Raport z sondażu na temat potrzeb szkoleniowych przedstawicieli
Transkrypt
Raport z sondażu na temat potrzeb szkoleniowych przedstawicieli
RAPORT Z SONDAŻU NA TEMAT POTRZEB SZKOLENIOWYCH PRZEDSTAWICIELI/CZŁONKÓW ORGANIZACJI ZAJMUJĄCYCH SIĘ TURYSTYKĄ W WOJEWÓDZTWIE PODKARPACKIM opracowanie powstało w ramach projektu TURYSTYKA SZANSĄ NA DYNAMICZNY ROZWÓJ PODKARPACKIEGO RYNKU PRACY Luty 2007 Raport z sondażu na temat potrzeb szkoleniowych przedstawicieli/członków organizacji zajmujących się turystyką Opracowanie raportu: dr Dominik Antonowicz, Marcin Centkowski Wszelkich informacji na temat projektu i jego rezultatów udziela: Izabela Kowalska-Żakieta: [email protected], tel. 024 355 77 35 kierownik projektu Paweł Łuszcz: [email protected], tel. 024 355 77 92 zastępca kierownika projektu Strona internetowa projektu: www.turystykadlapracy.org Projekt „Turystyka dla pracy ” realizowany jest w ramach: Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego 2004 -2006 Priorytetu 2 – Wzmocnienie Rozwoju Zasobów Ludzkich w Regionach Działanie 2.1 - Rozwój umiejętności powiązany z potrzebami regionalnego rynku pracy i możliwości kształcenia ustawicznego w regionie Tytuł projektu: Turystyka szansą na dynamiczny rozwój podkarpackiego rynku pracy. Okres wdrażania projektu: 01.09.2006 - 31.10.2007 Zasięg realizacji projektu: województwo podkarpackie Instytucja Wdrażająca: Wojewódzki Urząd Pracy w Rzeszowie Koordynator projektu: ASM Centrum Badań i Analiz Rynku Sp. z o.o. 99-301 Kutno, ul. Grunwaldzka 5 tel. 024 355 77 00, fax. 024 355 77 01 lub 03 www.asm-poland.com.pl 2 Raport z sondażu na temat potrzeb szkoleniowych przedstawicieli/członków organizacji zajmujących się turystyką Spis treści 1. Wprowadzenie, nota metodologiczna ............................................................. 5 2. Charakterystyka województwa podkarpackiego ............................................. 8 2.1. Informacje o województwie.......................................................................... 8 2.2. Atrakcyjność turystyczna województwa podkarpackiego ................................... 8 2.3. Sektor turystyczny i strategia rozwoju województwa podkarpackiego na lata 20072020 ............................................................................................................... 9 3. Charakterystyka badanych organizacji sektora turystycznego województwa podkarpackiego ................................................................................................ 13 3.1. Struktura demograficzna i przestrzenna organizacji oraz formy działania .......... 13 3.2. Pozyskiwanie środków finansowych z funduszy strukturalnych na szkolenia pracowników .................................................................................................. 17 3.3. Planowane działania w kierunku uzyskania środków na kursy/szkolenia z funduszy strukturalnych................................................................................... 20 4. Polityka szkoleniowa organizacji w latach 2005-2006.................................. 23 4.1. Kursy i szkolenia przeprowadzone w organizacjach zajmujących się turystyką w województwie podkarpackim ............................................................................ 23 4.2. Przyczyny nieszkolenia członków/personelu organizacji .................................. 24 4.3. Ocena przydatności przeprowadzonych szkoleń ............................................. 27 4.4. Źródła finansowania kursów/szkoleń............................................................ 33 4.5. Ocena wpływu przeprowadzonych kursów/szkoleń na jakość usług świadczonych przez organizacje turystyczne ........................................................................... 36 4.6. Ocena stopnia przydatności przeprowadzonych szkoleń z uwzględnieniem rodzaju instytucji ....................................................................................................... 38 5. Dostępność do regionalnej oferty szkoleniowej............................................ 42 5.1. Bariery ograniczające zakres dotychczasowych szkoleń .................................. 42 5.2. Przyczyny niekorzystania z kursów i szkoleń przez pracowników organizacji turystycznych................................................................................................. 45 5.3. Podstawowe źródła wiedzy na temat oferty szkoleniowej w organizacjach turystycznych województwa podkarpackiego ....................................................... 47 6. Polityka szkoleniowa w najbliższych 12 miesiącach ..................................... 52 6.1. Plany szkoleniowe organizacji w zakresie szkolenia członków/pracowników ....... 52 6.2. Przewidywany zakres tematyczny szkoleń pracowników organizacji sektora turystycznego w najbliższych 12 miesiącach ....................................................... 53 6.3. Struktura finansowania planowanych kursów/szkoleń .................................... 54 6.4. Motywacje związane z planami szkolenia członków/pracowników ..................... 59 6.5. Podstawowe ograniczenia w planowanym szkoleniu członków/pracowników....... 61 6.6. Przewidywany poziom wydatków na kursy/szkolenia członków/personelu.......... 62 PODSUMOWANIE .............................................................................................. 64 Aneks 1. Lista instytucji, które wzięły udział w badaniu ................................... 69 Aneks 2. Kwestionariusz badania ..................................................................... 71 3 Raport z sondażu na temat potrzeb szkoleniowych przedstawicieli/członków organizacji zajmujących się turystyką Spis wykresów Wykres 1. Lokalizacja badanych podmiotów z uwzględnieniem wielkości miejscowości [N=80] ............................................................................................................. 14 Wykres 2. Korzystanie przez respondentów ze środków finansowych z funduszy strukturalnych przeznaczanych na szkolenia [N=80] ............................................... 18 Wykres 3. Wykorzystanie środków finansowych z funduszy strukturalnych na szkolenia z uwzględnieniem lokalizacji podmiotu [N=80].......................................................... 19 Wykres 4. Deklaracje odnośnie ubiegania się o środki z funduszy strukturalnych na kursy i szkolenia dla pracowników/członków z uwzględnieniem rodzaju organizacji[N=80] .... 21 Wykres 5. Deklaracje respondentów odnośnie ubiegania się o środki z funduszy strukturalnych na kursy i szkolenia pracowników z uwzględnieniem lokalizacji podmiotu [N=80] ............................................................................................................. 22 Wykres 6. Liczba podmiotów korzystających z kursów/szkoleń pracowników w latach 2005-2006 [N=80] ............................................................................................. 24 Wykres 7. Przyczyny nieszkolenia pracowników w latach 2005-2006 [N=37 wskazań] . 25 Wykres 8. Ocena przydatności kursów i szkoleń zewnętrznych z uwzględnieniem rodzaju działalności badanego podmiotu ........................................................................... 30 Wykres 9. Źródła finansowania szkoleń sektora turystycznego [średnie wskazania w %, N=80] .............................................................................................................. 34 Wykres 10. Źródła finansowania szkoleń przez podmioty z uwzględnieniem rodzaju działalności [średnie wartości w %]....................................................................... 35 Wykres 11. Ocena przydatności szkoleń pracowników [N=59]................................... 36 Wykres 12. Ocena przydatności szkoleń dla organizacji [N=59] ................................ 39 Wykres 13. Dominujące bariery w zakresie polityki szkoleniowej [N=16].................... 44 Wykres 14. Przyczyny niekorzystania z kursów i szkoleń zewnętrznych przez pracowników organizacji turystycznych.................................................................. 45 Wykres 15. Podstawowe źródła pozyskiwania informacji organizacji turystycznych na temat regionalnej oferty szkoleniowej [N= 80] ....................................................... 49 Wykres 16. Czy Pan/i planuje w przyszłości szkolenia dla pracowników/członków organizacji? [N=80]............................................................................................ 52 Wykres 17. Średni udział w kosztach szkoleń i kursów dla pracowników organizacji sektora turystycznego województwa podkarpackiego – najbliższe 12 miesięcy [N=66] . 55 Wykres 18. Źródła publicznego finansowania planowanych szkoleń [N=46]................. 57 Wykres 19. „Inne” źródła finansowania planowanych szkoleń [N=16] ........................ 58 Wykres 20. Średni udział podstawowych źródeł finansowania w przewidywanych planach szkoleniowych z uwzględnieniem typu organizacji. [N=66] ....................................... 58 Wykres 21. Motywacje wpływające na decyzję o wyborze szkoleń w najbliższych 12 miesiącach [N=71] ............................................................................................. 60 Wykres 22. Podstawowe trudności ograniczające możliwość przyszłych szkoleń pracowników organizacji turystycznych województwa podkarpackiego [N=116 wskazań udzielonych przez 80 respondentów]..................................................................... 62 Wykres 23. Przewidywane zmiany wydatków na szkolenia organizacji turystycznych województwa podkarpackiego [N=80] ................................................................... 63 Spis tabel Tabela 1. Liczba gospodarstw agroturystycznych w poszczególnych powiatach. ........... 10 Tabela 2. Liczba podmiotów w badaniu z uwzględnieniem formy działania. ................. 13 Tabela 3. Lokalizacja badanych podmiotów. ........................................................... 15 Tabela 4. Liczba zatrudnianych pracowników przez instytucje sektora turystycznego [N=80] ...................................................................................................... 16 Tabela 5. Struktura wiekowa pracowników branży turystycznej. ................................ 17 Tabela 6. Średnie oceny przydatności kursów i szkoleń zewnętrznych ........................ 27 Tabela 7. Źródła finansowania szkoleń spoza organizacji zatrudniającej [N=36] .......... 34 4 Raport z sondażu na temat potrzeb szkoleniowych przedstawicieli/członków organizacji zajmujących się turystyką 1. Wprowadzenie, nota metodologiczna Badania „Turystyka szansą na dynamiczny rozwój podkarpackiego rynku pracy” są analizą sektora turystycznego w województwie podkarpackim. Składają się z sześciu zasadniczych etapów, a niniejsza analiza jest finałem Etapu III (a zarazem pierwszą częścią badań zasobów ludzkich). Dobra informacja oraz skuteczna promocja to „koła zamachowe” turystyki i bez nich trudno sobie wyobrazić funkcjonowanie sektora usług turystycznych. Jednocześnie wyjątkowość organizacji działających w tym obszarze polega na tym, że nie zajmują się wyłącznie bezpośrednią sprzedażą usług turystycznych (nie przynoszą zatem zysku) i w tym sensie nie działają dla własnej korzyści. Skazane są przez to na pozyskiwanie środków finansowych ze źródeł zewnętrznych (fundusze strukturalne), instytucji założycielskich (samorząd terytorialny), organizacji nadrzędnych (PTTK czy PTSM) lub pochodzących od własnych członków (stowarzyszenia). Badanie sondażowe przeprowadzono na grupie 80 organizacji sektora turystycznego, które wyróżniają dwie charakterystyki: (a) zajmują się informacją i promocją turystyczną oraz (b) działają nie dla zysku (non-for profit). Sondaż przeprowadzono między 22 listopada a 13 grudnia 2006 roku za pomocą standaryzowanego kwestionariusza (Aneks nr 2) z wykorzystaniem techniki CATI (Computer Assisted Telephone Interviewing), czyli telefonicznie pod kontrolą komputera. Respondentami w badaniu były osoby pełniące funkcję kierowniczą w czterech rodzajach organizacji, posiadające pełną wiedzę o kierowanych przez siebie organizacjach. W badaniu wzięły udział organizacje, bez których funkcjonowanie sektora turystycznego województwa podkarpackiego1, ze względu na położenie geograficzne oraz walory przyrodniczo-kulturowe, byłoby bardzo ograniczone. Wszystkie te organizacje łączy działalność w obszarze turystyki – w znacznej mierze stanowią one „pierwszy kontakt” turysty z danym regionem, dzięki któremu może on uzyskać potrzebne informacje oraz w atrakcyjny, często tani sposób, spędzić czas. Jednak ich główne funkcje mają nieco odmienny charakter, tym samym mogą występować między nimi różnice w zakresie potrzeb szkoleniowych. Głównym celem Lokalnych Organizacji Turystycznych (LOT) jest promocja regionu jako miejsca atrakcyjnego turystycznie oraz wspieranie rozwoju rynku turystycznego. Ponadto, stanowią one platformę współpracy między władzą samorządową a branżą turystyczną, instytucjami kulturalnymi, a także innymi podmiotami 1 Projekt badawczy obejmuje cały obszar województwa i chociaż nazwa „Podkarpacie” stosowana jest dla opisu krainy geograficznej obejmującej Beskidy Wschodnie, dla potrzeb niniejszego raportu nazwa ta jest stosowana zamiennie z nazwą „województwo podkarpackie” ze wszystkimi mutacjami. 