowadzenie tych zajêæ w klasie drugiej liceum ogólnokszta³c¹cego i profilowanego oraz w klasie trzeciej technikum w wymiarze dwóch godzin (opcja 1).
Istnieje równie¿ mo¿liwoœæ prowadzenia zajêæ w ci¹gu dwóch lat w wymiarze jednej godziny w ka¿dej klasie. Proponujemy wówczas, aby zajêcia odbywa³y siê
w klasie pierwszej i drugiej w liceum ogólnokszta³c¹cym i profilowanym, a w drugiej i trzeciej w technikum (opcja 2). Takie rozwi¹zania wydaj¹ nam siê najlepsze,
poniewa¿ w ostatniej klasie ka¿dej ze szkó³ ponadgimnazjalnych uczniowie powinni przede wszystkim mieæ mo¿liwoœæ dobrego przygotowania siê do matury,
a w technikum dodatkowo do egzaminu zawodowego. Zajêcia z przedsiêbiorczoœci
mog³yby nie znaleŸæ w³aœciwego miejsca, nie wszystkie cele mo¿na osi¹gn¹æ w takim stopniu, aby rzeczywiœcie wspomaga³y uczestniczenie absolwenta szko³y w ¿yciu gospodarczym i odnalezienie siê na rynku pracy.
Liczba
godzin
W tym
do dyspozycji
nauczyciela
Opcja 1
klasa
Opcja 2
klasa
Funkcjonowanie
gospodarki rynkowej
9
1
II (III T)
I (II T)
2.
Podstawowe problemy
i wyzwania gospodarki
rynkowej
14
2
II (III T)
I (II T)
3.
Dochody, wydatki
i oszczêdnoœci gospodarstw
domowych
9
1
II (III T)
I (II T)
4.
Cz³owiek przedsiêbiorczy
i jego rozwój zawodowy
16
2
II (III T)
II (III T)
5.
Przedsiêbiorstwo
i przedsiêbiorca
16
2
II (III T)
II (III T)
Razem
72
8
Lp
Nazwa modu³u
1.
10
Podstawowe cele wychowawcze
Za³o¿enia programu nauczania podstaw przedsiêbiorczoœci „Przedsiêbiorczoœæ –
klucz do sukcesu” oraz specyfika tego przedmiotu, którego celem jest przede
wszystkim przygotowanie uczniów do aktywnego i satysfakcjonuj¹cego udzia³u
w ¿yciu gospodarczym, s¹ nierozerwalnie zwi¹zane z podejmowaniem przez nauczyciela dzia³añ o charakterze wychowawczym. Organizacja zajêæ podstaw przedsiêbiorczoœci powinna pozwoliæ na osi¹gniêcie zawartych w podstawie
programowej kszta³cenia w szkole ponadgimnazjalnej celów wychowawczych,
a w szczególnoœci:
• wspieranie wszechstronnego rozwoju ucznia w wymiarze psychicznym, intelektualnym, spo³ecznym i moralnym,
• rozwijanie dociekliwoœci poznawczej uczniów ukierunkowanej na poszukiwanie
prawdy,
• wskazywanie dobra w wymiarze indywidualnym i spo³ecznym, umiejêtnoœci godzenia w³asnego dobra z dobrem innych oraz odpowiedzialnoœci w³asnej z odpowiedzialnoœci¹ za innych,
• inspirowanie do poszukiwania, odkrywania i d¹¿enia, na drodze rzetelnej pracy,
do osi¹gniêcia celów ¿yciowych i wartoœci wa¿nych dla odnalezienia w³asnego
miejsca w œwiecie,
• przygotowanie do ¿ycia w rodzinie, spo³ecznoœci i pañstwie,
• przygotowanie do rozpoznawania wartoœci moralnych, dokonywania wyborów
i hierarchizacji wartoœci,
• kszta³towanie postawy dialogu i tolerancji, umiejêtnoœci s³uchania innych oraz rozumienia ich pogl¹dów.
11
Uk³ad celów kszta³cenia: ogólnych, szczegó³owych oraz materia³u
nauczania
Modu³ I. Funkcjonowanie gospodarki rynkowej
Cel ogólny: Rozpoznawanie podstawowych zasad i mechanizmów funkcjonowania
gospodarki rynkowej.
