ocena stanu spółdzielczości socjalnej

MINISTERSTWO PRACY i POLITYKI SPOŁECZNEJ
Departament Pomocy i Integracji Społecznej
OCENA STANU
SPÓŁDZIELCZOŚCI SOCJALNEJ
Warszawa, październik 2007r.
Wprowadzenie
Przyjęcie przez Sejm Rzeczypospolitej Polskiej ustawy z dnia 27 kwietnia 2006r.
o spółdzielniach socjalnych spowodowało przede wszystkim dołączenie się Polski do grona
krajów Unii Europejskiej, w których tego typu podmioty ekonomii społecznej dawno już
działają (np. Włochy od lat ‘70-tych), ale także wyzwoliło społeczną aktywność w grupie
osób zagrożonych wykluczeniem społecznym, głównie bezrobociem.
Fakt przyjęcia przez Sejm Rzeczypospolitej Polskiej rozwiązań prawnych w zakresie
spółdzielczości socjalnej wiąże się z realizacją rekomendacji Międzynarodowej Organizacji
Pracy z 2002r. dla tego typu działalności, w której koncentruje się uwagę promowaniu pełnej
partycypacji w gospodarczym i społecznym rozwoju ludzi. Problematyka rozwoju
spółdzielczości na poziomie unijnym posiada swoje ukonstytuowanie w formule Statutu
Spółdzielczości Europejskiej z 2002r. przyjętego przez Radę Spółdzielczości Europejskiej,
jaka działa przy Komisji Europejskiej.
Dzisiaj definicja „spółdzielni socjalnej” obowiązująca według Międzynarodowego Związku
Spółdzielni
oznacza
podmiot
gospodarczo-społeczny
powstały
jako
autonomiczne
stowarzyszenie osób dobrowolnie godzących się zaspokajać swoje potrzeby i aspiracje
gospodarcze, społeczne i kulturalne. Podmiot ten to wspólne przedsiębiorstwo osób
zagrożonych wykluczeniem społecznym, osób o niskiej zatrudnialności umożliwiający
aktywizację zawodową oraz przywrócenie im społecznych ról. Spółdzielnie socjalne mogą być
środkiem budowania lub rozwijania siły ekonomicznej małych i średnich przedsiębiorstw
(MSP) na rynku.
O rozwoju spółdzielczości socjalnej w Polsce można mówić w zasadzie od 2005r.
w kontekście trzech aktów prawnych, takich jak: (a) ustawa z dnia 12 września 1982 r. –
Prawo spółdzielcze, (b) ustawa z dnia 13 czerwca 2003 r. o zatrudnieniu socjalnym, a także
(c) ustawa z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy.
Na ich podstawie zaczęły powstawać w Polsce pierwsze spółdzielnie socjalne, rejestrowane
w Krajowym Rejestrze Sądowym, mimo że można odszukać się również wcześniejszych
przykładów quasi spółdzielni socjalnych. W okresie 2005-2007 w Polsce powstało około
70 spółdzielni socjalnych, działających w różnych sferach życia społeczno-ekonomicznego,
mających charakter lokalny oraz osiągających różne wyniki swej działalności.
2
I.
Działania Ministra Pracy i Polityki Społecznej
wspierające rozwój spółdzielczości socjalnej
I.1 ROK 2005 - REGIONALNE FUNDUSZE EKONOMII SPOŁECZNEJ
Najczęściej napotykaną przeszkodą w pierwszym roku funkcjonowania rozwiązań prawnych
umożliwiających tworzenie spółdzielni socjalnych był odwieczny problem kapitału
początkowego. Możliwości uzyskania w 2005r. przez założycieli spółdzielni socjalnych oraz
osoby przystępujące środków finansowych na rozpoczęcie działalności gospodarczej
w formule spółdzielczości socjalnej wynikały z przyjętych zasad Funduszu Pracy (np. dotacja
dla założyciela spółdzielni socjalnej do 7,5 tys złotych). Ta wielkość dotacji w porównaniu
z przyjętym rozwiązaniem prawnym dla osób fizycznych, będących bezrobotnymi, oraz
wyrażającymi chęć podjęcia własnej działalności gospodarczej była praktycznie rzecz
ujmując o 50% niższa (dotacja na podjęcie własnej działalności gospodarczej – ca 12,5 tys.
złotych).
