Plusy i minusy uproszczeń - Uproszczona Technika Uprawy

Plusy i minusy uproszczeń
A. Blecharczyk
Pogarszająca się efektywność ekonomiczna i energetyczna oraz względy ochrony środowiska
glebowego wymuszają poszukiwania alternatywnych metod w uprawie roli.
Aktualnie wyróżnia się 3 podstawowe systemy uprawy roli: tradycyjny (płużny), bezorkowy
(uprawa uproszczona, powierzchniowa) oraz siew bezpośredni w mulcz. Tradycyjny, płużny
system uprawy roli, obok niewątpliwych zalet posiada szereg wad, gdyż powoduje nadmierne
przesuszenie gleby, charakteryzuje się dużą energochłonnością oraz sprzyja erozji wodnej i
wietrznej. Każdy system uprawy roli pozostawiający na powierzchni powyżej 30% resztek
roślinnych nazywany jest uprawą zachowawczą lub konserwującą (z angielskiego
conservation tillage ). System ten, chroniący glebę dla przyszłych pokoleń, będzie nabierał
coraz większego znaczenia w rolnictwie zrównoważonym.
Korzyści stosowania uproszczonej uprawy roli
Najważniejsze zalety wprowadzania systemów uproszczonej uprawy roli wynikają z
aspektów ekonomiczno-organizacyjnych. Należą do nich: zmniejszenie nakładów pracy na
wykonanie zabiegów uprawowych, oszczędność czasu, obniżenie zużycia paliw, mniejsze
koszty utrzymywania maszyn. Nie mniej ważne są aspekty środowiskowe, takie jak:
ograniczenie erozji gleby, mniejsze zanieczyszczenie powietrza poprzez obniżenie emisji
spalin oraz dwutlenku węgla, lepsze zatrzymywanie wody oraz zwiększenie zawartości
substancji organicznej w glebie. Ponadto resztki roślinne na polu są schronieniem oraz
źródłem pokarmu dla świata zwierząt.
Zastąpienie tradycyjnej uprawy roli systemami uproszczonymi budzi coraz większe
zainteresowanie rolników, zwłaszcza posiadających duże gospodarstwa. Zamiast pługa
stosuje się najczęściej do uprawy powierzchniowej kultywatory ścierniskowe o sztywnych
łapach (grubery) z wałem strunowym i sekcją talerzy, brony talerzowe lub specjalne agregaty
talerzowe (np. Disc Carrier firmy Väderstad). Do wysiewu konieczne jest wówczas
stosowanie specjalnych siewników, najczęściej z redlicami talerzowymi. W siewie
bezpośrednim, gdzie nie wykonuje się zabiegów mechanicznych od zbioru rośliny
poprzedzającej do siewu rośliny następczej, nieodzowne jest stosowanie herbicydów
nieselektywnych, w celu zniszczenia chwastów oraz samosiewów.
Istotne znaczenie w uprawie uproszczonej odgrywa pokrycie gleby (mulczowanie) resztkami
roślinnymi pochodzącymi z rośliny okrywowej (międzyplon) albo resztkami pożniwnymi
wraz z pozostawioną słomą, co chroni glebę przed erozją, zapobiega wymywaniu azotanów,
poprawia bilans substancji organicznej oraz ogranicza rozwój chwastów. Uproszczenia w
uprawie roli, stosowane w dobrych warunkach glebowych i przy poprawnej agrotechnice,
pozwalają utrzymać dotychczasowy poziom plonowania. Najlepiej sprawdzają się one w
uprawie zbóż i strączkowych, natomiast gorsze efekty odnotowano w uprawie kukurydzy.
Zawodne mogą być natomiast w uprawie rzepaku, który wymaga staranie uprawionej gleby.
