Struktura i funkcjonowanie samorządu studenckiego na przykładzie

Przemysław Grzonka
Struktura i funkcjonowanie samorządu studenckiego
na przykładzie Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach
Wprowadzenie
Samorząd studencki jest instytucją bardzo istotną dla funkcjonowania studentów
w danej uczelni. Od sprawności jego działania zależy wiele ważnych dla żaków kwestii,
począwszy od dydaktyki, przez sprawy socjalno-bytowe, po jakość życia kulturalno-rozrywkowego. Działalność w samorządzie oferuje liczne możliwości, zarówno w kontekście zdobywania wiedzy i doświadczenia w pracy nad różnymi projektami i rozwijania
zwłaszcza tzw. kompetencji miękkich, nawiązywania kontaktów z innymi uczelniami
i zawierania znajomości z ludźmi z całego kraju oraz innych państw, jak i posiadania
bezpośredniego, realnego wpływu na szereg istotnych dla studentów spraw. Z uwagi na
to podejmuje ją wiele osób. Częstokroć jest ona dla nich punktem wyjścia dla późniejszej pracy zawodowej lub aktywności społeczno-politycznej. Trzeba bowiem podkreślić,
iż ze względu na szerokie uprawnienia samorządu jako instytucji, staje się on nierzadko
areną rywalizacji o charakterze politycznym pomiędzy różnymi grupami studentów, które
mają zarówno odmienne wizje zadań i działalności samorządu, jak i rozmaite interesy
związane np. z realizowanymi przezeń projektami lub celami, na które przeznaczane są
środki na działalność studencką. Znajduje to wyraz w praktyce działania zwłaszcza władz
samorządu, ale i w jego strukturze, która konstrukcją przypomina system polityczny państwa, a także w fakcie, iż na wielu uczelniach główny organ samorządu nosi nazwę parlamentu studentów, z Parlamentem Studentów Rzeczypospolitej Polskiej jako najważniejszym przykładem.
Podstawy prawne działalności samorządu studenckiego
Instytucja samorządu studenckiego formalnie po raz pierwszy została powołana
w Polsce Ustawą z 4 maja 1982 r. o szkolnictwie wyższym. Od tamtego czasu jej rola rosła,
a zadania i kompetencje ulegały poszerzeniu w kolejnych aktach prawnych ‑ zwłaszcza
ustawach: z 12 września 1990 r. o szkolnictwie wyższym oraz z dnia 27 lipca 2005 r. Prawo
o szkolnictwie wyższym [Bielecki 2010: 217-230]. Obecnie ta ostatnia jest główną podstawą prawną działalności samorządów studenckich w polskich uczelniach. Zasadniczym
183
Polityka w opinii młodych. Idee – Instytucje – Obywatele.
artykułem konstytuującym samorządność studencką jest jej art. 202:
1. Studenci studiów pierwszego i drugiego stopnia oraz jednolitych studiów magisterskich
prowadzonych przez uczelnię tworzą samorząd studencki.
2. Organy samorządu studenckiego są wyłącznym reprezentantem ogółu studentów
uczelni.
3. Samorząd studencki działa na podstawie ustawy i uchwalonego przez uczelniany organ
uchwałodawczy samorządu regulaminu, określającego zasady organizacji i tryb działania samorządu, w tym rodzaje organów kolegialnych i jednoosobowych, sposób ich
wyłaniania oraz kompetencje. Samorząd studencki działa zgodnie ze statutem uczelni.
4. Regulamin samorządu studenckiego wchodzi w życie po stwierdzeniu przez senat
uczelni jego zgodności z ustawą i statutem uczelni. Pierwszy regulamin samorządu
studenckiego w nowo utworzonej uczelni uchwala senat uczelni na wniosek organu
wskazanego w statucie, o którym mowa w art. 203 ust. 4.
5. Samorząd studencki prowadzi na terenie uczelni działalność w zakresie spraw studenckich, w tym socjalno-bytowych i kulturalnych studentów.
5a.Uczelniane samorządy studentów są obowiązane do opracowania i promowania kodeksu etyki studenta.
6. Organy samorządu studenckiego decydują w sprawach rozdziału środków finansowych
przeznaczonych przez organy uczelni na cele studenckie. Organy samorządu studenckiego przedstawiają organom uczelni sprawozdanie z rozdziału środków finansowych
i rozliczenie tych środków nie rzadziej niż raz w roku akademickim.
7. Rektor uchyla uchwałę organu samorządu studenckiego niezgodną z przepisami prawa,
statutem uczelni, regulaminem studiów lub regulaminem samorządu.
8. Uczelnia zapewnia środki materialne niezbędne do funkcjonowania organów samorządu studenckiego.
Z innych, ważkich dla samorządności studenckiej uregulowań ustawowych warto
wspomnieć o -- przyznaniu studentom i doktorantom 20% miejsc w senacie, radach podstawowych
jednostek organizacyjnych i kolegiach elektorów (art. 61 ust. 3, art. 67 ust. 4, art. 71
ust. 1 pkt. 1);
-- opiniodawczej roli studentów w odniesieniu do planów studiów i programów kształcenia (art. 68 ust. 1 pkt. 2) oraz dokonywania oceny nauczycieli akademickich, dotyczącej
wypełniania obowiązków dydaktycznych (art. 132 ust. 3);
-- konieczności zaakceptowania przez przedstawicieli studentów i doktorantów kandydata
na prorektora ds. studenckich i prodziekana ds. studenckich (art. 75 ust. 3, art. 76 ust 5);
-- uprawnieniach do współustalania, w porozumieniu z rektorem, sposobu podziału środków na stypendia oraz szczegółowych zasad ich przyznawania (art. 174 ust. 2, art. 179
ust. 2, art. 186 ust. 1).
Te uwarunkowania prawne sprawiają, iż rola samorządu studenckiego dla funkcjonowania uczelni wyższych i ich studentów jest doniosła. Samorząd ma realny, wpływ na
decyzje w najważniejszych dla studentów kwestiach. Jest też samodzielnym decydentem,
w zakresie finansowania organizacji studenckich i innych przedsięwzięć realizowanych
184
Przemysław Grzonka: Struktura i funkcjonowanie samorządu studenckiego na przykładzie...
przez studentów ze środków uczelnianych. Sprawia to, że organy samorządu stają się areną
rywalizacji politycznej różnych grup studentów.
Samorząd studencki Uniwersytetu Śląskiego, poza wymienioną Ustawą z dnia
27 lipca 2005 r. Prawo o szkolnictwie wyższym działa na podstawie przede wszystkim trzech
aktów prawnych:
1. Statutu Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach (uchwalony przez Senat 24 stycznia 2012
w odniesieniu do samorządu, w większości powiela lub uszczegóławia przepisy ustawowe);
2. Regulaminu Samorządu Studenckiego Uniwersytetu Śląskiego (jest on podstawowym
dla działalności samorządu aktem prawnym, regulującym jego ustrój, zadania, organy
i podstawowe zasady ich wyłaniania oraz kompetencje. Obecny Regulamin przyjęty
został przez Uczelnianą Radę Samorządu Studenckiego w październiku 2010 roku.