Kolejnym, istotnym problemem przy zakładaniu spółdzielni socjalnych był poziom edukacji
prawno-ekonomicznej reprezentowany przez osoby mogące tworzyć spółdzielnie socjalne
(nowość zagadnień, niskie kwalifikacje osób bezrobotnych).
Stąd też, na początku 2005r. Minister Pracy i Polityki Społecznej (wówczas Minister Polityki
Społecznej) podjął decyzję o prowadzeniu w kraju działań wspierających proces tworzenia
spółdzielni socjalnych, powierzając to zadanie wytypowanej (w drodze konkursu) grupie
instytucji, tzw. regionalnym funduszom ekonomii społecznej (RFES). To działanie miało
charakter pilotażowy, sprawdzający jednocześnie sens powoływania bardziej trwałej struktury
organizacyjnej (sieci) wspierającą proces tworzenia spółdzielni socjalnych przez osoby
naprawdę niezamożne, lecz wyróżniające się na rynku pracy swoją aktywnością. W wyniku
konkursowej formuły wybrano klika organizacji, którym przekazano budżetowe środki
finansowe w łącznej kwocie 1,0 mln złotych. Organizatorom tych funduszy postawione
zostały praktycznie tylko dwa zadania, polegające na udzieleniu wsparcia (formuła grantu):
a)
organizacjom pozarządowym, które przeprowadzą w skali powiatu lub kilku gmin
lokalną kampanię szkoleniowo-promocyjną o idei spółdzielczości socjalnej, jej
znaczeniu dla osób chcących utworzyć miejsca pracy oraz podjąć działalność
społeczno-kulturalną dla siebie i lokalnego środowiska,
3
b)
grupom osób, które wykażą, że są założycielami spółdzielni socjalnej oraz planują
rozpocząć proces tworzenia miejsc pracy nie tylko dla siebie.
Oto wykaz tych funduszy, obszar geograficzny kraju jaki został im przydzielony do „obsługi’
oraz kwota środków finansowych jakimi dysponowały one na oba wyżej wspomniane cele:
Nazwa organizacji
tworzącej fundusz
Rzeszowska Agencja
Rozwoju
Regionalnego
Adres
35-959 Rzeszów, ul. Szopena 51
tel. (17) 852 06 00
Obszar
geograficzny
działania
Województwo
Podkarpackie
Kwota
środków
50,0 tys. zł
fax. (17) 852 06 11
e-mail: [email protected]
Fundacja Wzajemnej
Pomocy „Barka”
61- 003 Poznań, ul. Wincentego
6/7
tel. 0505 83-59-39
e-mail: barka@barka,org.pl
Agencja Rozwoju
Spółdzielczości,
Związek Lustracyjny
Spółdzielni Pracy
Województwa:
Lubuskie, Pomorskie,
Kujawsko-Pomorskie,
Warmińsko-Mazurskie,
Wielkopolskie,
Zachodniopomorskie,
30-646 Kraków, ul. Malborska 65 Województwa:
Lubelskie, Świętokrzyskie,
tel.(12) 265-73 - 90
Małopolskie,
fax. (12)
Mazowieckie, Podlaskie
350,0 tys. zł
350,0 tys. zł
e-mail: [email protected]
Stowarzyszenie na
Rzecz Rozwoju
Spółdzielczości i
Przedsiębiorczości
Lokalnej „WAMACOOP”
10-444 Olsztyn, ul. Kołobrzeska
13, pok.203 A
Ogólnopolskie
Porozumienie
Organizacji
Bezrobotnych
91-055 Łódź, ul. Rybna 7a –e
tel. (89) 533 –84-5,
Województwa:
Śląskie, Dolnośląskie,
Opolskie
200,0 tys. zł
fax (89) 533 – 84 –05
e-mail:
[email protected]
Województwo Łódzkie
50,0 tys. zł
tel. (42) 632 – 22 – 65,
fax. (42) 637 –62 -62
Pierwsze, dwa miesiące 2005r. minęły na przygotowaniu struktur organizacyjnych (zespoły
personalne) mających obsługiwać dwa wyżej wymienione zadania. Prace te, pozwoliły na
określenie m.innymi: kryteriów ubiegania się o środki, formularza wniosku o dotację,
a także reguł wnoszenia minimalnego wkładu własnego. W tej ostatniej kwestii dopuszczono
możliwość wnoszenia rzeczowych, własnych wkładów, przy czym fundusze określiły sposób
wyceny składników rzeczowych. Dwumiesięczny okres działalności funduszy zakończony
został zamieszczeniem internetowych komunikatów dla osób chcących tworzyć spółdzielnie
4
socjalne. Ten okres jednak to działania każdego z funduszu w pojedynkę. W miarę upływu
czasu okazało się, że indywidualne działanie jest pozytywnym od strony motywacji (ambicja
stworzenia dobrego wzorca) lecz z punktu widzenia problemu osób chcących zakładać
spółdzielnie socjalne (kłopot ze zdobyciem kapitału początkowego jest jednakowy) procedury
pozyskiwania środków powinny być na obszarze kraju takie same.