Podobne ryzyko istnieje w przypadku uprawy buraków na glebach zbyt zwięzłych jak i zbyt
lekkich. Przechodzenie do systemów bezorkowych w gospodarstwie może odbywać się
stopniowo poprzez zastąpienie uprawy płużnej zabiegami o różnej intensywności (głębokości)
pod wybrane rośliny w zmianowaniu. Innym wariantem może być decyzja o przejściu na
trwałe stosowanie uprawy uproszczonej powierzchniowej lub siewu bezpośredniego, co wiąże
się jednak z koniecznością ograniczenia liczby uprawianych gatunków.
Zagrożenia uproszczonej uprawy roli
Przyczyną niepowodzeń uproszczeń w uprawie roli, zwłaszcza w pierwszych latach ich
stosowania, jest wystąpienie szeregu niekorzystnych zjawisk, jak: pogorszenie właściwości
fizycznych gleby, nierównomierne rozmieszczenie składników pokarmowych oraz większa
presja ze strony chwastów, chorób i szkodników. Stwarza to konieczność zwiększenia ilości
wysiewu, dawki nawozów azotowych oraz środków ochrony roślin w porównaniu do
tradycyjnej uprawy roli. Najbardziej skrajny system, jakim jest siew bezpośredni w ściernisko
w nieuprawioną rolę, ma aktualnie w rolnictwie polskim niewielkie zastosowanie, pomimo,
że w największym stopniu występuje w tym systemie oszczędność energii. Stwarza to jednak
problemy w przypadku wystąpienia nierówności na polu, a duże ilości pozostawionego
mulczu z międzyplonów czy słomy utrudniają wschody nasion. Brak jakiejkolwiek uprawy
mechanicznej sprzyja również nadmiernemu rozwojowi gryzoni.
Lepszych efektów należy oczekiwać po kilku latach trwałego stosowania uproszczeń, co jest
wynikiem poprawy właściwości gleby, w tym zawartości substancji organicznej. Następuje
wzrost intensywności życia biologicznego, czego najbardziej widocznym objawem jest
zwiększenie populacji dżdżownic oraz poprawia się stan fitosanitarny gleby. Konsekwentna i
efektywna walka z chwastami może z czasem nawet ograniczyć ich presję w systemach
bezorkowych, gdyż nie występuje zjawisko wyciągania nasion chwastów zdolnych do
kiełkowania z głębszych warstw gleby.
Bezorkowe systemy uprawy roli a zmianowanie
W systemach bezorkowych wzrasta rola prawidłowego następstwa roślin. Stosowanie
uproszczonej uprawy roli w zmianowaniach uproszczonych jeszcze bardziej zwiększa
niebezpieczeństwo nasilenia występowania niektórych chwastów, chorób i szkodników. W
zmianowaniach z dużym udziałem zbóż należy ograniczyć udział zbóż ozimych,
wprowadzając w ich miejsce zboża jare, co zapobiega wystąpieniu inwazji chwastów
jednoliściennych, zwłaszcza stokłos, a także zapewnia lepszą organizację pracy
(wykorzystanie maszyn). W uprawie kukurydzy uproszczenia w uprawie roli wykluczają jej
częstą uprawę po sobie, ze względu na ryzyko dużego zagrożenia przez omacnicę
prosowiankę.
Podsumowanie
W aktualnej sytuacji w rolnictwie, rozważne stosowanie uproszczonych zmianowań jest
możliwe, o ile nie prowadzi do znacznego zmniejszenia plonu w wyniku negatywnych zmian
w środowisku glebowym. W odniesieniu do uprawy roli systemy bezorkowe należy traktować
jako technologię alternatywną, szczególnie przydatną w dużych gospodarstwach. Powodzenie
w stosowaniu tych technologii zależy przede wszystkim od samego rolnika, który umiejętnie
wykorzystuje zalety, ale również potrafi dostrzec zagrożenia i im przeciwdziałać.
prof. dr hab. Andrzej Blecharczyk
dr hab. Irena Małecka
Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu
Źródło: http://rolnictwo.re.pl