Cele szczegó³owe
Uczeñ bêdzie potrafi³:
Materia³ nauczania
• identyfikowaæ cechy charakteryzuj¹ce
potrzeby cz³owieka,
• wskazywaæ sposoby zaspokajania potrzeb
cz³owieka,
• analizowaæ zale¿noœci pomiêdzy nieograniczonoœci¹ potrzeb cz³owieka a ograniczonoœci¹ mo¿liwoœci ich zaspokojenia,
• wskazywaæ zale¿noœci pomiêdzy elementami rynku: popytem, poda¿¹ a cen¹,
• analizowaæ dzia³anie mechanizmu rynkowego,
• analizowaæ przyczyny i skutki zmian popytu i poda¿y,
• analizowaæ zasady funkcjonowania rynku
dóbr i us³ug, rynku pracy i rynku kapita³owego (na przyk³adzie gie³dy papierów
wartoœciowych),
• wskazywaæ ró¿nice pomiêdzy konkurencj¹ a monopolem,
• porównywaæ cechy gospodarki rynkowej
z innymi systemami spo³eczno-gospodarczymi.
• potrzeby cz³owieka i ich nieograniczony
charakter,
• zaspokajanie potrzeb, zasoby czynników
wytwórczych, dobra i us³ugi,
• rzadkoœæ, podejmowanie decyzji, koszt
alternatywny,
• rynek, popyt, poda¿ cena,
• mechanizm rynkowy, zmiany popytu
i poda¿y,
• rodzaje rynków, rynek dóbr i us³ug, rynek
pracy, rynek kapita³owy (gie³da papierów
wartoœciowych), konkurencja i monopol,
• system gospodarki rynkowej, a inne systemy spo³eczno-gospodarcze.
Modu³ II. Podstawowe problemy i wyzwania gospodarki rynkowej
Cel g³ówny: Rozpoznawanie podstawowych problemów gospodarki rynkowej oraz
roli pañstwa w tym systemie spo³eczno – gospodarczym.
Cele szczegó³owe
Uczeñ bêdzie potrafi³:
Materia³ nauczania
• identyfikowaæ podstawowe mierniki
wzrostu gospodarczego,
• wskazywaæ przyczyny, korzyœci i koszty
wzrostu gospodarczego,
• wzrost i rozwój gospodarczy, mierniki
wzrostu gospodarczego, przyczyny, korzyœci i koszty wzrostu gospodarczego,
• cykliczny rozwój gospodarki,
• wzrost gospodarczy w Polsce,
12
• analizowaæ specyfikê cyklicznego rozwoju gospodarki rynkowej,
• analizowaæ dynamikê wzrostu gospodarczego w Polsce,
• identyfikowaæ przyczyny, rodzaje oraz
skutki bezrobocia
• wskazywaæ sposoby zmniejszania bezrobocia, oraz zwalczania jego skutków,
• analizowaæ zmiany w poziomie bezrobocia w Polsce po roku 1989,
• identyfikowaæ przyczyny, skutki i rodzaje
inflacji,
• wskazywaæ sposoby zmniejszania inflacji,
• analizowaæ zmiany w poziomie inflacji
w Polsce po 1989 r.
• wskazywaæ rolê pañstwa w gospodarce
rynkowej,
• wskazywaæ cechy i funkcje pieni¹dza,
• wskazywaæ rolê i znaczenie banku centralnego w gospodarce rynkowej,
• analizowaæ sposoby prowadzenia polityki
monetarnej i jej wp³yw na gospodarkê,
• wskazywaæ Ÿród³a dochodów i kierunki
wydatków bud¿etu pañstwa,
• wskazywaæ rolê bud¿etów samorz¹dowych,
• analizowaæ sposoby prowadzenia polityki
fiskalnej oraz jej wp³yw na gospodarkê,
• wskazywaæ korzyœci z prowadzenia handlu zagranicznego,
• analizowaæ wp³yw procesu globalizacji
na gospodarkê œwiata i Polski,
• analizowaæ korzyœci i zagro¿enia wynikaj¹ce z integracji Polski z UE
• bezrobocie, przyczyny, rodzaje, skutki,
• sposoby zmniejszania bezrobocia, bezrobocie w Polsce,
• inflacja, przyczyny, rodzaje, skutki,
• sposoby zmniejszania inflacji, inflacja
w Polsce,
• rola pañstwa w gospodarce rynkowej,
funkcje ekonomiczne pañstwa,
• pieni¹dz i jego funkcje,
• rola banku centralnego
• polityka monetarna pañstwa, wp³yw polityki monetarnej na gospodarkê,
• bud¿et pañstwa, jego dochody i wydatki,
podatki, bud¿ety samorz¹dowe,
• polityka fiskalna pañstwa, wp³yw polityki
fiskalnej na gospodarkê,
• wspó³praca gospodarcza z zagranic¹, korzyœci z handlu zagranicznego, protekcjonizm,
• bilans p³atniczy, kurs walutowy,
• problem globalizacji,
• procesy integracji europejskiej, stadia integracji, Unia Europejska,
• korzyœci i zagro¿enia integracji Polski
z UE.
