System_ Polit_RP-Cz2-wydruk dla studentów

Wykład
System polityczny
Rzeczpospolitej Polskiej
Prowadzący
dr Andrzej Ferens
Cz. 2
Koalicje gabinetowe w Polsce i
proces ich tworzenia.
„Koalicje gabinetowe
w Polsce i proces ich
tworzenia”
POLITYKA KOALICYJNA:
Wykład nr 8
Teoretyczny wymiar polityki koalicyjnej. Powoływanie
i odwoływanie rządu modele normatywne a praktyka
polityczna. Proces kształtowania się centrum
decyzyjnego w administracji rządowej. Struktura
polityczna gabinetów a ich typologia.
Literatura:
•
Garlicki L., Polskie prawo konstytucyjne, Warszawa 2000, rozdz. „Rada Ministrów i
administracja rządowa”.
• Jednaka W., Gabinety koalicyjne w III RP, Wrocław 2004.
•
Lisicka H./red/ , System polityczny Rzeczypospolitej Polskiej, Wrocław 2001, cz. II,
rozdz. II pkt 1.
• Ustrój konstytucyjny RP, pod red. W. Skrzydły, Lublin 2001, rozdz. XIII.
Zbiór norm i zachowań politycznych
odnoszących się do utworzenia
gabinetu, w którym reprezentowane
są co najmniej dwie partie.
DLACZEGO WARTO ZAJMOWAC
SIĘ POLITYKĄ KOALICYJNĄ?
• Tworzenie rządu to faktyczna stawka w
rywalizacji politycznej
• Gabinety koalicyjne to dominująca praktyka
polityczna
• Odejście od jednostronnej analizy formalnej
• Miernik respektowania woli wyborców
• Istotny czynnik stabilizacji systemu
politycznego
CZY W REALNYM
SOCJALIŹMIE ISTNIAŁA
POLITYKA KOALICYJNA?
1
PROCES DECYZYJNY
FORMOWANIA KOALICJI
GABINETOWYCH
• Powstanie sytuacji koalicyjnej, wynikającej z
niemoŜliwości utworzenia gabinetu
jednopartyjnego
• negocjacje potencjalnych partnerów i
ewentualna mediacja czynnika zewnętrznego
• podjęcie decyzji o utworzeniu koalicji
gabinetowej
UWARUNKOWANIA PROCESU
FORMOWANIA KOALICJI
GABINETOWYCH:
• Konfiguracja polityczna parlamentu
• Wzorce i tradycje rywalizacji politycznej
• Normy polityczne określające uczestnictwo w
powoływaniu gabinetu
• Rozmiar koalicji oraz poziom jej spójności
programowej
PROCES FORMOWANIA
KOALICJI GABINETOWYCH:
Zmienne procesu
1. Moment sformowania koalicji
2. Przebieg i czas trwania negocjacji
3. Charakter koalicji, jaka jest jego
efektem
WARIANTY SYTUACJI
KOALICYJNEJ
• Jednopartyjny gabinet mniejszościowy
utworzony przez najsilniejszą partię
• Jednopartyjny gabinet mniejszościowy
utworzony przez słabszą partię
• Gabinet koalicyjny mniejszościowy
• Gabinet koalicyjny większościowy
• Przejściowy, niepartyjny gabinet
ekspertów
Wzorce i tradycje rywalizacji
politycznej
• Negatywna kooperacja dwupartyjna
• Konfrontacja silnej i zjednoczonej lewicy ze
sfragmentaryzowanym i niespójnym blokiem
prawicy
• Rywalizacja silnej prawicy ze
sfragmentaryzowanym i niespójnym blokiem
lewicy
• Pozytywna kooperacja między
sfragmentaryzowaną lewicą i prawicą
UWARUNKOWANIA INSTYTUCJONALNE
PROCESU FORMOWANIA KOALICJI
GABINETOWYCH:
- mechanizmy konstytucyjne, określające tryb
powoływania, odwoływania i dokonywania
zmian w składzie Rady Ministrów,
- system wyborczy,
- system partyjny,
- rola głowy państwa (prezydenta).
Trzykrotnie zmieniano zapisy konstytucyjne
dotyczące powoływania i odwoływania Rady
Ministrów oraz uprawnienia prezydenta w tym
zakresie.
2
Rządy w RP 1989 - 2007
Powołano 15 gabinetów.
Formalnie powołano ich 13, lecz w wyniku
rozpadu 3 z nich (gabinety koalicyjne AWS-UW
J. Buzka, SLD-UP-PSL L. Millera, PiS-SRP-LPR
L. Kaczyńskiego), władzę sprawowały gabinety
mniejszościowe.
Dwa kryteria powoływania gabinetu:
1. zmiana na stanowisku premiera,
2. zmiana konfiguracji partyjnej rządu/koalicji
(opuszczenie koalicji przez jednego z jej
uczestników).
Instytucjonalne reguły tworzenia
gabinetów:
Konstytucja
Trzykrotne zmiana reguł powoływania i odwoływania
Rady Ministrów.
• Znowelizowana 04. 1989 r. Konstytucji PRL z
1952,
• 1992 r. tzw. Małą Konstytucję regulującą
wzajemne stosunki miedzy władzą ustawodawczą i
wykonawczą,
• październik 1997 r. obowiązuje Konstytucja RP z
2. 04. 1997 r.