5 Raport z sondażu na temat potrzeb szkoleniowych przedstawicieli/członków organizacji zajmujących się turystyką gospodarczymi, których działalność ma istotne znaczenie dla lokalnego rynku turystycznego. Działalność (PTTK) to oddziałów przede wszystkim Polskiego Towarzystwa popularyzacja wiedzy Turystyczno-Krajoznawczego o najbardziej atrakcyjnych turystycznie miejscach, znakowanie i konserwacja szlaków turystycznych, prowadzenie obiektów zbiorowego zakwaterowania, a także usługi przewodnickie po jednym z najbardziej urokliwych zakątków Polski, jakim jest Podkarpacie. Główną funkcją oddziałów Polskiego Towarzystw Schronisk Młodzieżowych (PTSM) jest organizowanie sieci schronisk młodzieżowych, upowszechnianie najtańszej formy wypoczynku – obozów wędrownych – w oparciu o wspomnianą sieć schronisk. Ponadto, udzielają one wszelkich informacji i pomocy bezpośrednim organizatorom tego typu obozów. Ostatnią grupę badanych organizacji stanowią stowarzyszenia turystyczne i agroturystyczne. Zrzeszają one podmioty prowadzące specyficzną działalność turystyczną, pozwalającą na poznanie terenu wypoczynku, jego mieszkańców, sposobu życia, obyczajów i kultury regionu. One też promują regionalne potrawy, wspólne zwiedzanie okolicznych zabytków i pracę w gospodarstwie agroturystycznym. To również odmienne formy spędzania wolnego czasu, np. jazdy konne, kuligi, prace polowe, wspólne przygotowywanie specjałów regionalnej kuchni z ekologicznych produktów. Zróżnicowane formy działalności wymienionych podmiotów powodują, że osoby w nich zrzeszone/zatrudnione mają odmienne zapotrzebowanie na usługi, które pozwolą im na rozwinięcie działania. Stąd ważnym wydaje się być poznanie potrzeb dotyczących kursów i szkoleń, które pozwolą zrealizować wskazany powyżej cel. Badanie dotyczące potrzeb szkoleniowych przedstawicieli/członków organizacji zajmujących się turystyką w województwie podkarpackim miało na celu określenie: polityki szkoleniowej organizacji działających w sektorze turystycznym w województwie, terytorialnego rozmieszczenia organizacji na terenie województwa, liczby organizacji korzystających z kursów i szkoleń podnoszących kwalifikacje i umiejętności zatrudnianego personelu, przyczyn niekorzystania z kursów/szkoleń, tematyki kursów/szkoleń, z których korzystały organizacje, źródeł finansowania kursów/szkoleń oraz wielkości przeznaczanych na nie środków, zmian w wielkości funduszy przeznaczanych na szkolenie pracowników, wielkości organizacji pod względem liczby zrzeszonych członków i zatrudnianego personelu, 6 Raport z sondażu na temat potrzeb szkoleniowych przedstawicieli/członków organizacji zajmujących się turystyką struktury wieku osób działających/pracujących w organizacjach sektora turystycznego województwa podkarpackiego, czy dana organizacja korzystała ze środków europejskich przeznaczonych na kursy lub szkolenia członków/pracowników, czy dana organizacja zamierza ubiegać się o środki z funduszy strukturalnych na kursy lub szkolenia członków/pracowników, wpływu przeprowadzonych kursów lub szkoleń na jakość oferowanych przez daną organizację usług, barier, na jakie napotkały organizacje szkoląc swoich członków/pracowników, źródeł informacji o ofercie szkoleniowej, z których korzystają organizacje, planów dotyczących szkolenia członków/pracowników w najbliższym roku, czynników branych pod uwagę przy wyborze kursu/szkolenia w ciągu najbliższych 12 miesięcy, przyczyn utrudniających możliwość podejmowania kursów/szkoleń, poziomu finansowania kursów/szkoleń w ciągu najbliższego roku. 7 Raport z sondażu na temat potrzeb szkoleniowych przedstawicieli/członków organizacji zajmujących się turystyką 2. Charakterystyka województwa podkarpackiego 2.1. Informacje o województwie Województwo podkarpackie powstało 1 stycznia 1999 roku, z połączenia pięciu byłych województw: rzeszowskiego, krośnieńskiego, przemyskiego oraz częściowo tarnobrzeskiego i tarnowskiego. Powierzchnia województwa wynosi 17 844 km2, co stanowi 5,6% powierzchni kraju i pod względem powierzchni zajmuje 11. miejsce wśród województw. Liczba ludności województwa na koniec 2005 roku wynosiła blisko 2 098 tys. osób, czyli 5,5% ludności kraju (9. miejsce w kraju)2. Na Podkarpaciu znajduje się 45 miast i 2 158 miejscowości wiejskich, które tworzą 1 530 sołectw, 159 gmin i 21 powiatów. Do największych miast województwa należą: Rzeszów – ponad 163 tys. mieszkańców, Stalowa Wola – 72 tys., Przemyśl – 68 tys., Mielec – 64 tys., Tarnobrzeg – 51 tys. oraz Krosno – 48 tys. mieszkańców. Województwo podkarpackie – jak stwierdzono w Strategii Rozwoju Województwa Podkarpackiego na lata 2007-2020 – „należy do województw słabo rozwiniętych ze względu na poziom i efektywność rozwoju, nasycenie infrastrukturą i poziom życia”3. Pod względem wielkości PKB na 1 mieszkańca województwa zajmuje 15. miejsce w kraju, biorąc pod uwagę poziom wynagrodzenia zajmuje ostatnie miejsce. Ze względu na spore luki w obszarze infrastruktury technicznej, społecznej i ekonomicznej, nie stanowi ono atrakcyjnego obszaru dla krajowych i zagranicznych inwestorów. Jednak biorąc pod uwagę lokalizację geograficzną Podkarpacia (sąsiaduje z Ukrainą, Słowacją), atrakcyjne walory przyrodniczo-krajobrazowe, bogactwo flory i fauny, liczne źródła wody mineralnej zawierające związki siarki i borowiny, które umożliwiają funkcjonowanie ośrodków sanatoryjnych, należy stwierdzić, że „ukrytym” potencjałem rozwoju województwa będzie turystyka. Istotne znaczenie ma regionalne lotnisko w Jasionce, które dostosowane jest do potrzeb międzynarodowego transportu lotniczego, oraz sieć lotnisk lokalnych, m.in. w Mielcu i Krośnie. Konieczne jest zatem rozwijanie nie tylko infrastruktury turystycznej, ale także komunikacyjnej, telekomunikacyjnej, przy jednoczesnym doskonaleniu umiejętności i kwalifikacji osób zatrudnionych w branży turystycznej, stanowiących najistotniejszy czynnik jej rozwoju. 2.2. Atrakcyjność turystyczna województwa podkarpackiego Dla potencjalnego turysty (zarówno z kraju, jak i zagranicy) obszar Podkarpacia może być atrakcyjny z następujących powodów: 2 Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2005 roku, Główny Urząd Statystyczny 2005. Dokument dostępny na stronie: http://www.stat.gov.pl/dane_spol-gosp/ludnosc/powierz_teryt/2005/index.htm [9 I 2007]. 3 Strategia Rozwoju Województwa Podkarpackiego na lata 2007-2020, Rzeszów 2006, s. 9. Dokument dostępny na stronie: http://www.wrota.podkarpackie.pl/res/um/samorzad/Strategia/strategia_26_10_2006.pdf [9 I 2007]. 8 Raport z sondażu na temat potrzeb szkoleniowych przedstawicieli/członków organizacji zajmujących się turystyką a.) krajobraz turystyczny posiada wybitne wartości estetyczne, ale także jest on w wielu miejscach nietknięty przez cywilizację, b.) obszar ten może poszczycić się wielowątkowym dziedzictwem kulturowym, był on i nadal pozostaje miejscem dialogu wielu kultur oraz religii. Ponadto, do dziś zachowała się unikatowa architektura drewniana, na terenie województwa można spotkać wielu twórców ludowych. Na całym obszarze Podkarpacia zlokalizowanych jest 126 cerkwi. Ponadto, drewniany gotycki kościół w Haczowie oraz zespół kościelno-plebański w Bliznem, które wpisane są na listę Światowego Dziedzictwa UNESCO, c.) jakości walorów krajobrazowo-przyrodniczych dowodzi istnienie dwóch parków narodowych: Bieszczadzkiego i Magurskiego oraz licznych parków krajobrazowych, d.) obecność wód mineralnych (bogatych w siarkę i borowinę) w znanych uzdrowiskach, m.in. Polańczyk Zdrój, Iwonicz Zdrój, Horyniec Zdrój, e.) atutem województwa na rynku usług turystycznych są również tematyczne szlaki turystyczne – „Szlak Architektury Drewnianej” o łącznej długości 1200 km, szlak rowerowy „Zielony Rower” (długość ponad 900 km), „Szlak Dobrego Wojaka Szwejka”, „Szlak Śladami Aleksandra Fredry” i wiele innych, f.) ponadto, w okresie zimowym funkcjonuje 40 wyciągów narciarskich, w tym 4 wyciągi krzesełkowe. 2.3. Sektor turystyczny i strategia rozwoju województwa podkarpackiego na lata 2007-2020 Na obszarze województwa istnieje terytorialne zróżnicowanie działalności turystycznej, która jest przede wszystkim skoncentrowana w południowej części – najlepiej funkcjonująca infrastruktura turystyczna jest w pięciu powiatach – bieszczadzkim, krośnieńskim, jasielskim, leskim i sanockim, a także w Przemyślu i Rzeszowie. W powiatach bieszczadzkim, leskim i sanockim jest największa koncentracja schronisk, co związane jest z dużym ruchem turystycznym w Bieszczadach i Beskidzie Niskim. Najmniej obiektów noclegowych zlokalizowanych jest w powiatach: brzozowskim, kolbuszowskim, przeworskim oraz strzyżowskim. Związane jest to zapewne z tym, że są to obszary mało atrakcyjne turystycznie. Na terenie województwa podkarpackiego dynamicznie rozwija się agroturystyka. W 2003 roku w stowarzyszeniach agroturystycznych działo 551 gospodarstw, roku później liczba ta zwiększyła się o 19. Na koniec grudnia 2006 roku liczba gospodarstw 9 Raport z sondażu na temat potrzeb szkoleniowych przedstawicieli/członków organizacji zajmujących się turystyką działających na terenie województwa podkarpackiego wynosiła 6144. Przodujące pod względem liczby gospodarstw, są południowe powiaty województwa: leski (166 gospodarstw), sanocki (74), bieszczadzki (65), krośnieński (54), jasielski (36), przemyski (35). Dobre warunki dla rozwoju tej formy działalności turystycznej są w powiatach brzozowskim, strzyżowskim i przeworskim – gospodarstwa zrzeszone są w Podkarpackie Stowarzyszenie Agroturystyczne „Gospodarstwa Gościnne”, działające od ponad 10 lat. Szczegółowe dane zawiera tabela nr 1. Tabela 1. Liczba gospodarstw agroturystycznych w poszczególnych powiatach. Powiat Leski Sanocki Bieszczadzki Krośnieński Jasielski Przemyski Leżajski Brzozowski Lubaczowski Łańcucki Dębicki Rzeszowski Jarosławski Strzyżowski Stalowowolski Ropczycko-Sędziszowski Niżański Mielecki Kolbuszowski Przeworski Tarnobrzeski RAZEM Liczba gospodarstw 166 74 65 54 36 35 32 22 22 16 15 14 12 11 10 8 7 6 5 3 1 614 W 2005 roku w województwie było 312 turystycznych obiektów zbiorowego zakwaterowania, w tym 49 hoteli, 10 pensjonatów, 51 schronisk, 20 ośrodków wczasowych, 24 ośrodki szkoleniowo-wypoczynkowe, 54 inne obiekty świadczące usługi hotelowe (hotele, motele i pensjonaty, którym nie została nadana żadna kategoria oraz obiekty, które świadczą usługi hotelowe)5. 4 Dane udostępnił Wojewódzki Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Boguchwale, który gromadzi dane zastane w urzędach gmin, w których rolnicy rozpoczynający działalności agroturystyczną mają obowiązek dokonania wpisu do ewidencji obiektów noclegowych. 5 Węgrzyn, Jan. 2005. Turystyka w województwie podkarpackim. Najważniejsze statystyki charakteryzujące pracujących w sektorze oraz ruch turystyczny w regionie. Rzeszów: Urząd Statystyczny, s. 5. 10 Raport z sondażu na temat potrzeb szkoleniowych przedstawicieli/członków organizacji zajmujących się turystyką W tym samym roku było blisko 18,5 tys. miejsc w turystycznych obiektach zbiorowego zakwaterowania, w tym ¾ to miejsca całoroczne. W 2005 roku 550 tys. osób korzystało z turystycznych obiektów zbiorowego zakwaterowania na Podkarpaciu, z czego ponad 11% stanowili turyści zagraniczni. Wśród turystów zagranicznych większość stanowili sąsiedzi zza wschodniej granicy - Ukraińcy (37,8%). Najwięcej odwiedzających spoza zachodniej granicy było z Niemiec (12,9%), następnie z Izraela (6,4%), Stanów Zjednoczonych (4,9%), Anglii (3,6%) oraz Francji (3,5%)6. Działalność w zakresie organizacji i obsługi ruchu turystycznego prowadzi w województwie około 3,1 tys. podmiotów gospodarczych, w których pracuje około 9,3 tys. osób. Najliczniejszą grupę (6 tys. osób) stanowią pracownicy placówek gastronomicznych. Ponad 2 tys. osób zatrudnionych jest w obiektach noclegowych7. Trzeba zaznaczyć, że rośnie zatrudnienie w niektórych działach związanych z turystyką – w listopadzie ubiegłego roku największy wzrost zatrudnienia (o 22,2%) odnotowano w sekcji PKD „hotele i restauracje”. Pomimo optymistycznych wskaźników w branży turystycznej województwa można wskazać elementy, które są słabą stroną tej branży na Podkarpaciu. Należą do nich przede wszystkim: a.) sezonowość ruchu turystycznego – 60% ruchu koncentruje się w miesiącach letnich, głównie wakacyjnych, b.) niski standard bazy turystycznej, c.) niezadowalający poziom informacji turystycznej, monitoringu ruchu turystycznego oraz liczby i jakości ofert turystycznych, d.) słaba współpraca lub jej brak między usługodawcami branży turystycznej – brak zrzeszeń, nieodpowiednia współpraca z Regionalną Izbą Turystyki8. Dostrzegając wymienione powyżej czynniki ograniczające rozwój turystyki władze województwa wyznaczyły w strategii rozwoju regionu następujące kierunki działań: podniesienie konkurencyjności produktu turystycznego – przede wszystkim poprzez inwestycje w rozbudowę i podniesienie standardu bazy noclegowej, aby ruch turystyczny nie miał charakteru sezonowego. Poza tym zwraca się uwagę na konieczność budowy zbiorników retencyjno-rekreacyjnych na obszarach górskich przystani wodnych. i podgórskich, W budowę miejscowościach, basenów gdzie kąpielowych oraz infrastruktura jest rozbudowana, zakłada się dalszy jej rozwój, m.in. powstanie nowych ścieżek rowerowych, wypożyczalni sprzętu turystycznego oraz stworzenie bazy dla 6 7 8 Tamże, s. 7-8. Tamże, s. 11. Strategia Rozwoju Województwa Podkarpackiego na lata 2007-2020, s. 64. 11 Raport z sondażu na temat potrzeb szkoleniowych przedstawicieli/członków organizacji zajmujących się turystyką sportów zimowych. W ramach tego działania wskazuje się również na zwiększenie liczby przejść granicznych, aby turystyka transgraniczna stała się łatwiejsza, rozwój marketingu turystycznego regionu – w jego ramach dostosowane muszą być formy i sposoby promocji województwa oraz jej zasięgu do wyselekcjonowanych odbiorców (konsumentów) produktu turystycznego. Zwraca się ponadto uwagę na rozwijanie elektronicznych systemów rezerwacji w dystrybucji usług turystycznych, w celu ułatwienia do nich dostępności, rozwijanie turystyki na Podkarpaciu możliwe będzie dzięki (a) wspieraniu współpracy z między turystyką, oraz publicznymi (2) i prywatnymi partnerstwa podmiotami związanymi publiczno-prywatnego służącego pozyskiwaniu środków z funduszy europejskich i innych zewnętrznych źródeł. Połączenie sił ma pozwolić także na pozyskiwanie unijnych środków, z których można by sfinansować inwestycje podnoszące konkurencyjność podkarpackiego produktu turystycznego, przygotowanie wysoko wykwalifikowanych kadr dla obsługi ruchu turystycznego, planowania oraz zarządzania rozwojem turystyki w regionie – wydaje się, wymienionych że ten obszar powyżej. działania Należy jest bowiem nadrzędny sobie w stosunku uzmysłowić, że do bez profesjonalnego personelu jakość obsługi turystów i oferowanych usług nie znajdzie przełożenia na ich zadowolenie i podjęcie decyzji o kolejnych pobytach na Podkarpaciu. Konieczne jest zatem doskonalenie kwalifikacji i umiejętności tzw. personelu operacyjnego (tj. osób zatrudnionych w usługach gastronomicznych, noclegowych, agroturystyce, informacji turystycznej) oraz osób działających w usługach okołoturystycznych. Kształcenie to pozwala ograniczyć bezrobocie, włączyć w rynek pracy, tych którzy z niego z różnych przyczyn wypadli9. Należy zatem w sposób właściwy rozpoznać zapotrzebowanie na kursy i szkolenia, aby ofertę edukacyjną dostosować do wymagań podkarpackiego turystycznego rynku pracy. 9 Tamże, s. 95-97. 12 Raport z sondażu na temat potrzeb szkoleniowych przedstawicieli/członków organizacji zajmujących się turystyką 3. Charakterystyka badanych organizacji sektora turystycznego województwa podkarpackiego 3.1. Struktura demograficzna i przestrzenna organizacji oraz formy działania Z organizacji biorących udział w badaniu (80 podmiotów) większość stanowią lokalne organizacje turystyczne (33) oraz stowarzyszenia turystyczne lub agroturystyczne (26). Działalność lokalnych organizacji turystycznych (LOT) w znacznym stopniu przyczynia się do kreowania i promowania pozytywnego i atrakcyjnego wizerunku regionu, rozwoju infrastruktury turystycznej oraz poprawy jakości obsługi gości z kraju i ze świata. Z kolei, stowarzyszenia turystyczne i agroturystyczne przyczyniają się do promowania różnorodnych form uprawiania turystyki, dysponują aktualnymi informacjami o bazie noclegowej oraz, co ważne, konsolidują podmioty prowadzące działalność turystyczną10. W mniejszym stopniu reprezentowane w badaniu były oddziały Polskiego Towarzystwa Turystyczno-Krajoznawczego Schronisk Młodzieżowych. Liczbę podmiotów z oraz Polskiego uwzględnieniem Towarzystwa formy działania przedstawia tabela nr 2. Tabela 2. Liczba podmiotów w badaniu z uwzględnieniem formy działania. Forma działania podmiotu lokalne organizacje turystyczne stowarzyszenia turystyczne lub agroturystyczne oddziały PTTK oddziały PTSM Ogółem Liczba w badaniu 33 26 14 17 80 Biorąc pod uwagę wielkość miejscowości, w której działają badane podmioty, najwięcej z nich (25) zlokalizowanych jest w miasteczkach do 20 tys. mieszkańców, nieco mniej (22) w miejscowościach od 20 do 50 tys. mieszkańców. Co piąty respondent prowadzi działalność turystyczną na obszarze wiejskim, a co dziesiąty w mieście o liczebności od 50 do 100 tys. mieszkańców. Najmniejsza liczba badanych podmiotów (7) zlokalizowana jest w stolicy województwa w Rzeszowie. Lokalizację podmiotów ilustruje wykres nr 2. 