Liczy 56 artykułów zgrupowanych w 8 działach);
3. Ordynacji Wyborczej Samorządu Studenckiego Uniwersytetu Śląskiego (określa
szczegółowe zasady przeprowadzania wyborów i procedury wyborczej. W obecnym brzmieniu zawiera 44 paragrafy podzielone na 8 rozdziałów. Przyjęta została
w maju 2009 roku, jednak od tego czasu była kilkukrotnie nowelizowana).
Innym istotnym dokumentem jest Strategia rozwoju Uniwersytetu Śląskiego
w Katowicach na lata 2012-2020, przyjęta przez Senat Uniwersytetu 24 stycznia 2012 roku.
Wymienia ona przewodniczącego Uczelnianej Rady Samorządu Studenckiego (URSS)
i przewodniczących Wydziałowych Rad Samorządu Studenckiego (WRSS) jako organy
współodpowiedzialne za realizację szeregu zadań:
-- 2.4.1.7. Włączanie wyróżniających się uczniów szkół ponadgimnazjalnych w prace kół
naukowych UŚ ‑ URSS, WRSS;
-- 2.4.4.3. Konkurs na najlepsze podręczniki akademickie (nagroda rektora) ‑ URSS,
WRSS;
-- 2.4.4.4. Konkurs na najlepszego nauczyciela akademickiego (nagroda rektora) ‑ URSS,
WRSS;
-- Organizowanie działań o charakterze charytatywnym – URSS;
-- Wspieranie i umacnianie społeczeństwa obywatelskiego oraz popularyzacja wartości
demokratycznych – URSS;
-- 4.1.3.3. Rozwój studenckiego i doktoranckiego ruchu naukowego – URSS;
-- 4.1.3.5. Zwiększanie aktywności studentów i doktorantów oraz inspirowanie ich do podejmowania inicjatyw na rzecz Uniwersytetu Śląskiego i jego otoczenia ‑ URSS.
Z drugiej zaś strony jednym z celów określonych w Strategii jest wspieranie samorządności studentów i doktorantów. W ramach niego umieszczono zaś następujące zadania
szczegółowe:
-- 4.1.3.1. Wspieranie organizacyjne i finansowe samorządności studenckiej oraz doktoranckiej;
-- 4.1.3.2. Wspieranie organizacyjne oraz finansowe kultury, sportu studenckiego i doktoranckiego, w tym Juwenaliów;
185
Polityka w opinii młodych. Idee – Instytucje – Obywatele.
-- 4.1.3.3. Rozwój studenckiego i doktoranckiego ruchu naukowego;
-- 4.1.3.4. Sprzyjanie przedsiębiorczości akademickiej;
-- 4.1.3.5. Zwiększanie aktywności studentów i doktorantów oraz inspirowanie ich do podejmowania inicjatyw na rzecz Uczelni i jej otoczenia.
Jak widać w koncepcji strategicznej rozwoju UŚ samorządność studencka ma więc
obejmować praktycznie wszystkie obszary działalności studenckiej, a samorząd jest najistotniejszą organizacją reprezentującą interesy studentów.
Struktura organizacyjna samorządu studenckiego
Samorząd studencki Uniwersytetu Śląskiego, zgodnie z art. 202 Ustawy z dnia
27 lipca 2005 r. Prawo o szkolnictwie wyższym, który znajduje dodatkowe potwierdzenie
w Statucie Uniwersytetu Śląskiego i Regulaminie Samorządu Studenckiego Uniwersytetu
Śląskiego tworzą wszyscy studenci UŚ. Jednocześnie zaś jego organy są wyłącznym reprezentantem ogółu studentów. One też w praktyce są najważniejsze dla jego funkcjonowania,
co znajduje odzwierciedlenie w potocznym stosowaniu pojęcia „samorząd studencki”
dla określenia tych organów, a nie synonimu całej zbiorowości studentów.
W Regulaminie Samorządu Studenckiego, w nazwach Działu II i Działu III
wyszczególnione są dwa zasadnicze szczeble działalności samorządu ‑ uczelniany i wydziałowy. Na każdym z nich funkcjonują osobne organy. Dodatkowo funkcjonują również
dwupoziomowe struktury samorządu na osiedlach akademickich.
W przypadku samorządu studenckiego UŚ nie można mówić o całkowitym
zachowaniu zasady trójpodziału władzy na uchwałodawczą, wykonawczą i sądowniczą.
O ile ta ostatnia leży bowiem w zakresie wyodrębnionych sądów koleżeńskich, o tyle kompetencje uchwałodawcze i wykonawcze są w różnym stopniu rozdzielone między poszczególne organy i często się przenikają.
Organy samorządu studenckiego na szczeblu Uczelni
Uczelniana Rada Samorządu Studenckiego
URSS, zgodnie z art. 8 Regulaminu Samorządu Studenckiego jest najwyższym
organem uchwałodawczym samorządu. Jest ona bezkadencyjna i działa w sposób ciągły.
W skład URSS wchodzą:
-- przewodniczący URSS (będący jednocześnie przewodniczącym Zarządu URSS i w konsekwencji przewodniczącym samorządu studenckiego);
-- przewodniczący wszystkich WRSS;
-- delegaci reprezentujący poszczególne WRSS, jeśli danemu wydziałowi przysługują dodatkowe mandaty;
-- przewodniczący Rad Osiedli Akademickich, którzy jednak mają prawo głosu jedynie
w sprawach dotyczący ich osiedli.
186
Przemysław Grzonka: Struktura i funkcjonowanie samorządu studenckiego na przykładzie...
W posiedzeniach URSS mają prawo uczestniczyć również wiceprzewodniczący
Zarządu URSS i Członkowie Zwykli Zarządu URSS z głosem doradczym.
Taki skład URSS wzmacnia jej rolę, ponieważ tworzą ją przede wszystkim liderzy
samorządów wydziałowych, co z jednej strony umożliwia artykulację problemów i interesów wydziałowych na forum uczelnianym, a z drugiej ułatwia wykonywanie uchwał
URSS na poszczególnych wydziałach, jako że przewodniczący WRSS biorą bezpośredni
udział w ich tworzeniu. Trzeba też zwrócić uwagę na silną legitymację członków URSS.
Wszyscy oni muszą najpierw zostać wybrani delegatami do WRSS w wyborach powszechnych na swoich wydziałach, a następnie uzyskać poparcie WRSS wyrażone bezwzględną
ilością głosów w obecności co najmniej połowy składu.
Liczba reprezentantów WRSS w URSS zależy od liczby studentów i waha się
od 1 do 3. Zgodnie z Regulaminem (art. 11 ust. 1):
-- 1 mandat przysługuje wydziałom o liczbie studentów nie większej niż 1000;
-- 2 mandaty przysługują wydziałom o liczbie studentów od 1001 do 3000;
-- 3 mandaty przysługują wydziałom o liczbie studentów większej niż 3000.
Taki podział sprzyja znaczącemu niedoreprezentowaniu studentów z wydziałów
o dużej liczbie studentów. W roku akademickim 2011/2012 URSS liczyła 29 delegatów
(28 reprezentantów WRSS + przewodniczący URSS). Dysproporcje pomiędzy liczbą studentów przypadających na jednego delegata w poszczególnych jednostkach były bardzo
duże. W największej jednostce ‑ Wydziale Filologicznym na jednego delegata przypadało
2267 studentów, podczas gdy w najmniejszej ‑ Międzywydziałowych Indywidualnych
Studiach Humanistycznych1 ‑ jedynie 124. Szczegółowo obrazuje to Tabela 1.