Ewolucja reguł cd.
Proces tworzenia gabinetu i
czynniki go kształtujące:
Czynniki instytucjonalne:
1. mechanizmy konstytucyjne, określające tryb
powoływania, odwoływania i dokonywania
zmian w składzie Rady Ministrów,
2. system wyborczy,
3. system partyjny,
4. Rola głowy państwa (prezydenta).
Ewolucja instytucjonalnych reguł
tworzenia gabinetów:
• Konstytucji PRL z 1952 r., - jedyny organ
posiadający uprawnienia do powoływania i
odwoływania gabinetu oraz poszczególnych
ministrów był Sejm / wyłączna kompetencja/
• Nowelizacja Konstytucji PRL z 7.04. 1989 r.
przeniesienie części uprawnień na
prezydenta, który współdziałał z Sejmem,
przy powoływaniu i odwoływaniu członków
rządu i posiadał prawo desygnowania
premiera.
Ewolucja reguł cd.:
Prezydentura W.Jaruzelskiego: 2 razy.
Mała Konstytucja:
1. Desygnowanie w 08. 1989 r. Cz. Kiszczaka
na premiera - misja nieudana,
2. Wyznaczenie T. Mazowieckiego, który
formuje pierwszy po 1945 r.,
niekomunistyczny rząd.
pięć trybów powoływania przesłanek dymisji.
Istotna rola prezydenta.
3
Ewolucja reguł cd.:
I TRYB
W 14 dni od pierwszego posiedzenia Sejmu
lub przyjęciu dymisji Rady Ministrów,
prezydent desygnuje premiera, a następnie
powołuje na jego a wniosek rząd. W ciągu 14
dni, premier miał obowiązek przedstawić
sejmowi expose i skład rządu, który
bezwzględną większością głosów uchwalał
wotum zaufania.
Ewolucja reguł cd.:
II TRYB
Inicjatywa przechodziła w ręce Sejmu.
21 dni na dokonanie wyboru premiera oraz
skład rządu bezwzględną większością
głosów. W razie uzyskania wotum zaufania,
prezydent powoływał tak wybrany rząd.
Ewolucja reguł cd.:
Ewolucja reguł cd.:
III i IV TRYB
Warianty powoływania rządu analogiczne do I i
II (inicjatywa powołania RM w rękach
prezydenta, a w przypadku bezskuteczności
działań głowy państwa, do Sejmu)
V TRYB /dwa rozwiązania/.
1. Prezydent w wyniku niepowodzenia
wariantu czwartego rozwiązuje parlament
2. Prezydent powołuje rząd na okres sześciu
miesięcy, przed upływem tego czasu Sejm
uchwala wotum zaufania lub konstruktywne
wotum nieufności. W przypadku braku
poparcia dla rządu lub zastosowania
instytucji konstruktywnego wotum nieufności,
prezydent rozwiązuje parlament.
róŜnica
Sejm zatwierdzał rząd zwykłą większością
głosów
Ewolucja reguł cd.:
Odwoływanie rządu:
Mała Konstytucja - wymóg zasięgnięcia przez
premiera opinii prezydenta, przed wnioskami
dotyczącymi powołania trzech ministrów
(Spraw Wewnętrznych, Obrony Narodowej
oraz Spraw Zagranicznych).
Przesłanki dymisji /5/:
Brak jednoznacznych ram formalnych dla tych
konsultacji.
1. Ukonstytuowania się nowo wybranego sejmu,
2. Rezygnacja RM lub jej Prezesa z dalszego
pełnienia funkcji,
3. Nieuchwalenie przez sejm wotum zaufania RM,
4. Uchwalenie przez sejm wotum nieufności /tylko
konstruktywne/,
5. Nieudzielenie przez sejm absolutorium dla
gabinetu z wykonania ustawy budŜetowej lub
innych planów finansowych państwa.
4
Ewolucja reguł cd.:
Konstytucja RP z dnia 2 kwietnia 1997 r.
Uproszczenie w powoływaniu gabinetu
Trzy tryby powoływania rządu
Ewolucja reguł cd.:
I Tryb
• Powołanie przez głowę państwa Prezesa Rady
Ministrów
• Przedstawienie prezydentowi skład rządu. /14 dni
od pierwszego posiedzenia Sejmu lub przyjęcia
dymisji poprzedniego gabinetu, prezydent
powołuje premiera oraz przyjmuje przysięgę od
członków Rady Ministrów/.
• 14 dni ma szef rządu na przedstawienie Sejmowi
expose wraz z wnioskiem o wotum zaufania
/ większości bezwzględnej w obecności co najmniej
połowy ustawowej liczby posłów/.
Ewolucja reguł cd.:
III Tryb
inicjatywa w rękach Prezydenta
• Prezydent - 14 dni - powołanie premiera i na jego
wniosek pozostałych członków rządu i odbiera od
nich przysięgę.
• Sejm /14 dni/, udziela rządowi wotum zaufania,
przy zwykłej większości głosów w obecności co
najmniej połowy ustawowej liczby posłów.
