Laudacja - Wydział Anglistyki UAM

LAUDATIO DOCTORIS HONORIS CAUSA A PROMOTORE ET
DECANO DICTA
Wasza Magnificencjo!
Wysoki Senacie i czcigodni członkowie Rady Wydziału Anglistyki!
Wielce Szanowny Panie Profesorze!
Znakomici Goście!
Wolfgang Ulrich Dressler jest jedną z najznakomitszych postaci językoznawstwa w
Europie i niekwestionowanym światowym autorytetem w dziedzinie językoznawstwa
ogólnego, historycznego, indoeuropejskiego i stosowanego. Jest wielkim uczonym
humanistą o szerokiej i pogłębionej wiedzy w wielu dziedzinach wykraczających
daleko poza główny nurt jego badań, takich jak sztuka, architektura, muzyka, historia,
kultura i polityka. Jest w pełni znaczenia tego określenia człowiekiem renesansu,
który zresztą szczególnie ukochał w architekturze i sztuce. Profesor Wolfgang Ulrich
Dressler jest też wzorcem naukowego mistrza, czyli inspirującego i życzliwego
przewodnika i mentora młodych naukowców, twórcą własnej szkoły uprawiania
nauki, zrzeszającego liczne pokolenia uczniów.
Wolfgang U. Dressler urodził się w 1939 roku w Wiedniu. Studiował
językoznawstwo i filologię klasyczną w Wiedniu, Rzymie i Paryżu, habilitację z
językoznawstwa uzyskał w 1968 roku na Uniwersytecie Wiedeńskim, z którym
związany jest od 1964 roku, jako profesor zwyczajny językoznawstwa ogólnego i
stosowanego od 1971. W tym samym roku objął stanowisko dyrektora Instytutu
Językoznawstwa, którym kierował przez 30 lat. Ukształtował przez lata instytut, który
stał się centrum badań językoznawczych w Europie, skupiającym międzynarodowe
grono wizytujących uczonych, organizującym ważne specjalistyczne konferencje,
przyciągającym studentów. Był profesorem wizytującym w licznych znakomitych
uniwersytetach w USA – UCLA, Ohio State, Stanford, Maryland (Collitz professor),
we Włoszech – wielokrotnie Scuola Normale Superiore, Uniwersytety w Rzymie,
Bergamo, Maceracie, w Kanadzie – Uniwersytet
w Montrealu, w Czechach –
Uniwersytet w Pradze, w Hiszpanii – Uniwersytet Baskijski, w Holandii – Instytut
Maxa Plancka, w Indiach – Mysore, w Grecji – Akademia Nauk w Atenach, w
Szwajcarii – Universytet w Lozannie, w Słowenii – Uniwersytet w Lublanie. W 1979
roku wybrany został członkiem korespondentem, a w 1992 roku członkiem
rzeczywistym Austriackiej Akademii Nauk, gdzie od lat pełni funkcje dyrektora
instytutu
(Instytut
Lingwistyki
Korpusowej
i
Technologii
Tekstu)
oraz
przewodniczącego komisji (Komisja Językoznawstwa i Komunikacji). Obecnie
kieruje też
grupą roboczą psycholingwistyki
komparatywnej
w
Instytucie
Językoznawstwa.
Prof. Dressler jest członkiem i pełnił istotne funkcje w wielu stowarzyszeniach
językoznawczych i kongresach, np. był prezydentem Societas Linguistica Europaea,
wiceprezydentem Società di Linguistica Italiana oraz Comité International Permanent
des Linguistes. Poza narodową akademią, wybrany został zagranicznym członkiem
nastepujących akademii nauk: Accademia della Crusca (Florencja), Duńska
Akademia Nauk, Academia Europaea (gdzie pełni funkcję przewodniczącego sekcji
językoznawczej), Accademia Nazionale dei Lincei, Rzym, Kongelike Norske
Videnskabers Selskabs Akademi. Został honorowym członkiem towarzystw i
akademii: Linguistic Society of America, Cercle Linguistique de Prague, Węgierskiej
Akademii Nauk oraz Węgierskiego Towarzystwa Językoznawczego. Profesor
Dressler otrzymał zaproszenia do wygłoszenia wykładów plenarnych na bardzo wielu
ważnych konferencjach lingwistycznych w świecie.