13
Modu³ III. Dochody, wydatki i oszczêdnoœci gospodarstw domowych
Cel ogólny: Przygotowanie do racjonalnego gospodarowania bud¿etem gospodarstwa domowego
Cele szczegó³owe
Uczeñ bêdzie potrafi³:
Materia³ nauczania
• identyfikowaæ funkcje gospodarstw domowych,
• wskazywaæ Ÿród³a dochodów gospodarstw domowych,
• obliczaæ podatek od dochodów osób fizycznych,
• identyfikowaæ zasady systemu zabezpieczenia emerytalnego w Polsce,
• obliczaæ dochód do dyspozycji gospodarstwa domowego,
• wskazywaæ g³ówne kierunki wydatków
gospodarstw domowych i ich strukturê,
• identyfikowaæ podstawowe prawa konsumenta,
• wskazywaæ mo¿liwoœci inwestowania
oszczêdnoœci,
• oceniaæ op³acalnoœæ poszczególnych sposobów inwestowania oszczêdnoœci,
• analizowaæ podstawowe zasady podejmowania decyzji przez gospodarstwa domowe,
• planowaæ bud¿et gospodarstwa domowego.
• gospodarstwo domowe i jego funkcje,
• dochody gospodarstw domowych i ich
Ÿród³a,
• podatek od dochodów osób fizycznych,
zabezpieczenie emerytalne, ubezpieczenia zdrowotne, dochód do dyspozycji,
• wydatki gospodarstw domowych,
• ochrona praw konsumenta,
• oszczêdnoœci gospodarstw domowych
i mo¿liwoœci ich inwestowania, us³ugi
bankowe i pozabankowe, ubezpieczenia
osobowe i maj¹tkowe,
• decyzje gospodarstw domowych,
• planowanie bud¿etu gospodarstwa domowego.
Modu³ IV. Cz³owiek przedsiêbiorczy i jego rozwój zawodowy
Cel ogólny: Planowanie w³asnego rozwoju i œcie¿ki kariery zawodowej
Cele szczegó³owe
Uczeñ bêdzie potrafi³:
Materia³ nauczania
• rozpoznawaæ cechy cz³owieka przedsiêbiorczego,
• analizowaæ znaczenie zachowañ przedsiêbiorczych, samodoskonalenia i ustawicznego kszta³cenia w rozwoju zawodowym,
• analizowaæ lokalny rynek pracy i oczekiwania pracodawców,
• wskazywaæ zasady sprawnego porozumiewania siê,
• przedsiêbiorczoœæ, cechy cz³owieka
przedsiêbiorczego,
• rozwój zawodowy cz³owieka,
• lokalny rynek pracy, oczekiwania pracodawców,
• komunikacja interpersonalna,
• otwartoœæ i asertywnoœæ,
• wspó³praca w zespole,
• twórcze myœlenie i dzia³anie,
14
• analizowaæ korzyœci z otwartoœci, asertywnoœci,
• wskazywaæ zasady wspó³pracy w zespole,
• analizowaæ korzyœci twórczego myœlenia
i dzia³ania,
• wskazywaæ zasady prowadzenia negocjacji,
• identyfikowaæ swoje mocne i s³abe strony
oraz umiejêtnoœci i predyspozycje zawodowe,
• dokonywaæ samooceny,
• identyfikowaæ mo¿liwoœci aktywnoœci zawodowej w gospodarce rynkowej,
• wskazywaæ instytucje wspomagaj¹ce poszukiwanie pracy w regionie,
• wskazywaæ prawa i obowi¹zki bezrobotnego absolwenta,
• identyfikowaæ zasady aktywnego poszukiwania pracy,
• planowaæ w³asny rozwój zawodowy,
• sporz¹dziæ ¿yciorys zawodowy i list motywacyjny,
• przeprowadziæ rozmowê kwalifikacyjn¹
w symulowanych warunkach.
