Nr 2 Grudzień 2009 - Instytut Ekologii Terenów Uprzemysłowionych

INSTYTUT EKOLOGII TERENÓW UPRZEMYSŁOWIONYCH
Wiadomości
w w w. i e t u . k a t o w i c e . p l
grudzień 2009 nr 2
Szanowni Państwo!
Zakończyły się prace związane z 12. edycją Konkursu Ministra Środowiska „Lider Polskiej Ekologii”. Instytut nasz prowadzi
Sekretariat Konkursu. Zwieńczeniem prac była uroczysta gala,
na której Minister Środowiska wręczył jedenastu przedsiębiorstwom i pięciu jednostkom samorządowym statuetki Lidera Polskiej Ekologii.
W październiku, już po raz trzeci, wraz z Centrum Badań i Dozoru Górnictwa Podziemnego w Lędzinach, zorganizowaliśmy
międzynarodową konferencję „Innowacyjne rozwiązania rewitalizacji terenów zdegradowanych”.
Naukowcy i praktycy przedstawiali rozwiązania bądź to gotowe do wdrożenia, bądź też już sprawdzone w praktyce. W trakcie tej konferencji odbyła się debata dotycząca uwarunkowań procesów
rewitalizacji terenów poprzemysłowych z udziałem przedstawicieli administracji państwowej i samorządowej.
Kolejnym wydarzeniem było zorganizowane przez koordynowaną przez IETU Sieć Naukową
ENVITECH-Net - międzynarodowe forum na temat ekoinnowacji. Dyskutowano jakie badania naukowe są konieczne, aby pogodzić priorytety środowiskowe z możliwościami ekonomicznymi. Wypracowaną listę priorytetów znajdą Państwo na stronach internetowych Sieci www.envitech-net.org.
Z okazji zbliżających się Świąt Bożego Narodzenia oraz Nowego Roku życzę wszystkim Państwu
pomyślności.
SINZaP wśród
Innowacji
Roku 2009
System Identyfikacji Napływu Zanieczyszczeń Powietrza SINZaP został laureatem
konkursu Innowacja Roku 2009, nad którym
patronat sprawują Ministerstwo Rozwoju Regionalnego oraz Centrum Innowacji FIRE.
Unikalną zaletą SINZaP jest możliwość symulowania wartości emisji oraz stężeń zanieczyszczeń w dowolnie określonym punkcie
w gminie czy województwie, czyli stworzenie
„wirtualnej” stacji pomiarowej. Twórcą Systemu jest zespół pracowników IETU pod kierunkiem dr Czesława Klisia.
dr hab. inż. Jan Skowronek
Dyrektor IETU
Red.
Sukcesy naukowe pracowników IETU
Skroplony gaz ziemny
(LNG) z metanu
z nieczynnych
kopalń węgla
kamiennego
Instytut Ekologii Terenów Uprzemysłowionych,
przy udziale LNG-Silesia, CETUS-Energetyka
Gazowa i firmy Thompson Hine z Waszyngtonu
prowadzi badania nad pozyskiwaniem i wykorzystaniem metanu z nieczynnych kopalń węgla
kamiennego oraz nad możliwościami przeprowadzenia go do LNG. Projekt finansuje Amerykańska
Agencja Środowiska, w ramach Programu US
EPA Methane2 Market Partnership. Badania prowadzone są w nieczynnej od 1997 r. KWK Żory.
c.d. na str. 2
w północnej części zbiornika Olkusz-Zawiercie
w warunkach antropopresji, natomiast dr Marta Pogrzeba, na Politechnice Częstochowskiej
pracę pt. Ograniczenie biodostępności arsenu w glebie silnie zanieczyszczonej metalami
ciężkimi. Serdecznie gratulujemy i życzymy
dalszych sukcesów w pracy naukowej.
Z prawdziwą przyjemnością informujemy,
że nasze koleżanki Katarzyna Samborska
oraz Marta Pogrzeba obroniły w październiku
br. prace doktorskie. Dr Katarzyna Samborska, na Uniwersytecie Śląskim rozprawę pt.
Formowanie się składu chemicznego wód
podziemnych w utworach węglanowych triasu
W numerze:
Skroplony gaz ziemny (LNG) z metanu z nieczynnych kopalń . . . . . . . . . . . .
