prawo w ochronie

Autor: Zuzak Natalia
Prawo w ochronie środowiska
1. Źródła rozwoju zrównoważonego (Raport U'Thanta, Raport Brundtland)
1). Raport U’Thanta- Nie chciałbym, aby moje słowa zabrzmiały zbyt dramatycznie, ale na
podstawie danych, do których mam dostęp jako sekretarz generalny, mogę wysunąć jeden
tylko wniosek, a mianowicie, że członkom Narodów Zjednoczonych pozostało może 10 lat na
uregulowanie zastarzałych waśni i podjęcie wspólnej ogólnoświatowej inicjatywy w celu
zahamowania wyścigu zbrojeń, poprawy warunków środowiskowych człowieka,
zlikwidowania groźby eksplozji demograficznej oraz nadania należytego rozmachu wysiłkom
w dziedzinie rozwoju. Jeżeli w tym czasie nie zorganizuje się współdziałania na skalę
światową, to obawiam się, że wspomniane przeze mnie problemy osiągną tak zatrważające
rozmiary, że ich opanowanie nie będzie już w naszej mocy.
Raport ten wstrząsnął światową opinią publiczną i spowodował przekształcenie się słabego
ruchu ochrony przyrody w prężny ruch ekologiczny.
Najważniejsze zagadnienia poruszane w tym raporcie:
•
•
•
•
•
•
•
brak powiązania wysoko rozwiniętej techniki i technologii z wymogami środowiska
wyniszczenie ziem uprawnych
bezplanowy rozwój stref miejskich
zmniejszanie się powierzchni wolnych, otwartych terenów
znikanie wielu form życia zwierzęcego i roślinnego
zatruwanie i zanieczyszczanie środowiska
konieczności ochrony takich elementów środowiska jak gleba, woda i powietrze.
Raport ten uświadomił globalne zagrożenie i stał się impulsem do rozpoczęcia w większości
krajów cywilizowanego świata działań chroniących środowisko. W Polsce w rok później
powołano Polski Komitet Ochrony Środowiska Człowieka przy wicepremierze, przekształcony
później w Komisję Ochrony Środowiska Rady Państwa, a następnie w Państwową Radę
Ochrony Środowiska.Istnieje rozwiązanie kompromisowe między dalszym rozwojem
ekonomicznym a zachowaniem środowiska w jak najlepszym stanie. Szczególną uwagę
przypisuje się istnieniu współzależności rozwoju ekonomicznego społeczeństwa i jakości
środowiska.
2).Raport Brundtland- Najczęściej przytaczana definicja trwałego rozwoju jest zawarta w
raporcie „Nasza wspólna przyszłość” – „Ourcommonfuture” (1987). Ekorozwój - „...rozwój
gospodarczy i społeczny, który zapewni zaspokojenie potrzeb współczesnej generacji bez
ryzyka (…) naruszania możliwości zaspokajania potrzeb przyszłych pokoleń, pozwalając jej na
wybór stylu życia”.Zrównoważony rozwój powinien być uznany za cel polityki rządów
wszystkich państw.
3). Agenda 21 (1992)- Koncepcja zrównoważonego rozwoju znalazła swój wyraz w pracach
wielu organizacji, ujęta została w wielu dokumentach („Deklaracja z Rio w sprawie
środowiska i rozwoju”, „Globalny program działań – Agenda 21”), była tematem wiodącym
konferencji ONZ . Postanowienia przyjęte w Agendzie 21 nie zostały w pełni zrealizowane,
jednak kraje sygnatariusze nie odeszły od koncepcji zrównoważonego rozwoju. W latach
1992–2000 powstały nowe idee realizacji zasad ekorozwoju: mnożnik cztery (1995),
przestrzeń ekologiczna (2000), programy narodowe.
4).Johannesburg (2002)- Rząd Polski w 2003 r. przyjął dokument „Zobowiązania Polski
wynikające z postanowień zawartych w "Planie działań" Szczytu Ziemi w Johannesburgu –
Program wdrażania”.