10 Na terenie województwa ponad 570 gospodarstw agroturystycznych zrzeszonych jest w pięciu stowarzyszeniach: Podkarpackim Stowarzyszeniu Agroturystycznym "Gospodarstwa Gościnne", Stowarzyszeniu Agroturystycznym "Galicyjskie Gospodarstwa Gościnne" Bieszczady w Lesku, Lubaczowskim Stowarzyszeniu Gospodarstw Agroturystycznych "Roztocze", Podkarpackim Stowarzyszeniu Agroturystycznym Ziemi RopczyckoSędziszowskiej oraz Stowarzyszeniu Turystycznym „Bukowianka”. http://www.wrota.podkarpackie.pl/pl/turystyka/agroturystyka [9 I 2007]. 13 Raport z sondażu na temat potrzeb szkoleniowych przedstawicieli/członków organizacji zajmujących się turystyką Wykres 1. Lokalizacja miejscowości [N=80] badanych podmiotów z uwzględnieniem wielkości liczba podmiotów oraz ich procentowy udział w danej lokalizacji 0% 20% 40% 80% 12 obszar wiejski miasteczko (do 20 tys. mieszkańców) 5 małe miasto (20-50 tys. mieszkańców) 9 1 10 8 2 2 4 1 100% 4 6 średniej wielkości miasto (50-100 tys. mieszkańców) Rzeszów 60% 6 2 2 2 4 oddziały PTTK oddziały PTSM lokalne organizacje turystyczne stowarzyszenia turystyczne lub agroturystyczne Wśród podmiotów działających w miasteczkach do 20 tys. mieszkańców przeważają stowarzyszenia turystyczne i agroturystyczne oraz lokalne organizacje turystyczne. W małych miasteczkach zlokalizowane są przede wszystkim LOT-y, oddziały PTTK oraz stowarzyszenia. Organizacje turystyczne dominują także na obszarach wiejskich. Najwięcej badanych podmiotów prowadzących działalność turystyczną zlokalizowanych jest w pięciu powiatach: leskim (12), sanockim (10), przemyskim (9), bieszczadzkim (8), krośnieńskim (8) oraz w Rzeszowie (7). Należy pamiętać, że na tych obszarach istnieją najlepsze warunki dla prowadzenia tej formy działalności gospodarczej na Podkarpaciu. Inne powiaty reprezentowane były w mniejszych proporcjach. Najmniejszą reprezentację miały powiaty z północno-zachodniego obszaru województwa. 14 Raport z sondażu na temat potrzeb szkoleniowych przedstawicieli/członków organizacji zajmujących się turystyką Tabela nr 1 pokazuje szczegółowo liczbę podmiotów, które brały udział w badaniu w rozbiciu na poszczególne powiaty. Tabela 3. Lokalizacja badanych podmiotów. POWIAT N 12 10 9 8 8 7 3 2 2 2 2 2 2 2 2 1 1 1 1 1 1 1 80 Leski Sanocki Przemyski Bieszczadzki Krośnieński Rzeszów Lubaczowski Leżajski Jarosławski Jasielski Krosno grodzki Przeworski Ropczycko-Sędziszowski Rzeszowski Tarnobrzeski Dębicki Kolbuszowski Mielecki Niżański Strzyżowski Tarnobrzeg Łańcucki RAZEM % 15,00% 12,50% 11,25% 10,00% 10,00% 8,75% 3,75% 2,50% 2,50% 2,50% 2,50% 2,50% 2,50% 2,50% 2,50% 1,25% 1,25% 1,25% 1,25% 1,25% 1,25% 1,25% 100,00% Stowarzyszenia turystyczne i agroturystyczne reprezentowało w badaniu 26 respondentów. Zrzeszenie podmiotów sprzedających usługi turystyczne lub agroturystyczne pozwala na rozwijanie istniejącej już oferty, a także na wytwarzanie i promocję nowych produktów turystycznych. To również reprezentacja usługodawców turystycznych na zewnątrz, a dla firm szkoleniowych bardzo dobra grupa docelowa. Do założenia i zarejestrowania stowarzyszenia potrzeba minimum 15 osób/podmiotów, stąd jedno zrzeszenie to już grupa osób, które mogą przejść kursy i szkolenia podnoszące kwalifikacje członków. Najwięcej (10) badanych stowarzyszeń zlokalizowanych było w miasteczkach do 20 tys. mieszkańców, nieco mniej w miastach od 20 do 50 tysięcy. Dominują zrzeszenia skupiające 30 członków (4) oraz 25 (3). Większe pod względem składu – powyżej 200 osób – działają na obszarach miejskich (2). Największe stowarzyszenie, liczące 1700 członków, działa w Rzeszowie. Działalność usługowa w turystyce na Podkarpaciu – jak wynika z deklaracji blisko 40% respondentów – oparta jest przede wszystkim na samozatrudnieniu. W przypadku 15 Raport z sondażu na temat potrzeb szkoleniowych przedstawicieli/członków organizacji zajmujących się turystyką badanych instytucji może to być również działalność społeczna na rzecz danego podmiotu. Tabela nr 3 zawiera szczegółowe dane dotyczące liczby pracowników zatrudnianych przez podmioty. Jest to szczególnie domeną działających na Podkarpaciu stowarzyszeń turystycznych lub agroturystycznych – działalność społeczną oraz niezatrudnianie żadnych pracowników deklaruje dwie trzecie badanych. Identyczną deklarację składa także co piąty reprezentant lokalnej organizacji turystycznej, co drugi oddziału PTSM oraz prawie co trzeci PTTK. Wśród badanych przeważa niewielkie zatrudnienie, zasadniczo jest to wielkość oscylująca między jedną a trzema osobami. Dwie lokalne organizacje turystyczne – jedna z nich zlokalizowana jest na obszarze wiejskim, druga – w miejscowości do 50 tys. mieszkańców - zatrudniają ponad 100 osób. Tabela nr 3 zawiera szczegółowe dane dotyczące liczby pracowników zatrudnianych przez badane instytucje. Tabela 4. Liczba zatrudnianych turystycznego [N=80] pracowników Liczba zatrudnianych pracowników nikogo nie zatrudnia, działa społecznie 1 2 3 4 6 8 11 14 25 100 108 RAZEM N przez instytucje sektora % 31 38,75% 13 16,25% 12 15,00% 10 12,50% 3 3,75% 4 5,00% 1 1,25% 1 1,25% 2 2,50% 1 1,25% 1 1,25% 1 1,25% 80 100% W badanych organizacjach najwięcej osób pracuje w lokalnych organizacjach turystycznych (275), gdzie prawie połowę zatrudnionych stanowią osoby między 36-55 rokiem życia. Podobnie wygląda sytuacja w oddziałach PTTK. W co drugim schronisku młodzieżowym pracują osoby w wieku przedemerytalnym między 56 a 65 rokiem życia. Co dziesiątym zatrudnionym pracownikiem w badanych organizacjach jest osoba poniżej 25. roku życia. Dominujący odsetek zatrudnionych osób w przedziale 36-55 lat można argumentować tym, że praca w turystyce wymaga nie tylko odpowiedniego zasobu wiedzy i wykształcenia, lecz również odpowiedniego (najczęściej wieloletniego) 16 Raport z sondażu na temat potrzeb szkoleniowych przedstawicieli/członków organizacji zajmujących się turystyką doświadczenia. Z punktu widzenia interesującej nas tematyki oznacza to, że osoby te powinny być głównym beneficjentem kursów/szkoleń przyczyniających się do doskonalenia umiejętności i kwalifikacji. Niepokojące jest jednak to, że niewielu młodych ludzi (poniżej 25. roku życia) jest zatrudnionych w badanych organizacjach. W przypadku osób starszych działalność (praca) może mieć charakter realizacji zainteresowań lub też stanowić dodatkową formę aktywności, co możliwe jest dzięki posiadaniu środków materialnych z innych źródeł, takich jak emerytura bądź renta. W przyszłości może powstać problem z wymianą kadry, tzn. zastąpieniem starszych pracowników młodszym – należy bowiem pamiętać, że w przyszłości osoby starsze, z różnych powodów, zrezygnują z pracy, a ich miejsca nie będą mogły zająć młode osoby, których po pierwsze może nie być, ponieważ wyjadą do pracy za granicę, a po drugie nie będą posiadać odpowiedniego doświadczenia organizacyjnego. Tabela nr 4 zawiera szczegółowe dane dotyczące wieku pracowników z uwzględnieniem podziału na rodzaje badanych instytucji. Tabela 5. Struktura wiekowa pracowników branży turystycznej. Oddziały PTTK LOT Oddziały PTSM 4 31 0 Stowarzyszenia turystyczne lub agroturystyczne 8 9 75 2 24 110 36-55 lat 15 136 3 27 181 56-65 lat 2 32 5 8 47 1 1 0 0 2 31 275 10 67 383 Wiek Poniżej 25 lat 25-35 lat Powyżej lat Razem 65 Razem 43 3.2. Pozyskiwanie środków finansowych z funduszy strukturalnych na szkolenia pracowników Jednym z działań mającym poprawić funkcjonowanie sektora turystycznego Podkarpacia akcentowanym w Strategii Rozwoju Województwa Podkarpackiego na lata 2007-2020 jest pozyskiwanie środków publicznych oraz z innych źródeł na rozwój turystyki. Pozyskanie tychże środków ma odbywać się na drodze partnerstwa publiczno-prywatnego. Odpowiednie przygotowanie do wypełniania wniosków o dotację z budżetu Unii Europejskiej jest zatem niezbędne, tak samo jak poszerzanie kwalifikacji i umiejętności pracowników sektora. Ponadto, pozyskiwanie środków finansowych na kursy i szkolenia pracowników z UE pozwoli na przesunięcie przychodów w obszar inwestycji i rozwój prowadzonej działalności. 17 Raport z sondażu na temat potrzeb szkoleniowych przedstawicieli/członków organizacji zajmujących się turystyką Badani zostali zapytani o to, czy korzystali już ze środków z funduszy strukturalnych na szkolenia swoich pracowników. Ponad dwie trzecie badanych nie korzystało z pieniędzy unijnych i dodatkowo nawet nie starało się o uzyskanie wsparcia zewnętrznego. W grupie tej dominują lokalne organizacje turystyczne oraz stowarzyszenia turystyczne lub agroturystyczne. Oznacza to, że badani nie posiadają motywacji do pozyskania środków z funduszy europejskich. Tak wysoki odsetek może świadczyć również o tym, że (a) nie posiadają oni wiedzy o możliwości sfinansowania szkoleń z wykorzystaniem środków unijnych, (b) nie ubiegają się o środki, ponieważ nie posiadają odpowiedniego przygotowania do złożenia wniosku o dofinansowanie, a w konsekwencji nie podejmują żadnych czaso- i pracochłonnych działań w tym kierunku, (c) w znikomym stopniu szkolą personel/członków i koszt kursów pokrywają z posiadanych przez siebie środków. Szczegółowe dane przedstawiają wykresy nr 2 i 3 . Wykres 2. Korzystanie przez respondentów ze środków z funduszy strukturalnych przeznaczanych na szkolenia [N=80] nie wie/nie posiada takiej wiedzy nie korzystała - nie ubiegaliśmy się o środki 1 12 nie korzystała ubiegaliśmy się o środki, ale nie przyznano 17 2 6 10% 20% 17 2 2 14 tak 0% finansowych 30% 1 40% 50% 60% 70% 6 80% 90% 100% Liczba wskazań oraz ich procentowy udział w korzystaniu lub niekorzystaniu ze środków z funduszy strukturalnych oddziały PTTK lokalne organizacje turystyczne oddziały PTSM stowarzyszenia turystyczne lub agroturystyczne 18 Raport z sondażu na temat potrzeb szkoleniowych przedstawicieli/członków organizacji zajmujących się turystyką Wykres 3. Wykorzystanie środków finansowych z funduszy strukturalnych na szkolenia z uwzględnieniem lokalizacji podmiotu [N=80] Liczba wskazań oraz procentowy udział instytucji z danego obszaru w wykorzystaniu środków unijnych 0% 10% tak 4 nie korzystała ubiegaliśmy się o środki, ale nie przyznano 1 nie korzystała - nie ubiegaliśmy się o środki z funduszy strukturalnych 20% 30% 40% 50% 60% 70% 8 80% 90% 8 1 3 11 17 nie wie/nie posiada takiej wiedzy 100% 1 10 8 1 obszar wiejski miasteczko (do 20 tys. mieszkańców) małe miasto (20-50 tys. mieszkańców) średniej wielkości miasto (50-100 tys. mieszkańców) Przyczyn takiego stanu rzeczy można upatrywać w: (a) posiadaniu przez zarządzających niewystarczających kwalifikacji do złożenia wniosku o dofinansowanie, (b) braku wiedzy o możliwości/-ach pozyskania funduszy, (c) prawdopodobnym przekonaniu, że i tak środków nie otrzymają (nawet w przypadku złożenia prawidłowego wniosku). Warto podkreślić, że w próbie zaledwie 6 podmiotów nie uzyskało wsparcia finansowego, pomimo złożenia wniosku. Ze środków unijnych skorzystało łącznie 21 organizacji z trzech grup podmiotów – lokalnych organizacji turystycznych (14), stowarzyszeń turystycznych lub agroturystycznych (6) oraz PTSM (1). Ponad połowa badanych deklaruje chęć ubiegania się o środki z funduszy unijnych na szkolenia swoich pracowników. Ci sami respondenci stwierdzają jednak, że nie podjęli żadnych kroków w tym kierunku. W grupie tej znajdują się z pewnością, co najmniej, dwie podgrupy podmiotów. Pierwsza z nich skupia zarządzających, którzy nie poprzestają na deklaracjach i w przyszłości z pewnością podejmą starania, żeby wsparcie zewnętrzne otrzymać. Druga podgrupa to kierownicy, którzy potwierdzili chęć ubiegania się o dofinansowanie szkoleń, jednak bardziej istotna od realnego działania jest 19 Raport z sondażu na temat potrzeb szkoleniowych przedstawicieli/członków organizacji zajmujących się turystyką dla nich opinia o samym podmiocie, który jest w stanie samodzielnie pozyskać fundusze na podnoszenie kwalifikacji swoich pracowników. Warto zatem w nieodległej przyszłości zweryfikować, czy rzeczywiście badani nie poprzestali na deklaracjach i szkolili swój personel ze środków zewnętrznych. Najwięcej deklaracji tego typu złożyli respondenci reprezentujący LOT-y oraz stowarzyszenia turystyczne lub agroturystyczne. Podmioty te zlokalizowane są przeważnie w miasteczkach, małych miastach oraz na obszarach wiejskich. 3.3. Planowane działania w kierunku uzyskania środków na kursy/szkolenia z funduszy strukturalnych Zaledwie sześciu badanych przyznało, że złożyło wniosek o dofinansowanie (4 stowarzyszenia oraz 2 LOT-y). Co dziesiąty badany przyznał, że zamierza ubiegać się o środki unijne i podjął kroki w tym kierunku, jednak formalnego wniosku nie złożył. Oznacza to, że niewielka liczba badanych organizacji dostrzega możliwości, jakie dają środki unijne przeznaczone na rozwój kapitału ludzkiego. O środki z funduszy strukturalnych na szkolenia personelu/członków organizacji nie zamierza ubiegać się 14 respondentów a 9 stwierdza, że nie wie, czy będzie się o nie ubiegać. Można wnioskować, że (a) respondenci posiadają wystarczające środki na podnoszenie kwalifikacji personelu/członków w i umiejętności najbliższym pracowników, czasie, stąd nie (b) nie zamierzają podejmują żadnych szkolić starań o pozyskanie dodatkowych środków, (c) nie posiadają wiedzy, o stosunkowo nowej w polskich realiach, możliwości zdobycia funduszy na kursy/szkolenia, (d) nisko oceniają posiadane kompetencje do złożenia wniosku, stąd nie podejmują starań, które pochłaniają ich czas. Szczegółowe dane przedstawiają wykresy nr 4 i 5. 