• prowadzenie negocjacji,
• mocne i s³abe strony, umiejêtnoœci i predyspozycje zawodowe, dokonywanie samooceny,
• formy aktywnoœci zawodowej, pracownik, samozatrudniony, pracodawca, bezrobotny,
• bezrobotny absolwent, instytucje wspomagaj¹ce poszukiwanie pracy,
• aktywne poszukiwanie pracy,
• planowanie rozwoju zawodowego, wyznaczanie celów, podejmowanie decyzji
o dalszym kszta³ceniu i wyborze zawodu,
• prezentacja na rynku pracy, ¿yciorys zawodowy, list motywacyjny, rozmowa
kwalifikacyjna.
Modu³ V. Przedsiêbiorstwo i przedsiêbiorca
Cel ogólny: Poznanie podstawowych zasad podejmowania i prowadzenia dzia³alnoœci gospodarczej
Cele szczegó³owe
Uczeñ bêdzie potrafi³:
Materia³ nauczania
• identyfikowaæ uwarunkowania prawne
prowadzenia dzia³alnoœci gospodarczej,
• analizowaæ mo¿liwoœci podejmowania ró¿nych rodzajów dzia³alnoœci gospodarczej,
• wskazywaæ formy w³asnoœci i organizacyjno-prawne formy przedsiêbiorstw,
• rozró¿niaæ sk³adniki maj¹tku przedsiêbiorstwa,
• analizowaæ zasady zarz¹dzania maj¹tkiem przedsiêbiorstwa,
• obliczaæ wynik finansowy przedsiêbiorstwa,
• dzia³alnoœæ gospodarcza, przedsiêbiorstwa, przedsiêbiorca, wybrane uwarunkowania prawne,
• rodzaje dzia³alnoœci gospodarczej,
• formy w³asnoœci i organizacyjno-prawne
formy przedsiêbiorstw,
• maj¹tek przedsiêbiorstwa i jego sk³adniki,
• zarz¹dzanie maj¹tkiem,
• koszty, przychody, wynik finansowy,
• pracownicy przedsiêbiorstwa, zawieranie
i rozwi¹zywanie stosunku pracy,
15
• wskazywaæ zasady zawierania i rozwi¹zywania stosunku pracy,
• analizowaæ wybrane przepisy prawa pracy,
• wskazywaæ uwarunkowania prowadzenia
dzia³alnoœci przez osobê fizyczn¹,
• wskazywaæ rolê ma³ych przedsiêbiorstw
w gospodarce,
• identyfikowaæ podstawowe umiejêtnoœci
mened¿erskie przedsiêbiorcy,
• analizowaæ wybrane dzia³ania marketingowe przedsiêbiorstwa nakierowane na
osi¹gniêcie sukcesu na rynku,
• wskazywaæ formy pozyskiwania kapita³u
przez ma³e przedsiêbiorstwa,
• przeprowadziæ uproszczone planowanie
marketingowe ma³ego przedsiêbiorstwa,
• przeprowadziæ uproszczone planowanie
finansowe ma³ego przedsiêbiorstwa,
• wskazaæ funkcje i znaczenie biznesplanu
przy rozpoczynaniu dzia³alnoœci gospodarczej,
• wskazywaæ procedurê postêpowania przy
uruchamianiu dzia³alnoœci gospodarczej
przez osobê fizyczn¹,
• sporz¹dziæ wybrane dokumenty zwi¹zane
z uruchomieniem dzia³alnoœci gospodarczej,
• identyfikowaæ zasady prowadzenia rozliczeñ finansowych przez przedsiêbiorcê –
osobê fizyczn¹,
• dokumentowaæ zdarzenia gospodarcze
zgodnie z przepisami prawa,
• wykazywaæ korzyœci stosowania zasad
etyki w biznesie.
• prawa i obowi¹zki pracownika i pracodawcy, przepisy prawa pracy,
• przedsiêbiorca jako osoba fizyczna,
• ma³e przedsiêbiorstwa w gospodarce,
• umiejêtnoœci mened¿erskie przedsiêbiorcy,
• wybrane dzia³ania marketingowe ma³ego
przedsiêbiorstwa na rynku,
• formy pozyskiwania kapita³u,
• planowanie dzia³alnoœci gospodarczej,
biznesplan,
• uruchamianie dzia³alnoœci gospodarczej
przez osobê fizyczn¹, instytucje, procedury, dokumenty,
• rozliczenia finansowe przedsiêbiorstwa,
osoby fizycznej, formy opodatkowania,
dokumenty finansowe,
• etyka w biznesie, etyka w miejscu pracy,
etyczne zachowania przedsiêbiorstw na
rynku.