Działania priorytetowe:
•
•
•
•
•
•
zmiana wzorców produkcji i konsumpcji,
racjonalne wykorzystywanie zasobów naturalnych oraz zapewnienie ochrony
różnorodności biologicznej,
wzrost wykorzystania energii ze źródeł odnawialnych,
minimalizację niekorzystnego wpływu chemikaliów na zdrowie ludzkie,
realizację zobowiązań dotyczących pomocy dla państw najuboższych,
tworzenie instytucjonalnych ram dla zrównoważonego rozwoju.
2. Polskie akty prawne przywołujące pojęcie rozwoju zrównoważonego.
Pojęcie zrównoważonego rozwoju zdefiniowano już w ustawie o ochronie i kształtowaniu
środowiska z dnia 31 stycznia 1980 roku (Dz.U. 94.49.196, z późn. zm.).
W artykule 3.3a stwierdza się, że: rozwój zrównoważony, to taki rozwój społecznogospodarczy, w którym w celu równoważenia szans dostępu do środowiska poszczególnych
społeczeństw lub ich obywateli – zarówno współczesnego, jak i przyszłych pokoleń –
następuje proces integrowania działań politycznych, gospodarczych i społecznych z
zachowaniem równowagi przyrodniczej oraz trwałości podstawowych procesów
przyrodniczych.
Od roku 1989 także w Polsce ochronie środowiska przypisuje się coraz większe znaczenie.
Podczas obrad „Okrągłego Stołu” w roku 1989 została opracowana i przyjęta przez rząd w
roku 1990 Polityka Ekologiczna Państwa.
Dokument ten wprowadzono w życie Uchwałą Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 10
maja 1991 roku. Użyto w nim terminu „ekorozwój”, odnosząc go do szczebla narodowego i
definiując to pojęcie jako podporządkowanie potrzeb i aspiracji społeczeństwa i państwa
możliwościom, jakie daje środowisko, którym dysponujemy.
3. Podstawa prawna pozwolenia zintegrowanego
Pozwolenie zintegrowane jest decyzją administracyjną regulującą zasady wprowadzania
substancji lub energii, powodujących zanieczyszczenie, do wszystkich komponentów
środowiska z niektórych rodzajów instalacji, wskazanych w rozporządzeniu Ministra
Środowiska z dnia 26 lipca 2002r. w sprawie rodzajów instalacji mogących powodować
znaczne zanieczyszczenie poszczególnych elementów przyrodniczych albo środowiska jako
całości wydanego na podstawie art. 201 ust.2 ustawy – Prawo ochrony środowiska.
Posiadanie pozwolenia zintegrowanego warunkuje w praktyce możliwość prowadzenia
(funkcjonowania) tego typu instalacji.
4. Zakres rozwoju zrównoważonego
Rzeczpospolita Polska, kierując się zasadą zrównoważonego rozwoju, oznaczającą dążenie
do:
– zachowania możliwości odtwarzania się zasobów naturalnych,
– racjonalnego użytkowania zasobów nieodnawialnych i zastępowania ich substytutami,
– ograniczenia uciążliwości dla środowiska i nieprzekraczania granic wyznaczonych jego
odpornością,
– zachowania różnorodności biologicznej,
– zapewnienia obywatelom bezpieczeństwa ekologicznego,
– tworzenia podmiotom gospodarczym warunków do uczciwej konkurencji w dostępie do
ograniczonych zasobów i możliwości odprowadzania zanieczyszczeń,
zapewnia ochronę i racjonalne kształtowanie środowiska stanowiącego dobro
ogólnonarodowe oraz tworzy warunki sprzyjające urzeczywistnieniu prawa obywateli do
równoprawnego korzystania z wartości środowiska”.
5. BAT.
BAT (ang. Best AvailableTechniques – Najlepsze Dostępne Techniki) – zgodnie z dyrektywą
IPPC standard służący określaniu wielkości emisji zanieczyszczeń dla większych zakładów
przemysłowych w UE. Nie jest natomiast konieczne, aby określony był rodzaj urządzenia lub
też konkretna technologia.Nadrzędny cel BAT to zaproponowanie takich limitów emisyjnych,
które będą odzwierciedlać właściwe proporcje pomiędzy korzyściami i kosztami. Wielkości
limitów emisyjnych muszą dotyczyć tych zanieczyszczeń, które zakład będzie wytwarzał w
większych ilościach.