• W przypadku niepowodzenia - zgodnie z art. 155
ust. 2 prezydent skraca kadencję parlamentu i
zarządza wybory.
Ewolucja reguł cd.:
I Tryb
Inicjatywa tworzenia rządu naleŜy do
prezydenta - desygnowanie premiera - polityk
reprezentujący największą formację w Sejmie lub
reprezentant zwycięskiej koalicji.
Przypadki niepowodzenia misji:
1990 r. (J. Olszewski)
1991r. (B. Geremek),
1992 r. W. Pawlak powołany przez Sejm.
Ewolucja reguł cd.:
II Tryb
inicjatywa w rękach Sejmu
• Kandydata na premiera zgłasza 46 posłów w
terminie 14 dni.
• Sejm wybiera premiera oraz proponowany przezeń
skład Rady Ministrów /większość bezwzględna, w
obecności co najmniej połowy ustawowej liczby
posłów/.
• Od powołanego rządu, prezydent przyjmuje
przysięgę i wręcza nominacje.
Wyraźne ograniczenie uprawnień prezydenta.
Ewolucja reguł cd.:
• Konstytucja - dwa przypadki, w których inicjatywa
tworzenia rządu naleŜy do prezydenta i jeden, w
którym stroną aktywną jest parlament.
• Wzrost uprawnień premiera w formowaniu i
zmianach składu gabinetu. Premier nie musi
zasięgać opinii prezydenta w sprawie kandydatów
do RM.
• Premier otrzymał moŜliwość inicjowania zmian w
składzie rządu, poprzez złoŜenie do prezydenta
odpowiedniego wniosku w tej sprawie.
5
Odwołanie rządu:
Odwołanie rządu:
przypadki dymisji premiera (rezygnacja premiera
oznacza ustąpienie całego rządu):
Tylko konstruktywne
wotum nieufności
– na pierwszym posiedzeniu nowo wybranego
Sejmu,
– gdy Sejm nie uchwali wotum zaufania,
– w przypadku uchwalenia przez Sejm wotum
nieufności,
– w wyniku nieudzielenia rządowi absolutorium,
– rezygnacja premiera.
Gabinety koalicyjne w Polsce
w latach 1989-2007 r.
Gabinety koalicyjne w Polsce
w latach 1989-2007 r.
• W trakcie transformacji Sejm powołał trzynastu
premierów, z czego jeden (W. Pawlak) złoŜył
rezygnację po 33 dniach nieudanej misji.
• Jedenastu z nich było szefami gabinetów
koalicyjnych,
• Trzech (J. Buzek, L. Miller, J. Kaczyński),
najpierw szefowie rządu koalicyjnego, a
następnie - gabinetu mniejszościowego.
• Jeden (K. Marcinkiewicz) najpierw szef
gabinetu mniejszościowego , a następnie
rządu koalicyjnego.
• Dwie pierwsze koalicje (T. Mazowiecki i J. K.
Bielecki) miały charakter ponadpartyjny.
• Pozostałe koalicje gabinetowe liczyły od dwóch
(W. Pawlak, J. Oleksy, W. Cimoszewicz, J. Buzek)
do siedmiu ugrupowań politycznych (H.
Suchocka).
• Dwie koalicje od momentu powstania były
mniejszościowe (J. Olszewski, H. Suchocka),
• Trzy nabrały takiego charakteru w trakcie trwania
gabinetu (J. Buzek, L. Miller, J. Kaczyński).
Gabinet T. Mazowieckiego
(12.09.1989-14.12.1990)
Podziałł mandatów w wyborach do Sejmu RP 25 wrześ
śnia 2005
Komitet Wyborczy
- gabinet szerokiej koalicji ponadpartyjnej. 1 polityk
niezaleŜny, 11 członków KO "Solidarność", po 4 z
ZSL i PZPR, 3 z SD. Po samorozwiązaniu PZPR
/01. 1990 r./ - lipiec 1990 rekonstrukcja gabinetu usunięcie komunistów.
- Wysoka sprawność rządu /wiosna 1990. Ostry
konflikt z L. Wałęsą - kampania prezydencka/.
• PoraŜka T.Mazowieckiego i 14.12. 1990 r.
dymisja.
• Gabinet koalicyjny T. Mazowieckiego działał przez
15 miesięcy.
Głosy
Procent (zmiana)
Mandaty (zmiana)
% mandató
mandatów
Mandaty - stan
28.09.2007]]]]
PiS
3 185 714
26,99%
+17,49%
155
+111
33,7%
151
15
PO RP
2 849 259
24,14%
+11,44%
133
+68
28,9%
130
Samoobrona RP
1 347 355
11,41%
+1,31%
56
+3
12,2%
43
SLDj
SLDj
1 335 257
11,31%
-29,73%
55
-162
12%
55
LPR
940 762
7,97%
+0,10%
34
-4
7,4%
29
PSL
821 656
6,96%
-1,86%
25
-17
6,96%
27
Mniejszość
Mniejszość Niemiecka
34 469
0,29%
-0,06%
2
-
0,4%
2
Ruch LudowoLudowo-Narodowyy
Narodowyy
-
-
-
-
-
-
7
Prawica Rzeczpospolitejj
Rzeczpospolitejj
-
-
-
-
-
-
6
Bezpartyjni i niezrzeszeni
-
-
-
-
-
-
9
Nieobsadzony
-
-
-
-
-
-
1
100%
460
Razem
11 804
676
460
źródło: http://www.sejm.gov.pl/poslowie/kluby
6
Gabinet K. Marcinkiewicza
(31.10.2005-14.07.2006)
• początkowo gabinet mniejszościowy PiS, po fiasku
rozmów koalicyjnych z PO, złoŜony z polityków PiS i
niezaleŜnych (Z. Gilowska, Z. Religa),powołany i
zaprzysięŜony przez A. Kwaśniewskiego, 31.10.2005 r.