16
Procedury osi¹gania celów
G³ównym za³o¿eniem programu podstaw przedsiêbiorczoœci „Przedsiêbiorczoœæ –
klucz do sukcesu” jest kszta³towanie umiejêtnoœci przedsiêbiorczego myœlenia
i dzia³ania uczniów. Dlatego te¿ szczególnie wa¿ny jest w³aœciwy dobór przez nauczyciela metod i form kszta³cenia sprzyjaj¹cych harmonijnemu rozwojowi
ucznia.
Zgodnie z za³o¿eniami kszta³cenia wielostronnego nauczyciel powinien stosowaæ
metody kszta³cenia nale¿¹ce do ró¿nych strategii:
• podaj¹cej, gdy wprowadza nowe zagadnienia lub problemy o znacznej trudnoœci,
dla wzbudzenia zainteresowania uczniów tematem i pobudzenia ich do samodzielnego poszukiwania informacji,
• problemowej, w sytuacjach, gdy uczniowie powinni samodzielnie rozwi¹zywaæ
problemy, poszukiwaæ informacji z ró¿nych Ÿróde³ i podejmowaæ decyzje dotycz¹ce najlepszych rozwi¹zañ,
• eksponuj¹cej, w przypadku kszta³towania cech i postaw uczniów, ich wra¿liwoœci
oraz systemu wartoœci,
• praktycznej, w przypadkach kszta³towania umiejêtnoœci wykorzystania zdobytych
wiadomoœci w praktycznych, zbli¿onych do rzeczywistoœci sytuacjach.
Przygotowany program nauczania podstaw przedsiêbiorczoœci daje mo¿liwoœæ wykorzystania metod kszta³cenia z zakresu wszystkich czterech strategii kszta³cenia
wielostronnego.
Wykorzystanie w ramach strategii poznawczej metody wyk³adu informacyjnego,
który wi¹¿e siê z pewn¹ biernoœci¹ uczniów, wymaga od nauczyciela stosowania
s³ownictwa dobranego do mo¿liwoœci percepcyjnych ucznia, kszta³towania umiejêtnoœci robienia notatek oraz ³¹czenia tej metody z innymi metodami pracy dydaktycznej. Podobnie pogadanka, która jest rodzajem rozmowy nauczyciela z ucz¹cymi siê
i daje mo¿liwoœæ nie tylko zapoznawania ucznia z nowymi zagadnieniami, lecz równie¿ porz¹dkowania i syntezowania posiadanych ju¿ wiadomoœci.
W ramach strategii problemowej istnieje wiele metod kszta³cenia, które sprzyjaj¹
kszta³towaniu umiejêtnoœci niezbêdnych we wspó³czesnym œwiecie i oczekiwanych
przez rynek pracy. Do najbardziej przydatnych w procesie kszta³cenia w ramach zajêæ z podstaw przedsiêbiorczoœci mo¿na zaliczyæ:
• ró¿ne rodzaje dyskusji dydaktycznej, których wykorzystanie pobudza i rozwija
myœlenie uczniów, umo¿liwia kszta³cenie umiejêtnoœci formu³owania i wyra¿ania
w³asnych s¹dów i opinii oraz uczy kultury dyskusji;
• burzê mózgów, któr¹ mo¿na uznaæ za rodzaj dyskusji dydaktycznej, wspiera rozwój umiejêtnoœci twórczego myœlenia i krytycznej oceny proponowanych rozwi¹zañ problemów;
• metaplan i inne metody plakatowe np. mapy myœli, przy wykorzystaniu których uczniowie maj¹ okazjê wizualizacji informacji oraz efektów dyskusji;
17
• gry dydaktyczne, które s¹ rodzajem zabawy prowadzonej wed³ug ustalonych zasad, przydatne szczególnie w kszta³towaniu umiejêtnoœci podejmowania decyzji;
• inscenizacjê, której wykorzystanie daje mo¿liwoœæ zaanga¿owania i czynnego
udzia³u uczniów w zdarzeniu oraz jego analizê i ocenê,
• metodê przypadków, która polega na analizie i ocenie rzeczywistych lub zaczerpniêtych z rzeczywistoœci sytuacji np. gospodarczych.
Metody kszta³cenia w obszarze strategii eksponuj¹cej daj¹ mo¿liwoœæ nie tylko
kszta³towania umiejêtnoœci, ale równie¿ pewnych po¿¹danych cech i postaw
uczniów. Metody eksponuj¹ce mo¿na podzieliæ na dwie grupy: te, w których
uczniowie uczestnicz¹ jako obserwatorzy i te, w których uczniowie s¹ twórcami.
Mog¹ to byæ: wystawa, sztuka, film, happening, debata.