Tabela nr 1. Liczba Studentów przypadających na jednego delegata w URSS UŚ w roku
akademickim 2011/2012.
WRSS
RSS Wydziału Filologicznego
RSS Wydział Prawa i Administracji
RSSWydziału Nauk Społecznych
RSS Wydziału Pedagogiki i Psychologii
Międzywydziałowa RSS w Cieszynie
RSS Wydziału Matematyki, Fizyki i Chemii
RSS Wydziału Radia i Telewizji
im. K. Kieślowskiego
RSS Wydziału Informatyki
i Nauki o Materiałach
RSS Wydziału Teologicznego
RSS Ośrodka Dydaktycznego w Rybniku
Liczba mandatów w URSS
Liczba studentów
wydziału przypadająca na jeden mandat
3
3
3
3
3
2
2257
1826
1672
948
877
858
1
718
2
686
1
1
684
569
1 Z dniem 1.10.2012 studia te zmieniają nazwę na Międzyobszarowe Indywidualne Studia HumanistycznoSpołeczne.
187
Polityka w opinii młodych. Idee – Instytucje – Obywatele.
WRSS
RSS Wydziału Biologii i Ochrony Środowiska
RSS Wydziału Nauk o Ziemi
RSS Szkoły Zarządzania
RSS Międzywydziałowych Indywidualnych
Studiów Humanistycznych
Liczba mandatów w URSS
Liczba studentów
wydziału przypadająca na jeden mandat
2
2
1
562
548
316
1
124
Źródło: opracowanie własne na podstawie: [http://www.us.edu.pl/fakty-i-liczby-0].
Z drugiej strony trzeba podkreślić, że gdyby chcieć zachować idealną równość stosunku liczby studentów na jednego reprezentanta, to URSS musiałaby liczyć 241 członków,
co uniemożliwiłoby jej sprawne funkcjonowanie. Jednak postulat zmniejszenia obecnych
dysproporcji wydaje się bardzo uzasadniony, ale trudny do wprowadzenia z przyczyn politycznych. Dyskusje prowadzone na ten temat w 2010 roku, podczas prac nad Regulaminem
Samorządu Studenckiego wykazały, iż różnice interesów między poszczególnymi wydziałami były na tyle poważne, by uniemożliwić porozumienie. W sytuacji konieczności
zmiany starych przepisów, z uwagi na liczne braki i nieadekwatność do potrzeb samorządu oraz znowelizowanych aktów prawa wyższego rzędu, zapadła decyzja o pozostawieniu kwestii liczby delegatów z poszczególnych wydziałów bez zmian.
Czas sprawowania mandatu w URSS jest zróżnicowany, w zależności od powodu
jego objęcia. Mandat przewodniczącego URSS jest związany stricte z czasem pełnienia
przez niego tej funkcji. Analogicznie, mandaty sprawowane z racji pełnienia urzędu przewodniczących WRSS ‑ czas ich trwania jest taki sam, jak w przypadku kadencji danego
przewodniczącego WRSS na tym stanowisku. Mandat delegatów niebędących przewodniczącymi kończy się natomiast razem z ich mandatem w WRSS którą reprezentują.
Mogą oni jednak zostać odwołani ze stanowiska członka URSS przez WRSS, którą reprezentują. Nie jest to jednak proste, ponieważ taki wniosek formułowany jest w charakterze tzw. konstruktywnego wotum nieufności (wymaga imiennego wskazania kandydata
na następcę odwoływanego delegata), a dla jego przyjęcia potrzebna jest większość bezwzględna w obecności co najmniej połowy składu WRSS.
Posiedzenia zwykłe URSS odbywają się raz w miesiącu za wyjątkiem lipca, sierpnia
i września. Dodatkowo możliwe jest zwołanie nadzwyczajnego posiedzenia na wniosek
przewodniczącego URSS lub 5 członków reprezentujących co najmniej 3 różne WRSS.
Zwołanie posiedzenia nadzwyczajnego jest obligatoryjne i musi nastąpić w terminie najpóźniej tygodnia od daty złożenia wniosku. Posiedzenia URSS są otwarte dla wszystkich
studentów. Istnieje możliwość ich utajnienia, jednak URSS nie ma wtedy możliwości
podejmowania uchwał.
Uchwały URSS zapadają bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy regulaminowego składu w głosowaniu jawnym. Na wniosek przewodniczącego URSS lub 3 delegatów można jednak przeprowadzić głosowanie tajne w danej kwestii. Prawo inicjatywy uchwałodawczej przysługuje każdemu członkowi URSS, a wniosek
musi być poddany pod głosowanie na tym samym posiedzeniu.
188
Przemysław Grzonka: Struktura i funkcjonowanie samorządu studenckiego na przykładzie...
Podstawowe Kompetencje URSS określone są w art. 12 Regulaminu Samorządu
Studenckiego:
1. wyrażanie stanowiska w każdej sprawie związanej z życiem Uczelni;
2. uchwalanie Regulaminu Samorządu i jego zmiany;
3. zatwierdzanie regulaminów wszystkich organów samorządu;
4. wybór przewodniczącego samorządu;
5. wybór przedstawicieli studenckich do Senatu UŚ;
6. delegowanie przedstawicieli do Komisji Dyscyplinarnych;
7. delegowanie przedstawicieli do Komisji Senackich;
8. uchwalanie podziału środków finansowych na działalność organizacji studenckich;
9. obligowanie Zarządu do występowania z wnioskami i postulatami do władz Uczelni;
10.podejmowanie decyzji w sprawie ogólnouczelnianej akcji protestacyjnej;
11.sprawowanie nadzoru nad pracami innych organów samorządu poprzez proponowanie
projektów uchwał i wyznaczanie terminu ich rozpatrzenia;
12.wykonywanie innych zadań wynikających z ustaw, aktów wykonawczych, statutu UŚ,
uchwał Senatu, porozumień zawartych przez UŚ z innymi uczelniami i innych aktów
prawnych.
Pozycja URSS jest więc bardzo silna. Decyduje ona w pełni o składzie władz
wykonawczych na szczeblu uczelnianym i może wymuszać na nich podjęcie określonych
działań. Ma prawo kreowania reguł określających kształt organów samorządu i ich działania. Deleguje również przedstawicieli do wszystkich najważniejszych ciał kolegialnych
Uniwersytetu. W praktyce jednak przypadki Uchwał zgłaszanych oddolnie przez delegatów, bez udziału przewodniczącego URSS i Zarządu URSS są incydentalne. Wynika to
z faktu, że przewodniczący i Zarząd zwykle posiadają w URSS większość głosów.