W kwietniu 2005 roku w Krakowie – inicjatywa obywatelska - odbyło się robocze spotkanie
przedstawicieli wszystkich powołanych funduszy, na którym ujednolicono reguły „gry” dla
ubiegających się o środki finansowe. Była to autonomiczna inicjatywa regionalnych funduszy
ekonomii społecznej, ułatwiająca i zbliżająca w przyszłości stworzenie krajowych standardów
postępowania w zakresie pomocy finansowej dla założycieli spółdzielni socjalnych.
Od maja 2005r. rozpoczęto procedury konkursowe dla grup założycielskich ubiegających się
o dodatkowe środki finansowe poza strukturami Funduszu Pracy, a także prowadzono
intensywną działalność doradczą.
Z podsumowania okresu funkcjonowania ośrodków RFES wynikało kilka istotnych spraw,
które w kolejnym roku zostały rozwiązane poprzez przyjęcie ustawy z dnia 27 kwietnia
2006r. o spółdzielniach socjalnych. Wśród nich było między innymi obserwowane zjawisko
„wyczekiwania” w grupach założycielskich na wprowadzenie ulg przy rejestracyjnych
opłatach sądowych dotyczących wniosku o wpis do Krajowego Rejestru Sądowego oraz opłat
za ogłoszenie tego wpisu w monitorze Sądowym i Gospodarczym (około 1.500 złotych).
W wyniku działania RFES w Polsce powstało 20 spółdzielni socjalnych, zlokalizowanych
w takich regionach kraju jak: województwo dolnośląskie, śląskie, warmińsko-mazurskie,
wielkopolskie oraz mazowieckie, a więc tych w których stosunkowo wysoko oceniany jest
poziom edukacji społecznej oraz „tradycji” przedsiębiorczości. Wobec stanu rejestracji tych
podmiotów w Krajowym Rejestrze Sądowym na koniec grudnia 2005r., wynoszącym
40 spółdzielni socjalnych, działalność tych ośrodków RFES można uznać za sukces
(50% spółdzielni to wyniki działania promocyjno – wspierającego ze strony Ministra Pracy
i Polityki Społecznej)
Okres funkcjonowania RFES to również potwierdzenie słuszności tezy tworzenia sieci
lokalnych instytucji wsparcia rozwoju spółdzielni socjalnych, która została w 2006r.
przekształcona w resortowy program Ministra Pracy i Polityki Społecznej pt: Wspieranie
rozwoju spółdzielczości socjalnej.
5
I.2
ROK 2006/2007 – PROGRAM MINISTRA PRACY i POLITYKI
SPOŁECZNEJ
WSPIERANIA
ROZWOJU
SPÓŁDZIELNI
SOCJALNYCH
Resortowy Program pt: „Wspieranie Rozwoju Spółdzielczości Socjalnej”, zwany dalej
„Programem” zakłada uzyskanie następujących celów:
1) kontynuowanie działań z 2005 r. propagujących ideę spółdzielczości socjalnej, jako
alternatywnego sposobu tworzenia miejsc pracy przez grupy osób, zagrożonych
wykluczeniem społecznym,
2) udzielanie bezpośredniego wsparcia finansowego grupom założycielskim spółdzielni
socjalnych, które podjęły decyzję o rozpoczęciu działalności w 2006 r., tak aby
powstało w kraju co najmniej 30 kolejnych spółdzielni.
3) zdiagnozowanie katalogu profilów działalności spółdzielni socjalnych, a więc
obszarów gospodarczo-społecznych, które to podmioty te podejmują w swej
działalności mogą podejmować, wypełniając luki rynkowe i dając szanse dla osób
zagrożonych wykluczeniem społecznym,
4) monitoring działalności nowopowstałych spółdzielni socjalnych, które uzyskały
wsparcie w formie grantu w okresie minimum 12 miesięcy od daty uzyskania tego
wsparcia.