• W dniu 10.11.2005 r. rząd po wygłoszeniu przez
premiera expose otrzymuje od Sejmu wotum zaufania,
stosunkiem głosów 272:0:187 (większość bezwzględna
231). Poparcia udzieliły mu kluby parlamentarne:
ZA - 154 (PiS), 56 (SRP), 32 (LPR), 25 (PSL) i 5 –
niezrzeszonych
PRZECIW: PO (132), SLD (54) i 1 – niezrzeszony
Gabinet K. Marcinkiewicza
(31.10.2005-14.07.2006)
• Umowa koalicyjna PiS z Samoobroną i Narodowym
Kołem Parlamentarnym (27.04.2006) i LPR
(05.05.2006) – nowy rząd uzyskuje (5.05.2006)
większość parlamentarną. Pod koniec działalności
(wraz z premierem – 11 ministrów z PiS, 5
bezpartyjnych, 3 ministrów z SRP, 2 z LPR.
• 07.07.2006 K. Marcinkiewicz informuje Komitet
Polityczny PiS o zamiarze podania się do dymisji a ten
rekomenduje J. Kaczyńskiego na stanowisko prezesa
RM.
• Odwołanie gabinetu przez L. Kaczyńskiego (10 lipca) i
po złoŜeniu dymisji przez premiera rząd pełni
konstytucyjne obowiązki do 14.07.2006.
Gabinet J. Kaczyńskiego
(14.07.2006- ……)
Gabinet J. Kaczyńskiego
(14.07.2006- …….)
• początkowo gabinet większościowy PiS, SRP i LPR po
perturbacjach koalicyjnych pod koniec swej
aktywności mniejszościowy rząd PiS i niezaleŜnych (Z.
Gilowska, Z. Religa), powołany i zaprzysięŜony przez L.
Kaczyńskiego, 31.10.2005 r.
• Dymisja (przyjęta) i odwołanie rządu K. Marcinkiewicza
10.07.06 przez prezydenta.
• W tym samym dniu prezydent powołuje na stanowisko
premiera J. Kaczyńskiego, powierzając mu misję
stworzenia nowego rządu – zmiana na stanowisku m.
finansów /S.Kluza/ i szef St. Komitetu RM /P. E.
Gosiewski/
• ZaprzysięŜenie rządu 14.07.06 przez Prezydenta RP
• Wotum zaufania w parlamencie 19.07.06.
Za: PiS+SRP+LPR+NKP 240 posłów,
Przeciwko: PO+SLD+PSL 205.
Nikt się nie wstrzymał.
Większość konieczna do uzyskania wotum zaufania 231
głosów - bezwględna.
• Dwa kryzysy koalicyjno-gabinetowe
1. wrzesień 2006 – 21.09. po spotkaniu z radą polityczną
PiS premier złoŜył do prezydenta wniosek o odwołanie
ze stanowiska wiceprezesa RM i ministra rolnictwa i
rozwoju wsi A. Leppera. Odwołanie ze ze składu rządu.
SRP w opozycji ???. „Taśmy R. Beger”.
Gabinet J. Kaczyńskiego
(14.07.2006- …….)
Gabinet J. Kaczyńskiego
(14.07.2006- …….)
2. Lipiec – sierpień 2007. 9.07.07 prezydent RP
dymisjonuje A. Leppera z funkcji wicepremiera,
ministra rolnictwa i rozwoju wsi w związku z aferą
korupcyjną „wykrytą” przez CBA. Decyzje i wachania
SRP i LPR co do wyjścia z koalicji (sprzeczne decyzje
prezydium partii, klubu parlamentarnego i A.Leppera).
Rozmowy z LPR – powołanie wspólnej partii o nazwie
"Liga i Samoobrona" (LiS).
• 30.07 LiS występuje z Ŝądaniami wobec PiS (powołanie
K. Sikory na ministra rolnictwa i rozwoju wsi,
przywrócenie D. Pawlowca na stanowisko wiceszefa
UKIE i powołania komisji śledczej ds. akcji CBA).
• Negatywna reakcja P. Gosiewskiego
• 31.07prezydent powołuje posła PiS, W. Mojzesowicza
na ministra rolnictwa i rozwoju wsi.
• Uchwała RK SRP, o zerwaniu koalicji przez PiS, Partii
nie wiąŜe juŜ umowa koalicyjna i zobowiązała swoich
ministrów do oddania się do dyspozycji premiera.
• LPR postuluje zmianę na stanowisku premiera oraz
złoŜenie wniosku o odwołanie marszałka Sejmu L.
