Rozkwit średniowiecza - Pomocedydaktyczne.Info

V
Rozkwit
średniowiecza
1
Przemiany gospodarcze i społeczne w Europie w XI–XIII w.
Zmiany demograficzne. Od XI do końca XIII w. Europa przeżywała rozkwit gospodarczy. Objął on cały obszar cywilizacji zachodniej, chociaż poziom rozwoju gospodarki poszczególnych regionów Europy był zróżnicowany. Centra rozwoju znajdowały
się w północnych Włoszech, północnej Francji i Flandrii, w południowej części Anglii
oraz zachodniej i południowej części Niemiec. Procesy te powiązane były ściśle z przyrostem liczby ludności.
Ludność Europy w latach 1000–1300
1000 r.
ok. 42 mln
1200 r.
ok. 61 mln
1300 r.
ok. 73 mln
Charakterystyczną cechą średniowiecznej Europy było
znaczne zróżnicowanie regionalne gęstości zaludnienia. Najludniejszym państwem Europy była Francja, mająca w końcu XIII w. ok. 15 milionów ludności, co stanowiło ok. 20%
wszystkich mieszkańców Europy. Najwyższą liczbę mieszkańców na km2 miały Włochy i Flandria. Gęstość zaludnienia Francji, wobec jej dużego obszaru, była nieco niższa.
Wzrost produkcji rolnej i gospodarka czynszowa.
Ponieważ główną dziedziną średniowiecznej gospodarki
było rolnictwo, rozwój zależał przede wszystkim od sytuacji
wsi. W ciągu kilkuset lat wielkość produkcji rolnej powoli
rosła. Zdarzały się oczywiście lata nieurodzajów i klęsk, lecz
nie zmieniało to tendencji długoletniej. Przyrost produkcji
rolnej był następstwem:
• karczowania lasów i pozyskiwania nowych terenów pod
uprawę roli, a co za tym idzie – zwiększenia powierzchni
ziem uprawnych,
www.wsip.com.pl
Gęstość zaludnienia różnych
ziem Europy w końcu XIII w.
Kraj
Liczba
mieszkańców
na km2
Włochy
35
Flandria
35
Francja
30
Nadrenia
18
Czechy
14
Polska
7–8
Węgry
7–8
Ruś
2
Skandynawia
2
235
Trójpolówka
Rozkwit średniowiecza
• wprowadzania nowych, bardziej wydajnych i przynoszących większe plony metod
uprawy roli – przejście od dwupolówki (zob. s. 193) do trójpolówki,
• stosowania nowocześniejszych narzędzi rolniczych (pług koleśny z odkładnicą) oraz
nawożenia pól uprawnych.
Ponadto upowszechnienie młynów wodnych i wiatraków zwiększyło wydajność mielenia
zbóż i polepszyło jakość uzyskiwanej mąki.
Obok przemian technicznych bardzo ważne były
zachodzące
na wsi przemiany organizacyjne i spoTrójpolówka – system połeczne.
Od
XI–XII
w. w państwach zachodniej Europy
legający na podziale upraludność poddana zaczęła otrzymywać przywileje, zwawianej ziemi na trzy części:
pole zbóż ozimych, jarych
ne wolnościami, dzięki którym ograniczeniu ulegała jej
i pozostawione odłogiem
zależność osobista od pana. Coraz częściej zamiast da(ugór). W ciągu trzech lat
nin w naturze i pracy wyznaczano ludności wieśniaczej
jeden kawałek pola obsieczynsze, czyli daniny w pieniądzu.
wany był przemiennie –
Określenie stałej wysokości czynszu dawało wieśw pierwszym roku zbożem
ozimym, w drugim zboniakom silny bodziec do lepszej pracy oraz większą nieżem jarym, w trzecim leżał
zależność od zmiennych czynników naturalnych i przyodłogiem, służąc jako paczyniało się do wzrostu poziomu ich życia. Jeśli zebrali
stwisko.
większe plony, przeznaczyć je mogli na własne potrzeby.
Mogli zwiększyć konsumpcję i wychować większą liczbę
dzieci – to właśnie leżało u podstaw europejskiego rozwoju demograficznego. Mogli też
sprzedać więcej towarów w mieście, kupić wyroby rzemieślnicze, w tym narzędzia, pozwalające na dalsze zwiększanie plonów. Dzięki upowszechnieniu w XIII w. danin pieniężnych zależność osobista chłopów od panów uległa rozluźnieniu. Wieśniakom potrzebna
była bowiem swoboda, aby mogli udawać się do miasta i handlować swymi towarami.