Program ten realizowany jest przez grupę wytypowanych Regionalnych Ośrodków Wsparcia
Spółdzielczości Socjalnej, które zostały wybrane w drodze konkursowej przez Ministra Pracy
i Polityki Społecznej.
Liczba ośrodków, jaka w danym roku kalendarzowym funkcjonuje uzależniona jest od
wielkości środków finansowych, jakie Promotor Programu, tj. Minister Pracy i Polityki
Społecznej będzie przeznaczał z puli budżetu w części 44 – zabezpieczenie społeczne na
promowanie i wspieranie spółdzielczości socjalnej.
W wyniku działania w okresie 2006-2007 programu w kraju funkcjonuje obecnie
12 ośrodków wsparcia spółdzielczości socjalnej którymi są:
6
Lp.
1.
Realizator
powierzonego zadania
Obszar geograficznych kraju
Stowarzyszenie Wsparcia Społecznego
„JA-TY-MY z siedzibą Łodzi
Województwo Łódzkie,
2.
Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej
w Olsztynie
Województwo Warmińsko-Mazurskie
3.
Rzeszowska Agencja Rozwoju
Regionalnego w Rzeszowie
Województwo Podkarpackie
4.
Urząd Miasta i Gminy Byczyna
(woj. opolskie)
Województwo Opolskie
5.
Agencja Rozwoju Spółdzielczości
Związku Lustracyjnego Spółdzielni
Pracy w Krakowie
Województwo Małopolskie
6.
Krajowy Związek Rewizyjny
Spółdzielni Inwalidów i Spółdzielni
Niewidomych w Warszawie
Województwo Mazowieckie,
Województwo Świętokrzyskie
Województwo Podlaskie,
Województwo Kujawsko-Pomorskie,
7.
Regionalne Centrum Wspierania
Inicjatyw Pozarządowych
w Wałbrzychu
Województwo Dolnośląskie
8.
Stowarzyszenie „Nowa Szansa”
w Zamościu
Województwo Lubelskie
9.
Powiatowy Urząd Pracy
w Rudzie Śląskiej
Województwo Śląskie
10.
Stowarzyszenie na rzecz Spółdzielni
Socjalnych w Poznaniu
Województwo Wielkopolskie
11.
Fundacja „Dom Wspólny Barka”
w Drezdenku
Województwo Lubuskie,
Centrum Pracy Socjalnej w Elblągu
Województwo Pomorskie,
12.
Województwo Zachodniopomorskie
Województwo Warmińsko-Mazurskie
7
II. Efekty
działania
Ośrodków
Wsparcia
Spółdzielczości Socjalnej
Działalność
merytoryczna
Ośrodków
Wsparcia
Spółdzielczości
Socjalnej
według
posiadanych przez Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej danych sprawozdawczych na
dzień 30 czerwca 2007r., obejmowała dwie podstawowe sfery: (a) wsparcie finansowe grup
założycielskich, oraz (b) doradztwo prawno-ekonomiczne.
Efekty wykonanych zadań, jakie powierzył Minister Pracy i Polityki Społecznej wybranym
instytucjom tworzącym ośrodki wsparcia zaprezentowane są na przykładzie kilku z nich:
II.1 OWSS Łódź - województwo łódzkie i świętokrzyskie:
W I półroczu 2007r. OWSS w Łodzi prowadził działania wspierające w formule
konkursowej dla grup założycielskich spółdzielni socjalnych oraz usługi doradcze.
W zakresie wsparcia finansowego po rozpatrzeniu 7 wniosków grantowskich, przyjęto
ostatecznie do realizacji 4 projekty konkursowe na ogólną kwotę 80,0 tys. złotych
(po 20,0 tys. złotych 1 grant). Dodatkowe wsparcie finansowe uzyskały: Spółdzielnia
Socjalna „Energia” w Łodzi, Spółdzielnia Socjalna „Na prostej” z Łodzi, Spółdzielnia
Socjalna „Piątka” z Łodzi, oraz Spółdzielnia Socjalna „Ares” z Kielc.
W ramach usług doradczych odbytych zostało 15 spotkań z członkami spółdzielni
socjalnych, działających na obszarze obu województw, których tematyka dotyczyła
głównie zagadnień prawnych, finansowo-księgowych oraz współpracy z jednostkami
organizacyjnymi samorządu terytorialnego.
