Krajowe Ramy Kwalifikacji i programy studiów dla nauk ścisłych i

Seminarium Bolońskie, Szczecin, 22 października 2010
Krajowe Ramy Kwalifikacji
i programy studiów
dla nauk ścisłych i przyrodniczych
Marek Frankowicz
ekspert boloński
Ramy kwalifikacji
Koncepcja „ram kwalifikacji” nie jest nowa.
• Pojawiają się one w odpowiedzi na zapotrzebowanie,
szczególnie gdy krajowy lub regionalny system
edukacji i/lub szkoleń staje się zbyt skomplikowany
lub gdy nie odpowiada na aktualne potrzeby
społeczne.
• Odpowiedniki ram kwalifikacji można dostrzec w
średniowiecznych uniwersytetach (porównywalne
tytuły bakałarza, magistra i doktora) czy też w
cechach okresu średniowiecza (powiązana z
kompetencjami hierarchia zawodowa).
Ramy kwalifikacji
W czasach obecnych, w związku z
– procesami globalizacji,
– coraz większą rolą uczenia się przez całe życie
– coraz większą dynamiką rynku pracy,
wzrasta zainteresowanie rządów i rozmaitych
organizacji, uporządkowaniem różnych typów
edukacji i szkoleń.
Ramy kwalifikacji
• W każdym kraju i sektorze istnieją implicite struktury
(ramy) kwalifikacji.
• Są to zbiory istniejących w danych systemach
edukacji i szkoleń dyplomów, świadectw i
certyfikatów.
• Ramy te mogą być wyłącznie deskryptywne, to
znaczy służą klasyfikacji funkcjonujących w danym
obszarze kwalifikacji.
• Mogą też być czynnikiem zmian, czyli przybierać
charakter instrumentu normatywnego.
W Europie:
Dwie RÓŻNE bajki:
• Ramy Kwalifikacji dla Szkolnictwa Wyższego
(QFHE)
• Europejskie Ramy Kwalifikacji dla uczenia się
przez całe życie (EQF LLL)
A więc: Po co nam Ramy?
• Dwa RÓŻNE powody:
– Proces Boloński: skoro się zdecydowaliśmy na
studia wielostopniowe, trzeba je jakoś
„dookreślić”, żeby w różnych krajach były
porównywalne
– Uczenie się przez całe życie & dynamiczne zmiany
na rynku pracy: potrzeba uporządkowania rynku
edukacji i szkoleń na szczeblu krajowym i
europejskim
KRK dla szkolnictwa wyższego
Zespół pracujący nad KRK:
• Grupa Robocza (eksperci)
• Przedstawiciele PKA i RGSzW
• „Obszarnicy”
KRK dla szkolnictwa wyższego
Obszary proponowane w Polsce
•
•
•
•
•
•
•
•
Nauki ścisłe
Nauki przyrodnicze
Nauki humanistyczne
Nauki społeczne
Nauki rolnicze
Nauki medyczne
Nauki o sztuce
Nauki techniczne
Prace „obszarników”
•
•
•
•
•
•
Komentarz do deskryptoró dublińskich
Opis efektów uczenia się dla obszaru
Punktacja ECTS
Ogólne zasady walidacji
Ew. profile
Przykładowe uszczegółowienie dla dyscypliny
i/lub kierunku studiów
• Terminologia/słowniczki dla obszaru
• Piśmiennictwo dla obszaru
Przykładowe uszczegółowienie dla
dyscypliny i/lub kierunku studiów
• Zalecane metody walidacji
• Mobilność pionowa, w tym:
– Czy rozróżniać dyplomy II stopnia?
• Wielodyscyplinarność
• Zalecenia dotyczące wymagań kadrowych
• Wskazówki dotyczące standardów
akredytacji
Postępy prac nad KRK dla szkolnictwa wyższego
w 2010.