Dorna i poparcie wniosków PO o wyraŜenie przez Sejm
wotum nieufności dla ministrów rekomendowanych
przez PiS.
• 13.07 wniosek SLD o samorozwiązanie Sejmu. PO
wniosek o samorozwiązanie i 9 wniosków o wotum
nieufności dla wszystkich ministrów rządu J.
Kaczyńskiego.
7
Gabinet J. Kaczyńskiego
(14.07.2006- …….)
• 11.08 – spotkanie R. Giertycha z premierem:
„J.Kaczyński zerwał umowę koalicyjną”.
• 11.08 Rada Polityczna PiS podejmuje uchwałę, o
zerwaniu koalicji,
• 13.08 prezydent L. Kaczyński dymisjonuje na wniosek
premiera ministrów z LPR: Giertycha, Wiecheckiego i
SRP,
• 07.09 debata i decyzja o skróceniem kadencji Sejmu
RP. Za wnioskiem: 377 posłów, przeciw - 54, 20
wstrzymało się od głosu.
Podziałł mandatów w wyborach do Sejmu RP 21 paź
ździernika 2007
Komitet Wyborczy
Głosy
Procent (zmiana)
Mandaty (zmiana)
PO RP
6 701 010
41,51%
+17,37%
209
+ 76
PiS
5 183 477
32,11%
+ 5,12%
166
+ 11
LiD
Dj
2 122 981
13,15%
PSL
1 437 638
8,91%
+1,95 %
31
32 462
0,20%
-0,09%
1
-1
LPR
209 171
1,30%
- 6,67%
0
- 34
247 335
1,53%
- 9,88%
0
- 56
16 142
202
53,88
Razem
Mandaty - stan
aktualny
• 07.09 odwołanie i decyzja o powołaniu na stanowiska
ministrów w rządzie RP.
• 10-12.09 – zaprzysięŜenie członków RM
• CZY TEN SPOSÓB POWOŁANIA RZĄDU NIE NARUSZA
ART. 161 KONSTYTUCJI RP?
„Prezydent RP na wniosek Prezesa RM
dokonuje zmian w składzie Rady
Ministrów”.
Gabinet D. Tuska (10.11.2007…….) ???
53
Mniejszość
Mniejszość Niemiecka
Samoobrona RP
% mandató
mandatów
Gabinet J. Kaczyńskiego
(14.07.2006- …….)
+6
460
źródło: httdaddane PKW
Gabinet D. Tuska (10.11.2007…….)
• 05.11.2007 – Rząd J. Kaczyńskiego podaje się do dymisji
Premier złoŜył ją na ręce prezydenta RP i przed Sejmem.
Rząd pełnił obowiązki do czasu powstania nowego gabinetu.
• 09.11.2007 - D. Tusk otrzymuje z rąk J. Kaczyńskiego
dokument powierzenia mu misji utworzenia rządu
• 10.11.2007 - Rada Krajowa PO podejmuje decyzję o
utworzeniu koalicji z PSL.
• 10.11.2007 - Rada Naczelna PSL decyduje o utworzeniu
koalicji z PO. Jednogłośne przyjęcie "Deklaracji
Koalicyjnej", w której ludowcy zdecydowali o utworzeniu
parlamentarno-rządowej koalicji z Platformą.
Gabinet D. Tuska (10.11.2007…….)
• "Deklaracja Koalicyjna„ "Razem tworzymy
lepszą przyszłość - By Ŝyło się lepiej.
Wszystkim"
8
CECHY PROCESU
FORMOWANIA KOALICJI
GABINETOWYCH W POLSCE
• tworzenie dwupartyjnych, minimalnie
zwycięskich koalicji, dysponujących szerokim
poparciem parlamentarnym
• tworzenie koalicji w oparciu o wspólną
przeszłość
• spadek znaczenia partii małych
• maleje udział głowy państwa w procedurze
formowana koalicji
• Wzrost znaczenia rywalizacji
wewnątrzpartyjnej
Administracja publiczna w systemie
politycznym
Wykład nr 9
Administracja publiczna jako podsystem systemu politycznego.
Proces kształtowania się centrum decyzyjnego w administracji
publicznej. Administracja rządowa i mechanizm jej działania.
Wymiar normatywny i praktyka. Struktura polityczna
gabinetów a ich typologia.
Literatura:
Antoszewski A., Administracja publiczna w systemie politycznym w: Administracja i polityka.
Wprowadzenie, pod red. A. Ferensa, I. Macek, Wrocław 1999.
Wykład:
Administracja publiczna w
systemie politycznym
Jak przebiega proces
podejmowania decyzji
politycznych w ramach
centrum decyzyjnego
administracji publicznej?
Garlicki L., Polskie prawo konstytucyjne, Warszawa 2000, rozdz. „Rada Ministrów i
administracja rządowa”.
Lisicka H./red/ , System polityczny Rzeczypospolitej Polskiej, Wrocław 2005, rozdz. 7 i 8.
Rydlewski G., Rządowy system decyzyjny w Polsce. Studium politologiczne okresu
transformacji, Warszawa 2002.
Skrzydło W. /red/, Polskie prawo konstytucyjne, Lublin 2006, rozdz. XII i XIII.