Praktyka z lat 2006-2012 pokazuje, że w URSS dominuje koalicja 4 największych
wydziałów ‑ Wydziału Filologicznego, Wydziału Nauk Społecznych, Wydziału Prawa
i Administracji oraz Wydziału Pedagogiki i Psychologii, mających łącznie 12 delegatów,
których siła dodatkowo wzmacniana jest przez mandat przewodniczącego. W sytuacji,
gdy większość bezwzględna w URSS wynosi 15 głosów, koalicja posiadająca ich 13 nie ma
zwykle problemów w nawiązaniu porozumienia (stałego bądź jednorazowego) z którymś
z mniejszych wydziałów i uzyskaniem większości. Sprzyja temu fakt, że studenci z Ośrodka
Dydaktycznego w Rybniku są instytucjonalnie bardzo mocno związani z Wydziałem
Filologicznym i Wydziałem Nauk Społecznych, zaś studenci Międzywydziałowych
Indywidualnych Studiów Humanistycznych studiują najczęściej na którymś z tych czterech dużych wydziałów, co pomaga budować między nimi wspólnotę interesów. Z drugiej jednak strony zdecydowana większość uchwał przyjmowana jest przez aklamację lub
dużą większością głosów, co obrazuje, iż najczęściej udaje się wypracowywać rozwiązania
zgodne z interesami nie tylko koalicji tworzącej zaplecze polityczne przewodniczącego.
Przewodniczący samorządu studenckiego
Przewodniczący samorządu studenckiego jest z urzędu przewodniczącym URSS
oraz przewodniczącym Zarządu URSS. Jest on głównym i najwyższym reprezentantem
189
Polityka w opinii młodych. Idee – Instytucje – Obywatele.
samorządu studenckiego i, co za tym idzie, ogółu studentów Uniwersytetu Śląskiego.
Jego kompetencje określone są przede wszystkim w art. 21 Regulaminu Samorządu
Studenckiego:
1. reprezentowanie samorządu wobec władz Uczelni i na zewnątrz;
2. zwoływanie i prowadzenie obrad URSS;
3. zwoływanie i prowadzenie obrad Zarządu;
4. koordynowanie i kontrolowanie prac poszczególnych Członków Zwykłych oraz powierzanie im zadań;
5. określanie sposobu wykonywania uchwał URSS i Zarządu;
6. powierzanie zadań wszelkim komisjom powołanym przez URSS w granicach ich kompetencji.
Poza tym przewodniczący może powoływać Koordynatorów ds. Realizacji
Projektów o Charakterze Jednorazowym, wyznaczając im zakres obowiązków i termin
realizacji projektu. Jako członek URSS posiada również inicjatywę uchwałodawczą.
Przewodniczący wybierany jest przez URSS spośród wszystkich członków WRSS
bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy składu, na wniosek złożony przez grupę co najmniej 10 członków URSS, w głosowaniu tajnym. Dzięki temu jego
mandat jest silny, ponieważ po pierwsze musi uzyskać poparcie w wyborach powszechnych na swoim Wydziale, zaś po drugie poparcie większości URSS, którą tworzą przede
wszystkim przewodniczący wszystkich WRSS, również posiadający mocną legitymację.
Stąd przewodniczący samorządu bywa potocznie określany jako „szef wszystkich szefów”.
Dodatkowo jego pozycję wzmacnia kształt procedury odwoławczej. Zgodnie z art. 23 ust. 5
Regulaminu Samorządu Studenckiego: URSS wyraża przewodniczącemu wotum nieufności
bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy składu, na wniosek złożony przez grupę co najmniej 10 członków URSS i imiennie wskazujący kandydata na przewodniczącego. Dodatkowo, wniosek taki poddaje się pod głosowanie tajne nie wcześniej
niż po upływie 14 dni od daty jego zgłoszenia. W przypadku zaś, gdy nie zostanie uzyskana wymagana większość, następne głosowanie może zostać przeprowadzone dopiero
na posiedzeniu zwykłym URSS w następnym miesiącu.
Mamy tu więc do czynienia z tzw. konstruktywnym wotum nieufności,
które dla przeprowadzenia wymaga mocnego poparcia w URSS. Przewodniczący zaś
ma dwa tygodnie na podjęcie działań dla zgromadzenia poparcia, w celu utrzymania
stanowiska.
Taka konstrukcja prawna zapewnia również stabilność funkcjonowanie samorządu, jako że eliminuje możliwość sytuacji, w której samorząd zostaje bez przewodniczącego, lub w której mała grupa delegatów paraliżuje prace URSS, zwołując kolejne nadzwyczajne posiedzenia w celu głosowania nad odwołaniem przewodniczącego.
Kadencja przewodniczącego trwa maksymalnie dwa lata, a kolejne wybory odbywają się najpóźniej w listopadzie przypadającym po drugiej z kolei inauguracji roku akademickiego w trakcie urzędowania przewodniczącego, jednak po wyborach do WRSS.
Może ona ulec skróceniu na skutek wyrażenia przewodniczącemu wotum nieufności,
utraty przez przewodniczącego statusu studenta UŚ, złożenia rezygnacji, ukarania prawomocnym orzeczeniem Komisji Dyscyplinarnej lub Sądu Koleżeńskiego albo stwier190
Przemysław Grzonka: Struktura i funkcjonowanie samorządu studenckiego na przykładzie...
dzenia niezdolności przewodniczącego do pełnienia funkcji przez okres dłuższy niż
2 miesiące. W tym ostatnim przypadku stosowną uchwałę podejmuje URSS bezwzględną
większością głosów w obecności co najmniej połowy składu, na wniosek Zarządu URSS.
Wraz z końcem kadencji przewodniczącego następuje również koniec kadencji Zarządu.
W praktyce więc przewodniczący skupia w swym ręku dużą władzę, zarówno
uchwałodawczą, jak i wykonawczą. Z jednej strony może w bardzo dużym stopniu
wpływać na działalność URSS. Z drugiej zaś, w pełni kontroluje prace Zarządu URSS,
jako że nie tylko zgłasza kandydatów na jego członków i decyduje o powierzeniu im konkretnych obowiązków, ale również może samodzielnie ich odwołać, za wyjątkiem wiceprzewodniczącego. Wobec tego mało prawdopodobna jest sytuacja, w której przewodniczący nie jest w stanie przeforsować własnego projektu uchwały w Zarządzie i własnej wizji
jego działania. Implikuje to m. in. fakt, że to on ma decydujący głos w sprawach budżetu.
Do tego samodzielnie ma prawo wyznaczać koordynatorów największych projektów
organizowanych przez samorząd, takich jak Juwenalia Śląskie, Studencki Festiwal Nauki,
Festiwal Amatorskich Zespołów Artystycznych czy Gala Laurów Studenckich, a także
jest głównym partnerem do dyskusji zarówno dla władz i administracji Uniwersytetu,
jak i samorządów innych uczelni wyższych.
Trzeba jednak pamiętać, że przewodniczący musi liczyć się z większością delegatów URSS, zaś budowanie porozumienia koalicyjnego w dużej mierze odbywa się
poprzez oferowanie poszczególnym WRSS miejsc w Zarządzie URSS dla zgłaszanych
przez nich kandydatów. Dymisjonując członka Zarządu przewodniczący naraża się więc
na utratę poparcia wydziału, który on reprezentował, co w przypadku funkcjonowania
silnej opozycji, może skutkować nawet dymisją.