Przyszłość badań na rzecz eko-innowacji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Rewitalizacja terenów zdegradowanych. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Warsztaty TASK – Monitorowane samooczyszczanie wód podziemnych . . . . .
str. 2
str. 2
str. 3
str. 3
IETU WIADOMOŚCI
www.ietu.katowice.pl
Skroplony gaz ziemny (LNG) z metanu z nieczynnych kopalń węgla kamiennego
Metan jest głównym, po dwutlenku węgla, gazem cieplarnianym, uwalnianym do atmosfery zarówno ze źródeł naturalnych jak i antropogennych.
Jednym z najważniejszych źródeł emisji metanu
jest górnictwo węgla kamiennego. Szacuje się, że
udział tego źródła w całkowitej emisji metanu z obszaru Polski do atmosfery wynosi od kilkunastu do
ponad 20%. Na proces ten składają się emisje pochodzące z czynnych i zamkniętych kopalń węgla,
jak również procesy składowania, wzbogacania
i transportu węgla do użytkownika końcowego.
Kiosk operacyjny z przyłączeniem do odwiertu
Metan jako gaz ziemny, obok węgla i ropy naftowej jest cenionym nośnikiem energetycznym,
gdyż jego wykorzystanie dla celów produkcji
ciepła i energii elektrycznej wiąże się z niskimi
emisjami zanieczyszczeń powietrza w odniesieniu do jednostki wyprodukowanej energii. Jedną
z możliwości stosowania gazowego metanu jest
przeprowadzenie go w postać skroploną (LNG),
co nadaje temu paliwu nowe możliwości praktycznego wykorzystania.
Instytut Ekologii Terenów Uprzemysłowionych,
przy udziale LNG-Silesia, CETUS-Energetyka
Gazowa i firmy Thompson Hine z Waszyngtonu
prowadzi badania nad pozyskiwaniem i wykorzystaniem metanu z nieczynnych kopalń węgla
kamiennego oraz nad możliwościami przeprowadzenia go do LNG. Projekt finansuje Amerykańska Agencja Środowiska, w ramach Programu
US EPA Methane2 Market Partnership. Badania
prowadzone są w nieczynnej od 1997 r. KWK
Żory. Próby metanu pobierane są z głębokości
209 metrów.
Po ocenie oraz zbilansowaniu możliwych do
pozyskania z tej kopalni zasobów metanu określone zostaną warunki ekonomiczne i środowiskowe rozpoczęcia produkcji skroplonego metanu – LNG.
Praktycznym rezultatem projektu będzie ocena uwarunkowań technicznych i ekonomicznych komercyjnego wydobycia metanu oraz
jego konwersji do LNG.
Skroplenie gazu do LNG daje możliwość transportu tego paliwa na dalsze odległości, w tym
do miejsc, w których szczególnie zależy nam na
maksymalnym ograniczeniu emisji zanieczyszczeń do powietrza.
Odwiert na głębokość 209 m
Wśród paliw kopalnych LNG uważane jest za
paliwo o najniższych wskaźnikach emisji zanieczyszczeń powietrza, dużo niższych nawet niż
w przypadku gazu ziemnego. Powodem jest fakt,
że cechą technologii skraplania gazu jest konieczność usunięcia z niego, przed skropleniem,
składników innych niż metan. Rynkiem zbytu LNG
jako paliwa są procesy technologiczne (alternatywa głównie dla oleju opałowego, LPG i mazutu),
stosowanie go jako paliwa do pojazdów (alternatywa dla oleju napędowego, LPG i benzyny) oraz
jako paliwa w sektorze komunalnym.
Więcej o Projekcie LNG2M na stronie
http://www.ietu.katowice.pl/LNG2M/index_en.php
dr hab. inż. Stanisław Hławiczka
Koordynator Projektu
[email protected]
Przyszłość badań na rzecz eko-innowacji
22 - 23 października br. w Katowicach odbyła się międzynarodowa konferencja poświęcona
badaniom na rzecz eko-innowacji: ”International
Forum of R&D for Eco-Innovation: Research for
Combining Environmental Priorities with Economic Opportunities”. Organizatorami konferencji
byli Międzynarodowa Naukowa Sieć Tematyczna
Technologie Ochrony Środowiska ENVITECH-Net
oraz partnerzy zagraniczni, m.in.: Sieć Resource Efficiency Transfer of Knowledge Network z
Wielkiej Brytanii, Niemiecki Punkt Kontaktowy
Forschungszentrum Jülich GmbH, Fraunhofer
Center for Central and Eastern Europe (MOEZ)
z Niemiec, Fundation CARTIF z Hiszpanii.