20 Raport z sondażu na temat potrzeb szkoleniowych przedstawicieli/członków organizacji zajmujących się turystyką Wykres 4. Deklaracje odnośnie ubiegania się o środki z funduszy strukturalnych na kursy i szkolenia dla pracowników/członków z uwzględnieniem rodzaju organizacji[N=80] 0% 20% tak, złożyliżmy już wniosek 4 1 18 4 7 3 80% 100% 4 6 nie nie wiem 60% 2 tak, podjęliśmy już kroki w tym kierunku tak, ale nie podjęliśmy jeszcze żadnych kroków w tym kierunku 40% 2 16 6 1 1 1 4 oddziały PTTK lokalne organizacje turystyczne oddziały PTSM stowarzyszenia turystyczne lub agroturystyczne 21 Raport z sondażu na temat potrzeb szkoleniowych przedstawicieli/członków organizacji zajmujących się turystyką Wykres 5. Deklaracje respondentów odnośnie ubiegania się o środki z funduszy strukturalnych na kursy i szkolenia pracowników z uwzględnieniem lokalizacji podmiotu [N=80] Liczba wskazań oraz procentowy udział w wykorzystaniu środków unijnych 0% 10% 20% 30% 40% 50% tak, złożyliśmy już wniosek 2 2 tak, podjęliśmy już kroki w tym kierunku 3 3 tak, ale nie podjęliśmy jeszcze żadnych kroków w tym kierunku nie nie wiem 10 4 3 80% 1 13 100% 1 3 1 1 4 1 90% 1 1 3 1 70% 1 15 2 1 60% 3 obszar wiejski miasteczko (do 20 tys. mieszkańców) małe miasto (20-50 tys. mieszkańców) średniej wielkości miasto (50-100 tys. mieszkańców) Rzeszów 22 Raport z sondażu na temat potrzeb szkoleniowych przedstawicieli/członków organizacji zajmujących się turystyką 4. Polityka szkoleniowa organizacji w latach 2005-2006 4.1. Kursy i szkolenia przeprowadzone w organizacjach zajmujących się turystyką w województwie podkarpackim Kursy i szkolenia zewnętrzne (prowadzone przez specjalistów niezatrudnionych w placówkach, których pracownicy są szkoleni), stanowią cenne narzędzie podnoszenia kwalifikacji personelu sektora turystycznego. Odpowiedni dobór kursów/szkoleń ze względu na zakres i tematykę, jak również odpowiednia selekcja pracowników, którym umożliwia się podnoszenie kwalifikacji, może – przy spełnieniu jeszcze innych warunków, jak np. efektywność kursu/szkolenia – pozytywnie wpływać na efektywność i rynkową konkurencyjność podmiotu sprzedającego usługi turystyczne. Należy również pamiętać o tym, że Polska jako członek Unii Europejskiej powinna stworzyć silny ekonomicznie i zorientowany na rynek sektor turystyczny, oparty na prywatnej własności i inicjatywie, mogący sprostać konkurencji, i tym samym zapewniając polskim przedsiębiorstwom turystycznym funkcjonowanie i rozwój w ramach jednolitego rynku Unii Europejskiej. W województwie podkarpackim z kursów/szkoleń zewnętrznych w latach 20052006 skorzystało 59 podmiotów z 80 badanych, czyli niemal trzy czwarte. Swoich pracowników na zajęcia podnoszące ich kwalifikacje i umiejętności wysłało 27 lokalnych organizacji turystycznych, 20 stowarzyszeń turystycznych, 10 oddziałów PTTK, oraz zaledwie 2 oddziały PTSM. Organizacje szkolące pracowników dominują także w każdej z czterech grup – oznacza to, że dostrzegają one potrzebę podnoszenia kwalifikacji i umiejętności członków, co ma wpływ na rozwój samego podmiotu i zdobycie przewagi nad konkurencją w zakresie promocji i sprzedaży usług turystycznych. Szczegółowe dane prezentuje wykres nr 6. 23 Raport z sondażu na temat potrzeb szkoleniowych przedstawicieli/członków organizacji zajmujących się turystyką Wykres 6. Liczba podmiotów korzystających z kursów/szkoleń pracowników w latach 2005-2006 [N=80] Liczba wskazań oraz procentowy udział poszczególnych organizacji 0% 10% tak 10 nie 4 20% 30% 40% 50% 60% 27 70% 2 6 5 80% 90% 100% 20 6 oddziały PTTK lokalne organizacje turystyczne oddziały PTSM stowarzyszenia turystyczne lub agroturystyczne 4.2. Przyczyny nieszkolenia członków/personelu organizacji Respondenci zostali również poproszeni o wskazanie przyczyn (maksymalnie trzech) nieszkolenia swoich członków/pracowników. Ze szkoleń w ostatnich dwóch latach nie skorzystało 21 biorących udział w badaniu. Najczęstsze przyczyny prezentuje wykres nr 7. 24 Raport z sondażu na temat potrzeb szkoleniowych przedstawicieli/członków organizacji zajmujących się turystyką Wykres 7. wskazań] Przyczyny nieszkolenia pracowników w latach 2005-2006 [N=37 z powodu braku środków finansowych na szkolenia/kursy 9 z powodu braku czasu na szkolenia/kursy 7 z powodu braku odpowiedniej oferty szkoleniowej 7 z powodu braku potrzeby podnoszenia kwalifikacji przez personel/członków 6 z powodu braku informacji o dostępnej ofercie szkoleniowej 6 z powodu zbyt dużej odległości do organizacji szkolącej 1 z powodu negatywnej oceny przydatności szkoleń/kursów 1 Jak widać z powyższego wykresu – do grupy najczęściej wskazywanych przyczyn należą: (a) brak środków finansowych na szkolenia/ kursy, (b) brak czasu na udział w nich, (c) brak dopasowanej do oczekiwań oferty szkoleniowej, (d) brak potrzeby podnoszenia kwalifikacji przez personel/członków stowarzyszenia oraz (e) brak informacji o dostępnej na rynku ofercie szkoleniowej. Pojedyncze wskazania uzyskała odległość od miejsca działalności do instytucji prowadzącej szkolenie/kurs oraz negatywna ocena ich przydatności. Niepokojące jest to, że zarządzający organizacjami uważają, że zatrudniany przez nich personel nie ma potrzeby podnoszenia kwalifikacji. Biorąc pod uwagę uwarunkowania współczesnej turystyki – nieustanne poszerzanie zakresu swoich kompetencji i umiejętności stanowi jeden z głównych czynników konkurencyjności pracownika na rynku pracy. Można jednak przypuszczać, że na tę barierę wskazywali ci, którzy przekonani są, że zatrudniane przez nich osoby mają zadowalające umiejętności, pozwalające w pełni wywiązywać się z nałożonego na nich obowiązku pracowniczego. Z tak zaprezentowanych danych można wyciągnąć następujące wnioski na przyszłość, które powinny umożliwić pracownikom zdobycie dodatkowych kwalifikacji i umiejętności: zarządzający zdając sobie sprawę, że rozwój turystyki jest szansą dla regionu, a najważniejszy w ich bieżącej i przyszłej działalności jest pracownik, powinni dołożyć wszelkich starań, aby pozyskać zewnętrzne środki na szkolenie 25 Raport z sondażu na temat potrzeb szkoleniowych przedstawicieli/członków organizacji zajmujących się turystyką personelu/członków. Warto zwrócić także uwagę na fakt, że wiele prywatnych firm organizuje szkolenia ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego (nieodpłatnych dla uczestników), w których uczestniczyć mogliby pracownicy danego podmiotu, którego nie stać na samodzielne sfinansowanie szkolenia. Powinni oni dodatkowo poszukiwać dróg, poprzez które dotrą do informacji o szkoleniach – może to być prasa codzienna, telewizja czy Internet. Uświadomienie im, że inwestycje prorozwojowe poczynione przez samego pracownika, jak i posyłanie personelu na szkolenia przez zarządzających, są tak naprawdę szansą na lepsze funkcjonowanie podmiotu, zarządzający twierdzą, że brakuje czasu, aby ich pracownicy mogli wziąć udział w kursie/szkoleniu. Zapominają jednak o tym, że ruch turystyczny na Podkarpaciu ma charakter sezonowy i najwięcej turystów przyjeżdża w okresie wakacyjnym. Gdy zmniejsza się popyt na dane usługi, badani mogą ograniczyć wymiar pracy personelu i umożliwić im udział w szkoleniach. Osobnym zagadnieniem pozostaje pytanie, czy pracownicy rzeczywiście wykorzystają dodatkowy czas na doszkalanie, poprawa infrastruktury komunikacyjnej, jak i modyfikacje oferty szkoleniowej prowadzące do zwiększenia jej elastyczności powinny wpłynąć na wzrost liczby instytucji decydujących się na doszkalanie personelu. Istotne jest tu zarówno rozszerzenie tematycznej oferty szkoleniowej w celu lepszego dostosowania jej do zapotrzebowania (wypełnienia luk), jak i poprawa ich elastyczności w celu dotarcia do klientów ograniczonych czasowo lub komunikacyjnie (odległość od instytucji szkolącej jako czynnik uniemożliwiający podjęcie szkolenia). Poddając analizie przyczyny nie korzystania ze szkoleń przez zarządzających badanymi instytucjami z uwzględnieniem rodzaju podmiotu można stwierdzić: w przypadku oddziałów PTTK najczęściej wskazuje się na (a) brak potrzeby podnoszenia kwalifikacji członków oraz (b) brak czasu na udział w kursach/szkoleniach. Wynikać może to ze specyficznego charakteru pracy tych osób, którzy działalność w PTTK traktują jako dodatkową formę aktywności lub zarobkowania, w związku z czym wykonują te czynności, na których już się znają. Z „dorywczą” współpracą związany może być brak czasu, aby uczestniczyć w dodatkowych, obciążających czas zajęciach, u lokalnych organizacji turystycznych dominują (a) brak środków finansowych na szkolenia, (b) brak wiedzy o dostępnej ofercie szkoleniowej, (c) brak odpowiedniej oferty, a także (d) brak czasu na szkolenia, badani z oddziałów PTSM za najważniejszą przyczynę uznali (a) brak finansów na szkolenia, (b) brak odpowiedniej oferty oraz (c) negatywną ocenę przydatności kursów, 26 Raport z sondażu na temat potrzeb szkoleniowych przedstawicieli/członków organizacji zajmujących się turystyką stowarzyszenia nie szkolą członków, ponieważ (a) brakuje na to środków, (b) nie ma czasu na ich kształcenie, (c) brakuje informacji o ofercie szkoleniowej, (d) brakuje odpowiedniej tematyki szkoleń i (e) nie ma potrzeby kształcenia członków. 4.3. Ocena przydatności przeprowadzonych szkoleń Badani zostali poproszeni o ocenę przydatności przeprowadzonych kursów i szkoleń dla swojej organizacji w skali od (1) bardzo nisko, (2) raczej nisko, (3) przeciętnie, (4) raczej wysoko do (5) bardzo wysoko. Tego typu skala daje możliwość określenia średniej przydatności poszczególnych rodzajów kursów/szkoleń. Odzwierciedla ona subiektywne oceny respondentów na podstawie ich indywidualnych doświadczeń. Najbardziej przydatne, zdaniem badanych, były kursy bardzo blisko związane z działalnością turystyczną i przydatne w kontaktach z klientem. Kursy i szkolenia z zakresu „hotelarstwo i gastronomia” uzyskały najwyższą średnią wskazań (4,25), tuż za nimi znalazły się „kursy językowe” (4,21) oraz „inne kursy/szkolenia” wskazane przez 6 respondentów (4,2). W „innych kursach/szkoleniach” wskazano na takie szkolenia, jak: „rozwój miasta Krosna”, „ochrona środowiska – utylizacja ścieków i oczyszczalni”, „prowadzenie działalności kulturalnej, obsługa imprez i ZAiKS”, „rozwiązywanie konfliktów wewnątrz organizacji” oraz „specjalistyczne kursy z zakresu kultury”. Jako raczej przydatne badani określili również „szkolenia komputerowe”, „specjalistyczne kursy/szkolenia z zakresu turystyki”, „pozyskiwanie środków z UE” oraz „zarządzanie zasobami ludzkimi”. W przypadku innego rodzaju szkoleń można mówić o ich przeciętnej przydatności dla organizacji, jednak z przeprowadzonych badań okazuje się, że zarządzający oceniają ich przeciętną przydatność jako niską. Szczegółowe oceny przydatności szkoleń ilustruje tabela nr 5. Tabela 6. Średnie oceny przydatności kursów i szkoleń zewnętrznych Tematyka szkolenia hotelarstwo i gastronomia języki obce inne szkolenia komputerowe specjalistyczne z zakresu turystyki pozyskiwanie środków z UE zarządzanie zasobami ludzkimi marketing i promocja administracja i księgowość obsługa klienta zarządzanie jakością 27 Średnia 4,25 4,21 4,20 4,15 4,11 4,03 4,00 3,84 3,83 3,64 3,60 Raport z sondażu na temat potrzeb szkoleniowych przedstawicieli/członków organizacji zajmujących się turystyką Analizując powyższą tabelę można wyciągnąć następujące wnioski: raczej wysoka przydatność kursów i szkoleń „hotelarsko-gastronomicznych” oznacza, że zarządzający cenią sobie szkolenia specjalistyczne, które nie tylko rozwijają kwalifikacje i umiejętności pracownika, ale stanowią niejako inwestycję w działalność turystyczną – im lepiej przygotowany do pracy człowiek, tym większe prawdopodobieństwo, że jakość świadczonych przez niego usług będzie wyższa, szkolenia z zakresu języków obcych są dla sektora turystycznego jednym z najważniejszych obszarów dokształcania osób w nim pracujących. Co prawda województwo podkarpackie nie należy do często odwiedzanych rejonów przez zagranicznych turystów (w 2005 roku na 550 tys. osób korzystających z turystycznych obiektów zbiorowego zakwaterowania na Podkarpaciu ponad 11% stanowili turyści zagraniczni, głównie Ukraińcy, Niemcy, Izraelczycy, Amerykanie, Anglicy i Francuzi), jednak działania określone w Strategii Rozwoju Województwa Podkarpackiego na lata 2007-2020 – a związane ze zwiększeniem promocji Podkarpacia, nie tylko w kraju, ale też za granicą, oraz zamiarami pozyskiwania środków z funduszy strukturalnych na rozwój sektora, wymagają przygotowania profesjonalnych kadr (oraz ich operacyjnych, nieustannego które będą w doskonalenia) stanie zrealizować zakładane w tym strategicznym dokumencie zadania, raczej wysoka przydatność kursów komputerowych świadczy o potrzebie wykorzystywania nowoczesnych technik komunikacji z potencjalnym odbiorcą usług turystycznych. Nie można oczywiście zapomnieć, że podstawowa umiejętność obsługi komputera i oprogramowania, nie tylko w sektorze turystycznym, uważana jest za standardową cechę każdego kandydata do pracy. Zwiększenie kompetencji (dość wysoka ocena przydatności szkoleń komputerowych) w zakresie obsługi komputera w sektorze turystycznym związane może być również z tym, że osoby prowadzące tego typu działalność wykorzystują specjalistyczne programy, wykorzystywane w księgowości, zarządzaniu firmą (organizacją) oraz w gastronomii prowadząc działalność restauracyjną. Jednak podnoszenie kwalifikacji może mieć inną przyczynę. Władze samorządowe opracowując różnego rodzaju programy i strategie rozwoju województwa dążą do objęcia nimi jak najszerszej liczby sektorów gospodarki. W branży turystycznej na Podkarpaciu wskazywana jest potrzeba ułatwienia dostępności usług turystycznych, poprzez rozwijanie elektronicznych systemów rezerwacji. Przygotowani do tego odpowiednio pracownicy będą mogli sprostać w przyszłości wyzwaniom turystyki w regionie, 28 Raport z sondażu na temat potrzeb szkoleniowych przedstawicieli/członków organizacji zajmujących się turystyką wysoko oceniane są kursy i szkolenia z zakresu „pozyskiwanie środków z UE”. Pomimo, iż 65% badanych nie ubiegało się w przeszłości o jakiekolwiek fundusze unijne, widać, że dostrzega się potrzebę posiadania wiedzy w tym zakresie. Tym bardziej, iż to właśnie w środkach z UE dostrzega się szansę na rozbudowę infrastruktury turystycznej. Stworzenie odpowiedniego i dobrego (tzn. mającego szansę na zaakceptowanie i późniejsze sfinansowanie) projektu pozwolić ma na inkluzję Podkarpacia w europejski i światowy rynek turystyczny. Należy także pamiętać o tym, że osoby posiadające umiejętności w pozyskiwaniu środków zewnętrznych na finansowanie określonych projektów czy produktów turystycznych mogą bardzo łatwo znaleźć zatrudnienie, kiedy rozpocznie się realizacja kierunku Działania 3 „Podejmowanie działań na rzecz rozwoju turystyki” zawartego w Strategii Rozwoju Województwa Podkarpackiego na lata 2007-2013. Zakłada ono: (a) rozwijanie współpracy pomiędzy władzami regionalnymi, (b) tworzenie transgranicznej infrastruktury turystycznej, (c) powiązanie istniejących i tworzenie nowych produktów turystycznych, opartych na walorach turystycznych różnych państw, (d) wspólne międzynarodowe projekty obejmujące pozyskiwanie środków finansowych na realizację przedsięwzięć turystycznych, (e) organizowanie spotkań, warsztatów i konferencji międzynarodowych w celu wymiany doświadczeń, (f) współpracę na rzecz usprawniania odpraw granicznych oraz otwierania nowych turystycznych przejść granicznych11, szkolenia „zarządzanie pracodawców jako zasobami „raczej wysoko ludzkimi” ocenione przydatne”, co zostały może przez oznaczać, że management ceni sobie wiedzę swoich podwładnych w tym zakresie. Sama tematyka tego szkolenia ma duże znaczenie dla turystyki, w której istotna jest sprawna i wydajna działalność podmiotu gospodarczego w tym sektorze, w znacznej mierze opartym na czynniku ludzkim. Należy bowiem pamiętać, że zarządzanie zasobami ludzkimi polega na wykorzystaniu umiejętności pracowników w dążeniu do osiągnięcia celów organizacji, tym samym do zwiększenia przewagi nad konkurencją, oraz do zaspokojenia potrzeb (w tym rozwoju) pracowników, zbliżone oceny przydatności kursów „promocja i marketing” (3,84) oraz „administracja i księgowość” (3,83) mogą świadczyć o tym, że zarządzający nie doceniają w pełni tego obszaru w działalności organizacji, pomimo postulowanej we wszystkich strategicznych dokumentach dla województwa na 11 Strategia Rozwoju Województwa Podkarpackiego na lata 2007-2013, s. 139-140. 