Metody praktyczne, a wœród nich æwiczenia przedmiotowe, umo¿liwiaj¹ kszta³towanie umiejêtnoœci praktycznych. W ramach zajêæ z podstaw przedsiêbiorczoœci
mog¹ to byæ miêdzy innymi: obliczanie wyniku finansowego przedsiêbiorstwa, obliczanie podatku dochodowego, sporz¹dzanie ¿yciorysu zawodowego, listu motywacyjnego itp.
Szczególn¹ metod¹, która ³¹czy w sobie aktywnoœci ze wszystkich obszarów kszta³cenia wielostronnego, jest metoda projektów. Wykorzystanie tej metody sprzyja
kszta³towaniu umiejêtnoœci szczególnie po¿¹danych przez rynek pracy w gospodarce rynkowej, a w szczególnoœci: samodzielnoœci, odpowiedzialnoœci, korzystania
z ró¿nych Ÿróde³ informacji, wspó³pracy w zespole, rozwi¹zywania problemów, komunikowania siê i prezentowania wykonanej pracy.
18
Informacje o warunkach niezbêdnych do realizacji programu
Postawione w programie cele ogóle i szczegó³owe wymagaj¹ stworzenia odpowiedniej bazy dydaktycznej oraz organizacji zajêæ z uczniami.
Poniewa¿ program nauczania zak³ada, ¿e w procesie kszta³cenia dominowaæ bêd¹
metody aktywizuj¹ce uczniów, wyposa¿enie pracowni w lekkie i daj¹ce ustawiæ siê
w ró¿nych konfiguracjach meble (do pracy w grupie, pracy w parach) powinno
sprzyjaæ takiej organizacji zajêæ. Prace uczniów tworzone podczas zajêæ, np. plakaty warto umieszczaæ na specjalnie do tego przystosowanej tablicy korkowej lub
przymocowanej do œciany listwie. Wyposa¿enie pracowni w telewizor i wideo pozwoli na wykorzystywanie podczas zajêæ fragmentów filmów czy programów edukacyjnych.
Wa¿nym elementem wyposa¿enia pracowni powinna byæ podrêczna biblioteczka
zawieraj¹ca miêdzy innymi:
• bie¿¹cy rocznik statystyczny, przynajmniej jeden na 4–5-osobow¹ grupê uczniów,
• aktualne Ÿród³a prawa: kodeks cywilny, kodeks spó³ek handlowych, kodeks pracy,
inne ustawy i przepisy reguluj¹ce stosunki na rynku pracy oraz dotycz¹ce prowadzenia dzia³alnoœci gospodarczej,
• czasopisma poruszaj¹ce tematykê gospodarcz¹,
• publikacje ksi¹¿kowe, które mog¹ byæ dodatkowo wykorzystywane w procesie
kszta³cenia w poszczególnych modu³ach,
• zestawy aktualnych druków zwi¹zanych z rozpoczynaniem i prowadzeniem dzia³alnoœci gospodarczej,
• opisy przypadków, które mog¹ byæ wykorzystane w procesie kszta³cenia.
Nale¿y zapewniæ uczniom równie¿ mo¿liwoœæ korzystania z komputera zarówno
w celu sporz¹dzania ró¿nego rodzaju tekstów i zestawieñ, jak i pozyskiwania potrzebnych na zajêciach informacji z internetu.
Wœród zadañ szko³y w podstawie programowej wymieniono tworzenie sprzyjaj¹cej
atmosfery dla wspó³pracy szko³y z przedstawicielami ¿ycia gospodarczego w regionie oraz umo¿liwienie poznania specyfiki lokalnego rynku pracy.
Dlatego te¿ projektuj¹c proces kszta³cenia nale¿y zaplanowaæ w miarê mo¿liwoœci:
• wycieczki do lokalnych przedsiêbiorstw,
• spotkania z przedstawicielami ¿ycia gospodarczego w regionie,
• wycieczki do instytucji wspieraj¹cych proces poszukiwania pracy lub spotkania
z ich przedstawicielami,
• wycieczki do instytucji wspieraj¹cych rozwój przedsiêbiorczoœci, ma³ych i œrednich przedsiêbiorstw w regionie lub spotkania z ich przedstawicielami,
• spotkania z osobami odpowiedzialnymi za rozwój gospodarczy i promocjê regionu.