Doktorat honorowy nadały prof. Dresslerowi uniwersytety Sorbonne – Paris 5 oraz
Uniwersytet w Atenach. Spośród innych
nagród i wyróżnień wymienić warto
Körner-Preis za badania terenowe w Bretanii oraz najnowszą z 2013 roku - Großer
Kardinal-Innitzer-Preis für das Lebenswerk, jedną z najbardziej prestiżowych nagród
przyznawanych naukowcom w Austrii.
Wolfgang Dressler był redaktorem lub współredaktorem 7 pism, m.in. Wiener
Linguistische Gazette, Die Sprache, Folia Linguistica. Jest lub był członkiem rad
redakcyjnych 22 czasopism, m.in. Phonology, Morphology, Rivista di Linguistica,
Clinical Linguistics and Phonetics, Neurolinguistics, jak również Poznań Studies in
Contemporary Linguistics. Jest członkiem Rady Wydawniczej Cambridge University
Press jak też recenzentem National Science Foundation w USA oraz odpowiednika w
Kanadzie. Kraje europejskie, w których wykładał, poza Austrią, to Niemcy, Belgia,
Dania, Estonia, Finlandia, Francja, Grecja, Wielka Brytania, Włochy, Chorwacja,
Litwa, Macedonia, Holandia, Norwegia, Polska, Rumunia, Rosja, Szwecja,
Szwajcaria, Słowacja, Słowenia, Hiszpania, Czechy, Turcja, Węgry, łącznie w 26, a
poza Europą: Egipt, Brazylia, Indie, Japonia, Kanada, Meksyk, USA, Wenezuela.
Profesor Dressler wykłada i publikuje w językach niemieckim, angielskim, włoskim,
francuskim i hiszpańskim, czyta w 12 językach, między innymi po polsku i rosyjsku,
biegle posługuje się łaciną i greką, opublikował prace językoznawcze na temat 31
języków, m.in. na temat języka polskiego. Można powiedzieć z powodzeniem, że
typologicznie i opisowo żaden język nie jest mu obcy. Kompetencje językowe jak i w
wielu innych dziedzinach już wyżej wspomnianych mają niewątpliwy związek z
fenomenalną wręcz pamięcią Profesora. Nota bene, jest też znakomitym pianistą.
Prof. Wolfgang Dressler jest autorem blisko pięciuset publikacji (466 artykułów i 31
książek) z zakresu językoznawstwa ogólnego, teoretycznego, historycznego,
indoeuropejskiego
i
stosowanego,
twórcą
teorii
Morfologii
Naturalnej
i
Językoznawstwa Naturalnego, specjalistą w dziedzinie fonologii i morfologii,
akwizycji i patologii języka, socjolingwistyki, psycholingwistyki, pragmatyki,
semiotyki oraz interdyscyplinarnych studiów nad językiem. Jego wkład w
językoznawstwo jest olbrzymi. Z mojego punktu widzenia, główny atut jego
podejścia do języka polega na centralnej roli mówcy – użytkownika języka. W
konsekwencji, jego podejście jest holistyczne i obejmuje całokształt zachowań
mówcy, wraz z istotnymi wewnętrznymi i zewnętrznymi dowodami językowymi.
Epistemologia Dresslera opiera się na trzech podstawowych założeniach: wyjaśnienia
powinny być funkcjonalne, mieć charakter preferencji oraz wywodzić się z zasad
pochodzenia
pozajęzykoznawczego,
np.
kognitywnych,
semiotycznych
czy
fonetycznych. Funkcjonalizm pozwala na częściowe przewidywanie form na
podstawie ich funkcji, np. kognitywna zasada najmniejszego wysiłku prowadzi do
preferowania redukcji w mowie potocznej (powiemy raczej /neks taim/ niż /nekst
taim/ lub /njem/ raczej niż /nje vjem/). Dzięki semiotycznej zasadzie figury i tła, nie
tylko lepiej widzimy czarne na białym niż czarne na czarnym (lub białe na białym),
ale również lepiej słyszymy pan i pani
niż przestępstw z pstrągiem. Takie
naturalistyczne podejście do badań nad językiem, zarówno oparte na zasadach jak i
kierujące się danymi, skłania do perspektywy interdyscyplinarnej, co tak bogato
ilustruje dorobek Profesora Dresslera i jego dążenie do współpracy w tak wielu
dziedzinach. Wyniki tych badań mają istotne potencjalne zastosowanie na wszystkich
tych polach aktywności ludzkiej , w które zaangażowany jest język: komunikacja i
poznanie, przyswajanie języka, patologia, dyskurs, kontakt językowy i zagrożenie
języków, nauczanie języków, i wiele innych.