29 Raport z sondażu na temat potrzeb szkoleniowych przedstawicieli/członków organizacji zajmujących się turystyką najbliższe lata konieczności wzmożonej promocji produktów turystycznych regionu oraz jego samego12, nieco niżej ocenione pod względem przydatności zostały szkolenia „obsługa klienta” i „zarządzanie jakością”, co można wyjaśnić podobnie jak w przypadku wymienionych powyżej dwóch rodzajów szkoleń. Zdaje się jednak, że wraz z rozwojem ruchu turystycznego (w tym obsługi turystów zagranicznych) zarządzający docenią tę problematykę i poświęcą jej zdecydowanie więcej uwagi. Zaprezentowane powyżej średnie oceny przydatności poszczególnych kursów i szkoleń pracowników branży turystycznej uzupełnić należy o analizę ocen dokonanych z uwzględnieniem profilu ich działalności. Szczegółowe dane przedstawia wykres nr 8. Wykres 8. Ocena przydatności kursów i szkoleń z uwzględnieniem rodzaju działalności badanego podmiotu języki obce 4,38 4 4 szkolenia komputerowe zewnętrznych 4,5 zarządzanie zasobami ludzkimi 4 3,5 4 4,5 marketing i promocja 4 3,58 4 4,5 obsługa klienta zarządzanie jakością 1 hotelarstwo i gastronomia specjalistyczne z zakresu turystyki pozyskiwanie środków z UE administracja i księgowość oddziały PTTK oddziały PTSM inne 4 3,57 3,17 4 4,29 5 3,75 4,67 3,75 3,25 4 4,5 4 4,33 4 3,67 4 3,22 4,31 4,36 4,5 lokalne organizacje turystyczne 4 5 stowarzyszenia turystyczne lub agroturystyczne Analizując powyższy wykres można stwierdzić: oceny przydatności wszystkich szkoleń dokonały dwa rodzaje objętych badaniem instytucji: lokalne organizacje turystyczne oraz stowarzyszenia turystyczne lub 12 Strategia Rozwoju Województwa Podkarpackiego na lata 2007-2020 oraz Regionalny program operacyjny województwa podkarpackiego na lata 2007-2013. Projekt, Zarząd Województwa Podkarpackiego. Rzeszów, 7 listopada 2006. 30 Raport z sondażu na temat potrzeb szkoleniowych przedstawicieli/członków organizacji zajmujących się turystyką agroturystyczne. Oznacza to, że pracownicy tych dwóch podmiotów wzięli udział we wszystkich wymienionych kursach lub szkoleniach. Oceny przydatności poczynione przez stowarzyszenia są najwyższe z wszystkich czterech rodzajów podmiotów uczestniczących w badaniu. Z wyłączeniem kursów znajdujących się w kategorii „inne” – które oceniono jako najbardziej przydatne i „obsługa klienta”, które jako jedyne otrzymały poniżej czterech punktów, pozostałe szkolenia otrzymały powyżej 4 punktów, co oznacza, że uważane są za raczej przydatne. Respondenci reprezentujący stowarzyszenia wysoko ocenili takie kursy jak „hotelarstwo i gastronomia”, „administracja i księgowość”, „marketing i promocja”, „zarządzanie zasobami ludzkimi” oraz „szkolenia komputerowe”. Kursy te są bardzo związane z prowadzoną przez członków stowarzyszenia działalnością turystyczną. Rozwijanie umiejętności z zakresu hotelarstwa i gastronomii przyczynia się z pewnością do usprawnienia pracy w tym obszarze, ponadto pozwala na wytwarzanie nowych, nieznanych dotąd, produktów turystycznych. Od sprawnego zarządzania podmiotem turystycznym uzależniona jest jego dalsza działalność i konkurencyjność względem innych, sprzedających podobne usługi. Z tym samym związana jest promocja, nie tylko w regionie, Polsce, ale przede wszystkim poza granicami naszego kraju, produktów oferowanych przez członków danego stowarzyszenia, stąd nie należy dziwić się, że zarządzający instytucjami turystycznymi wysoko oceniają szkolenia z zakresu „marketing i promocja”. Zwiększanie kompetencji pracowników w obszarze obsługi komputera jest koniecznością w przypadku stowarzyszeń, ponieważ bardzo wiele podmiotów działających w ich ramach wykorzystuje Internet i pocztę elektroniczną w kontaktach z klientem. To właśnie na stronach stowarzyszeń można odnaleźć aktualną informację o działalności, uaktualnianą bazę oferowanych miejsc noclegowych (przeważnie z pełną charakterystyką miejsca, zdjęcia, kontaktu bezpośredniego z właścicielem) i dokonać rezerwacji, informację o regionie, atrakcjach turystycznych czy komunikacji13. Wskazane powyżej kursy i szkolenia pozwolą w przyszłości, z całą pewnością, na rozwój turystyki, która jest szansą dla województwa. Zastanawiające jest jednak to, że jako „raczej przydatne” określone zostały szkolenia językowe. Co prawda, liczba turystów zagranicznych nie jest wcale duża, ale biorąc pod uwagę prognozy w turystyce światowej, Polska za kilkanaście lat może stać się prawdziwą mekką dla turystów zagranicznych, co powinny 13 Przykładem wykorzystywania technologii informatycznych i Internetu mogą być wortale turystyczne prowadzone przez Stowarzyszenie Agroturystyczne „Galicyjskie Gospodarstwa Rodzinne «Bieszczady»” (www.bieszczady.podkarpackie.pl) i Podkarpackie Stowarzyszenie Agroturystyczne „Gospodarstwa Gościnne” (www.agropodkarpacie.pl). 31 Raport z sondażu na temat potrzeb szkoleniowych przedstawicieli/członków organizacji zajmujących się turystyką wykorzystać nie tylko władze samorządowe, ale przede wszystkim sprzedający usługi turystyczne, lokalne organizacje turystyczne najwyżej oceniły kursy językowe, co z pewnością związane jest z promocją turystyki poza granicami kraju. Organizacje tego rodzaju są często powoływane właśnie w tym celu, aby prezentować ofertę danego regionu poza jego granicami oraz wpływać na rozwój produktów turystycznych. Technologie informatyczne, coraz chętniej wykorzystywane przez turystów do zapoznania się z ofertą danego regionu czy też rezerwacji miejsc, stanowią istotny czynnik, zwiększający komunikację z potencjalnym odbiorcą usług turystycznych. Jako „raczej przydatne” oceniono kursy z zakresu pozyskiwania środków na rozwój turystyki ze środków UE oraz specjalistycznych kursów turystycznych. Pierwsze z nich będą owocne dla osób, które przygotowywać będą szczegółowe programy rozwoju turystyki na Podkarpaciu z wykorzystaniem środków zewnętrznych – umiejętność przygotowania odpowiednich wniosków, wymaga nie tylko znajomości branży turystycznej, ale formalnych zasad obowiązujących w procedurze starania się o pieniądze. Specjalistyczne kursy turystyczne, w tym kursy przewodnickie, regionalnych rynku stanowią usług instrument turystycznych pozwalający – bowiem wypełnić jak lukę na stwierdzono we wcześniejszej części raportu, brakuje przewodników i pilotów. Respondenci reprezentujący ten rodzaj podmiotu jako przeciętnie przydatne uznały szkolenia „marketing i promocja”, co może zastanawiać, gdyż jak już stwierdziliśmy, to one są odpowiedzialne za promowanie walorów regionu poza jego granicami. Wyjaśnić to można jednak tym, że zatrudnione są w nich osoby, które posiadają wystarczającą wiedzę w tym zakresie, schroniska młodzieżowe należą do tych obiektów zbiorowego zakwaterowania, z których turyści korzystają nieczęsto14. Stąd konieczna jest promocja tego typu obiektów, a także poprawienie warunków spędzenia wolnego czasu. Nie dziwi zatem, że badani z tej grupy wystawili raczej wysokie oceny przydatności szkoleniom umożliwiającym zwiększenie liczby osób korzystających z tego typu obiektów zbiorowego zakwaterowania. Koszt noclegu w przypadku schronisk młodzieżowych nie jest wysoki i może stanowić konkurencję dla nieco droższego pobytu w gospodarstwach agroturystycznych czy hotelach. Poza tym, okres zamieszkiwania w schronisku nie jest długi. Stąd konieczność przygotowania personelu do zapewnienia w krótkim czasie pobytu turysty dobrych warunków wypoczynku. Schroniska mogą konkurować z pozostałymi podmiotami 14 Turystyczne obiekty noclegowe zbiorowego zakwaterowania, GUS: Rzeszów. Dane dostępne na stronie internetowej: http://www.stat.gov.pl/urzedy/rzesz/publikacje/rocz_woj_05/kultura_turystyka/05w12_08.pdf [9I 2007]. 32 Raport z sondażu na temat potrzeb szkoleniowych przedstawicieli/członków organizacji zajmujących się turystyką prowadzącymi działalność noclegową przede wszystkim cenami, stąd konieczność wypromowania tej formy odpoczynku. Pamiętając o tym, że największa koncentracja schronisk jest w trzech południowych powiatach województwa (bieszczadzkim, leskim i sanockim), konieczne jest wspieranie różnorodnych form spędzenia wolnego czasu przez turystę, aby jego pobyt nie ograniczał się tylko do przejścia szlaków w Bieszczadach i Beskidzie Niskim. Wysoka ocena przydatności szkoleń z zakresu „zasoby ludzkie” związana jest z koniecznością adaptacji osób w wieku przedemerytalnym w oddziałach PTSM) do (stanowiących wymagań dominującą turystów, a grupę przez to pracowników zwiększenie konkurencyjności schronisk. Za „raczej przydatne” uznane zostały szkolenia z zakresu pozyskiwania środków z Unii Europejskiej. Oznacza to, że badani zdają sobie sprawę z tego, że fundusze na bieżącą i przyszłą działalność będą mogli uzyskać z zewnątrz. Pamiętać należy, że ponad połowa respondentów tej grupy zadeklarowała, że zamierza ubiegać się o środki unijne, średnia ocen przydatności szkoleń w oddziałach PTTK nie różni się znacząco od ocen dokonanych przez inne podmioty. Zaskakujące jest jednak to, że w tej grupie uzyskano najniższą ocenę dla szkoleń „zarządzanie jakością” – 1, czyli bardzo nieprzydatne. Wyjaśnieniem może być fakt, że działające od ponad 100 lat PTTK, jest organizacją z tradycjami, w której działają osoby wielu zawodów, realizujące wiele pasji, jednocześnie posiadając użyteczne i wystarczające umiejętności dla organizacji. 4.4. Źródła finansowania kursów/szkoleń W zakresie finansowania szkoleń można wyróżnić trzy podstawowe źródła: organizację zatrudniającą lub zrzeszającą – podmiot, w którym pracownik jest zatrudniony ponosi koszty związane z podnoszeniem jego kwalifikacji i umiejętności, środki publiczne, pochodzące z budżetu samorządu, państwa lub Unii Europejskiej w ramach funduszy celowych, inne – w których mieszczą się zarówno środki pochodzące z organizacji pozarządowych, jak i z budżetu samych pracowników. W wyniku przeprowadzonego badania należy stwierdzić, że ponad połowa środków przeznaczanych na szkolenia pracowników sektora turystycznego pochodzi spoza budżetu danego podmiotu. Średnio co czwarte szkolenie finansowane jest przez organizację zatrudniającą lub zrzeszającą, a co piąte z innego źródła. Zatem głównym źródłem finansowania szkoleń w turystyce na obszarze Podkarpacia w latach 2005-2006 latach pozostają środki publiczne spoza organizacji zatrudniającej/zrzeszającej. 33 Raport z sondażu na temat potrzeb szkoleniowych przedstawicieli/członków organizacji zajmujących się turystyką Wykres 9. Źródła finansowania wskazania w %, N=80] szkoleń sektora 20,9 turystycznego [średnie 26,6 52,5 organizacja zatrudniająca/zrzeszająca środki publiczne - spoza organizacji zatrudniającej/zrzeszającej inne Ze środków finansowych spoza organizacji zatrudniającej/zrzeszającej skorzystało 36 respondentów. Ponad połowę, tych środków stanowiły środki budżetowe samorządów lokalnych oraz organizacji administracji rządowej. Dziewięciu ankietowanych wskazało na fundusze strukturalne, a siedem osób na wykorzystywanie środków spoza własnej organizacji, ale bez podania podmiotu finansującego. Tabela 7. Źródła finansowania szkoleń spoza organizacji zatrudniającej [N=36] Środki publiczne spoza organizacji zatrudniającej środki publiczne środki z funduszy strukturalnych brak odpowiedzi PAN Parks15 RAZEM Szesnastu respondentów wykorzystało N % 19 52,80% 9 25,00% 7 19,40% 1 2,80% 36 100,00% środki na sfinansowanie szkoleń z „innych” niż do tej pory zaprezentowanych źródeł. Najwięcej podmiotów – 13 – korzystało ze środków organizacji pozarządowych. Można tutaj zwrócić uwagę na to, że szkolenia mogły być sfinansowane przez organizację, ale też istniała taka możliwość, że personel/członkowie zostali przez nią przeszkoleni, a zarządzający uznał ją (organizację pozarządową) za realne źródło sfinansowania szkolenia. Pozostali respondenci – po jednym wskazaniu – przyznali, że kurs/szkolenie sfinansowali (a) pracownicy, (b) oni sami, ale nie ze środków instytucji, którą kierują, (c) nie pamiętają. 15 PAN Parks - międzynarodowa to http://www.panparks.org/ fundacja zajmująca 34 się ochroną przyrody. Jej oficjalna strona Raport z sondażu na temat potrzeb szkoleniowych przedstawicieli/członków organizacji zajmujących się turystyką Analizując wskazania źródeł finansowania szkoleń przez badanych z uwzględnieniem rodzaju podmiotu można stwierdzić, że: w przypadku oddziałów PTTK i lokalnych organizacji turystycznych głównym źródłem finansowania szkoleń są środki publiczne spoza organizacji zrzeszającej – odpowiednio 57 i 71%. Oddziały Towarzystwa ponoszą średnio 23% kosztów doskonalenia umiejętności i kwalifikacji pracowników, a LOT-y niespełna 20%. Pozostałe środki pochodzą z „innych” źródeł, PTSM korzystają przede wszystkim z „innych” źródeł (średnio jest to 50%), środki spoza organizacji stanowią średnio 35%. Finansowanie szkoleń z własnego budżetu ogranicza się średnio do 15%, inaczej wygląda struktura finansowania kursów/szkoleń w stowarzyszeniach turystycznych i agroturystycznych, gdzie kładzie się nieco większy nacisk na sprawne funkcjonowanie wszystkich członków zrzeszenia – stąd nie dziwi fakt, że większość kosztów dokształcania ponoszą stowarzyszenia, średnio jest to 40%. Drugie źródło finansowania stanowią źródła określane w badaniu jako „inne” (33%). Nieco ponad jedna czwarta środków przeznaczonych na szkolenia pochodziła ze sfery budżetowej. Wykres 10. Źródła finansowania szkoleń przez podmioty z uwzględnieniem rodzaju działalności [średnie wartości w %] 20 inne środki publiczne - spoza organizacji zatrudniającej/zrzeszającej 10,19 50 57 23 organizacja 0% 10% 70,93 18,89 20% 33 30% 40% 35 15 50% 27 40 60% 70% 80% 90% 100% Procentowy udział poszczególnego źródła w danej organizacji oddziały PTTK lokalne organizacje turystyczne oddziały PTSM stowarzyszenia turystyczne lub agroturystyczne 35 Raport z sondażu na temat potrzeb szkoleniowych przedstawicieli/członków organizacji zajmujących się turystyką 4.5. Ocena wpływu przeprowadzonych kursów/szkoleń świadczonych przez organizacje turystyczne na jakość usług Istotnym problemem, w kontekście jakości oferowanych przez organizacje turystyczne usług oraz rozwoju sektora turystycznego w województwie podkarpackim, jest kwestia efektywności szkoleń i kursów mających zwiększyć kompetencje pracowników omawianej branży. Wskazówek w tej materii dostarczyło pytanie o ocenę przydatności przeprowadzonych szkoleń zadane respondentom reprezentującym poszczególne organizacje turystyczne, posiadającym doświadczenie w omawianym zakresie. Spośród osiemdziesięciu objętych badaniem instytucji, pięćdziesiąt dziewięć szkoliło swoich pracowników w okresie ostatnich 24 miesięcy. Grupę tę, w związku z jej doświadczeniem, należy uznać za szczególnie kompetentną w zakresie oceny efektywności szkoleń dostępnych w województwie podkarpackim. Fakt, że szkolenia zewnętrzne prowadzono w 74% organizacji zajmujących się turystyką dowodzi, iż cieszą się one znacznym zainteresowaniem zarówno zarządzających, jak i ich pracowników. Jest to również wyraz wysokiej konkurencyjności opisywanego sektora gospodarki, w którym przeważająca część podmiotów odczuwa potrzebę inwestowania w kapitał ludzki dla utrzymania i podnoszenia jakości świadczonych usług. Ocenę efektywności szkoleń w badanych organizacjach sektora turystycznego szkolących pracowników/członków w okresie ostatnich 24 miesięcy przedstawia wykres nr 11. Poprzez efektywność rozumiemy tu wzrost jakości oferowanych przez organizację usług w wyniku przeprowadzonych szkoleń pracowników. Wykres 11. Ocena przydatności szkoleń pracowników [N=59] liczba deklaracji 0 5 10 15 20 