II.2 OWSS Zamość – województwo lubelskie:
W I półroczu br powołano specjalny Punkt Doradztwa i Informacji Spółdzielczości
Socjalnej w Zamościu przy ul. Św.Piatka 24, wyposażony w łącza telefoniczne infolinia oraz internetowe, który świadczył usługi dla osób zainteresowanych
założeniem spółdzielni socjalnej (ponad 100 porad). W okresie marca – maja br.
przeprowadzono cykl warsztatowo-szkoleniowy z udziałem przedstawicieli
działających centrów integracji społecznej z Lublina i Chełma z osobami
bezrobotnymi z terenów takich miejscowości jak: Hrubieszów, Janów Lubelski,
Lublin, oraz Chełm.
W konkursie grantowskim udzielono wsparcia finansowego dla takich spółdzielni
socjalnych jak: Spółdzielnia Socjalna „Dragon” z Zamościa, Spółdzielnia Socjalna
„Koziołek” z Lublina, oraz wyjątkowo Spółdzielnia Socjalna „Eko-Farma” z Lwówka
(województwo wielkopolskie w wyniku decyzji przesunięcia terytorialnego wniosku).
II.3 OWSS Olsztyn – województwo warmińsko – mazurskie:
Korzystając z wcześniejszych doświadczeń w zakresie spółdzielczości socjalnej, która
przy pomocy WAMA-COOP Olsztyn rozwiała się na obszarze województwa
8
warmińśko-mazurskiego wcześniej niż wdrożenie programu resortowego „Wspieranie
Rozwoju Spółdzielczości Socjalnej”, utworzono partnerstwo organizacyjne
zrzeszające między innymi: MOPS Olsztyn, Działdowską Agencję Rozwoju oraz
Urzędów Miejskich: Olsztyna, Miasta Dobre Miasto, Bartoszyc, Braniewa, Ełku,
Kętrzyna, oraz NIdzicy. OWSS w Olsztynie prowadził działania doradczo –
konsultacyjne w specjalnie utworzonym punkcie informacyjnym przy MOPS Olsztyn,
a także przeprowadził otwarty konkurs grantowski.
Wsparcie finansowe uzyskały następujące spółdzielnie socjalne: Spółdzielnia Socjalna
„Unita” z Olsztyna, Spółdzielnia Socjalna „Przyszłość” z Olsztyna, Spółdzielnia
Socjalna „Budownictwo” z Olsztyna, Spółdzielnia Socjalna „Szansa” z Ruciane Nida,
oraz Spółdzielnia Socjalna „Pomocna Dłoń” z Olsztyna.
II.4 OWSS Rzeszów – województwo podkarpackie:
Prowadząc wyznaczony zakres zadań OWSS Rzeszów nawiązał współpracę z takimi
partnerami jak: WUP Rzeszów, PUP Rzeszów, PUP Leżajsk, MOPS Rzeszów,
PFRON Oddział Podkarpacki, Polskim Związkiem Głuchy Oddział w Podkarpackim,
ROPS Rzeszów oraz Podkarpackim Urzędem Wojewódzkim (Wydział Polityki
Społecznej). Taka współpraca pozwoliła przeprowadzić szeroką kampanię
informacyjną a także doradczą na obszarze województwa w środowisku osób
bezrobotnych.
W ramach prowadzonej działalności wspierającej już istniejące grupy spółdzielcze
rozpatrzono w ramach konkursu grantowskiego 3 wnioski, przy czym dofinansowanie
uzyskały dwa, a mianowicie: Spółdzielnia Socjalna: „Konar” z Tarnobrzegu, oraz
Spółdzielnia Socjalna „Anna” z Żurawicy (granty po 20,0 tys. złotych). Wobec
wniosku Spółdzielni Socjalnej „Krępak” z Rudawki zastosowano procedurę
ponownego przygotowania biznes planu pod nadzorem OWSS Rzeszów.
II.5 OWSS Byczyna - województwo opolskie:
Ośrodek w Byczynie charakteryzuje się dużą aktywnością w obszarze ekonomii
społecznej, przejawiającą się nawiązaniem współpracy z ROPS Opole, Instytutem
Polityki Społecznej Uniwersytetu Warszawskiego oraz Bankiem Spółdzielczym
w Namysłowie.