Zarząd Uczelnianej Rady Samorządu Studenckiego
Zarząd URSS jest uczelnianym organem wykonawczym, posiadającym szerokie
formalne kompetencje określone przez art. 15 Regulaminu Samorządu Studenckiego:
1. przygotowywanie projektów uchwał URSS;
2. wykonywanie uchwał URSS;
3. przygotowywanie projektu budżetu;
4. wykonywanie budżetu;
5. podejmowanie decyzji we wszystkich sprawach niezastrzeżonych dla innych organów
samorządu.
Zarząd posiada więc faktyczną możliwość decydowania o tym, w jaki sposób realizowana będzie polityka samorządu wynikająca z uchwał URSS, decydowania o kwestiach
finansowych oraz, co najważniejsze, jest tym organem, który władny jest rozstrzygać we
wszystkich sprawach niezarezerwowanych dla innych, a więc w praktyce w większości
kwestii związanych z działalnością samorządu.
W skład Zarządu URSS wchodzą: przewodniczący, wiceprzewodniczący oraz
4-8 członków zwykłych. Funkcji wiceprzewodniczącego oraz członka zwykłego Zarządu
nie można łączyć z funkcją przewodniczącego WRSS lub delegata do URSS. Ma to ograniczyć prawdopodobieństwo konfliktu pomiędzy interesami wydziału, który reprezentują
191
Polityka w opinii młodych. Idee – Instytucje – Obywatele.
w URSS delegaci, a interesem ogółu studentów UŚ, których reprezentowanie jest obowiązkiem Zarządu.
Inicjatywa w sprawie powołania wiceprzewodniczącego oraz członków zwykłych
należy wyłącznie do przewodniczącego, który ma tu szerokie pole manewru, gdyż może
powołać każdego studenta Uniwersytetu Śląskiego. W ciągu 14 dni od dnia wybrania
na stanowisko, przedstawia on URSS skład i program działania Zarządu z wnioskiem
o wyrażenie mu wotum zaufania. URSS udziela go w drodze uchwały bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy składu. W razie nieudzielenia wotum
zaufania, przewodniczący ma tydzień na zaprezentowanie składu i programu działania
nowego Zarządu. W tym przypadku wotum zaufania URSS wyraża w drodze uchwały
zwykłą większością głosów w obecności co najmniej połowy składu. Jeśli po raz kolejny
Zarząd nie uzyska wotum zaufania, jest to jednoznaczne z odwołaniem przewodniczącego z pełnionej funkcji. W praktyce powoduje to więc sytuację, w której spora część
członków Zarządu to osoby wywodzące się z WRSS, stanowiących zaplecze polityczne
przewodniczącego.
Jeśli w skład Zarządu wchodzi mniej niż 8 członków zwykłych, przewodniczący
może w każdej chwili powołać nowego członka Zarządu, jednak musi on zostać zatwierdzony przez URSS.
Istnieją dwie możliwości odwołania członka zwykłego Zarządu ‑ może to zrobić
przewodniczący lub URSS w drodze uchwały podjętej bezwzględną większością głosów
w obecności co najmniej połowy składu. W tym drugim przypadku wniosek musi zostać
złożony najpóźniej dwa tygodnie przed posiedzeniem URSS, na którym ma być głosowany.
Natomiast wiceprzewodniczącego Zarządu odwołać może jedynie URSS bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy składu, na wniosek przewodniczącego. Jest to jeden z dwóch czynników odróżniających wiceprzewodniczącego
od członka zwykłego Zarządu. Drugą jest art. 25 Regulaminu Samorządu Studenckiego,
mówiący o tym, iż wiceprzewodniczący korzysta z uprawnień przewodniczącego
w zakresie, w jakim ten mu ich udzieli oraz wykonuje obowiązki przewodniczącego
w sytuacji utraty przez niego mandatu, do momentu wyboru jego następcy. W takiej sytuacji nie może zostać odwołany, dopóki to nie nastąpi. Ma jednak obowiązek zarządzić
wybory nowego przewodniczącego w ciągu dwóch tygodni od momentu zakończenia
kadencji poprzedniego.
Przydzielenie konkretnych obowiązków poszczególnym członkom Zarządu leży
w gestii przewodniczącego. Regulamin Samorządu Studenckiego (art. 17 ust. 7 i 8) określa
jednak, że, po pierwsze, przewodniczący musi wyznaczyć osoby odpowiedzialne za sprawy
budżetowe, prawne, dydaktyczne, socjalne, kulturalne, współpracy z organizacjami studenckimi, promocji oraz międzyuczelnianych wymian studenckich, a po drugie, URSS
powinna określić minimalny katalog spraw, jakie powinny zostać przydzielone członkom
zwykłym Zarządu. przewodniczący może jednak z własnej inicjatywy przydzielać im również inne zadania.
Zgodnie z art. 20 Regulaminu Samorządu Studenckiego Zarząd obraduje na posiedzeniach, które odbywają się raz w miesiącu, za wyjątkiem lipca, sierpnia i września.
Poza tym przewodniczący po konsultacji z Zarządem może zwołać posiedzenie nad192
Przemysław Grzonka: Struktura i funkcjonowanie samorządu studenckiego na przykładzie...
zwyczajne. W praktyce jednak członkowie Zarządu spotykają się regularnie na co dzień
w trakcie wykonywania swoich obowiązków i wtedy też faktycznie zapada większość
decyzji.
Bardzo istotne dla funkcjonowania samorządu są postanowienia art. 17 ust. 9
Regulaminu Samorządu Studenckiego, stwierdzające, iż członek Zarządu w zakresie swoich
kompetencji może dobierać sobie współpracowników spośród członków samorządu
(a więc ogółu studentów UŚ), z zastrzeżeniem, że ponosi on odpowiedzialność za ich działania związane z wykonywaniem zadań, które im powierzył. Jest to podstawą do tworzenia
komisji zajmujących się realizacją określonych zadań i projektów. Ich charakter, liczebność
oraz sposób funkcjonowania są bardzo zróżnicowane, w zależności od rodzaju działalności. Komisjami utrwalonymi w tradycji działalności samorządu są komisje: promocji,
kultury i kontaktów międzyuczelnianych, dydaktyczna, socjalno-ekonomiczna, prawna
oraz współpracy z zagranicą. Praca w komisji to popularna droga rozpoczynania działalności w organach samorządu, jako że nie wymaga przechodzenia weryfikacji wyborczej,
ale wykazania się kompetencjami przydatnymi w danej dziedzinie. Najczęściej raz w roku,
jesienią organizowany jest otwarty nabór, gdzie chętni studenci mogą się zgłaszać.
Organy samorządu studenckiego na szczeblu wydziału
Wydziałowe Rady Samorządu Studenckiego
WRSS, zgodnie z art. 27 Regulaminu Samorządu Studenckiego, jest stałym
organem uchwałodawczym samorządu wydziału, który tworzą wszyscy studenci danego
wydziału. Jej członkowie wybierani są w wyborach powszechnych, równych, bezpośrednich, w głosowaniu tajnym na dwuletnią kadencję, przy czym co roku wymieniana jest
połowa składu. Takie rozwiązanie, wprowadzone w 2010 roku, wzorowane na parlamentaryzmie amerykańskim, pozwala zachować ciągłość funkcjonowania rad i umożliwia przekazywanie doświadczeń nowym działaczom, a z drugiej strony pozwala na coroczne przeprowadzanie wyborów i daje każdemu studentowi realną szansę ubiegania się o mandat.