IETU WIADOMOŚCI
Głównym zadaniem konferencji było zidentyfikowanie, omówienie, ustalenie priorytetów
oraz wskazanie potrzeb badawczych w zakresie
eko-innowacji celem sformułowania przez międzynarodowe środowisko naukowe propozycji do
przyszłych Programów Pracy 7. PR. Dyskutowano
o wspólnych działaniach w ramach przygotowywanego obecnie wniosku na realizację projektu
ERA-Net Eko-innowacje. Dzięki sesji posterowej,
na której zaprezentowano ponad 30 projektów
naukowych, Forum przyczyniło się do budowania
sieci współpracy oraz promocji europejskiego potencjału badawczego służącego eko-innowacjom.
Forum zgromadziło ponad siedemdziesięciu
uczestników z ośmiu krajów, reprezentujących
różne doświadczenie naukowe w zakresie szeroko rozumianej eko-innowacyjności, a także
przedstawicieli sieci badawczych, w tym dyrektorów i założycieli.
Moderatorem Forum był Arnold Black z Resource Efficiency Transfer of Knowledge Network,
z Wielkiej Brytanii. Program Forum obejmował
cztery sesje tematyczne, w trakcie których przedyskutowano nowe potrzeby badawcze związa-
ne z takimi obszarami tematycznymi jak: Pakiet
Klimatyczno-Energetyczny, nowa Dyrektywa
Odpadowa, efektywne gospodarowanie zasobami wodnymi, alternatywne źródła zaopatrzenia
w wodę oraz usprawnienie zarządzania programami badawczymi na rzecz eko-innowacji. Te
wyzwania wymagają podjęcia nowych wysiłków
badawczych, aby wypracować rozwiązania ekoinnowacyjne. Na zakończenie konferencji nastąpiło pogrupowanie i podsumowanie tematów
wraz z ustaleniem priorytetów badawczych.
mgr Izabela Ratman-Kłosińska
Dział Współpracy z Zagranicą
[email protected]
www.ietu.katowice.pl
Rewitalizacja terenów zdegradowanych
Ponad sto osób uczestniczyło w III Międzynarodowej Konferencji „Innowacyjne rozwiązania
rewitalizacji terenów zdegradowanych”, która odbyła się w Ustroniu 7-9 października br.
W konferencji uczestniczyli eksperci z Niemiec,
Czech, Austrii, Holandii i Kanady oraz młodzi
naukowcy głównie z województwa śląskiego.
Konferencję rozpoczął panel dyskusyjny „Polityka państwa wobec terenów zdegradowanych
działalnością przemysłową”, w którym udział
wzięli przedstawiciele rządu, władz samorządowych województwa śląskiego, Głównego Inspektoratu Ochrony Środowiska i Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska w Katowicach,
funduszy ekologicznych oraz Wyższego Urzędu
Górniczego. W trakcie panelu podkreślono, że
słabością polskich rozwiązań jest brak szcze-
gółowej inwentaryzacji obiektów zanieczyszczonych. Szczególną barierę stanowią nieuregulowane stosunki własnościowe zdegradowanych
nieruchomości, a także braki w przepisach prawnych. Duża część wypowiedzi dotyczyła barier
w finansowaniu projektów rewitalizacji terenów
zdegradowanych ze środków publicznych. Jako
przykład dobrych rozwiązań prawnych i finansowych podano podejście zastosowane w Republice Czeskiej, dzięki któremu uzyskano wysokie
dotacje z Unii Europejskiej.