Działalność edukacyjno-informacyjna w okresie I półrocza br. była prowadzona
wspólnie ze Stowarzyszeniem Popierania Zaradności Życiowej i Rozwoju
Przedsiębiorczości oraz Wzajemnej Pomocy w Byczynie.
OWSS Byczyna udzielił w I półroczu br. wsparcia finansowego w postaci grantów na
ogólna kwotę 69.200 złotych następującym spółdzielniom:
Wielobranżowej
Spółdzielni Socjalnej „Polgraf” w Byczynie, Spółdzielni Socjalnej Usługowo Handlowo-Produkcyjna w Byczynie, Wielobranżowej Spółdzielni Socjalnej
„Ogniowo” w Kędzierzynie –Koźlu, oraz Strzeleckiej Spółdzielni Socjalnej „Sydoraj”
w Strzelcach Opolskich.
II.6 OWSS Kraków - województwo małopolskie:
Ośrodek w Krakowie utworzony został na bazie organizacyjnej Związku
Lustracyjnego Spółdzielni Pracy – Agencja Rozwoju Spółdzielczości, przy
wykorzystaniu wieloletniego doświadczenia tej instytucji w obszarze rozwoju
spółdzielczych form gospodarowania.
9
Działalność edukacyjno-szkoleniowa prowadzona była dwutorowo, ponieważ oprócz
tradycyjnych szkoleń otwartych, zaproponowano spółdzielcom socjalnym
przeprowadzenie konkretnych warsztatów strategicznych, takich jak: księgowość
spółdzielni socjalnych, zarządzanie podmiotem spółdzielczym, techniki sprzedaży
usług i produktów spółdzielczych. Takich strategicznych warsztatów, obejmujących
wymienione cykle szkoleniowe przeprowadzono łącznie cztery.
Wsparcie finansowe w formule grantowskiej zostało przydzielone następującym
spółdzielniom socjalnym: Spółdzielnia Socjalna SARE z Krakowa, Spółdzielnia
Socjalna z Zaborowa, Żarska Spółdzielnia Socjalna, Spóldzielnia Socjalna „Dobry
Początek” z Mikołowa.
II.7 OWSS Wałbrzych - województwo dolnośląskie:
Ośrodek Wałbrzyski podobnie jak pozostałe wykonywał dwa rodzaje zadań.
W zakresie usług doradczych funkcjonował punkt konsultacyjny, w ramach którego
prowadzono następujący zakres usług i ekspertyz: prawo gospodarcze, pozyskiwanie
środków finansowych z EFS, marketing inwestycyjny.
W ramach funduszu grantowskiego udzielono wsparcia finansowego 4 spółdzielniom
socjalnym działającym na obszarze województwa dolnośląskiego: Spółdzielnia
Socjalna „WWW.Promotion” z Wrocławia, Dzierżoniowska Wielobranżowa
Spółdzielnia Socjalna „Awnas” z Dzierżoniowa, Spółdzielnia Socjalna Pro-Eko”
z Wrocławia.
Ponadto, przystąpiono w I półroczu br. do współpracy z kolejnymi grupami
założycielskimi takimi jak, robocze nazwy przed procedurą wpisu do KRS:
Spółdzielnia Socjalna „Mona-Lisa” z Wałbrzycha, Spółdzielnia Socjalna „01”
z Wałbrzycha, oraz Spółdzielnia Socjalna „Tęcza” z Wałbrzycha.
II.8 OWSS Warszawa – województwa: mazowieckie, podlaskie oraz kujawskopomorskie.
OWSS Warszawa podjął się zadania wspierania spółdzielców socjalnych na obszarze
trzech województw, przy czym posiadane doświadczenie Krajowego Związku
Rewizyjnego Spółdzielni Inwalidów i Spółdzielni Niewidomych było podstawą dla
powierzenia przez Ministra Pracy i Polityki Społecznej tak dużego obszaru do obsługi
zadaniowej. Jednakże z uwagi na niskie zainteresowanie problematyką spółdzielczości
socjalnej w województwie kujawsko-pomorskim, wsparcie finansowe udzielane było
podmiotom z województwa wielkopolskiego, bowiem OWSS Poznań nie dysponował
już środkami finansowymi w stosunku do zapotrzebowania grup zalożycielskich.
OWSS Warszawa przeprowadził cykl edukacyjno-szkoleniowy poprzez utworzone do
tego celu specjalne grupy ekspertów, docierających do wybranych miejscowości
trzech województw.
