Sala X - Muzeum Narodowe we Wrocławiu

Sala X
130
Wystawione są tu przede wszystkim obrazy pejzażystów działających na Śląsku
w drugiej połowie XIX wieku. Wśród nich
na szczególną uwagę zasługują prace
dwóch artystów wywodzących się z pracowni Ernsta Rescha: malarza architektury Adelberta Woelfla oraz najwybitniejszego pejzażysty śląskiego – Adolfa
Dresslera. Ważne są również dzieła namalowane przez Gertrudę Staats – najzdolniejszą uczennicę Dresslera w prowadzonej przez niego Pracowni Malarstwa
Krajobrazowego. Natomiast Lato w Kar- ADOLPH VON MENZEL, Martwa natura z jedwabną
konoszach () Ericha Kubierschky’ego tkaniną i hełmem, 
to przykład obrazu artysty niezwiązanego
z Pracownią, ale uczestniczącego w orga- conych czasom Fryderyka II. Stworzona
nizowanych przez mistrza plenerach. przez niego wizja pruskiej monarchii
Prezentowane pejzaże reprezentują nowy, przyniosła mu nie tylko oficjalne uznanie
realistyczny styl malowania wynikający – tytuł profesora i członkostwo berlińskiej
z bezpośredniej obserwacji natury. W tym Akademii Sztuki, ale i podziw publicznoczasie popularne stają się studia plenero- ści. Początek jego artystycznej kariery wywe, w których zamiast heroicznego i idyl- znaczają prace graficzne. Menzel podczas
licznego sztafażu podziwiać można pobytu we Wrocławiu rysował dla zakładu
efekty powietrzne, świetlne i barwne.
litograficznego swego ojca. Po przeniesieniu się wraz z rodzicami do Berlina krótko
Adolph von Menzel
studiował w tamtejszej Akademii. W latach
(ur.  we Wrocławiu, zm. 
- wykonał  rysunków do Hiw Berlinie)
storii Fryderyka Wielkiego F. Kuglera, co
Martwa natura z jedwabną tkastało się inspiracją do stworzenia wielu
niną i hełmem, 
obrazów olejnych i uczyniło go wybitnym
Olej, płótno;  × , ; sygnatura:
malarzem historycznym. Artysta ten nigdy
A. M. 
nie zerwał związków ze Śląskiem. W 
Dawniej w Nationalgalerie w Berlimianowany honorowym obywatelem
nie, własność Muzeum Narodowego
Wrocławia należał do tutejszego Związku
we Wrocławiu od 
Historyków Sztuk Pięknych. Kilkakrotnie
Nr inw. VIII-
odwiedzając Śląsk, na zamówienie ŚląskiePrezentowane dzieło jest realistycznym go Towarzystwa Przyjaciół Sztuki malował
studium przedmiotów: jedwabnej, wzo- epizody z historii regionu (Hołd stanów śląrzystej tkaniny, lancy i hełmu ułożonych na skich w ratuszu wrocławskim, ).
drewnianym stołku. Artysta wielokrotnie
wykorzystywał tego typu rekwizyty w swo- Adelbert Woelfl
ich kompozycjach historycznych. Był jed(ur.  w Ząbkowicach Śląskich,
nym z najwybitniejszych przedstawicieli
zm.  we Wrocławiu)
niemieckiego malarstwa realistycznego,
Kościół św. Marii Magdaleny we
twórcą obrazów historycznych poświęWrocławiu, 
Olej, płótno;  × ; sygnatura:
ne charakterystycznym mostem. Po lewej
A Woelfl pt. 
stronie znajduje się dom parafialny i buNr inw. VIII-
dynek najstarszej szkoły miejskiej GimnaArtysta – zanim w  został uczniem zjum św. Marii Magdaleny, przebudowany
i sekretarzem Ernsta Rescha – studiował wkrótce po namalowaniu obrazu. W głębi
filologię i filozofię na wrocławskim Uni- plac kościelny od strony ul. Szewskiej jest
wersytecie. Po odbyciu w  podróży zamknięty przez domki dla altarystów
artystycznej przez Bawarię i Tyrol do (służby kościelnej), zburzone po 
Włoch postanowił poświęcić się malar- roku. Prezentowany widok to nie tylko
stwu pejzażowemu. Jego pragnieniem dokument dawnej architektury Wrocłabyło tworzenie widoków heroizowanej wia, ale także – jak zauważył sam Woelfl
przyrody nawiązujących do barokowej – „malowana kronika czasu” dzięki licznym
i klasycznej tradycji. Zdecydowanie
scenom rodzajowym ożywiającym obraz.
ciekawsze jednak są studia realistyczne Zaludniają go postacie pochodzące
Woelffa. Po sukcesie prezentowanego na z różnych warstw społecznych (w tym
wrocławskiej wystawie w  obrazu – pośrodku na pierwszym planie – służą(obecnie zaginionego) Dawny szpital ca odprowadzająca dzieci chlebodawców,
św. Barbary Woelfl stał się, niejako wbrew po prawej stronie mężczyźni w cylindrach,
swojej woli, specjalistą w malowaniu ar- węglarz z wózkiem, grupa gimnazjalistów
chitektury. Odtąd, odpowiadając na ocze- bawiąca się z psem i in.).
kiwania odbiorców, przedstawiał głównie
widoki starego Wrocławia i odtwarzał Adolf Dressler
trafnie jego koloryt lokalny.
(ur.  we Wrocławiu, zm.
Na omawianym obrazie artysta ukazał jedtamże)
ną z dwóch głównych świątyń miejskich.