zdecydowanie poprawiły jakość usług 30 35 34 poprawiły w nieznacznym stopniu 20 trudno określić jak wpłynęły na jakość usług w ogóle nie poprawiły 25 3 2 36 40 Raport z sondażu na temat potrzeb szkoleniowych przedstawicieli/członków organizacji zajmujących się turystyką Dane wskazują jednoznacznie, że zdecydowana większość zarządzających organizacjami posiadającymi doświadczenie w zakresie szkolenia pracowników lub członków pozytywnie ocenia efektywność przeprowadzonych kursów. Ponad 90% respondentów, reprezentujących objęte analizą instytucje, określiło przeprowadzone szkolenia jako zwiększające jakość oferowanych usług. Warto zwrócić uwagę, że w obrębie dominującej inwestowaniem w rozwój oceny - dostrzegającej umiejętności pozytywny pracowników lub związek członków pomiędzy stowarzyszeń a oferowaną przez organizacje jakością usług - wystąpiła różnica stanowisk co do siły występującego związku. Ponad połowa ankietowanych (57%) stwierdziła, że przeprowadzone szkolenia „zdecydowanie poprawiły jakość usług” organizacji. Opinia ta w organizacjach mających doświadczenie w dziedzinie szkolenia personelu zdaje się dowodzić wysokiej efektywności szkoleń. Zdecydowane stwierdzenie, ponad połowy zarządzających, iż przeprowadzone szkolenia przyczyniają się do znaczącego wzrostu jakości usług jest również argumentem uzasadniającym celowość ponoszenia nakładów z nimi związanych. Jednocześnie co trzecia organizacja (34%) ocenia przeprowadzone szkolenia pracowników jako „nieznacznie podnoszące jakość usług”. Na tej podstawie można przypuszczać, że oferowane szkolenia i kursy generalnie odpowiadają zapotrzebowaniu tej grupy organizacji sektora turystycznego, a stopień ich efektywności przyczynia się do realnego, choć niewielkiego wzrostu kompetencji i umiejętności personelu. W sytuacji, w której co trzecia organizacja postrzega wzrost jakości oferowanych usług jako rzeczywisty, ale nieznaczny, uzasadnione wydają się działania zmierzające do zwiększenia efektywności przeprowadzanych szkoleń. Pożądane wydaje się zwiększenie stopnia zgodności oferty szkoleniowej z istniejącym zapotrzebowaniem rynku – zarówno w zakresie tematycznego zróżnicowania i specjalizacji szkoleń, jak i pod kątem formy ich realizacji. Dodatkowym argumentem na rzecz analizy i ewentualnej modyfikacji aktualnej oferty szkoleniowej jest również istnienie grupy organizacji, które w okresie ostatnich 24 miesięcy nie szkoliły pracowników/członków. W województwie podkarpackim dotyczyło to co czwartej z objętych badaniem organizacji (21 deklaracji). Wzrost efektywności dostępnych form kształcenia pracowników turystyki jest szansą na większe zainteresowanie szkoleniami również tej grupy podmiotów. Sytuacja, w której w co czwartej organizacji turystycznej nie kształcono pracowników w dwóch ostatnich latach, może być bowiem spowodowana nie tylko brakiem zapotrzebowania, ale również niewystarczającym przygotowaniem oferty szkoleniowej. Jedynie reprezentujących dwóch, organizacje spośród pięćdziesięciu posiadające doświadczenie dziewięciu w respondentów omawianym zakresie, stwierdziło, że przeprowadzone szkolenia „w ogóle nie poprawiły jakości oferowanych 37 Raport z sondażu na temat potrzeb szkoleniowych przedstawicieli/członków organizacji zajmujących się turystyką usług”. Stan taki może wynikać m.in. z nieodpowiedniego wyboru tematyki szkoleń i kursów w kontekście potrzeb organizacji, niewłaściwej realizacji kursu (jakość przeprowadzenia) lub niskiego zaangażowania pracowników. Generalnie niski poziom tego typu deklaracji potwierdza jednak wcześniejsze wnioski – występuje wysoka zgodność oferty szkoleniowej z potrzebami instytucji posiadających doświadczenie szkoleniowe oraz pozytywny związek przeprowadzonych kursów i szkoleń pracowników z jakością oferty organizacji. Należy również odnotować, że trzech respondentów nie potrafiło jednoznacznie określić wpływu szkoleń na funkcjonowanie organizacji. Znalazło to odzwierciedlenie w kategorii „trudno określić jak (szkolenia) wpłynęły na jakość usług”. Na podstawie analizy można stwierdzić, że jedynie marginalna część badanych nie i dostrzega umiejętności jednoznacznie pracowników pozytywnego (łącznie 5 wpływu tych deklaracji). działań na kompetencje Zdecydowana większość zarządzających instytucjami posiadającymi doświadczenie w zakresie szkolenia swoich pracowników lub członków dostrzega wzrost jakości oferowanych usług (90%), przy czym najczęściej określa go jako znaczny (57%). Deklaracje takie można interpretować jednocześnie jako rezultat pozytywnej oceny efektywności przeprowadzanych szkoleń, jaki i wyraz istniejącego zapotrzebowania na oferowane w ich ramach treści. Opinia ta dowodzi jednoznacznie, że nakłady na szkolenia zwiększające kompetencje i profesjonalizm osób zatrudnionych lub będących członkami organizacji zajmujących się turystyką podnoszą realnie jakość funkcjonowania tych instytucji i, przyczyniając się tym samym do wzrostu turystycznej atrakcyjności regionu i (oraz) zwiększając szansę na dynamiczny rozwój branży z wykorzystaniem kapitału ludzkiego. 4.6. Ocena stopnia przydatności przeprowadzonych szkoleń z uwzględnieniem rodzaju instytucji Wśród 59 organizacji turystycznych, podejmujących szkolenia w omawianym okresie znajdują się: lokalne organizacje turystyczne (27), stowarzyszenia turystyczne lub agroturystyczne (20), oddziały PTTK (10) oraz oddziały PTSM (2). Ocenę stopnia przydatności przeprowadzonych szkoleń w poszczególnych rodzajach organizacji ilustruje wykres nr 12. 38 Raport z sondażu na temat potrzeb szkoleniowych przedstawicieli/członków organizacji zajmujących się turystyką Wykres 12. Ocena przydatności szkoleń dla organizacji [N=59] stowarzyszenia turystyczne lub agroturystyczne 16 4 1 oddziały PTSM lokalne organizacje turystyczne 1 16 9 1 oddziały PTTK 0% 1 1 7 10% 20% 30% 40% 1 50% 60% 70% 80% 1 90% 100% liczba wskazań oraz ich procentowy udział w ocenach danego typu instytucji zdecydowanie poprawiły jakość usług poprawiły w nieznacznym stopniu trudno określić jak wpłynęły na jakość usług w ogóle nie poprawiły Najwyżej efektywność przeprowadzonych szkoleń została oceniona przez stowarzyszenia turystyczne lub agroturystyczne. Aż 80% spośród 20 stowarzyszeń posiadających doświadczenie szkoleniowe oceniło, że szkolenia i kursy zdecydowanie poprawiły jakość świadczonych przez nie usług. Pozostała część tych organizacji (4 deklaracje) postrzega szkolenia jako nieznacznie podnoszące jakość ich usług. Na podstawie danych można przypuszczać, że regionalna oferta szkoleniowa, zarówno pod względem różnorodności tematycznej, jak i sposobu realizacji kursów, w największym stopniu odpowiada potrzebom stowarzyszeń turystycznych lub agroturystycznych. Efektywność przeprowadzonych szkoleń została oceniona nieznacznie niżej poprzez lokalne organizacje turystyczne. Deklaracje o zdecydowanie pozytywnym wpływie szkoleń na jakość kształtują się tu na poziomie 60% ankietowanych, nieznaczny wzrost jakości zaobserwowało zaś blisko 30%. W grupie tej odnotowano jednocześnie pojedyncze deklaracje wskazujące na brak wzrostu jakości usług w wyniku szkolenia oraz na trudność w jednoznacznej ocenie efektywności szkoleń. Większa różnorodność opinii w obrębie lokalnych organizacji turystycznych może wiązać się między innymi z tym, że stanowią one najliczniejszą grupę spośród analizowanych instytucji. Tym samym wachlarz potrzeb związanych z kompetencjami pracowników tych instytucji oraz indywidualne doświadczenia w zakresie efektów szkolenia pracowników i członków mogą być najszersze i najbardziej zróżnicowane. Warto jednocześnie zwrócić uwagę na wysoką aktywność LOT-ów w zakresie dokształcania i rozwijania umiejętności pracowników. 39 Raport z sondażu na temat potrzeb szkoleniowych przedstawicieli/członków organizacji zajmujących się turystyką Doświadczenie w zakresie szkoleń zewnętrznych dla pracowników posiada bowiem 79% spośród 33 lokalnych organizacji turystycznych województwa podkarpackiego. Decyzja o szkoleniach dla pracowników zapadała najczęściej w obrębie tej grupy organizacji, co odzwierciedla wysokie zaangażowanie zarządzających w utrzymanie lub zwiększanie jakości usług oraz obrazuje chęć zwiększenia zakresu świadczeń. Ocena dokonana przez oddziały PTTK jest bardziej zróżnicowana i nieco niższa, chociaż o także nieznacznym pozytywna. wzroście W przypadku jakości oddziałów oferowanych PTTK usług (7 dominuje wskazań). stwierdzenie Jednocześnie w omawianej grupie pojawiają się (jednokrotnie) pojedynczo wszystkie pozostałe deklaracje. W ośmiu z dziesięciu oddziałów PTTK szkolących pracowników w omawianym okresie dostrzeżono pozytywny związek podjętych działań z oferowaną jakością. Nie w pełni satysfakcjonujące wydaje się jednak określenie jego siły jako nieznacznej. W przypadku oddziałów PTSM odnotowano dwie odpowiedzi: „zdecydowanie poprawiły jakość usług” oraz „trudno powiedzieć”. Ze względu na niewielką liczbę tego rodzaju instytucji w grupie podmiotów korzystających ze szkoleń trudno jest o generalne wnioski. Otwarte pozostaje natomiast pytanie, dlaczego jedynie dwa z siedmiu objętych badaniem oddziałów PTSM, zgodnie z deklaracjami, szkoliły pracowników w okresie ostatnich 24 miesięcy? Zaangażowanie w szkolenie pracowników w omawianym okresie jest tu wyraźnie najniższe. W przypadku PTSM decyzję o szkoleniu pracowników podejmowano jedynie w 28% oddziałów, podczas gdy w pozostałych typach instytucji było to odpowiednio: PTTK 71%, stowarzyszenia turystyczne i agroturystyczne 77%, lokalne organizacje turystyczne 79%. Stan taki może wiązać się z: (a) szczególnie trudnym dostępem do szkoleń dla pracowników tych instytucji lub (b) brakiem zainteresowania ofertą szkoleniową. Bariery utrudniające lub uniemożliwiające szkolenie pracowników lub członków organizacji w odczuciu osób zarządzających badanymi instytucjami zostaną szczegółowo omówione w dalszej części analizy. W tym miejscu warto zaznaczyć, że poza uniwersalną przyczyną, jaką jest zła sytuacja ekonomiczna szczególną, najprawdopodobniej dostęp do informacji. Czynnik ten rolę w PTSM odgrywa nie stanowi generalnie podstawowej bariery dla instytucji posiadającej pewne doświadczenia szkoleniowe, jednak jego znaczenie wyraźnie wzrasta w przypadku instytucji, które nie szkoliły pracowników. Jako że aż pięć z siedmiu oddziałów PTSM nie szkoliło kadry, istnieje znaczące prawdopodobieństwo, że pewną barierą w drodze do ich większego zaangażowania się w rozwój personelu jest brak wiedzy na temat dostępnej oferty szkoleniowej. Relatywnie niskie zainteresowanie ofertą szkoleniową zarządzających PTSM-ami może natomiast wynikać z: (a) polityki obniżania kosztów oraz/lub (b) zaawansowanego wieku zatrudnionych pracowników. Precyzyjna identyfikacja czynników wpływających na 40 Raport z sondażu na temat potrzeb szkoleniowych przedstawicieli/członków organizacji zajmujących się turystyką rzadsze, niż województwa ma to miejsce podkarpackiego, w przypadku uczestnictwo pozostałych w szkoleniach instytucji turystycznych pracowników PTSM-ów wymagałoby pogłębionych badań, np. przeprowadzenia wywiadów niestandaryzowanych. Sondaż jednoznacznie wykazał niskie uczestnictwo oddziałów PTSM w przeprowadzanych w województwie szkoleniach (niespełna 30%). Jednocześnie trzy czwarte wszystkich organizacji turystycznych województwa podkarpackiego szkoliło pracowników w ostatnich dwóch latach, a zdecydowana większość zarządzających nimi osób dostrzega pozytywną korelację tych działań z jakością oferowanych przez instytucje usług. Należy więc przyjąć, że dotychczasowa polityka szkoleniowa PTSM najprawdopodobniej nie pozostanie bez wpływu na jakość oferowanych przez jego oddziały usług oraz negatywnie odbija się na poziomie ich konkurencyjności. Można przypuszczać, że zmiana dotychczasowej polityki szkoleniowej oraz wzrost nacisku na specjalizację, profesjonalizm i kompetencje wykorzystania bazy noclegowej schronisk. 41 pracowników wpłynęłyby na wzrost Raport z sondażu na temat potrzeb szkoleniowych przedstawicieli/członków organizacji zajmujących się turystyką 5. Dostępność do regionalnej oferty szkoleniowej Z perspektywy rynku specjalistycznych szkoleń zawodowych oraz kształcenia ustawicznego istotna jest również dostępność oferty dla jej adresatów. Ważne są tu zarówno (a) bariery ograniczające liczbę i zakres przeprowadzanych szkoleń, jak i (b) czynniki warunkujące decyzję o niepodejmowaniu szkoleń zewnętrznych. 5.1. Bariery ograniczające zakres dotychczasowych szkoleń Za szczególnie dobrze zorientowane w ofercie szkoleniowej można uznać 59 organizacji, których pracownicy korzystali ze szkoleń zawodowych w ostatnich 24 miesiącach. Wiedza przedstawicieli tych instytucji oparta jest bowiem nie tylko na powszechnie dostępnej ofercie, ale i na konkretnych doświadczeniach w dziedzinie szkolenia pracowników oraz aktywnej działalności na rynku turystycznym. Trzy czwarte respondentów reprezentujących te podmioty stwierdza, że nie napotkali oni na żadne bariery w korzystaniu z kursów lub szkoleń. Na tej podstawie można przyjąć, iż dostępność do szkoleń, ich tematyka oraz nakłady z nimi związane mieszczą się w oczekiwaniach większości korzystających z nich organizacji turystycznych działających na terenie województwa podkarpackiego. W co czwartej organizacji (16 podmiotów) zarządzający spotkali się z barierami ograniczającymi udział w kursach i szkoleniach. Identyfikacja trudności, na jakie napotykają respondenci w procesie szkolenia pracowników, daje szansę ich ograniczenia lub wyeliminowania części z nich. W dłuższej perspektywie może to prowadzić do częstszego i pełniejszego zaangażowania się instytucji w działania zmierzające do zwiększenia kompetencji i profesjonalizmu ich pracowników/członków. Innymi słowy, wiedza na temat barier ograniczających szkolenia jest pierwszym i niezbędnym krokiem w procesie lepszego dostosowywania istniejącej oferty szkoleniowej do potrzeb odbiorców. W celu określenia barier, z jakimi zarządzający instytucjami turystycznymi spotkali się w ramach minionych szkoleń, poproszono respondentów o wskazanie maksymalnie trzech problemów, które ich zdaniem występowały i negatywnie wpłynęły na zakres lub jakość szkoleń. Przy czym jako możliwe bariery wyróżniono: (a) brak czasu, (b) brak potrzeby podnoszenia kwalifikacji pracowników, (c) brak środków finansowych na kursy i szkolenia, (d) brak szkoleń o odpowiedniej tematyce, (e) brak informacji o dostępnych szkoleniach, (f) odległość od ośrodka szkolącego, (g) niechęć pracowników do podejmowania szkoleń. Największym problemem był brak środków finansowych na kursy i szkolenia. Jako podstawową lub jedną z podstawowych barier zadeklarowało go 13 respondentów, co stanowi 80% osób dostrzegających bariery w dotychczasowym przebiegu szkoleń. 