Wcześniej całość składu WRSS była wybierana raz na dwa lata, co miało liczne negatywne konsekwencje. Po pierwsze, z uwagi na przejście w roku akademickim 2007/2008
na studia w tzw. systemie 3+2, w miejsce pięcioletnich studiów jednolitych magisterskich 2
sprawiło, że większość studentów studiuje 2 lub 3 lata. Przy wyborach odbywających się
co 2 lata wielu studentów nie miało więc szansy na rozpoczęcie działalności w samorządzie
i sprawowanie mandatu przez pełną kadencję. Po drugie, często dochodziło do sytuacji,
gdy pod koniec kadencji większość członków WRSS kończyła studia, w związku z czym
dochodziło nawet do wymiany 100% składu rad. Stwarzało to szereg problemów praktycznych, jako że nowo wybrani delegaci nie mieli często żadnego doświadczenia w pracy
w samorządzie i wszystkiego musieli uczyć się sami, najczęściej metodą prób i błędów.
2 W Uniwersytecie Śląskim dotyczyło to wszystkich kierunków studiów z wyjątkiem trzech: psychologii,
prawa oraz teologii pastoralnej, na których studia dalej trwają 5 lat i kończą się uzyskaniem tytułu
zawodowego magistra.
193
Polityka w opinii młodych. Idee – Instytucje – Obywatele.
Regulamin wprowadza również mechanizm pozwalający na zachowanie mandatów przez
osoby, które w trakcie jego sprawowania kończą studia I stopnia, ale bezpośrednio po nich
podejmują studia II stopnia na tym samym Wydziale (art. 29 ust. 6).
Liczba mandatów w WRSS musi liczyć co najmniej 6. Regulamin Samorządu
Studenckiego nie określa jednak jej górnej granicy. W praktyce zależy to od struktury
wydziału i liczby jego studentów, zaś liczba mandatów waha się od 6 w najmniejszych RSS
do 14 w RSS Wydziału Nauk Społecznych.
Kompetencje WRSS, określone przepisami Regulaminu, kształtują się następująco:
1. wyrażanie stanowiska w każdej sprawie związanej z życiem Wydziału;
2. reprezentowanie studentów przed władzami Wydziału;
3. w porozumieniu z URSS reprezentowanie studentów wobec władz Uczelni oraz na zewnątrz w sprawach ściśle związanych z Wydziałem;
4. wybór przedstawicieli studentów do wszelkich ciał kolegialnych działających
w Wydziale, w szczególności Rady Wydziału i Rad Instytutów;
5. delegowanie przedstawicieli na egzaminy komisyjne na wniosek zainteresowanej osoby;
6. wybór delegatów do URSS z danego wydziału;
7. występowanie z wnioskami, postulatami i opiniami do władz Wydziału;
8. wydawanie opinii skierowanych do URSS i Zarządu w sprawie działalności organizacji
studenckich Wydziału i przyznawania im środków materialnych i finansowych;
9. występowanie do Władz UŚ i Władz Wydziału o wyrejestrowanie nieaktywnych organizacji studenckich Wydziału, które przez okres co najmniej 2 lat nie złożyły sprawozdań merytorycznych i finansowych.
Jak widać są one ściśle ukierunkowane na sprawy danego wydziału, gdzie WRSS
jest w pełni podmiotowa. Natomiast w sprawach wykraczających poza kwestie wydziałowe WRSS jest zobowiązana do współpracy z uczelnianym organem uchwałodawczym.
WRSS ma prawo tworzyć sobie organy pomocnicze, którym wyznacza zakres
kompetencji i uprawnień, które jednak muszą zawierać się w kompetencjach samej WRSS.
Jest to sposób na włączanie studentów spoza rady w aktywność samorządową i poszerzenie
rezerwy kadrowej, zwłaszcza w przypadku mniejszych liczebnie WRSS. Praktyka jednak
pokazuje, że te możliwości są rzadko wykorzystywane.
W przypadku, gdy zachodzi taka potrzeba i jest to wolą studentów, kilka WRSS
może połączyć się w jedną, dużą Międzywydziałową Radę Samorządu Studenckiego
(MRSS), która przejmuje wszystkie uprawnienia WRSS w niej reprezentowanych.
Od 2009 roku MRSS funkcjonuje w Cieszynie, łącząc samorządy Wydziału Artystycznego,
Wydziału Etnologii i Nauk o Edukacji oraz Radę Osiedla Akademickiego.
Zarząd Wydziałowej Rady Samorządu Studenckiego
WRSS wybiera spośród swoich członków trzyosobowy Zarząd, w którego
skład wchodzą: przewodniczący, wiceprzewodniczący oraz Koordynator Organizacji
Studenckich. Powoływanie wszystkich trzech przebiega według tej samej procedury ‑
wybierani są przez WRSS w głosowaniu tajnym bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy składu.
194
Przemysław Grzonka: Struktura i funkcjonowanie samorządu studenckiego na przykładzie...
Kompetencje przewodniczącego i wiceprzewodniczącego Regulamin Samorządu
Studenckiego określa w bardzo ogólny sposób. Przewodniczący kieruje pracami WRSS
i reprezentuje ją wobec władz wydziału, zaś wiceprzewodniczący korzysta z uprawnień
przewodniczącego, jeśli ten zdecydował się jakieś mu przekazać. W praktyce sprawia
to, że przewodniczący jest dominującą postacią w WRSS, odpowiedzialną za całokształt
funkcjonowania rady. Zakres możliwości i obowiązków wiceprzewodniczącego zależy zaś
przede wszystkim od jego relacji z przewodniczącym i pozycji w WRSS.
Inaczej wygląda sprawa w przypadku Koordynatora Organizacji Studenckich.
Regulamin określa niezamknięty katalog jego zadań (art. 39):
1. utrzymywanie stałego kontaktu z organizacjami studenckimi działającymi w Wydziale,
w szczególności z Kołami Naukowymi i zapewnianie sprawnego, dwustronnego przepływu informacji między organizacjami studenckimi a organami samorządu;
2. informowanie organizacji studenckich Wydziału o wszelkich decyzjach Władz UŚ,
Władz Wydziału i organów samorządu ich dotyczących, w szczególności o wszystkich
sprawach związanych z finansowaniem i rozliczaniem działalności;
3. informowanie Władz Wydziału i organów samorządu o działalności organizacji studenckich Wydziału, w szczególności o zmianach osobowych we władzach organizacji
studenckich;
4. animowanie współpracy organizacji studenckich Wydziału między sobą i z organami
samorządu;
5. aktywna współpraca z Członkami Zwykłymi właściwymi ds. współpracy z organizacjami studenckimi;
6. prowadzenie bieżącego rejestru organizacji studenckich działających w Wydziale, obejmującego w szczególności skład osobowy ich władz wraz z danymi kontaktowymi (numery telefonów, adresy e-mail), adresy stron internetowych oraz nazwiska opiekunów
w przypadku Kół Naukowych;
7. uczestnictwo w promowaniu działalności w organizacjach studenckich Wydziału wśród
studentów Wydziału;
8. uczestnictwo w organizacji Studenckiego Festiwalu Nauki w Wydziale;
9. edukowanie członków organizacji studenckich Wydziału w zakresie efektywnych sposobów prowadzenia działalności, z uwzględnieniem specyfiki danego Wydziału;
10.doradztwo i wsparcie merytoryczne dla organizacji studenckich Wydziału w zakresie
realizacji ich projektów.