Istnienie miast oraz handel pomiędzy wsią i miastem stanowiły nieodzowny warunek
wprowadzania czynszów. Chłopi mogli uzyskiwać pieniądze tylko dzięki sprzedaży
w mieście swych produktów. Z kolei miasta mogły rozwijać się tylko dzięki stałym dostawom żywności ze wsi.
Dlatego w okresie rozkwitu średniowiecza rozwinął się
handel lokalny, obsługujący miasto i jego bliskie wiejskie zaplecze.
Cała Europa pokryta była siecią niewielkich miast
i miasteczek, które w rozwoju wsi spełniały rolę najważniejszą. Na tej gęstej sieci małych miast opierały swój
rozwój miasta średnie, obsługujące handel międzyregionalny, i miasta wielkie, które dużą część zysków czerpały
z handlu dalekosiężnego. Podobnie jak handel, zróżnicowane było rzemiosło: od wytwarzającego produkty codziennego użytku po wyrób przedmiotów luksusowych.
„ Dwupolówka i trójpolówka.
Wykres ilustruje, w jaki sposób przejście od dwupolówki do trójpolówki
zwiększyło obszar zasiewów bez powiększania areału ziem uprawnych,
zmniejszając tym samym obszar leżący odłogiem.
236
PRZYGOTUJ SIĘ DO MATURY
Zadanie 1. (3 pkt)
Przyjrzyj się poniższej mapie przedstawiającej terytoria składowe cesarstwa rzymskiego
(Rzeszy) ok. 1500 r. i wykonaj polecenia.
A. Na podstawie wiedzy
pozaźródłowej określ
pochodzenie nazwy
„cesarstwo rzymskie”
(w odniesieniu do
Rzeszy Niemieckiej).
B. Na podstawie wiedzy
pozaźródłowej wyjaśnij
pojęcie „elektor”
odnoszące się
do dziejów Rzeszy.
C. Na podstawie mapy
wymień organizmy
polityczne, których
władcy byli elektorami.
Zadanie 2. (3 pkt)
Uzupełnij wiadomości o wielkich bitwach schyłku średniowiecza.
Bitwa
Strony walczące
Strona zwycięska
Anglicy–Francuzi
Kulikowe Pole
352
1346
Moskwa
Turcy–Serbowie
Grunwald
Rok
1389
Główne
następstwo/skutek
Przygotuj się do matury
Zadanie 3. (5 pkt)
Przyjrzyj się tablicy genealogicznej ukazującej późnośredniowieczne związki trzech wielkich dynastii europejskich i wykonaj polecenia.
1.
2.
3.
Rudolf I
=1291
Przemysł Ottokar II
=1278
Henryk VII
=1313
Wacław II
=1305
Wacław III
=1306
Elżbieta
oo
Albrecht I
=1308
Jan król
Czech =1346
Fryderyk Piękny
=1330
Karol IV
=1378
Rudolf IV
=1365
Albrecht II
=1358
Albrecht III
=1395
Leopold III
=1386
Albrecht IV
=1404
Ernest
Albrecht II (V)
=1439
Fryderyk III
=1493
oo
Wacław IV
=1419
Zygmunt
=1437
Katarzyna
Elżbieta
oo
Władysław I Pogrobowiec
=1457
Maksymilian I
=1519
A. Nazwij dynastie 1, 2 i 3.
B. Określ, co oznacza korona przy niektórych imionach przedstawicieli tych trzech
dynastii.
C. Wymień kraje, w których rządzili: Wacław II, Karol IV, Rudolf I.
Zadanie 4. (matura 2006, 3 pkt)
W tabeli – obok każdego z wydarzeń historycznych – dopisz literę oznaczającą fakt, który
został uznany za jego skutek (następstwo).
A. Utrata Pomorza Gdańskiego przez Władysława Łokietka
B. Koronacja Bolesława Chrobrego
C. Założenie Akademii Krakowskiej
D. Prusy Krzyżackie zostały lennem Polski
Wydarzenie
Skutek (następstwo)
1. Śmierć cesarza Henryka II
2. Zajęcie Pomorza Gdańskiego przez Brandenburgię
3. Wojna trzynastoletnia
www.wsip.com.pl
353