• Powołanie Komitetu Sterującego ds. KRK (luty br)
• Pierwsze decyzje Komitetu:
– Terminologia KRK
– Przyjęcie PRK zaproponowanej przez projekt MEN Z rekomendacją dotyczącą 5-tego
poziomu
• Powołanie Krajowego Punktu Koordynacyjnego
• Kontynuacja prac nad KRK dla szkolnictwa wyższego w II etapie projektu
MEN/IBE (od września 2010)
– Podprojekt „walidacja”, w tym:
•
•
•
•
dobre praktyki dotyczące potwierdzania efektów uczenia się w uczelniach,
Standardy akredytacji
RPL,
„postawy”
• „Seminaria obszarnicze”
Maltańskie Ramy Kwalifikacji
Efekty kształcenia / uczenia się
• Definicja kanoniczna: to co student
powinien wiedzieć, rozumieć i/lub
potrafić zrobić po ukończeniu kursu/cyklu
kształcenia
• Opisujemy przy pomocy „czasowników
akcji”
Co możemy opisać przy pomocy
efektów kształcenia?
•
•
•
•
Program studiów
Moduł
Kurs/przedmiot
Jednostkę lekcyjną/wykładową/ćwiczeniową…
Jak opisujemy?
• Określenie
– Co student powinien wiedzieć/rozumieć/potrafić
zrobić
– W jakim stopniu student powinien to
wiedzieć/rozumieć/potrafić zrobić
• Ten drugi aspekt: kluczowy w rozróżnieniu
kształcenia na różnych poziomach
• Pomoc: taksonomie celów/efektów
kształcenia
Taksonomia Blooma:
w dziedzinie poznawczej:
ocena
synteza
analiza
zastosowanie
rozumienie
znajomość faktów
+
Taksonomia (Dave’a):
w dziedzinie psychoruchowej
naturalizacja
modyfikacja
precyzja
wykonywanie
naśladowanie
Taksonomia Blooma:
w dziedzinie afektywnej:
charakteryzacja
organizowanie
akceptowanie
odpowiadanie
odbiór
Do każdego obszaru/poziomu dobieramy
odpowiednie „czasowniki akcji”. Przykłady:
• Znajomość faktów: zdefiniować, wymienić, uporządkować,
opisać…
• Rozumienie: opisać, objaśnić, zinterpretować, wybrać…
• Zastosowanie: wybrać, zastosować, znaleźć, przewidzieć,
rozwiązać, naszkicować…
• Analiza: przeanalizować, skrytykować, zbadać, porównać, …
• Synteza: zaproponować, podsumować, zorganizować, …
• Ocena: podsumować, ocenić, przewidzieć, oszacować…
Poziom (level of achievement)
Poziom
Słowa kluczowe
pamiętać
Przedstawić, odtworzyć, omówić
rozumieć
Interpretować, wyjaśnić
stosować
Stosować, dobrać, wyjaśnić jak…
analizować
Porównywać, badać
oceniać
Oceniać, uzasadniać, komentować
tworzyć
Rozwijać, projektować, poszerzać…
Ocenianie efektów kształcenia (1)
Efekty kształcenia
↓
Kurs/moduł
↓
Typ zajęć
↓
Sposób oceny
Ocenianie efektów kształcenia (2)
Znajomość faktów → wykład → test
Zrozumienie → wykład → test
Zastosowanie → ćwiczenia → praca pisemna
Synteza → seminarium → prezentacja
… etc.
Kryteria oceny
• Należy stopniować, np.
na bdb: potrafi dobrać/ocenić metodę…
na db: potrafi stosować metodę…
na dst: potrafi omówić metodę…
a nie (jak to się czasami zdarza):
na bdb: pamięta min. 80% treści
na db: pamięta min. 65% treści
na dst: pamięta min. 50 % treści
Korzyści
• Studenci wiedzą, czego się od nich wymaga
• Zmiana akcentu z ‘wejścia’ (nauczanie) na ‘wyjście’
(uczenie się)
• Efekty kształcenia dla programu studiów określają
absolwenta („sylwetka absolwenta”); informacja
m.in. dla rynku pracy
• Możliwość porównania programów, kursów etc.;
stąd ułatwienia w mobilności
Problemy
• Czy należy oceniać wszystkie efekty
kształcenia?