Wszystkie one dotyczą stricte organizacji studenckich, których działanie
Koordynator ma obowiązek monitorować oraz wspierać. Nie ma tu jednak jakiejkolwiek
mowy o kontroli nad organizacjami, które powinny być w zakresie swojej działalności
samodzielne i autonomiczne.
Poza tym, począwszy od roku akademickiego 2010/2011 praktyką jest powoływanie spośród członków WRSS koordynatorów z zakresem obowiązków odpowiadających zakresom obowiązków członkom Zarządu URSS, z którymi mają współpracować ‑
przede wszystkim ds. promocji i ds. współpracy z zagranicą (zajmują się oni programami
wymian międzyuczelnianych). Nie są oni jednak formalnie członkami Zarządu WRSS, lecz
jej zwykłymi członkami, którym rada zdecydowała się powierzyć jakiś zakres obowiązków.
195
Polityka w opinii młodych. Idee – Instytucje – Obywatele.
Warto przy okazji zauważyć, iż w praktyce Zarząd WRSS jest słabo wyodrębniony spośród
rady (inaczej niż w przypadku URSS i jej Zarządu), podział obowiązków i kompetencji
nie jest bardzo sztywny i ogół członków WRSS współpracuje na bieżąco przy większości
działań.
Starostowie
Regulamin Samorządu Studenckiego z 2010 roku zinstytucjonalizował tradycyjnie
funkcjonującą w Uniwersytecie Śląskim funkcję starostów. Działają oni na dwóch poziomach ‑ lat i grup zajęciowych. W myśl Regulaminu mają oni pośredniczyć w kontaktach
pomiędzy ich koleżankami i kolegami, a pracownikami dydaktycznymi, ustalać harmonogram sesji, czuwać nad sprawnym zbieraniem wpisów, odbieraniem kart egzaminacyjnych,
przedłużaniem ważności legitymacji studenckich, informować swoje koleżanki i kolegów
o wszelkich kwestiach organizacyjnych, a także działać na rzecz integracji wewnątrz
roku i grup zajęciowych. Starostowie wybierani są spośród danej grupy lub danego roku,
a nadzór nad wyborami i działalnością starostów sprawuje WRSS.
Starostowie, jeśli tylko funkcję tą pełnią osoby zaangażowane i kompetentne,
bardzo pomagają w sprawnym funkcjonowaniu danej grupy studentów w murach
Uniwersytetu. Praktyka dowodzi, iż grupa posiadająca dobrego starostę ma zwykle bardzo
dobrze zorganizowaną sesję egzaminacyjną, a jej członkowie nie mają problemów ze sprawami proceduralno-biurokratycznymi.
Działalność samorządu studenckiego Uniwersytetu Śląskiego
Samorząd studencki UŚ prowadzi szeroko zakrojoną działalność na wielu polach.
Najważniejsze z nich to reprezentacja studentów, sprawy dydaktyczne, socjalne, naukowe
i kulturalno-rozrywkowe.
Samorząd reprezentuje studentów zarówno wewnątrz, jak i na zewnątrz
Uniwersytetu. Reprezentacja wewnątrz to przede wszystkim uczestnictwo w pracach
organów kolegialnych (Senat, Rady Wydziałów, Rady Instytutów oraz różne zespoły
i komisje problemowe), a także regularne spotkania i dyskusje z władzami rektorskimi
i dziekańskimi. Zarząd URSS tradycyjnie raz w miesiącu spotyka się z prorektorem ds. studenckich na spotkaniu ogólnym. Poza tym, w zależności od potrzeby organizowane są
dodatkowe spotkania, a także spotkania z rektorem, pozostałymi prorektorami, kanclerzami oraz innymi osobami. W przypadku wydziałów wygląda to różnie, w zależności
od przyjętego zwyczaju. Bardzo pozytywnym przykładem jest WRSS na Wydziale Nauk
Społecznych, która co tydzień spotyka się z Dziekanem w sprawach bieżących. Na zewnątrz
Uczelni przedstawiciele samorządu biorą zaś udział m.in. w pracach Parlamentu Studentów
Rzeczypospolitej Polskiej, studenckim Forum Uniwersytetów Polskich, a także współpracują z różnymi instytucjami, organizacjami i przedsiębiorstwami w ramach realizowanych
projektów.
196
Przemysław Grzonka: Struktura i funkcjonowanie samorządu studenckiego na przykładzie...
Dydaktyka i sprawy związane z kształceniem są priorytetowe dla samorządu,
jako że mają największe znaczenie dla studentów, warunków w których studiują i ich przyszłych szans na rynku pracy. Samorząd studencki posiada reprezentantów we wszystkich
najważniejszych gremiach zajmujących się kształceniem: senackiej komisji ds. kształcenia,
uczelnianym i wydziałowych zespołach ds. krajowych ram kwalifikacji oraz uczelnianym
i wydziałowych zespołach ds. systemu zapewniania i doskonalenia jakości kształcenia,
którzy biorą bardzo aktywny udział w ich pracach. Studenci byli inicjatorami wielu zmian
zarówno w przepisach, jak i procedurach obsługi studentów, np. odstąpienia od papierowych kart okresowej oceny osiągnięć studenta na rzecz dokumentacji elektronicznej
oraz wprowadzenia wzorów podań do dziekanów oraz skrzynek podawczych w dziekanatach. Brali aktywny udział w tworzeniu Regulaminu Studiów w Uniwersytecie Śląskim,
najpierw przez liczne propozycje jego nowelizacji, a w 2012 roku poprzez uczestnictwo
w zespole tworzącym projekt nowego Regulaminu (w skład zespołu wchodziło dwóch pracowników naukowo-dydaktycznych, kierowniczka Działu Kształcenia UŚ oraz czterech
reprezentantów URSS). Uczestniczyli również we wdrażaniu w Uniwersytecie Krajowych
Ram Kwalifikacji i opiniowali projekty wszystkich programów studiów, podejmując dyskusje nt. możliwości ich udoskonalenia. Samorząd przeprowadzał także ankietę wśród
studentów nt. ich opinii o zajęciach z lektoratów z języków obcych, w celu przedstawienia
władzom studenckich postulatów w tej sprawie.
Sprawy socjalne, to druga ważna gałąź działalności samorządowej. Reprezentanci
URSS aktywnie uczestniczyli w tworzeniu nowego Regulaminu ustalania wysokości,
przyznawania i wypłacania świadczeń pomocy materialnej dla studentów Uniwersytetu
Śląskiego, których wprowadzenie wymusiła nowelizacja Ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym wprowadzonej w 2011 roku. Zarząd URSS wspólnie z prorektorem ds. studenckich
co semestr podejmuje decyzje o sposobie podziału Funduszu Pomocy Materialnej, z którego finansowane są stypendia, w szczególności o ich wysokości, procencie osób uprawnionych a także kwocie dochodu uprawniającej do otrzymywania stypendium socjalnego.
