Zasiedzenie

Prawo cywilne – ćwiczenia; 2014/2015
dr Anna Rachwał, dr Michał Kućka
PRAWO RZECZOWE: (12) zasiedzenie1
1. Przemysław jesienią 1969 r. nieformalnie sprzedał część swojego gruntu
Tomaszowi oraz jego bratu Jerzemu, którzy zamierzali wznieść na tej nieruchomości dom
dwurodzinny. Kupujący, niezwłocznie objęli tę nieruchomość w posiadanie. Przemysław
zmarł w 1986 r., a spadek po nim nabyli z ustawy: żona Jadwiga, syn Andrzej (ur. w 1979 r.)
oraz córka Grażyna (ur. w 1973 r.). Jadwiga wiosną 1989 r. zapadła na poważną chorobę
psychiczną, uzasadniającą jej całkowite ubezwłasnowolnienie. Grażyna w styczniu 1989 r.
wyszła za mąż. Na wiosnę 1990 r. Sąd rozpatrywał wniosek Tomasza o stwierdzenie
zasiedzenia wspomnianej nieruchomości.
Jakie postanowienie powinien był wydać sąd?
Por. uchwała SN z dnia 8 lipca 1969 r., III CZP 41/69, OSN 1970, nr 7–8, poz. 121;
uchwała SN z dnia 26 stycznia 1978 r., III CZP 96/77, OSN 1978, nr 11, poz. 195; uchwała
SN (7) z dnia 6 grudnia 1991 r., III CZP 108/91, OSN 1992, nr 4, poz. 48.
2. Od roku 1971 Leszek przejeżdżał utwardzoną drogą przez nieruchomość
Katarzyny skracając sobie w ten sposób dojazd do własnej nieruchomości. Katarzyna nie
sprzeciwiała się temu, ponieważ droga istniała tam od lat i nie przeszkadzała w korzystaniu
z jej nieruchomości. Kiedy Katarzyna wyemigrowała w 1985 r. do Stanów Zjednoczonych,
Leszek zawładnął całą nieruchomością i wzniósł na jej granicach ogrodzenie. W lipcu 2002 r.
do Polski przyjechała córka zmarłej niedawno Katarzyny będąca jej jedyną spadkobierczynią.
Wobec odmowy wydania nieruchomości wytoczyła przeciwko Leszkowi powództwo
windykacyjne. Leszek podniósł w procesie zarzut zasiedzenia własności nieruchomości oraz
alternatywnie – zasiedzenia służebności przejazdu.
Czy zarzuty Leszka są zasadne?
Por. postanowienie SN z dnia 12 marca 1971 r., III CRN 516/70, OSP 1971, z. 11,
poz. 207.
3. Dominika sprzedała Halinie nieruchomość lokalową pod warunkiem, że Kamil nie
skorzysta z przysługującego mu umownego prawa pierwokupu lokalu. Umowę zawarto
w formie aktu notarialnego. Kiedy bezskutecznie minął termin do wykonania prawa
pierwokupu, Dominika wydała lokal Halinie, która dokonała w tym samym dniu przelewu
pieniędzy na konto Dominiki. Minęły od tego czasu 23 lata.
Kto jest właścicielem lokalu?
Por. postanowienie SN z dnia 23 kwietnia 1997 r., I CKN 74/97, OSN 1997, nr 11,
poz. 171; postanowienie SN z dnia 24 marca 1999 r., I CKN 1081/97, OSN 1999, nr 10,
poz. 181 z glosami W. Sługiewicza (Rejent 1999, nr 11), S. Rudnickiego (PS 1999, nr 11–12)
oraz B. Janiszewskiej (PS 2000, nr 10).
4. Urszula wynajęła Krystynie maszynę dziewiarską. Kilka miesięcy później, w roku
1998, Urszula sprzedała tę maszynę Arkadiuszowi zawiadamiając o umowie Krystynę.
Okazało się jednak, że Urszula przywłaszczyła sobie urządzenie i nie była jego właścicielką
w chwili zawierania umowy z Arkadiuszem. Okoliczność ta wyszła na jaw wiosną 2002 r.
Czy i ewentualnie na jakiej podstawie Arkadiusz mógłby nabyć własność maszyny
dziewiarskiej?
1
Autorem kazusów 1-7 jest dr hab. Bartłomiej Swaczyna.
1
5. Rodzeństwo: Janusz i Barbara byli współwłaścicielami gruntu, który przed laty
podarował im ojciec. Po pewnym czasie – w 1972 r. – ustalili, że Janusz będzie uprawiał
część północną, a Barbara – południową nieruchomości. W 2003 r. Janusz chciałby ustanowić
na swojej części gruntu użytkowanie na rzecz Matyldy.
Czy jest to dopuszczalne?
6. Wanda była właścicielką lokalu stanowiącego odrębną nieruchomość. Sprzedała
go Grzegorzowi. Ze względu na chorobę psychiczną w chwili zawierania umowy znajdowała
się w stanie wyłączającym świadome powzięcie decyzji i wyrażenie woli. Zarówno jednak
notariusz, jak i Grzegorz nie zauważyli w zachowaniu się Wandy niczego podejrzanego.
Grzegorz odebrał klucze do lokalu 21 sierpnia 1982 r. Wanda zmarła wiosną 2002 r.