42 Raport z sondażu na temat potrzeb szkoleniowych przedstawicieli/członków organizacji zajmujących się turystyką Kryterium ekonomiczne jest więc najsilniej odczuwanym w instytucjach sektora turystycznego Podkarpacia ograniczeniem w korzystaniu ze szkoleń. Należy więc przyjąć, że zakres i liczba przeprowadzanych szkoleń wzrosłyby wraz z poprawą sytuacji ekonomicznej instytucji turystycznych. Kolejnymi pod względem istotności problemami odnotowywanymi przez szkolące personel/członków podmioty są brak czasu na szkolenia oraz zbyt duża odległość od ośrodka szkoleniowego – odpowiednio 7 i 6 wskazań. W przypadku bariery braku czasu pewnym rozwiązaniem zwiększającym dostępność szkoleń wydaje się być rozszerzenie zakresu terminów realizacji oraz godzin przeprowadzania szkoleń pod kątem potrzeb i możliwości osób pracujących. Odległości od ośrodka szkoleniowego wiąże się bezpośrednio z przestrzenną lokalizacją instytucji, których pracownicy uczestniczyli w szkoleniach. Respondenci wskazujących na tę barierę reprezentowali organizacje z następujących obszarów: (a) obszar wiejski (1), (b) miasteczko do 20 tysięcy mieszkańców (4), (c) małe miasto od 20 do 50 tysięcy mieszkańców (1). Dane wyraźnie wskazują, że odległość od ośrodka szkoleniowego ogranicza dostęp do szkoleń przede wszystkim w małych miasteczkach i na obszarach wiejskich. Stan taki wiąże się między innymi z relatywnie niskim standardem i stopniem rozwoju infrastruktury drogowej i transportowej regionu. Rozwój wskazanej infrastruktury przyczyniłby się nie tylko do dynamizacji rozwoju sektora turystycznego, ale i generalnego wzrostu gospodarczej atrakcyjności oraz poprawy ekonomicznej sytuacji regionu. Wpisuje się on również w zobowiązania wynikające z członkostwa w Unii Europejskiej. Należy więc oczekiwać stopniowej poprawy stanu infrastruktury i oferty komunikacyjnej regionu. Jest to jednak długotrwały proces, na który sektor turystyczny posiada ograniczony wpływ. Zwiększenie dostępu do szkoleń na terenach wiejskich oraz w małych miasteczkach może natomiast nastąpić w wyniku modyfikacji polityki firm szkoleniowych. Wszelkie zmiany działania tych firm w kierunku ułatwienia komunikacji z potencjalnymi klientami ze wskazanych obszarów - np. prowadzenie części szkoleń jak najbliżej klienta, wykorzystanie nowoczesnych technologii komunikacyjnych na obszarach, gdzie kontakty face to face nie są koniecznością – powinny podnieść atrakcyjność ich oferty oraz zwiększyć zakres przeprowadzanych szkoleń. Brak wystarczających informacji o ofercie szkoleniowej jako istotne ograniczenie w zakresie przeprowadzonych szkoleń zadeklarowano jedynie w dwóch przypadkach. Należy więc przyjąć, że firmy i stowarzyszenia turystyczne kształcące swój personel są dobrze zorientowane w istniejącej ofercie szkoleniowej oraz nie mają trudności w pozyskaniu odpowiednich informacji. Brak dostępu do odpowiedniej informacji jedynie sporadycznie ogranicza liczbę i zakres kursów podejmowanych przez ich pracowników lub członków. Dane te wydają się szczególnie interesujące w zestawieniu z czynnikami 43 Raport z sondażu na temat potrzeb szkoleniowych przedstawicieli/członków organizacji zajmujących się turystyką warunkującymi decyzje instytucji nie podejmujących szkoleń w okresie ostatnich dwóch lat. Respondenci reprezentujący tę grupę instytucji dwukrotnie częściej deklarują, że brak informacji jest jednym z podstawowych czynników ograniczających dostępność do szkoleń. Brak odpowiednich szkoleń zadeklarowano jedynie w przypadku pojedynczego stowarzyszenia turystycznego lub agroturystycznego, położonego na obszarze wiejskim. Prowadzi to do wniosku, iż zakres tematyczny odpowiada ogólnemu zapotrzebowaniu. Brak dostępu do szkoleń nawet na obszarach wiejskich jest jedynie sporadycznie podstawową barierą w ocenie organizacji posiadających pewne doświadczenia organizacji posiadających szkoleniowe. Bariery ograniczające możliwości szkoleniowe doświadczenie w zakresie kształcenia pracowników lub członków przedstawia wykres nr 13. Ilustruje on wskazania 16 respondentów określających podstawowe bariery, z jakimi spotkała się organizacja (respondent wskazywał maksymalnie trzy najistotniejsze trudności). Wykres 13. Dominujące bariery w zakresie polityki szkoleniowej [N=16] liczba wskazań 0 2 4 6 8 brak środków finansowych na kursy/szkolenia 12 14 13 7 brak czasu zbyt duża odległość od ośrodka szkolącego 6 2 brak informacji brak odpowiednich szkoleń 10 1 44 Raport z sondażu na temat potrzeb szkoleniowych przedstawicieli/członków organizacji zajmujących się turystyką 5.2. Przyczyny niekorzystania z kursów i szkoleń przez pracowników organizacji turystycznych Dostępność szkoleń zewnętrznych warunkowana jest nie tylko barierami ograniczającymi zakres przeprowadzanych kursów, ale i czynnikami uniemożliwiającymi części organizacji turystycznych ich przeprowadzenie. Analizując sytuację organizacji zajmujących się turystyką z perspektywy rozwijania kompetencji i umiejętności ich pracowników warto również zwrócić uwagę na te z nich, które posiadają najmniejsze doświadczenie szkoleniowe. W objętej badaniem grupie instytucji, za tego typu podmioty uznać należy dwadzieścia jeden organizacji, których pracownicy w ostatnich dwóch latach nie uczestniczyli w kursach i szkoleniach mających zwiększyć ich wartość na rynku pracy. W celu identyfikacji przyczyn nie korzystania z kursów respondentów poproszono o wskazanie maksymalnie trzech czynników, ze względu na które pracownicy ich organizacji nie uczestniczyli w szkoleniach. Wykres 14. Przyczyny niekorzystania z kursów i szkoleń zewnętrznych przez pracowników organizacji turystycznych z powodu braku środków finansowych na szkolenia/kursy 9 7 z powodu brak czasu na szkolenia/kursy z powodu braku odpowiedniej oferty szkoleniowej 7 brak potrzeby podnoszenia kwalifikacji przez personel/członk 6 z powodu braku informacji o dostępnej ofercie szkoleniowej 6 z powodu zbyt dużej odległość do organizacji szkolšcej 1 z powodu negatywnej oceny przydatności szkoleń/kursów 1 0 1 2 3 4 5 liczba wskazań 45 6 7 8 9 Raport z sondażu na temat potrzeb szkoleniowych przedstawicieli/członków organizacji zajmujących się turystyką Dziewięciu spośród dwudziestu jeden respondentów, jako jedną z podstawowych przyczyn uniemożliwiających kształcenie i rozwój pracowników wskazało uwarunkowania finansowe. Brak środków finansowych na szkolenia zewnętrzne wpłynął więc na politykę kadrową niemal połowy instytucji nieszkolących swoich pracowników/członków w latach 2005-2006. Na podstawie danych należy przyjąć, że trudności finansowe podkarpackich instytucji turystycznych oraz ceny szkoleń są najważniejszą przyczyną uniemożliwiającą szkolenia pracowników. Niemal równie istotnymi przeszkodami okazały się brak czasu na szkolenia (7) oraz brak odpowiedniej oferty szkoleniowej (7). Obie przyczyny zostały wskazane przez co trzeciego respondenta reprezentującego instytucje niepodejmujące szkoleń w ostatnich dwóch latach. Może to sugerować, że zarówno poprawa infrastruktury komunikacyjnej, jak i modyfikacje oferty szkoleniowej prowadzące do zwiększenia jej elastyczności powinny wpłynąć na wzrost liczby instytucji decydujących się na szkolenia zawodowe. Istotne jest tu zarówno rozszerzenie tematycznej oferty szkoleniowej w celu lepszego dostosowania jej do zapotrzebowania, jak i poprawa jej elastyczności (dostępności) w celu dotarcia do klientów ograniczonych czasowo lub przestrzennie (np. organizacje zlokalizowane na obszarach wiejskich i w małych miasteczkach). Nieznacznie niższa liczba zarządzających instytucjami turystycznymi nie szkolącymi pracowników w omawianym okresie uzasadnia przyjętą politykę „brakiem informacji o dostępnej ofercie szkoleniowej”. Problem ten zadeklarowało sześciu respondentów, z zdaniem podstawowych których przyczyn nie brak informacji podejmowania był szkoleń bezpośrednią w lub omawianym jedną przedziale czasowym. Stanowi to 7,5% wszystkich poddanych analizie organizacji turystycznych województwa podkarpackiego. Warto zwrócić uwagę, że problem braku informacji jako utrudnienie w dostępie do szkoleń wskazywany jest dwukrotnie częściej przez zarządzających instytucjami nie podejmującymi szkoleń (28,6%) niż ma to miejsce w przypadku zarządzających przeprowadzanych szkoleń dostrzegających (12,5%). bariery Prowadzi to do ograniczające zakres przypuszczenia, że niedoinformowanie w zakresie regionalnej oferty szkoleniowej blisko co trzeciego z respondentów zarządzających organizacjami nie posiadającymi doświadczenia szkoleniowego jest wyrazem ich indywidualnej bierności oraz braku zainteresowania możliwościami rozwoju organizacji. Równie istotnym czynnikiem wpływającym na brak aktywności w omawianym zakresie jest przekonanie części zarządzających badanymi instytucjami o „braku potrzeby podnoszenia zadeklarowało kwalifikacji sześciu przez spośród personel lub dwudziestu członków jeden organizacji”. respondentów Czynnik ten reprezentujących organizacje nie podejmujące szkoleń w ostatnich dwóch latach. Sytuacja taka może wskazywać na profesjonalne i satysfakcjonujące przygotowanie pracowników tych 46 Raport z sondażu na temat potrzeb szkoleniowych przedstawicieli/członków organizacji zajmujących się turystyką organizacji do potrzeb regionalnego rynku turystycznego. Może być ona również odzwierciedleniem i niekoniecznie mniej optymistycznych realistycznego przekonania uwarunkowań: (a) subiektywnego o wystarczającym zarządzających przygotowaniu członków organizacji do pełnionych zadań; (b) braku poczucia potrzeby podnoszenia jakości świadczonych usług, a co za tym idzie podnoszenia pozycji swojej i organizacji na rynku pracy; (c) braku zaangażowania pracowników w funkcje związane z sektorem turystycznym. Jedynie jedna instytucja zadeklarowała, że decyzja o rezygnacji ze szkolenia pracowników wynikała z dużej odległości od organizacji szkolących. Informacja ta wydaje się szczególnie interesująca w kontekście ogólnej lokalizacji wszystkich poddanych analizie instytucji turystycznych – ponad połowa z nich (51,3%) zlokalizowana jest na terenach wiejskich lub w miasteczkach nie przekraczających dwudziestu tysięcy mieszkańców, a 27% na terenie niewielkich miast (od 20 do 50 tysięcy mieszkańców). Jednocześnie, jak wynika z wcześniejszej analizy, blisko co trzecia ze szkolących pracowników instytucji (6 deklaracji) wskazywała na uwarunkowania geograficzne jako jedną z podstawowych barier ograniczających ich zakres. Kwestia odległości dzielącej instytucje turystyczne i podmioty realizujące szkolenia oraz wynikające z niej problemy natury komunikacyjnej jest więc jedną z obserwowanych w regionie trudności. Jednak w zdecydowanej większości przypadków okazuje się ona nie być decydującą barierą uniemożliwiającą szkolenia. Również ocena efektywności i przydatności szkoleń nie jest barierą dla rozwoju rynku i kształcenia personelu. Brak szkoleń w omawianej grupie (instytucje nie podejmujące szkoleń w latach 2005-2006) tylko w jednym przypadku argumentowano niską oceną ich przydatności. Wśród instytucji mających doświadczenia szkoleniowe, a jednocześnie odczuwających pewne bariery w dostępie do nich, deklaracje tego typu nie miały zupełnie miejsca. Prowadzi to do wniosku, że przydatność szkoleń i kursów dla pracowników sektora turystycznego jest powszechnie akceptowana przez instytucje zrzeszające lub zatrudniające. Negatywna ocena efektywności szkoleń nie należy do podstawowych barier ograniczających lub uniemożliwiających kształcenie osób związanych z obsługą ruchu turystycznego. 5.3. Podstawowe źródła wiedzy na temat oferty szkoleniowej w organizacjach turystycznych województwa podkarpackiego „Sukces zaczyna się od informacji” – takim hasłem reklamowała się niegdyś jedna z firm komunikacyjnych działająca na polskim rynku. Znajduje ono potwierdzenie także w przypadku zdobywania wiedzy o dostępnej na rynku szkoleniowym ofercie. Dostęp do informacji o ofercie kursów i szkoleń przy spełnieniu określonych założeń: (a) motywacji do szkolenia pracowników przez organizację lub instytucję 47 Raport z sondażu na temat potrzeb szkoleniowych przedstawicieli/członków organizacji zajmujących się turystyką zrzeszającą, (b) chęci przeznaczenia środków na poszerzanie kwalifikacji i umiejętności personelu/członków, może dać poczucie stabilności i pewności w potencjalnym wyborze oferty (firmy) szkoleniowej. Obecnie daje zauważyć się tendencję, że podmioty prowadzące szkolenia z wykorzystaniem środków publicznych prezentują swoją ofertę za pośrednictwem prasy codziennej oraz Internetu. Ponadto wykorzystuje się strony internetowe samorządów lokalnych oraz organizacji rynku pracy, m.in. Powiatowych i Wojewódzkich Urzędów Pracy. Kolejnym istotnym zagadnieniem jest wiedza reprezentantów organizacji na temat oferty szkoleniowej. Wpływa ona bowiem na częstotliwość i zasięg szkoleń oraz na wybór podmiotu je przeprowadzającego. Warto więc zwrócić uwagę na źródła informacji o ofercie szkoleniowej. W toku analizy wyodrębniono aż jedenaście kategorii odpowiadających źródłom wiedzy o szkoleniach dla pracowników sektora turystycznego. Respondenci wskazali następujące kanały pozyskiwania wiedzy o szkoleniach: Internet, aktywna działalność instytucji przeprowadzających szkolenia („sami przychodzą z informacją o ofercie lub przysyłają materiały jej dotyczące”), wcześniejsze doświadczenia, rekomendacje osób trzecich, prasa, urzędy pracy, Urząd Marszałkowski, Bieszczadzka Fundacja w Lesku, doradztwo rolnicze, „jednostki o podobnej działalności PKD”. Należy przy tym odnotować, że niewielka część respondentów (3 deklaracje) nie poszukuje informacji na temat dostępnej oferty szkoleniowej. W celu określenia sposobów pozyskiwania informacji na temat dostępnych szkoleń i kursów zawodowych respondentów poproszono o wskazanie maksymalnie trzech najczęściej wykorzystywanych przez ich organizacje sposobów. 