Przewodniczący WRSS opiniują zaś wszystkie wnioski o przyznanie stypendium rektora,
w zakresie zgłoszonych osiągnięć w działalności naukowej i artystycznej.
Jeśli chodzi o działalności naukową, to samorząd nie prowadzi takiej sensu stricte.
Wspiera natomiast finansowo i organizacyjnie Koła Naukowe, realizujące różne naukowe
przedsięwzięcia. Co roku ok. 3/5 środków przeznaczonych na działalność studencką,
którymi dysponuje samorząd, przeznaczane jest na działalność naukową. Sam podział
odbywa się raz w semestrze i ma charakter konkursowo-grantowy, gdzie koła składają
wnioski o przyznanie dotacji na konkretny projekt, wraz z jego opisem i kosztorysem.
Projekt podziału przygotowywany jest przez Zarząd URSS, a następnie dyskutowany na
posiedzeniu URSS, która ostatecznie go zatwierdza. Poza tym począwszy do roku 2004
samorząd studencki organizuje co roku Studencki Festiwal Nauki, w ramach którego
odbywają się liczne, przygotowywane przez koła wydarzenia, m.in. debaty, konferencje
i wystawy. Elementem Festiwalu jest Jarmark Wiedzy, gdzie koła naukowe prowadzą stoiska, na których prezentują swoje dokonania, popularyzując naukę, zachęcając studentów
do podjęcia działalności naukowej i promując Uniwersytet Śląski.
Działalność kulturalno-rozrywkowa samorządu to przede wszystkim realizacja
197
Polityka w opinii młodych. Idee – Instytucje – Obywatele.
dużych projektów. Najważniejszym są tradycyjne Juwenalia, które organizowane są równolegle w miastach, gdzie mieszczą się wydziały UŚ: Katowicach (Juwenalia Śląskie),
Sosnowcu (Juwenalia Zagłębiowskie), Cieszynie (Cieszynalia) i Rybniku (Juwenalia
Rybnickie). W ich ramach odbywają się liczne koncerty i występy artystyczne, a także
tradycyjny Korowód w Katowicach. Największymi są Juwenalia Śląskie (organizowane wspólnie przez Porozumienie Samorządów Uczelni Śląskich na rzecz organizacji
Juwenaliów Śląskich, w którym samorząd UŚ jest wiodącym partnerem), gromadzące
w trakcie koncertu finałowego ok. 40000 uczestników.
Poza tym samorząd organizuje m. in. Festiwal Amatorskich Zespołów
Artystycznych, adresowany do młodych artystów-studentów bez kontraktu płytowego,
gdzie główną nagrodą jest występ na koncercie finałowym Juwenaliów Śląskich, Otrzęsiny
‑ tradycyjną imprezę inicjacyjną dla osób rozpoczynających studia, bale (niektóre o wieloletniej tradycji np. bal politologa, bal socjologa, bal filologa, historyka, bal prawnika,
bal teologa), spotkania Miasteczka Filmowego, imprezy wydziałowe, kierunkowe i wiele
innych. URSS uczestniczy też w organizacji corocznego Campusu Studenckiego Solina
dla osób rozpoczynających studia.
Osobnym, ważnym w działalności samorządu projektem jest coroczny konkurs i Gala Laurów Studenckich, organizowane od 2007 roku. Nagrody przyznawane są
w pięciu kategoriach. W czterech (Organizacja Przyjazna Studentom, Promotor Kultury
Studenckiej, Wydarzenie Kulturalne Roku, Nagroda Honorowa) przez Kapitułę wybieraną przez URSS, a w piątej ‑ Przyjaciel Studenta ‑ przez studentów UŚ w głosowaniu
internetowym.
Ponadto, samorząd prowadzi rozmaite inne działania m.in. wspierając organizacyjnie studenckie akcje charytatywne, pomagając studentom uczestniczącym w programach wymiany międzyuczelnianej (Erasmus, Most) oraz wspomagając inne oddolne inicjatywy studentów.
Podsumowanie
Samorząd studencki Uniwersytetu Śląskiego jest dużą i prężnie działającą instytucją o rozbudowanej strukturze. Obejmuje wszystkie jednostki Uniwersytetu i jest
aktywny w ważnych dla studentów sprawach, realizując wiele, często bardzo dużych
projektów, wymagających znacznych nakładów czasu, pracy i środków finansowych.
Uczestnictwo w jego pracach umożliwia studentom wpływ na jakość ich studiów oraz zdobycie cennego doświadczenia w organizacji różnych przedsięwzięć, a także nabycie
tzw. umiejętności miękkich.
Największym problemem samorządu, podobnie jak w przypadku innych organizacji studenckich, jest zmniejszające się zaangażowanie studentów w jego działalność,
zwłaszcza na poziomie wydziałów oraz prezentowana przez wiele osób postawa oczekiwania gratyfikacji materialnej za podjęcie danej aktywności (co jest sprzeczne z ideą samorządności jako działalności społecznej), przy jednoczesnym pominięciu zysków w postaci
doświadczenia i samorozwoju.
198
Przemysław Grzonka: Struktura i funkcjonowanie samorządu studenckiego na przykładzie...
Bibliografia:
Bielecki P. (red.) (2010), Rola studentów w zarządzaniu szkołą wyższą, Warszawa: Oficyna
Wydawnicza SGH.
Ustawa z 4 maja 1982 r. o szkolnictwie wyższym, http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet
?id=WDU19820140113 (30.05.2012).
Ustawa z 12 września 1990 r. o szkolnictwie wyższym, http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServle
t?id=WDU19900650385 (30.05.2012).
Ustawa z dnia 27 lipca 2005 r. Prawo o szkolnictwie wyższym, http://isap.sejm.gov.pl/Details
Servlet?id=WDU20051641365 (30.05.2012).
Statut Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach, http://bip.us.edu.pl/statut-uniwersytetu-slaskiego
(30.05.2012).
Strategia rozwoju Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach na lata 2012-2020, http://bip.us.edu.pl/
files/bip/strategia20120309.pdf (30.05.2012).
Regulamin Samorządu Studenckiego Uniwersytetu Śląskiego, http://bip.us.edu.pl/sites/bip.
us.edu.pl/files/prawo/REGULAMIN_URSS.pdf (30.05.2012).
Ordynacja Wyborcza Samorządu Studenckiego Uniwersytetu Śląskiego, http://studenci.us.edu.
pl/pliki_/ORDYNACJA_WYBORCZA_SAMORZADU_STUDENCKIEGO.pdf (30.05.2012).
Przemysław Grzonka ‑ doktorant w Zakładzie Dziennikarstwa Instytutu Nauk Politycznych i Dziennikarstwa Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach. Interesuje się komunikowaniem w przestrzeni wirtualnej oraz praktyką funkcjonowania systemów politycznych.
W latach 2005-2012 działał w Samorządzie Studenckim Uniwersytetu Śląskiego, pełniąc
m. in. funkcje Wiceprzewodniczącego Zarządu Uczelnianej Rady Samorządu Studenckiego, Przewodniczącego Rady Samorządu Studenckiego Wydziału Nauk Społecznych oraz
Przewodniczącego Uczelnianej Komisji Wyborczej.
199