TYPY GABINETÓW WG
LAVERA I SHEPSLE:
1. Gabinet biurokratyczny.
2. Gabinet sterowany przez legislatywę.
3.
Gabinet
oparty
na
decyzjach
kolektywnych.
4. Gabinet kierowany przez premiera.
5. Gabinet zdominowany przez liderów
partii politycznych.
PROBLEMY DEFINICYJNE:
• Rząd
• Gabinet
• Rada Ministrów
• Administracja /państwowa, rządowa/
9
Podział władzy
DEFINICJE ADMINISTRACJI
PUBLICZNEJ:
Ustawodawcza
1. Wykonawcza gałąź /branŜa/ władzy, w istotny
sposób powiązane z władzą legislacyjną i
sądowniczą.
2. Formułowanie i realizowanie działań publicznych.
3. ZaangaŜowanie w problemy dotyczące ludzkiego
zachowania i zbiorowych wysiłków.
4. Dziedzina będąca przeciwieństwem sektora
prywatnego.
5. Wytwarzanie dóbr i usług publicznych.
Formułowanie
polityki
Wykonawcza
Administracja
publiczna
Realizacja
polityki
Stanowienie
prawa
Wykonywanie
prawa
Sądownicza
Rozstrzyganie
kwestii i sporów
w związku ze
stosowaniem
norm prawa
powszechnie
obowiązującego
[Stillman, 1988, s. 3].
Administracja publiczna
Część procesu
politycznego
zorientowana
na realizację
celów
politycznych
ustalanych
przez
strategiczne
centra decyzji
Administracja
państwowa
Zcentralizowana
administracja
publiczna
Administracja
samorządowa
Zdecentralizowana
administracja
publiczna
• ZASADA TERYTORIALNA
• ZASADA MERYTORYCZNA
• ZASADA PRZEDMIOTOWA
• ZASADA FUNKCJONALNA
WG LUTHERA GULICKA
• REśIM POLITYCZNY
• SYSTEM PARTYJNY
ZASADY BUDOWY STRUKTUR
ADMINISTRACJI PUBLICZNEJ:
•
POLITYCZNE UWARUNKOWANIA
ADMINISTRACJI PUBLICZNEJ:
• PRZESTRZENNA DYSTRYBUCJA
WŁADZY
•
A. Antoszewski, 1999.
Struktura administracji rządowej
/stan na 16.01.2001/:
• Ministerstwa: 16
• Urzędy Centralne: 34
• Inne jednostki organizacyjne:
- Kancelaria Prezesa RM
- Rządowe Centrum Legislacji
- Rządowe Centrum Studiów Strategicznych
- Urząd KBN
- Urząd KIE
• Urzędy Wojewódzkie 16.
10
Struktura administracji rządowej
Struktura administracji rządowej
/stan na 02.2006/:
/stan na 11.2007/:
• Ministerstwa: 14
• Urzędy Centralne: 32
• Inne jednostki organizacyjne:
- Kancelaria Prezesa RM
- Rządowe Centrum Legislacji
- Urząd KIE
• Urzędy Wojewódzkie 16.
• Ministerstwa: 19
• Urzędy Centralne: 32
• Inne jednostki organizacyjne:
- Kancelaria Prezesa RM
- Rządowe Centrum Legislacji
- Urząd KIE
• Urzędy Wojewódzkie 16.
Fazy rządowego procesu
decyzyjnego:
1. Prace ministerialne.
2. Uzgodnienie międzyministerialne
3. Komitety Rady Ministrów
4. Rada Ministrów
Tendencje zmian administracji
publicznej:
1. Generowanie inicjatyw
2. Analiza i selekcja inicjatyw
3. Przekształcanie projektów w inicjatywy
4. Wyjaśnianie i usuwanie rozbieŜności i
rozstrzyganie sporów
5. Ocena prawna projektów
6. Decydowanie przez Radę Ministrów
7. Procedury informowania o decyzjach
8. Realizacja i ocena decyzji
Fazy rządowego procesu
decyzyjnego:
1. Generowanie inicjatyw
2. Analiza i selekcja inicjatyw
3. Przekształcanie projektów w inicjatywy
4. Wyjaśnianie i usuwanie rozbieŜności i
rozstrzyganie sporów
5. Ocena prawna projektów
6. Decydowanie przez Radę Ministrów
7. Procedury informowania o decyzjach
8. Realizacja i ocena decyzji
WYKŁAD
POZYCJA PREZYDENTA
W SYSTEMIE POLITYCZNYM
RP
11
Kompetencje i pozycja polityczna
Prezydenta RP.
WYKŁAD NR 10.
Kompetencje i pozycja polityczna Prezydenta RP. Geneza
roli prezydenta w systemie politycznym. Prezydent RP
wobec Sejmu i Senatu. Normatywna a faktyczna pozycja
prezydenta w systemie. Prezydent jako arbiter polityczny.
Weto prezydenckie i jego znaczenie. Ewolucja stylu polskiej
prezydentury.
Literatura:
•
Garlicki L., Polskie prawo konstytucyjne, Warszawa 2000, rozdz.
„Prezydent”.