Wnętrze lasu, po 
Widzimy słynny portal romański (przenieOlej, płótno;  × ; sygnatura: Adolf
siony w  ze zburzonego kościoła na
Dressler
Ołbinie), epitafia na fasadzie i dwie wieże
Zakupiony w 
o wczesnobarokowych hełmach, połączoNr inw. VIII-
Adolf Dressler – najwybitniejszy przedstawiciel dziewiętnastowiecznego malarstwa
pejzażowego na Śląsku – pierwsze krajobrazy stworzył pod kierunkiem Ernsta Rescha. Podczas studiów we Frankfurcie nad
Menem (obok szkoły monachijskiej – najważniejszego centrum sztuki pejzażowej
w Niemczech) malarz zetknął się z kolonią
artystyczną w Kronberg (góry Taunus),
propagującą pleneryzm. Dressler, wzorując
się na twórcach grupy, sam zaczął malować
w przestrzeni otwartej, bezpośrednio z natury. Po powrocie do Wrocławia założył
szkołę malarską we własnym mieszkaniu
(przy Neue Taschenstrasse, obecnie ul.
Kołłątaja), a od  kierował Pracownią
Mistrzowską Malarstwa Krajobrazowego
w gmachu nowo powstałego Śląskiego
Muzeum Sztuk Pięknych. Od  letnie
ADELBERT WOELFL, Kosciół św. Marii Magdaleny we
Wrocławiu, 
miesiące spędzał – często ze swymi ucznia-
131
Sala XI
GERTRUDA STAATS, Kwitnąca łąka, ok. 
132
ADOLF DRESSLER, Wnętrze lasu, po 
mi – w ulubionej Przesiece. Na zamówienie karkonoskie, a także łąki i rozlewiska Odry
zarządu Wystawy Rzemiosła i Przemysłu – Jelcz nad Odrą, ). W pracach tych
zrealizował największe swoje dzieło Pano- malarz odtwarzał mgły nad wodą, grę
ramę Karkonoszy, którą pokazano w roku obłoków, a przede wszystkim przesiane
śmierci malarza ().
przez listowie światło, rzucające refleksy
Prezentowane płótno powstało praw- na pnie drzew i kamienie.
dopodobnie bezpośrednio po powrocie
Dresslera z Frankfurtu do Wrocławia. Mo- Gertruda Staats
tyw górskiego lasu z płynącym pośrodku
(ur.  we Wrocławiu, zm.
strumieniem wielokrotnie pojawia się w
tamże)
jego twórczości. Pejzaże takie malował już
Kwitnąca łąka, ok. 
w czasie studiów. W dziele – odwzorowuOlej, karton na desce;  × ,; syjącym naturę z realistyczną dokładnością
gnatura: G. St.
– udało się malarzowi oddać romantyczny
Depozyt Muzeum Narodowego
nastrój ustronia leśnego. Właśnie za tego
w Warszawie
typu prace (m.in. również eksponowany
Nr inw. 
w tej sali obraz Na skraju lasu z ) ar- Motyw kwitnącej łąki malarka podejmotysta był szczególnie ceniony. W ostatnich wała wielokrotnie, po raz pierwszy w .
latach życia stworzył wiele nowatorskich Prezentowany pejzaż wykonany został
studiów plenerowych charakteryzujących w sposób bezpośredni, bez przygotowasię bezpośredniością ujęcia i delikatnym nia rysunkowego i podmalowania. Dzięki
kolorytem (obraz Czerwona Dolina z  zastosowaniu zróżnicowanego natężenia
oraz szkice olejne przedstawiające pejzaże barwy (waloru) artystka uzyskała nie tylko
iluzję trójwymiarowości przedstawienia,
ale i wrażenie subtelnych zmian światła
i cienia. Obraz o chropowatej, nierównej
fakturze, namalowany drobnymi plamkami barw w partii łąki, z zastosowaniem
efektu drapania trzonkiem pędzla, a w pasie zarośli wykonany szerszymi pociągnięciami grubo kładzionej farby – ukazuje
letnią łąkę w rozproszonym, delikatnym
świetle nieco pochmurnego dnia.
Artystka, przez całe życie związana z Wrocławiem, początkowo naśladowała swego
mistrza Adolfa Dresslera (np. Wąwóz
z ). Natomiast późniejsze prace (w tym
także prezentowany w galerii pejzaż:
Z Göhren na Rugii z ) noszą już cechy
jej indywidualnego stylu. Dzieła Gertrudy
Staats są pełne dramatyzmu, widać, że
ważnym źródłem inspiracji dla artystki
było malarstwo impresjonistyczne.
Fritz Erler – wybitny przedstawiciel europejskiej secesji, jego brat Erich oraz Eugen
Spiro – malarze, których obrazy znajdują
się w tej sali, byli w latach dziewięćdziesiątych XIX w. wychowankami Albrechta Bräuera (-) we wrocławskiej
Szkole Sztuki. W tym czasie studiował tam
również Eugen Burkert.
Na przełomie XIX i XX w. Wrocław z prowincjonalnego ośrodka artystycznego staje się jednym z najbardziej nowoczesnych
w Niemczech. Proces ten zapoczątkowany
został reformą wrocławskiej Szkoły Sztuki
dokonaną przez Hansa Poelziga – od 
dyrektora tej uczelni. Pionierem modernizmu w środowisku wrocławskim był Max
Wislicenus – profesor malarstwa i sztuki
użytkowej tutejszej szkoły, przemiano133
MARGARETE VON KUROWSKI , Portret kobiety
w czarnej sukni