Syn Wandy 21 sierpnia 2002 r. o godz. 2330 nadał na poczcie list polecony do sądu
zawierający wniosek o stwierdzenie nabycia spadku po Wandzie.
Kto będzie właścicielem nieruchomości następnego dnia?
Por. uchwała SN z dnia 18 czerwca 1968 r., III CZP 46/68, OSN 1969, z. 4, poz. 62
z glosą M. Kępińskiego oraz Z. Radwańskiego (OSP 1970, nr 2, poz. 3).
7. Olga miała służebność mieszkania w domu wzniesionym na nieruchomości
stanowiącej przedmiot własności Marii. Maria podarowała grunt Władysławowi
bez zachowania formy aktu notarialnego. Od objęcia przez Władysława gruntu w posiadanie
minęły 32 lata. Żyje jeszcze Maria.
Jaki jest stan prawny nieruchomości?
Por. wyrok SN z dnia 29 grudnia 1967 r., III CZP 59/67, OSN 1968, nr 7, poz. 128.
8. Albert uprawiał hektar pola, które odziedziczył po ojcu oraz hektar pola, które
do niego przylegało. Zmęczony trudem pracy na roli postanowił sprzedać swoją ojcowiznę.
Chętny do zakupu nieruchomości okazał się sąsiad Bonifacy. Zawarli więc u notariusza
umowę sprzedaży nieruchomości po ojcu oraz umowę sprzedaży nieruchomości sąsiedniej.
Albert uprawiał sąsiadujące ze swoim pole przez 10 lat, tyle samo, co wcześniej jego ojciec.
Po piętnastu latach od zawarcia umowy do Bonifacego zgłosił się Staszek, właściciel pola
sąsiadującego z byłą już ojcowizną Alberta, z żądaniem wydania nieruchomości. Oceń
zasadność roszczenia Staszka.
9. Gmina Przeciszów oddała spółdzielni Słoneczko nieruchomość budowlaną
w użytkowanie wieczyste. Zgodnie z celem umowy spółdzielnia miała wznieść
na nieruchomości budynek mieszkalny. Umowa została zawarta w formie pisemnej.
Po 35 latach spółdzielnia wystąpiła do sądu wieczystoksięgowego z powództwem
o uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym i wpisanie jej jako
użytkownika wieczystego gruntu i jako właściciela wzniesionego na nim budynku. Gmina
podniosła zarzut nieważności umowy ustanawiającej użytkowanie wieczyste. Czy spółdzielni
Słoneczko przysługuje użytkowanie wieczyste gruntu i własność budynku?
10. Gdy Anna skończyła 18 lat, rodzice pozwolili jej zamieszkać w swoim drugim
mieszkaniu, które od lat stało puste. Wprowadziła się do niego z początkiem roku 1980.
Po dwudziestu latach – w styczniu 2002 r. zmarł ojciec Anny, po którym odziedziczyła 1/6
udziału we współwłasności zajmowanego przez nią mieszkania. Po śmierci ojca nadal
mieszkanie zajmowała wyłącznie Anna. W 2013 r. wystąpiła więc o stwierdzenie nabycia
1 stycznia 2010 r. przez zasiedzenie udziału wynoszącego 5/6 w prawie własności
mieszkania. Jak powinien rozstrzygnąć sąd?
Por. postanowienie SN z dnia 23 lipca 2014 r., V CSK 473/14, LEX nr 1504768.
2
11. Alfred wędrował każdej wiosny przez Gorce. W jednej z wsi u podnóża Turbacza
przyuważył opuszczoną chatę drewnianą. Pewnego razu postanowił wyłamać drzwi. Okazało
się, że chata nadaje się do zamieszkania, co też uczynił. Alfred obawia się, że po upływie
30 lat zgłoszą się do niego byli właściciele z żądaniami rekompensaty za utratę chaty.
Czy obawy Alfreda są uzasadnione?
12. *Przedsiębiorstwo przesyłowe „Transenergia” korzystało od końca 1978 r.
z nieruchomości Andrzeja, na której umiejscowiło infrastrukturę potrzebną do przesyłu
energii elektrycznej. Andrzej, namówiony przez zaprzyjaźnionego prawnika, wystąpił więc
11 października 2005 r. do sądu z żądaniem wobec przedsiębiorstwa zapłaty 54 000 zł
wynagrodzenia za korzystanie bez tytułu prawnego z jego gruntu. W toku postępowania
„Transenergia” złożyła w sądzie wniosek o stwierdzenie nabycia z dniem 1 stycznia 2009 r.
przez zasiedzenie służebności gruntowej polegającej na nieodpłatnym korzystaniu
z posadowionych na działce gruntu stacji transformatorowej i transformatora,
napowietrznych linii energetycznych oraz słupów energetycznych linii, z prawem
nieograniczonego dostępu, przechodu lub przejazdu do tych urządzeń w sposób
w postanowieniu opisany. Postanowieniem z dnia 8 lipca 2011 r. sąd rejonowy przychylił się
do wniosku przedsiębiorstwa. Oceń prawidłowość tego rozstrzygnięcia.
Por. postanowienie SN z dnia 23 października 2013 r., IV CSK 30/13, OSP 2014, z. 9,
poz. 88 z glosą M. Balwickiej-Szczyrby.
3