19
Wskazówki dotycz¹ce sprawdzania i oceny osi¹gniêæ uczniów
Nowoczesne sprawdzanie i ocenianie osi¹gniêæ szkolnych ucznia powinno stanowiæ integraln¹ czêœæ procesu kszta³cenia, to znaczy powinno wynikaæ z zaplanowanych dzia³añ dydaktycznych nauczyciela.
Zgodnie z rozporz¹dzeniem Ministra Edukacji Narodowej1 „ocenianie osi¹gniêæ
edukacyjnych ucznia polega na rozpoznawaniu przez nauczyciela poziomu i postêpów w opanowaniu przez ucznia wiadomoœci i umiejêtnoœci w stosunku do wymagañ edukacyjnych wynikaj¹cych z programu nauczania i formu³owaniu oceny”.
Celem oceniania jest przede wszystkim:
• „poinformowanie ucznia o poziomie jego osi¹gniêæ edukacyjnych i postêpach
w tym zakresie,
• pomoc uczniowi w samodzielnym planowaniu swojego rozwoju,
• motywowanie ucznia do dalszej pracy, (...)
• umo¿liwienie nauczycielom doskonalenia organizacji metod pracy dydaktyczno-wychowawczej”2.
Szczególn¹ rolê w procesie kszta³cenia nale¿y zatem przypisaæ tzw. „ocenianiu
wspomagaj¹cemu”, którego g³ównym celem jest diagnozowanie i monitorowanie
postêpów ucznia oraz wspieranie jego rozwoju poprzez rozpoznawanie jego mocnych i s³abych stron i podnoszenie poziomu motywacji.
Podstawê tak rozumianego oceniania powinny stanowiæ:
• zorganizowana i systematyczna obserwacja pracy ucznia i czynionych przez niego
postêpów,
• pozyskiwanie informacji o osi¹gniêciach ucznia z ró¿nych Ÿróde³, to znaczy tworzenie ró¿nych mo¿liwoœci potwierdzania przez ucznia jego umiejêtnoœci i przyswojonych wiadomoœci,
• przekazywanie uczniowi, a tak¿e jego rodzicom informacji na temat zdobytej
przez niego wiedzy i ukszta³towanych umiejêtnoœci.
Wœród ró¿nych metod sprawdzania i oceniania osi¹gniêæ uczniów nale¿y wymieniæ:
• formu³owanie pytañ do odpowiedzi ustnej,
• testy osi¹gniêæ szkolnych,
• krótkie sprawdziany pisemne tzw. kartkówki,
• ró¿ne formy prac pisemnych (najczêœciej prac domowych),
• organizowanie prac d³ugoterminowych z wykorzystaniem metody projektów,
• pobudzanie aktywnoœci uczniów podczas zajêæ lekcyjnych.
Rozporz¹dzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 19 kwietnia 1999 roku w sprawie zasad oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i s³uchaczy oraz prowadzenia egzaminów i sprawdzianów w szko³ach publicznych, Dz. U. nr 41 z 10 maja 1999 roku poz. 413 z póŸ. zm.
2
Tam¿e.
1
20
Podczas odpowiedzi ustnej uczeñ powinien mieæ mo¿liwoœæ wykazania siê zrozumieniem materia³u nauczania, umiejêtnoœci¹ analizowania i interpretowania otaczaj¹cej rzeczywistoœci gospodarczej, a nie tylko znajomoœci¹ pojêæ i faktów. Wa¿ne
jest zatem odpowiednie formu³owanie pytañ, tak aby mo¿na by³o sprawdziæ, w jakim zakresie uczeñ osi¹gn¹³ za³o¿one cele kszta³cenia.
Przyk³ad pytania odpowiedzi ustnej:
Zaprezentuj zale¿noœæ miêdzy cen¹ produktu a popytem na niego. OdpowiedŸ poprzyj przyk³adami znanymi ci z obserwacji rynku i gospodarki.
Przygotowuj¹c test osi¹gniêæ szkolnych nale¿y zwróciæ uwagê na formu³owanie
zadañ testowych, aby za ich pomoc¹ nie sprawdzaæ tylko poziomu przyswojonych
wiadomoœci, ale przede wszystkim umiejêtnoœci. Zadania testowe mog¹ mieæ charakter zamkniêty (wielokrotnego wyboru, na dobieranie, prawda – fa³sz) lub otwarty (z luk¹, krótkiej odpowiedzi, rozprawka).