Powróćmy do życiorysu Profesora: profesjonalne kontakty i współpraca prof.
Wolfganga Dresslera z Polską dotyczą Poznania, Warszawy i Krakowa. Współpraca z
UAM sięga początku lat 1970-tych gdy wraz z prof. Jackiem Fisiakiem zainicjowali
program oparty na umowie między Instytutem Językoznawstwa Uniwersytetu
Wiedeńskiego i Instytutem Filologii Angielskiej UAM. Program ten trwał 30 lat. W
jego ramach w Wiedniu nauczali adiunkci z Instytutu Filologii Angielskiej, Instytutu
Językoznawstwa, Instytutu Filologii Germańskiej i Instytutu Lingwistyki Stosowanej
UAM. Ich pobyty owocowały powstawaniem rozpraw habilitacyjnych oraz
wspólnych publikacji opartych na podjętych wspólnie badaniach. Przez lata prof.
Dressler recenzował rozprawy doktorskie, habilitacyjne oraz służył konsultacjami i
pełną oddania pomocą naukową naszym badaczom. Wielokrotnie pisał również dla
pracowników UAM recenzje, rekomendacje i zaproszenia na konferencje. Był
wielokrotnym gościem w Poznaniu, wykładał, prowadził seminaria, brał udział w
konferencjach. Dzięki inicjatywie Profesora nawiązano również współpracę między
językoznawcami PAN i AAN, która owocuje wymianą naukową oraz wspólnymi
projektami i publikacjami. W uznaniu zasług naukowych i dydaktycznych, jakie prof.
Wolfgang U. Dressler oddał dla UAM, otrzymał on w 2009 roku medal naszego
Uniwersytetu. Jego znajomość polskiego językoznawstwa zawsze imponowała mnie i
moim kolegom.
Prof. Dressler odwiedził 10 krajów słowiańskich; połowę z tych wizyt stanowiły
pobyty w Polsce. Szczególnie intensywnie odwiedzał Polskę po roku 1980, pomagał
kolegom, uczestniczył w mszy ks. Popiełuszki w Warszawie, wspomagał datkami
Solidarność. W Poznaniu zawiązał trwałe przyjaźnie, dzięki którym czuje się tu jak w
domu.
Mówiłam o Dresslerze jako renesansowym badaczu, Dresslerze jako językoznawcy,
Dresslerze jako mentorze i mistrzu, Dresslerze jako liderze grupy, Dresslerze jako
twórcy swej własnej szkoły myślenia, Dresslerze jako człowieku szlachetnym. Proszę
przez chwilę pozwolić mi powiedzieć o Ullim. Ulli – tak mówią do niego przyjaciele.
A zatem, Ulli to pracoholik, który śpi minimalną ilość godzin, jest bezustannie zajęty
i w pośpiechu by wypełnić kolejne zadanie, napisać kolejny artykuł, wziąć udział w
kolejnym spotkaniu. W jego Instytucie zwykli nazywać go potajemnie „Dressler
Stressler” (Ulli, wybacz). To zresztą zaraźliwe, co mogę potwierdzić ponieważ i mnie
się udzieliło.
Lecz Ulli jest też wielkim miłośnikiem sztuki, muzykiem, ekspertem w zakresie
stylów w architekturze, koneserem kuchni, osobą o rzadkim wyrafinowaniu
estetycznym. Ulli to Wiedeńczyk z częściowo włoską duszą. Muszę przyznać, że jego
przeogromna szeroka wiedza w obrębie humanistyki może przytłaczać a nawet
…irytować: na koncercie czyta nuty, w muzeum oprowadza nas ekspercko
prezentując eksponaty, w jakimkolwiek historycznie ważniejszym mieście opowiada
nam historię każdego kamienia…
Ulli Dressler jest człowiekiem wyjątkowym.
Nadanie Profesorowi Wolfgangowi U. Dresslerowi najwyższej godności naszego
Uniwersytetu byłoby ukoronowaniem znakomitej współpracy Profesora z UAM, a dla
naszej społeczności akademickiej zaszczytem.
Prof. zw. dr hab. Katarzyna Dziubalska-Kołaczyk
Promotor i Dziekan
Wydział Anglistyki
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza, Poznań