• Czy student musi uzyskać wszystkie
zamierzone efekty kształcenia?
• Czy efekty kształcenia opisują osiągnięcia
typowe, minimalne, czy maksymalne?
• Brak korelacji między nauczaniem, ocenianiem
a efektami kształcenia
Niebezpieczeństwa
• natury filozoficznej: czy opis studiów przy pomocy
efektów kształcenia nie zabija/organicza swobód
akademickich, różnorodności, kreatywności, czy nie
nastąpi „uzawodowienie” studiów akademickich?
• natury praktycznej: czy warto angażować się w tak
czasochłonne działania (przeformułowanie
programów studiów, akcja uświadamiająca wśród
nauczycieli akademickich etc.)?
Macierze kompetencji
• Przydatnym narzędziem przy budowie i
analizie programów studiów są macierze
kompetencji. Można wyróżnić z grubsza trzy
ich rodzaje:
• A: określające poziom kompetencji
• B: sprawdzające czy dane kompetencje
wystepują w danym programie studiów
• C: określające oczekiwania wobec studentów i
podające sposoby/metody oceny
A: określające poziom kompetencji
Kompetencja
Poziom
minimalny
K1
K2
....
typowy
wysoki
B: sprawdzające czy dane kompetencje występują w
danym programie studiów
Kompetencja
Kurs/moduł/określony typ zajęć dydaktycznych
M1
K1
K2
....
M2
....
C: określające oczekiwania wobec studentów i
podające sposoby/metody oceny
Oczekiwania wobec
studentów
Kompetencja
K1
K2
....
Sposoby/metody oceny
Szkoła średnia
↓
R
Y
N
E
K
↓
↓
Lic1
Lic2
↓
↓
Mgr1
Mgr2
↓
↓
Dr1
Dr2
↓
P
R
A
C
Y
Szkoła średnia
R
BA1
BA2
Y
N
E
P
R
MA1
DR1
MA2
DR2
K
A
C
Y
Studia I stopnia o profilu zawodowym
Szkoła średnia
R
BA1
BA2
Y
N
E
P
R
MA1
DR1
MA2
DR2
K
A
C
Y
Studia I stopnia o profilu akademickim
Szkoła średnia
R
BA1
BA2
Y
N
E
P
R
MA1
DR1
MA2
DR2
K
A
C
Y
Specjalistyczne studia II stopnia
Szkoła średnia
R
BA1
BA2
Y
N
E
P
R
MA1
DR1
MA2
DR2
K
A
C
Y
„Graduate School”
Studia I stopnia ‘po nowemu’:
•
Zacznijmy „od końca”: co może robić absolwent tych studiów?
– kontynuować naukę na tym samym kierunku
– kontynuować naukę na innym kierunku
– iść do pracy
•
•
Program studiów I stopnia winien umożliwiać realizację każdej z tych możliwości
A więc: absolwent studiów I stopnia winien
– uzyskać kompetencje przewidziane dla danego kierunku
– przygotować się do dalszych studiów i/lub do podjęcia pracy
•
•
Oznacza to, że absolwenci tego samego kierunku mogą mieć zróżnicowane
kompetencje (przy spełnieniu wymagań ‘sektorowych’)
I temu ma służyć elastyczność studiów
Marek FRANKOWICZ: Proces Boloński:
geneza, realizacja, zadania, znaczenie
Budowa programu studiów I stopnia:
• Określenie „warunków brzegowych”
– standardy polskie
– standardy międzynarodowe
• Określenie zapotrzebowania na absolwentów/ wymagań
stawianych przez rynek pracy/ warunków wejścia na studia II
stopnia dla danego kierunku (i ew. kierunków pokrewnych)
• Określenie efektów kształcenia i stosownych treści
programowych
• Konstrukcja programu studiów (lista kursów, punkty ECTS
etc.)