Przyk³ad zadania zamkniêtego:
Dochód (po odliczeniach) pana Jana Kowalskiego wyniós³ w 2002 r. 35 tys. Korzystaj¹c z tabeli podatku dochodowego od osób fizycznych oszacuj wysokoœæ podatku
jaki zap³aci pan Kowalski.
oko³o 500 z³
oko³o 3500 z³
oko³o 6000 z³
oko³o 8000 z³
Przyk³ad zadania otwartego:
Dokoñcz poni¿sze zdanie:
Bezrobocie frykcyjne wystêpuje w ka¿dej gospodarce poniewa¿ dotyczy ono osób,
które.................
Krótkie sprawdziany, tzw. kartkówki powinny dotyczyæ wiadomoœci i umiejêtnoœci z ostatniej lub co najwy¿ej dwóch ostatnich lekcji. Jest to badanie o charakterze
kszta³tuj¹cym, którego celem jest przede wszystkim sprawdzenie, czy uczniowie
przyswoili sobie nowy materia³ i ukszta³towali za³o¿one umiejêtnoœci. Je¿eli wynik
kartkówki jest niezadowalaj¹cy, nauczyciel ma mo¿liwoœæ powróciæ jeszcze raz do
omawianych zagadnieñ i zastosowaæ inne metody kszta³cenia. Formu³owanie zadañ
krótkiego sprawdzianu mo¿e mieæ podobny charakter jak w przypadku testu osi¹gniêæ szkolnych.
Ró¿ne formy prac pisemnych, najczêœciej pisemne prace domowe powinny dawaæ
uczniom szansê wykorzystania ró¿nych Ÿróde³ informacji, a tak¿e wykazania siê samodzielnoœci¹ i kreatywnoœci¹.
21
Przyk³ad pracy pisemnej:
Pozyskaj informacje z banku dzia³aj¹cego w Twojej okolicy dotycz¹ce ró¿nych sposobów lokowania oszczêdnoœci. Dokonaj ich analizy, wybierz sposób najkorzystniejszego ulokowania 2000 z³ i uzasadnij swoj¹ decyzjê.
Podejmowanie przez uczniów prac projektowych indywidualnie lub w zespo³ach
powinno przygotowaæ ich do wykonywania ró¿nych zadañ zawodowych w warunkach niepewnoœci i ryzyka. Przy wykonywaniu projektów oceniana jest samodzielnoœæ, odpowiedzialnoœæ, inicjatywa, a tak¿e umiejêtnoœci komunikowania siê,
negocjowania, prezentowania i obrony w³asnego zdania oraz wspó³pracy.
Przyk³ad tematu projektu:
„Dokumentacja zwi¹zana z uruchomieniem dzia³alnoœci gospodarczej. ”
Wykorzystywanie metod i form kszta³cenia aktywizuj¹cych uczniów, motywuj¹cych ich do podejmowania ró¿norodnych dzia³añ podczas zajêæ lekcyjnych daje
mo¿liwoœæ wykazania siê aktywnoœci¹ zarówno w pracy indywidualnej jak i zespo³owej. Ustalenie odpowiednich kryteriów oceny aktywnoœci uczniów pozwala
na ich mobilizowanie i wspieranie indywidualnego rozwoju.
Badanie poziomu osi¹gniêæ szkolnych uczniów mo¿e mieæ charakter:
• diagnostyczny,
• kszta³tuj¹cy,
• sumuj¹cy.
Szczególnie istotne dla planowania procesu dydaktycznego jest badanie diagnostyczne. Uczniowie rozpoczynaj¹cy naukê podstaw przedsiêbiorczoœci mieli mo¿liwoœæ zapoznania siê z podstawowymi, wybranymi pojêciami i problemami
gospodarki rynkowej oraz uwarunkowaniami funkcjonowania ró¿nych podmiotów
gospodarczych podczas zajêæ w gimnazjum w module WOS „Wychowanie do aktywnego udzia³u w ¿yciu gospodarczym”. W zale¿noœci od „wejœciowego” przygotowania uczniów nauczyciel powinien podj¹æ decyzjê, które z zagadnieñ mo¿e
jedynie przypomnieæ, a z którymi powinien zapoznaæ uczniów „od podstaw”.
Prowadzenie badañ kszta³tuj¹cych stwarza mo¿liwoœæ elastycznego reagowania
na k³opoty i problemy uczniów poprzez modyfikowanie metod i form kszta³cenia
w celu osi¹gniêcia jak najwy¿szej skutecznoœci.
Badania sumuj¹ce daj¹ odpowiedŸ na pytanie, w jakim stopniu, w wyniku zorganizowanego przez nauczyciela procesu kszta³cenia, uczniowie osi¹gnêli za³o¿one
w programie cele kszta³cenia.
22