W ramach organizowanej przez Centrum Badań i Dozoru Górnictwa Podziemnego oraz Instytut Ekologii Terenów Uprzemysłowionych Konferencji odbyło się sześć sesji, których tematyka
dotyczyła substancji niebezpiecznych na terenach
zdegradowanych, samooczyszczania środowiska
gruntowo-wodnego, technologii oczyszczania terenów zdegradowanych, sukcesji naturalnej na
terenach poprzemysłowych. Osobny blok stanowiły zagadnienia rewitalizacji obszarów miejskich
i przemysłowych w planowaniu przestrzennym
i strategii rozwoju regionalnego oraz społeczne
i ekonomiczne aspekty rewitalizacji terenów zdegradowanych i poprzemysłowych.
Wygłoszono trzydzieści cztery referaty. Zdaniem uczestników wiele z prezentowanych wyników badań naukowych może znaleźć zastosowanie w przywracaniu terenów poprzemysłowych
do obiegu gospodarczego.
mgr Marta Fudała
Dział Informacji, Promocji i Szkoleń
[email protected]
Warsztaty TASK - Monitorowane samooczyszczanie wód podziemnych
Warsztaty TASK są częścią finansowanego
przez Niemieckie Ministerstwo Edukacji i Nauki BMBF (German Ministry of Education and
Research BMBF) projektu The Terra-, Aqua& Site Remediation Competence Centre Leipzig – TASK. Głównym celem tej inicjatywy jest
promowanie oraz wspieranie innowacji, technologii, a także transfer know-how w zakresie
badania gleb, wód podziemnych, remediacji
i rewitalizacji terenów zdegradowanych. Projekt
TASK realizowany jest w krajach Europy Środkowej i Wschodniej.
Celem warsztatów była prezentacja doświadczeń niemieckich instytucji naukowo-badawczych i firm specjalizujących się w technikach
monitorowanego samooczyszczania wód podziemnych zdobytych w trakcie realizacji w latach 2002-2008 projektu naukowo-badawczego
KORA (KORA: Retention and Degradation Processes to Reduce Contaminants in Groundwater
and Soil) finansowanego przez Niemieckie Ministerstwo Edukacji i Nauki.
W warsztatach wzięli udział przedstawiciele
administracji regionalnej, firm zajmujących się remediacją, właściciele potencjalnie zanieczyszczonych terenów, przedstawiciele instytucji naukowobadawczych specjalizujących się w zagadnieniach
rekultywacji terenów zdegradowanych.
W trakcie warsztatów zaprezentowano techniki pozwalające na kosztowo-efektywną charakterystykę i ocenę zagrożeń oraz monitorowanie
stanu zanieczyszczenia i procesów zmian w środowisku. Techniki te mogą być wykorzystane
zarówno w prowadzeniu rekultywacji terenu, jak
i służyć podjęciu decyzji o wyborze i zastosowa-
niu naturalnych procesów samooczyszczania.
Stwierdzono, że w Polsce są jednostki naukowe
oraz firmy specjalistyczne, które posiadają kompetencje, potencjał techniczny oraz są bardzo
zainteresowane rozwojem MNA.
Przedstawiciele inicjatywy TASK omówili
propozycję dalszych działań dotyczących MNA
w Polsce obejmującą przeprowadzenie demonstracji wybranych technik na jednym z terenów
zanieczyszczonych. Powinny być one zorientowane na pokazanie praktycznych możliwości oczyszczania wód podziemnych, co wiąże się z doborem
technik charakterystyki i monitorowania stanu
środowiska. Przedstawiciele polskiej administracji i instytucji naukowo-badawczych uważają, iż
wszystkie prezentowane w trakcie warsztatów
rozwiązania są interesujące z uwagi na problemy
zanieczyszczenia gruntów występujące w Polsce.
dr Janusz Krupanek
Zespół Polityki Ekologicznej
[email protected]
IETU WIADOMOŚCI
www.ietu.katowice.pl
POLECAMY PUBLIKACJE IETU
Ocena środowiskowych zagrożeń zdrowia mieszkańców dużych miast Polski
Publikacja pod redakcją
naukową dr Eleonory Wcisło,
w obszerny sposób omawia
zagadnienia związane z zagrożeniami chemicznymi,
występującymi w środowisku miejskim naszego kraju
i skutkami zdrowotnymi tych
zagrożeń, a także przybliża podstawy wskaźnikowych metod ich oceny. Zagadnienia te zostały
omówione w pierwszej części publikacji. W części drugiej przedstawiono zastosowanie metody
wskaźnikowej do oceny środowiskowych zagrożeń zdrowia ludności dużych miast Polski o liczbie
mieszkańców większej niż 100 000 (42 miasta).