•
Lisicka H./red/ , System polityczny Rzeczypospolitej Polskiej, Wrocław
2005, cz. II, rozdz. II pkt 2.
•
Ustrój konstytucyjny RP, pod red. W. Skrzydły, Lublin 2001, rozdz.
XII.
Geneza roli prezydenta w systemie
politycznym RP.
„ustanowienie urzędu prezydenta uzasadnione
zostało potrzebą utrzymania stabilności
państwa oraz podejmowania decyzji w
przypadku zablokowania prac w sejmie i
Senacie lub przewlekłego kryzysu rządowego.”
stanowisko w sprawie reform politycznych w trakcie Okrągłego Stołu
Wyznaczniki roli prezydenta w
systemie politycznym
• Charakter reŜimu politycznego
• Mechanizm wyboru
• Konstytucyjny zakres zadań i
kompetencji
• Konfiguracja sił politycznych - system
partyjny. Czy koabitacja?
• Tradycja historyczna
• Styl sprawowania prezydentury
Geneza i ewolucja prezydentury w
systemie politycznym RP.
1. Nowelizacja konstytucji PRL - 8.04.1989.
Wybór pośredni, kadencja 6 lat.
2. Wybór W. Jaruzelskiego 19.07.1989 r. jako
konsekwencja kontraktu politycznego.
3. Polaryzacja w łonie elity solidarnościowej
„wojna na górze”
4. Nowelizacja konstytucji 27.09.1990
5. Pierwsze bezpośrednie wybory głowy
państwa /II tury 25.XI i 9.XII, 6 kandydatów/.
Geneza i ewolucja prezydentury w
systemie politycznym RP.
Geneza i ewolucja prezydentury w
systemie politycznym RP.
6. Wybór i zaprzysięŜenie L. Wałęsy. Prezydent
w warunkach prowizorium konstytucyjnego.
7. Wybory prezydenckie z listopada 1995 r. /19
kandydatów/.
8. Wybór A. Kwaśniewskiego - 19.11.1995 r.
Prezydentura w warunkach faktycznego i
konstytucyjnego parlamentaryzmu
9. Wybory głowy państwa w I turze 8.X.2000.
/13 kandydatów/.
10. Wybór L. Kaczyńskiego - 23.10.2005 r. /II
tura/. Prezydentura w warunkach faktycznego
i konstytucyjnego parlamentaryzmu /14
kandydatów/.
12
Konstytucyjny zakres zadań i
kompetencji
a) Uprawnienia w procesie ustawodawczym,
b) Uprawnienia w stosunku do parlamentu,
c) Uprawnienia w zakresie władzy
wykonawczej,
d) Uprawnienia w zakresie władzy sądowniczej,
e) Kompetencje związane z pełnieniem funkcji
głowy państwa.
Uprawnienia w procesie
ustawodawczym:
1. inicjatywa ustawodawcza.
2. prawo podpisywania i ogłaszania ustaw,
3. Prawo odmowy jej podpisania (weto
prezydenckie) oraz jej zaskarŜenia do
Trybunału Konstytucyjnego.
Uprawnienia w zakresie władz
wykonawczej:
1. Uczestniczy w powoływaniu rządu,
2. W zakresie stosunków międzynarodowych ratyfikuje i
wypowiada umowy międzynarodowe, o czym
zawiadamia Sejm i Senat,
3. Mianuje i odwołuje pełnomocnych przedstawicieli
Rzeczypospolitej Polskiej w innych państwach i przy
organizacjach międzynarodowych, przyjmuje listy
uwierzytelniające i odwołujące akredytowanych przy
nim przedstawicieli dyplomatycznych innych państw i
organizacji międzynarodowych. Prezydent przed
ratyfikowaniem umowy międzynarodowej moŜe zwrócić
się do Trybunału Konstytucyjnego z wnioskiem w
sprawie jej zgodności z Konstytucją.
Konstytucyjny zakres zadań i
kompetencji
Prezydent czuwa nad przestrzeganiem
Konstytucji, stoi na straŜy suwerenności i
bezpieczeństwa państwa oraz
nienaruszalności i niepodzielności jego
terytorium(art. 126 ust. 2, konstytucji).
Uprawnienia w stosunku do
parlamentu:
1. zarządzanie wyborów do parlamentu,
2. zwoływanie pierwszego posiedzenia Sejmu,
3. zwracanie się z orędziem do Sejmu, Senatu
i Zgromadzenia Narodowego (art. 140
Konstytucji).
Uprawnienia w zakresie władz
wykonawczej:
4. W zakresie polityki zagranicznej współdziała z
Prezesem Rady Ministrów i właściwym ministrem.
5. Prezydent jest najwyŜszym zwierzchnikiem Sił
Zbrojnych w czasie pokoju sprawuje zwierzchnictwo
nad Siłami Zbrojnymi za pośrednictwem Ministra
Obrony Narodowej, mianuje Szefa Sztabu Generalnego i
dowódców Sił Zbrojnych.
6. W czasie wojny na wniosek Prezesa Rady Ministrów,
mianuje lub odwołuje Naczelnego Dowódcę Sił
Zbrojnych. Na wniosek Ministra Obrony Narodowej
nadaje stopnie wojskowe.