Przykład: Studia chemiczne
• Standardy:
– polskie (MNSzW)
– międzynarodowe (Chemistry Eurobachelor)
• Dalsza kariera
–
–
–
–
studia chemiczne II stopnia
studia uniwersyteckie II stopnia na kierunkach pokrewnych
studia techniczne II stopnia
praca zawodowa
• Treści programowe i efekty kształcenia
– „kanon”: obejmuje standardy krajowe (& ew. międzynarodowe)
– w ramach zajęć do wyboru: przygotowanie do kolejnego etapu
studiów/pracy
• „Harmonizacja trójwymiarowa”
– polskie studia chemiczne (standardy, ustalenia międzywydziałowe)
– studia na danej uczelni (regulamin, zasady uczelniane)
– wymiar międzynarodowy (wymiany studenckie, wspólne dyplomy etc.)
Budowa programu studiów II stopnia:
• Określenie „warunków brzegowych”
– standardy polskie
– standardy międzynarodowe
• Określenie zapotrzebowania na absolwentów/ wymagań stawianych przez
rynek pracy/ warunków wejścia na studia III stopnia dla danego kierunku (i
ew. kierunków pokrewnych)
• Określenie jacy kandydaci przyjdą na te studia (czy tylko z danego
kierunku, czy też z kierunków pokrewnych)
• Określenie efektów kształcenia i stosownych treści programowych
• Konstrukcja programu studiów: lista kursów, punkty ECTS etc.
Uwzględnienie „kursów wyrównawczych”
Marek FRANKOWICZ: Proces Boloński:
geneza, realizacja, zadania, znaczenie
Przykład:Studia chemiczne
– Standardy:
• polskie (MNSzW)
• międzynarodowe (Chemistry Euromaster)
– Dalsza kariera
• studia doktoranckie
• studia na innym kierunku (niekoniecznie pokrewnym; np. prawo
lub zarządzanie)
• praca zawodowa
– Treści programowe i efekty kształcenia
• zindywidualizowane
– „Harmonizacja trójwymiarowa”
• polskie studia chemiczne (standardy, ustalenia międzywydziałowe)
• studia na danej uczelni (regulamin, zasady uczelniane)
• wymiar międzynarodowy (wymiany studenckie, wspólne dyplomy
etc.)
Stan obecny
Zajęcia
Przedmiot
Program
Studiów
Standardy
kształcenia
Międzynarodowe
Ramy/wzorce
Sektorowe
Docelowo
Krajowe
Ramy
Kwalifikacji
Zajęcia
Przedmiot
Program
Studiów
Krajowe Ramy
Obszarowe/
Kierunkowe
Międzynarodowe
Ramy/wzorce
Sektorowe
Ramy
Europejskie
Z perspektywy wydziału/instytutu
Otoczenie
Rynek pracy
Zajęcia
Przedmiot
Program
Studiów
Wymagania
PKA
Wzorce
międzynarodowe
Z perspektywy wydziału/instytutu
Europejskie
Ramy
kwalifikacji
Polskie
Ramy
Kwalifikacj
i
Chemistry
Euromaster
Co to jest
Magister
Co to jest
Chemik
Co to jest
„Nasz Magister
Chemii”
Standardy/
wzorce
sektorowe
TUNING dla nauk ścisłych
i przyrodniczych
•
•
•
•
•
•
Computing Science
Chemistry
Earth Sciences
Geography
Mathematics
Physics
TECHNO TN
archipelag sieci tematycznych
•
•
•
•
•
EUPEN (fizyka)
EC2E2N (chemia i inżynieria chemiczna)
TREE (nauki techniczne)
………
ESTIA NET (rola kobiet w przyrodzie)
Wzorce angielskie:
Subject Benchmark Statements
•
•
•
•
•
Biomedical science (2007)
Biosciences (2007)
Chemistry (2007)
Computing (2007)
Earth sciences, environmental sciences and environmental
studies (2007)
• Geography (2007)
• Mathematics, statistics and operational research (2007)
• Physics, astronomy and astrophysics (2008)
„Zrównoważony rozwój programu”
Uwarunkowania zewnętrzne
Program
Kurs
Osobowość i doświadczenie wykładowcy