Ocenę zagrożeń środowiskowych, jak i uwarunkowanego środowiskowo stanu zdrowia ludności dużych miast Polski przeprowadzono za
lata 1995-2003, z wykorzystaniem danych pochodzących z systemów informacji statystycznej Głównego Urzędu Statystycznego o stanie
środowiska i stanie zdrowia ludności miast oraz
danych Inspekcji Ochrony Środowiska pochodzących z Państwowego Monitoringu Środowiska. Zebrane dane wykorzystano także do analizy
zmian i oceny porównawczej wielkości zagrożeń
środowiskowych na obszarach badanych miast
i stanu zdrowia mieszkańców w latach 1995-2003,
a także do analizy związków przyczynowo-skutkowych między zagrożeniami środowiskowymi
a stanem zdrowia ludności.
Zagrożenia środowiskowe zostały ocenione za
pomocą wskaźnika ilości ścieków odprowadzanych
do wód powierzchniowych lub ziemi, wskaźnika
nagromadzenia odpadów, wskaźnika zanieczyszczenia powietrza i wskaźnika zanieczyszczenia gleb.
Do oceny stanu zdrowia ludności miast, związanego z chemicznym zanieczyszczeniem środowiska,
zastosowano kolejne cztery wskaźniki, wyrażane
liczbowo współczynnikami: umieralności mężczyzn w wieku 30-59 lat z powodu nowotworów
złośliwych, umieralności mężczyzn i kobiet razem
w wieku 30-59 lat z powodu chorób układu krążenia, umieralności mężczyzn i kobiet ogółem z powodu chorób układu oddechowego oraz odsetka
urodzeń dzieci z niską masą urodzeniową.
Ocena zagrożeń środowiskowych i związanych z nimi skutków zdrowotnych w populacjach
mieszkańców wszystkich dużych miast Polski
umożliwiła kompleksową charakterystykę badanych obszarów z jednoczesnym wskazaniem
kierunków naprawczych.
Red.
IETU na Poleko
Ekspozycja IETU
Wizyta Ministra Środowiska Macieja Nowickiego
Ekspozycja ENVITECH-NET i PPTŚ
24-27 listopada 2009 Instytut Ekologii Terenów Uprzemysłowionych uczestniczył w Międzynarodowych Targach Ochrony Środowiska
POLEKO 2009 w Poznaniu. Hasłem przewodnim była Gospodarka odpadami.
Ekspozycję IETU wraz z Międzynarodową Naukową Siecią Tematyczną Technologie Środowiska ENVITECH-Net oraz Polską Platformą Technologiczną Środowiska (PPTŚ), zlokalizowano
w głównym pawilonie Targów. PPTŚ i redakcja
Ekspozycja IETU
czasopisma „Ecomanager” wraz z Międzynarodowymi Targami Poznańskimi zorganizowały
debatę „Ekoinnowacje made in Poland bliska
czy odległa przyszłość?” IETU przygotowało
wystawę Anny Kopaczewskiej pt. „Monitoring
powietrza - wizualizacja danych dotyczących
zanieczyszczenia powietrza na Śląsku” oraz
wspólne stoisko laureatów Konkursu Ministra
Środowiska „Lider Polskiej Ekologii”.
Red.
Wystawa Anny Kopaczewskiej
Laureaci Konkursu „Lider Polskiej Ekologii”
Sekretariat Konkursu „Lider Polskiej Ekologii”
Redakcja: Wanda Jarosz, Patrycja Przewoźnik, Dział Informacji, Promocji i Szkoleń, [email protected]
Zdjęcia: M. Fudała, S. Hławiczka, I. Ratman,
Prenumerata wyłącznie elektroniczna
© Copyright by IETU, Katowice 2009
M. Kalisz, P. Przewoźnik
na stronie: www.ietu.katowice.pl
Skład i druk: INFOMAX
IETU WIADOMOŚCI