Wsparcie finansowe dla grup założycielskich zostało udzielone następującym
podmiotom: Spółdzielnia Socjalna „Od Nowa” z Chełmna, Spółdzielnia Socjalna
„Ostrowianka” z Ostrowi Mazowieckiej, Spółdzielnia Socjalna „ Świt” z Luboszy,
Spółdzielnia Socjalna „Karinus” z Poznania, Spółdzielnia Socjalna Marszewo
z Lwówka, Spółdzielnia Socjalna „Przystań” z Poznania-Krzyżownik, Spółdzielnia
Socjalna „Elita” z Poznania, Spółdzielnia Socjalna „Max-Styl” z Poznania,
Spółdzielnia Socjalna „Riksza” z Poznania, Spółdzielnia Socjalna „Art-Smak”
z Poznania, Spółdzielnia Socjalna „SOC-Bud” z Szydłowca,
10
III. Profile działalności spółdzielni socjalnych
W Krajowym Rejestrze Sądowym na koniec maja 2007r. zarejestrowanych było
99 spółdzielni socjalnych, w tym: w województwie wielkopolskim – 13, w województwie
warmińsko-mazurskim – 12, śląskim – 12. Najmniejsza liczba spółdzielni rejestrowanych jest
w takich regionach kraju jak: województwo podlaskie, województwo świętokrzyskie
i kujawsko-pomorskim (po jednym podmiocie).
Spółdzielnie socjalne rejestrując się w KRS planują wielobranżowe swoje działalności, przy
czym faktycznie rozpoczynają funkcjonowanie od jednego rodzaju, którym najczęściej są
usługi remontowo – budowlane.
W I półroczu 2007r. Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej przeprowadziło ankietyzację
spółdzielni socjalnych w wyniku której uzyskano między innymi następujący zakres
informacji:
a) czas zgłoszenia przez spółdzielnie socjalne faktu rozpoczęcia działalności
gospodarczej od momentu podjęcia decyzji o założeniu spółdzielni socjalnej (uchwała
członków założycieli):
Zgłoszenie działalności
od daty założenia spółdzielni
Spółdzielnie posiadające zgłoszenie
w tym:
Struktura udziałowa
100,0%
Zgłoszenie w ciągu 1 miesiąca
7,1%
Zgłoszenie do 3 miesięcy
28,6%
Zgłoszenie do 6 miesięcy
42,9%
Zgłoszenie powyżej 6 miesięcy
21,4%
b) liczebność grup założycielskich:
Grupa założycielska
spółdzielni socjalnej
Ogółem
Struktura udziałowa
100,0 %
Grupa 5 osobowa
65,0%
Grupa od 5 do 10 osób
29,0%
Grupa 10 osób i powyżej
6,0%
11
c) w grupie ankietyzowanych spółdzielni socjalnych, członków którzy przystąpili
do działalności gospodarczej w formule spółdzielczej po odbyciu zajęć z zakresu
reintegracji społecznej i zawodowej świadczonych przez Centra Integracji Społecznej
stanowiła 10% ogólnej liczby członków założycieli,
d) tylko w przypadku 4 spółdzielni socjalnych odnotowano przypadki zatrudnienia
osób, uznanych za „fachowców” (zgodnie z ustawą z 27 kwietnia 2006r.
o spółdzielniach socjalnych – do 20% liczby członków ogółem), co dotyczyło:
•
Spółdzielnia Socjalna „Magnum Bonum” w Jońcu, województwo
mazowieckie (1 osoba),
•
Krośnieńsko-Gubińska Spółdzielnia Socjalna w Krośnie Odrzańskim
(1 osoba),
•
Spółdzielnia Socjalna „Pomocna Dłoń” w Bystrzycy Kłodzkiej (1osoba),
•
Sosnowiecka Spółdzielnia Socjalna „Nasza Sprawa” w
Sosnowcu
(2 osoby).
e)
w ankietyzowanych spółdzielniach socjalnych odnotowano tylko 2 przypadki
powołania rad nadzorczych, a mianowicie:
•
Sosnowiecka Spółdzielnia Socjalna „Nasza Sprawa” w Sosnowcu,
•
Wielobranżowa Spółdzielnia Socjalna „OGNIWO” w Kędzierzynie-Koźlu.