Europejskie Biuro IPPC w Sewilli (EIPPCB) spełnia funkcję technicznego, ale wkraczającego
również w kwestie merytoryczne, sekretariatu obsługujący pracę Roboczych Grup
Technicznych. Techniczne Grupy Robocze (Technical WorkingGroups - TWG) – zespoły
ekspertów, tworzone do opracowania wytycznych BAT dla poszczególnych rodzajów
instalacji.
6. Przedmiot zarządzania środowiskiem.
Zarządzanie środowiskiem oznacza zarządzeniem użytkowaniem, ochroną i kształtowaniem
środowiska, czyli zarządzanie ochroną środowiska w szerokim tego słowa znaczeniu - w
sposób bezpośredni i pośredni, w związku z efektami działalności produkcyjnej oraz
pozaprodukcyjnej zarówno całego społeczeństwa jak i pojedynczych osób.
Zarządzanie środowiskiem zintegrowane z ogólnym systemem zarządzania np. w
przedsiębiorstwie lub gminie, nazywa się zarządzaniem środowiskowym.
7. Narzędzia ekonomiczne zarządzania środowiskiem
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Opłaty za korzystanie ze środowiska.
Opłaty za korzystanie z walorów środowiska.
Administracyjne kary pieniężne.
Mechanizm podwyższania opłat za emisję i umarzania kar.
Opłaty i podatki produktowe.
Subsydia.
Mechanizmy finansowe.
Obowiązkowe ubezpieczenia ekologiczne.
Odszkodowania.
Mechanizmy rynkowe.
Opłaty – przymusowe świadczenia bezzwrotne pobierane jako płatność za użytkowanie
środowiska przyrodniczego (za emisję, korzystanie, opłaty produktowe, administracyjne,
usługowe).
Podatki – świadczenia przymusowe, bezzwrotne, pobierane na podstawie przepisów
prawnych. Zróżnicowanie podatkowe może polegać na zmniejszeniu stawki podatku na
produkty przyjazne środowisku i zwiększeniu na produkty z tej samej grupy ale uciążliwe dla
środowiska.
Subwencje – pomoc finansowa podmiotom prawnym, podejmującym działania proochronne.
•
•
•
•
Dotacje
kredyty preferowane
ulgi podatkowe
subwencje właściwe
Depozyt – opłata ponoszona przez nabywcę produktu potencjalnie szkodliwego, zwrotna
pod pewnymi warunkami.
Zastawy ekologiczne – w krajach wysokorozwiniętych, w stosunku do inwestorów
podejmujących przedsięwzięcia szczególnie niebezpieczne dla środowiska.
Rynki uprawnień – sztucznie kreowane przedsięwzięcia handlowe, np. zielone certyfikaty.
8. Polskie akty prawne w zakresie ochrony wód, powietrza i gleby.
• Ustawa z dnia 3 lutego 1995 r. o ochronie gruntów rolnych i leśnych (Dz.U. Nr 16,
poz.78, z późn. zm.)
• Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. – Prawo ochrony środowiska (Dz.U. 2001 nr 62 poz.
627 z późn. zm.),
o rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 września 2002 r. w sprawie
standardów jakości gleby oraz standardów jakości ziemi (Dz. U. Nr 165, poz.
1359).
• Ustawa z dnia 13 kwietnia 2007 r. o zapobieganiu szkodom w środowisku i ich
naprawie (Dz. U. Nr 75, poz. 493 z późn. zm.) oraz wydanych na jej podstawie aktów
wykonawczych,
o rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 30 kwietnia 2008 r. w sprawie
kryteriów oceny wystąpienia szkody w środowisku (Dz. U. Nr 82, poz. 501).
o rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 4 czerwca 2008 r. w sprawie
rodzajów działań naprawczych oraz warunków i sposobu ich prowadzenia (Dz.
U. Nr 103, poz. 664).
Ponadto, cząstkowe regulacje zagadnień dotyczących ochrony i rekultywacji gleb:
• Ustawa z dnia 27 lipca 2001 r. o wprowadzeniu ustawy – Prawo ochrony środowiska,
ustawy o odpadach oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz.U. Nr 100, poz. 1085),
• Ustawa z dnia 4 lutego 1994 r. – Prawo geologiczne i górnicze (Dz. U. Nr 27, poz. 96
z późn. zm.).
9. Obowiązki przedsiębiorstw w zakresie gospodarowania odpadami.