13
Uprawnienia w zakresie władz
wykonawczej:
Uprawnienia w zakresie władzy
sądowniczej:
8. W razie bezpośredniego, zewnętrznego zagroŜenia
państwa Prezydent na wniosek Prezesa Rady Ministrów,
zarządza powszechną lub częściową mobilizację i
uŜycie Sił Zbrojnych do obrony Rzeczypospolitej
Polskiej.
Organem doradczym Prezydenta w/w zakresie jest Rada
Bezpieczeństwa Narodowego.
powołuje:
1. Sędziów, na wniosek Krajowej Rady Sądownictwa
(na czas nieoznaczony),
2. Pierwszego Prezesa Sądu NajwyŜszego (6-letnia
kadencja),
3. Prezesa Naczelnego Sądu Administracyjnego (^letnia kadencja)
3. Prezesa i Wiceprezesa Trybunału Konstytucyjnego
spośród kandydatów przedstawionych przez
Zgromadzenie Ogólne Sędziów Trybunału
Konstytucyjnego.
Uprawnienia głowy państwa:
Uprawnienia głowy państwa:
• nadaje obywatelstwo polskie i wyraŜa zgodę na
jego zrzeczenie się, nadaje ordery i odznaczenia,
stosuje prawo łaski (którego nie stosuje się do osób
skazanych przez Trybunał Stanu).
• W sprawach szczególnej wagi Prezydent moŜe
zwołać Radę Gabinetową. Radę Gabinetową
tworzy Rada Ministrów obradująca pod jego
przewodnictwem, nie przysługują jednak jej
kompetencje Rady Ministrów.
• Prezydent wydaje akty urzędowe. Wymagają dla
swojej waŜności podpisu Prezesa Rady Ministrów,
który przez podpis ponosi odpowiedzialność przed
Sejmem, nie dotyczy to: zarządzania wyborów do
Sejmu i Senatu,
zwoływania pierwszego
posiedzenia nowo wybranych Sejmu i Senatu,
skracania kadencji Sejmu w przypadkach
określonych w Konstytucji, inicjatywy
ustawodawczej, zarządzania referendum
ogólnokrajowego, podpisywania albo odmowy
podpisania ustawy, zarządzania ogłoszenia ustawy
oraz umowy międzynarodowej w Dzienniku Ustaw
Rzeczypospolitej Polskiej,
Uprawnienia głowy państwa:
Uprawnienia głowy państwa:
• zwracania się z orędziem do Sejmu, do Senatu lub
do Zgromadzenia Narodowego, wniosku do
Trybunału Konstytucyjnego, wniosku o
przeprowadzenie kontroli przez NajwyŜszą Izbę
Kontroli, desygnowania i powoływania Prezesa
Rady Ministrów, przyjmowania dymisji Rady
Ministrów i powierzania jej tymczasowego pełnienia
obowiązków, wniosku do Sejmu o pociągnięcie do
odpowiedzialności przed Trybunałem Stanu
członka Rady Ministrów, odwoływania ministra,
któremu Sejm wyraził wotum nieufności,
zwoływania Rady Gabinetowej, nadawania orderów
i odznaczeń, powoływania sędziów,
• stosowania prawa łaski, nadawania obywatelstwa
polskiego i wyraŜania zgody na zrzeczenie się
obywatelstwa polskiego, powoływania Pierwszego
Prezesa Sądu NajwyŜszego, powoływania Prezesa
i Wiceprezesa Trybunału Konstytucyjnego,
powoływania Prezesa Naczelnego Sądu
Administracyjnego, powoływania prezesów Sądu
NajwyŜszego oraz wiceprezesów Naczelnego Sądu
Administracyjnego, wniosku do Sejmu o powołanie
Prezesa Narodowego Banku Polskiego,
powoływania członków Rady Polityki PienięŜnej,
powoływania i odwoływania członków Rady
Bezpieczeństwa Narodowego,
14
Uprawnienia głowy państwa:
Uprawnienia głowy państwa:
• powoływania członków Krajowej Rady Radiofonii i
Telewizji, nadawania statutu Kancelarii Prezydenta
Rzeczypospolitej oraz powoływania i odwoływania
Szefa Kancelarii Prezydenta Rzeczypospolitej,
zrzeczenia się urzędu Prezydenta
Rzeczypospolitej.
• Prezydent nie kieruje bezpośrednio władzą
wykonawczą, gdyŜ uprawnienia te pozostawiono w
gestii premiera. Ponadto prezydent utracił wpływ na
nominowanie ministrów odpowiedzialnych za
obronę narodową, sprawy wewnętrzne i politykę
zagraniczną.
• Elementem wyznaczającym rzeczywistą rolę
prezydenta jest siła mandatu uzyskanego w
wyborach. Wybór w głosowaniu powszechnym ma
zwiększyć jego autorytet i uniezaleŜnić go od
większości parlamentarnej. Jednak dla jego pozycji
nie bez znaczenia jest stopień poparcia w
parlamencie.
• Kolejne konstytucje - 04. 1989 r., Mała Konstytucja
z 1992 r. i 1997 r. ograniczają kompetencje głowy
państwa, szczególnie, w zakresie skracania
kadencji parlamentu.
15