Spółdzielnie socjalne rejestrując się w KRS planują wielobranżowe swoje działalności, przy
czym faktycznie rozpoczynają funkcjonowanie od jednego rodzaju. Podejmowane przez
spółdzielnie rodzaje działalności gospodarczej koncentrują się głównie na dwóch obszarach:
a) obszar usług (88%) – przeważający profil działalności, który dotyczy 15 badanych
podmiotów,
b) obszar produkcyjny (12%):
produkcja i przetwórstwo owoców i warzyw - 2 spółdzielnie
produkcja drzewa kominkowego – 1 spółdzielnia
produkcja zniczy i ozdób ogrodowych – 1 spółdzielnia
12
Z uwagi na kwalifikacje zawodowe członków spółdzielni socjalnych, w przeważającej
większości spółdzielni podejmowany profil działalności gospodarczej obejmuje następujące
rodzaje usług:
usługi remontowo-budowlane i porządkowe
rozbiórki i burzenie obiektów budowlanych
usługi hydrauliczne, elektryczne i inne techniczne
usługi gastronomiczne
usługi w obszarze pomocy społecznej – opieka na osobami starszymi
i niepełnosprawnymi
Niektóre spółdzielnie socjalne mogą pochwalić się specyficznym rodzajem usług, który
dopasowany jest do właściwości potrzeb lokalnego rynku gospodarczego. W tej grupie
można wymienić:
naprawa rowerów (części i akcesoriów)
naprawa sprzętu komputerowego
usługi ksero
usługi pralnicze (w tym: czyszczenie dywanów)
Są również rejestrowane przypadki (nieliczne), prowadzenia usług w zakresie: szkolenia
i doradztwa dla osób bezrobotnych, oraz w sferze informatyczno-marketingowej.
W obszarze produkcyjnym na wyróżnienie zasługują spóldzielnie:
a) Wielobranżowa Spółdzielnia Socjalna „Eko-Farma” – szkółkarstwo roślin
sadowniczych i ozdobnych, oraz produkcja owoców, roślin strączkowych
i kwiatów
b) Spółdzielnia Socjalna
„Marszewo” – ekologiczna produkcja warzyw i zbóż,
produkcja odnawialnych źródeł energii, w tym drewna opałowego, oraz
ekologiczna hodowla: kur, kóz, bydła i trzody chlewnej
13
IV. Propozycje zmian w ustawie o spółdzielniach
socjalnych
W okresie dwuletnich doświadczeń polskich spółdzielni socjalnych, a także podczas
realizacji projektów Inicjatywy Wspólnotowej EQUAL (gospodarka społeczna – temat
D) przy udziale parlamentarzystów z Komisji Polityki Społecznej, Sejmu
Rzeczypospolitej Polskiej rozpoczęta została dyskusja o zmianach prawnych
w zakresie spółdzielczości socjalnej.
W trackie pierwszych dyskusji posłowie Komisji Polityki Społecznej, przedstawiciele
organizacji pozarządowych, spółdzielni socjalnych oraz przedstawiciele partnerstw
projektów Inicjatywy Wspólnotowej EQUAL zwrócili uwagę na następujące kwestie:
•
Zmianę proporcji pomiędzy regułą organizacyjną dotyczącą struktury osób
zagrożonych wykluczeniem społecznym a pozostałymi członkami spółdzielni
socjalnych z dotychczasowej relacji „80 : 20” na relację „50:50”,
•
Wprowadzenie możliwości udziału osób nie należących do osób zaliczanych
do grup zagrożonych wykluczeniem społecznym w zakładaniu spółdzielni
socjalnych,
•
Wprowadzenie możliwości tworzenia spółdzielni socjalnych przez jednostki
samorządu terytorialnego i organizacje pozarządowe, przy obowiązku
zatrudniania
osób
zagrożonych
wykluczeniem
społecznym
z
regułą
stopniowego ich usamodzielniania się,
•
Stworzenie preferencji dla podmiotów zatrudniających osoby zagrożone
wykluczeniem społecznym w ocenie instytucji realizujących zamówienia
publiczne zgodnie z normami Unii Europejskiej,
•
Budowę
kompleksowego
systemu
infrastruktury
wspierającej
osoby
podejmujące zatrudnienie w tym zatrudnienie w ramach spółdzielni socjalnych.
W trakcie prowadzonych wspólnych prac przygotowany został pierwszy projekt nowelizacji
ustawy o spółdzielniach socjalnych. Jest on załączony do niniejszego opracowania.
14