48 Raport z sondażu na temat potrzeb szkoleniowych przedstawicieli/członków organizacji zajmujących się turystyką Wykres 15. Podstawowe źródła pozyskiwania informacji turystycznych na temat regionalnej oferty szkoleniowej [N= 80] 0 10 20 30 40 organizacji 50 60 59 Internet 50 sami przychodzą / przysyłają informacje o ofercie 15 wcześniejsze doświadczenia 8 rekomendacja osób trzecich 7 prasa 4 urzędy pracy 3 nie poszukuje informacji o szkoleniach/kursach Urząd Marszakowski 2 Bieszczadzka Fundacja w Lesku 1 doradztwo rolnicze 1 jednostki o podobnej działalności PKD 1 Wśród zróżnicowanych 70 odpowiedzi, określających sposób pozyskiwania informacji o regionalnej ofercie szkoleniowej, dwie – „Internet” oraz „sami przychodzą i/lub przysyłają wiadomości o ofercie” - mają charakter zdecydowanie dominujący. Obie kategorie wiążą się z aktywną działalnością firm realizujących szkolenia zewnętrzne i mogą być postrzegane jako element walki o klienta. Blisko trzy czwarte organizacji korzysta w tym zakresie z Internetu (59 deklaracji). Medium to jest więc podstawowym źródłem wiedzy, które podkarpackie organizacje sektora turystycznego wykorzystują najczęściej. Atutami są w tym przypadku najprawdopodobniej łatwa dostępność do Internetu i wysoki stopień aktualności oferowanej przez niego wiedzy. Najprawdopodobniej nie bez znaczenie jest również charakter branży turystycznej, a więc atrakcyjność Internetu jako źródła komunikacji pomiędzy turystami a organizacjami zajmującymi się turystyką. Kolejnym źródłem informacji w tym zakresie jest bezpośrednia aktywność firm szkoleniowych. W ponad połowie organizacji turystycznych stwierdzono, że firmy zajmujące się kształceniem pracowników przysyłają informacje o ofercie lub swoich przedstawicieli do poszczególnych podmiotów. Świadczy to o tym, iż firmy zajmujące się kształceniem zawodowym i kursami zwiększającymi kompetencje pracowników postrzegają informacje o swojej ofercie jako istotny czynnik decydujący o rynkowym sukcesie. W konsekwencji podejmują aktywne działania, aby dotrzeć do potencjalnych klientów. Niemal co piąty ankietowany (15 respondentów) stwierdził, że jednym 49 Raport z sondażu na temat potrzeb szkoleniowych przedstawicieli/członków organizacji zajmujących się turystyką z podstawowych źródeł informacji o ofercie szkoleniowej są wcześniejsze doświadczenia organizacji w tym zakresie. Tak więc niejednokrotnie indywidualne i praktyczne doświadczenie często wpływa na decyzję o kolejnych kursach i szkoleniach. Kolejnym szkoleniowej jest pod względem liczby wskazań rekomendacja osób trzecich, źródłem informacji zadeklarowana o ofercie przez ośmiu respondentów. Zbliżoną rolę odgrywa prasa, którą wskazano siedmiokrotnie. Wyniki badań wskazują, że informacje najczęściej pozyskiwane są z Internetu, reklam pocztowych lub poprzez przedstawicieli firm szkolących oraz z prasy. Stan taki można postrzegać jako wyraz aktywnej walki o klienta firm specjalizujących się w szkoleniach. Reklama i promocja są naturalnymi konkurencji. Istotnymi źródłami elementami tego elementu wolnorynkowej informacji na temat dostępnej oferty szkoleniowej są również wcześniejsze doświadczenia związane ze szkoleniami oraz opinia osób trzecich. Można przyjąć, że kanały te związane bezpośrednio pozwalają weryfikować informacje uzyskiwane z Internetu oraz reklam. Wiążą się one bowiem bezpośrednio z jakością rzeczywiście przeprowadzonych przez firmy szkolące kursów. Tym samym są jednym z czynników przyczyniających się do dbałości o jakość przeprowadzanych szkoleń. Nieco dziwi natomiast mały udział instytucji publicznych w zakresie wymiany informacji związanych z omawianą problematyką. Urzędy pracy zostały wymienione jako jedno z podstawowych źródeł informacji jedynie w czterech przypadkach natomiast, Urząd Marszałkowski wymieniono dwukrotnie. Udzielanie informacji o szkoleniach zawodowych być może nie jest podstawową funkcją tych instytucji. Jednak wzrost kwalifikacji zawodowych może bezpośrednio wpływać zarówno na jakość oferowanych w regionie usług, jak i na dynamizację rynku oraz spadek bezrobocia. Wydaje się więc, że warto wykorzystywać również podmioty publiczne w celu popularyzacji wiedzy o szkoleniach i kursach. Niski poziom współpracy z organizacjami rynku pracy (PUP, WUP) oraz organizacjami samorządu terytorialnego wydaje się naganny również w kontekście ekonomicznych roszczeń zarządzających organizacjami turystycznymi w stosunku do sfery publicznej. Najrzadziej wskazywano na dwa źródła informacji: doradztwo rolnicze, jednostki o podobnej działalności do PKD. Każde z nich zostało wskazane jako podstawowy lub jeden z podstawowych sposobów pozyskiwania wiedzy w omawianym zakresie jedynie przez jednego respondenta. Organizacje te nie odgrywają więc znaczącej roli w przepływie informacji i najprawdopodobniej korzysta z nich jedynie część organizacji turystycznych o charakterystycznym profilu działania. Doradztwo rolnicze wydaje się na przykład szczególnie użyteczne w przypadku osób związanych z agroturystyką. Warto jednak zwrócić uwagę, że i te podmioty mogą być użytecznym obszarem promocji wiedzy o kształceniu pracowników i być może warto wykorzystać je w szerszym zakresie. Można 50 Raport z sondażu na temat potrzeb szkoleniowych przedstawicieli/członków organizacji zajmujących się turystyką podejrzewać, że szkolenia w tym zakresie przydałyby się a więc pierwszy krok to informacja. Również przez doradztwo rolnicze. Szkolenia pracowników instytucji sektora turystycznego mają komercyjny charakter. W związku z tym firmy organizujące szkolenia czynią wszystko, żeby dotrzeć do potencjalnych klientów korzystając ze wszystkich dostępnych mediów. Reklama i promocja również na rynku usług szkoleniowych znacząco wpływa na pozycję danej firmy. Sytuacja, w której Internet, prasa oraz działalność przedstawicieli handlowych odgrywają podstawową role w dziedzinie informacji o produkcie nie powinna dziwić. Doświadczenia indywidualne i bezpośrednie kontakty odgrywają mniejszą ale istotna rolę informacyjną, przy czym dają one możliwość skonfrontowania wiedzy płynącej z reklam z tą opartą na rzeczywistych doświadczeniach. 51 Raport z sondażu na temat potrzeb szkoleniowych przedstawicieli/członków organizacji zajmujących się turystyką 6. Polityka szkoleniowa w najbliższych 12 miesiącach 6.1. Plany szkoleniowe organizacji w zakresie szkolenia członków/pracowników Podstawowym wskaźnikiem przewidywanego rozwoju rynku turystycznego oraz związanej z nim oferty szkoleniowej jest planowana przez organizacje turystyczne liczba szkoleń dla pracowników. Aby określić przewidywany kierunek zmian respondentom reprezentującym poszczególne organizacje zapytano o planowaną liczbę szkoleń dla pracowników ich instytucji w perspektywie najbliższych dwunastu miesięcy. Wśród 80 objętych badaniem instytucji ponad 66 deklaruje planowane szkolenie pracowników, w pięciu przypadkach respondent nie potrafi określić tego typu planów na najbliższy rok, a jedynie 9 zadeklarowało, iż organizacja nie skorzysta z tego typu kursów i szkoleń. Wykres 16. Czy Pan/i planuje w pracowników/członków organizacji? [N=80] przyszłości szkolenia dla 6% 11% 83% tak - planujemy szkolenia nie - nie planujemy szkoleń nie wiem Liczba organizacji planujących szkolenia zewnętrzne przewyższa o 10% liczbę organizacji, które korzystały z nich w ostatnich 24 miesiącach. Można zatem spodziewać się niewielkiego wzrostu liczby podmiotów, szkolących swoich pracowników/członków. Należy jednak wziąć pod uwagę to, że są to tylko deklaracje badanych, które nie muszą zostać zrealizowane. Istotną rolę odgrywa tu dostępność szkoleń, a więc czynniki ograniczające zakres przeprowadzanych lub uniemożliwiające przeprowadzenie szkoleń. Niemniej jednak wzrost zainteresowania szkoleniami świadczy organizacji zwiększaniem umiejętności i kompetencji swojej kadry. 52 o zainteresowaniu Raport z sondażu na temat potrzeb szkoleniowych przedstawicieli/członków organizacji zajmujących się turystyką 6.2. Przewidywany zakres tematyczny szkoleń pracowników organizacji sektora turystycznego w najbliższych 12 miesiącach Przewidywany przez organizację zakres szkoleń jest o tyle istotną kwestią, że w dużej mierze mówi o sposobie, w jaki postrzegają one swoje potrzeby. Przy czym respondenci odnosząc się do zamierzeń swoich organizacji mogli podać dowolną liczbę szkoleń. Mamy więc obraz nie tyle najistotniejszych, co wszystkich przewidywanych szkoleń. Najwięcej bo blisko trzy czwarte respondentów (52 deklaracje) wskazało na kategorię „specjalistyczne kursy z zakresu turystyki”. Prowadzi to do wniosku, że wiedza bezpośrednio związana z pozyskaniem i obsługą turysty budzi największe zainteresowanie. Organizacje związane z turystyką najsilniej odczuwają więc potrzebę oferowania wysokiej jakości w odniesieniu do bezpośredniego podmiotu ich działalności, a więc turysty. Sytuacja taka jest dość oczywista chociażby dlatego, że to właśnie turyści odwiedzający region mają podstawowy i decydujący wpływ na rynek. Warto zwrócić uwagę na kolejną pod względem liczby deklaracji kategorię – szkolenie z zakresu pozyskiwania środków z UE. W przeciwieństwie do poprzedniej tematyka ta nie jest już aż tak oczywista. Wysoka liczba wskazań dowodzi, że organizacje postrzegają UE jako istotny czynnik w kontekście własnych perspektyw rozwojowych. Prowadzący działalność turystyczną muszą wziąć pod uwagę, że chcąc zdobyć środki unijne na własną działalność muszą posiadać wiedzę o procedurach związanych z uzyskaniem tych funduszy. Brak takich umiejętności stanowić może w przyszłości czynnik wykluczający ich z rywalizacji o rzadki zasób, który i tak jest dość trudno uzyskać. Respondenci wskazują również na wysokie zapotrzebowanie w zakresie reklamy i marketingu oraz znajomości języków obcych. Zainteresowanie kursami w tych dziedzinach oscyluje w granicach 40% deklaracji i wynosi ono odpowiednio 28 i 27 wskazań. Natomiast co piąta instytucja planuje szkolić pracowników w zakresie administracji i księgowości. Zbliżona liczba instytucji przewiduje szkolenia komputerowe. Nieco mniejszą ilość wskazań przypada na kategorie obsługa klienta (14 wskazań), zarządzanie jakością (13 wskazań), zarządzanie zasobami ludzkimi (12 wskazań) oraz hotelarstwo i gastronomia (8). Kategorie te można jednak traktować jako dość zbliżone tematycznie ponieważ wszystkie one wyrażają zainteresowanie organizacji kształceniem personelu w kierunku bezpośredniego podniesienia jakości usług świadczonych osobom odwiedzającym województwo podkarpackie. Tematyka owych szkoleń podobnie jak dominująca kategoria specjalistycznych najbardziej pożądana wiedza w kursów sektorze turystycznego. 53 z zakresu dotyczy turystyki bezpośredniej dowodzi, obsługi że ruchu Raport z sondażu na temat potrzeb szkoleniowych przedstawicieli/członków organizacji zajmujących się turystyką Odzwierciedleniem indywidualnych, niejednokrotnie dość specyficznych potrzeb i planów szkoleniowych okazała się być kategoria „inne, jakie…”, w przypadku której respondenci podawali szczegółową tematykę interesującego ich kursu, nie mieszczącego się w wyodrębnionej powyżej kafeterii/grupie kategorii. Zainteresowanie kategorią kursów „inne szczegółowo” ukształtowało się na poziomie dziewięciu wskazań, przy czym każdy z respondentów wyraził zainteresowanie odmienną tematyką, co zaowocowało następującą grupą tematów: środki dla gospodarstw agroturystycznych, hodowla koni, obsługa ruchu kolejowego, wiedza z zakresu produktów tradycyjnych i regionalnych, wypełnianie wniosków, prowadzenie agroturystyki, szkolenia sanepidowskie (zdaje się jednak, że respondent udzielający takiego wskazanie nie posiadał wiedzy o tym, że nie jest to szkolenie zewnętrzne), specjalistyczne kursy z zakresu kultury, wiedza o regionie, ochrona środowiska i dziedzictwa kulturowego. Kategorię „inne szczegółowo” można więc traktować jako precyzyjne wyrażenie potrzeb części organizacji. Wydają się one koncentrować głównie na kompetencjach związanych z następującymi obszarami: wiedzy o regionie; specjalistycznej ofercie turystycznej oraz na wiedzy związanej z administracyjną i finansową stroną finansowania organizacji. Potrzeby te są więc generalnie (w większości) zbieżne z obserwacjami wyrażonymi przez wcześniejsze, bardziej ogólne i częściej deklarowane kategorie. Wyjątkiem, ze względu na szczególnie wysoki stopień specjalizacji, pozostaje na tym tle potrzeba szkolenia w zakresie obsługi ruchu kolejowego. 6.3. Struktura finansowania planowanych kursów/szkoleń Kolejnym przedmiotem analizy jest przewidywany kształt wydatków badanych organizacji na kursy i szkolenia pracowników/członków. Istotne w tym przypadku jest zdiagnozowanie źródeł pozyskiwania funduszy oraz przewidywanej wielkości ich udziału w całości kosztów związanych ze szkoleniem pracowników sektora turystycznego. Ze względu na charakter podmiotu finansowego wyodrębniono trzy podstawowe źródła finansowania szkoleń i kursów: organizacja zatrudniająca lub zrzeszająca – kształcenie pracowników lub członków organizacji finansowane jest ze środków własnych instytucji, środki publiczne, 54 Raport z sondażu na temat potrzeb szkoleniowych przedstawicieli/członków organizacji zajmujących się turystyką inne źródła – łączna kategoria reprezentująca zewnętrzne, lecz nie publiczne źródła finansowania. W celu poproszono o określenia przyszłej wskazanie, z których struktury finansowania źródeł finansowania szkoleń planuje respondentów skorzystać ich organizacja oraz jaki będzie procentowy udział danego kanału w całości ponoszonych kosztów. Deklaracje respondentów umożliwiły określenie średniego udziału poszczególnych źródeł w przyszłorocznych wydatkach związanych z dokształcaniem i zwiększaniem kompetencji pracowników i członków badanych organizacji. Ogólną strukturę źródeł finansowania szkoleń pracowników organizacji turystycznych województwa podkarpackiego przedstawia wykres nr 17. Wykres 17. Średni udział w kosztach szkoleń i kursów dla pracowników organizacji sektora turystycznego województwa podkarpackiego – najbliższe 12 miesięcy [N=66] 17,6 55,3 27,1 środki publiczne - (np. z funduszy strukturalnych) organizacja zatrudniająca/zrzeszająca inne Na podstawie danych stwierdza się, że największą rolę w finansowaniu przyszłych szkoleń odegrają środki pozyskiwane z instytucji publicznych. Przewidywana średnia ich udziału w całości kosztów ponoszonych na szkolenia została określona na poziomie 55,26%. Dominujący udział publicznych środków w szkoleniowych planach instytucji turystycznych wyraźnie koresponduje z wcześniejszą analizą barier oraz czynników ograniczających szkolenia. Respondenci wyraźnie wskazywali, że to właśnie trudna sytuacja jest czynnikiem w największej mierze ograniczającym wielkość szkoleń lub zupełnie je uniemożliwiającym. W tej sytuacji postrzeganie środków publicznych jako podstawowego źródła finansowania szkoleń wydaje się zrozumiałe. Omawiane źródło finansowania daje bowiem możliwość podniesienia jakości oferowanych przez firmę lub stowarzyszenie usług bez bezpośredniego obciążania jej budżetu. Rozwijając wiedzę i umiejętności pracowników za publiczne pieniądze dana organizacja zyskuje ponadto możliwość innego zainwestowania posiadanych środków, np. w infrastrukturę techniczną, 55 Raport z sondażu na temat potrzeb szkoleniowych przedstawicieli/członków organizacji zajmujących się turystyką reklamę lub promocję – wzmacniając swoją pozycję na regionalnym rynku turystycznym. Biorąc pod uwagę, iż rozwój sektora turystycznego powinien prowadzić do lepszego wykorzystania potencjału gospodarczego i społecznego regionu, m.in. zwiększając poziom dochodów oraz przyczyniając się do spadku bezrobocia, omawiany rodzaj finansowania zdaje się posiadać uzasadnienie również w ramach szeroko pojętego interesu społecznego. Otwarta pozostaje oczywiście kwestia skali, kierunków oraz procedur decyzyjnych w ramach przyznawania i dystrybucji publicznych pieniędzy. Kolejnym pod względem wielkości przewidywanych finansowania są środki własne organizacji zatrudniającej lub nakładów źródłem zrzeszającej osoby podejmujące szkolenia. Powinno ono pokryć blisko 30% kosztów przyszłorocznych szkoleń. Wartość ta odzwierciedla gotowość opisywanych organizacji do ponoszenia nakładów w celu lepszego przystosowania się do potrzeb regionalnego rynku turystycznego poprzez inwestycje w posiadany kapitał ludzki. Niespełna piąta część wydatków (17,6%) związanych z planowanym szkoleniem pracowników sześćdziesięciu sześciu poddanych analizie instytucji zostanie natomiast sfinansowana ze środków mieszczących się w zbiorczej kategorii „inne źródła”. Obejmuje ona szereg form zewnętrznego i niepublicznego finansowania, m.in. sponsorów indywidualnych, organizacje pozarządowe oraz fundacje. W celu uzyskania pełniejszego obrazu przewidywanych kanałów finansowania szkoleń warto zwrócić uwagę na bezpośredniego instytucjonalnego adresata. Blisko połowa z 46 respondentów przewiduje sfinansować kursy/szkolenia ze środków publicznych. W co czwartym przypadku jako przewidywane publiczne źródło finansowe rozumiane są środki unijne. Zastanawiające jest natomiast, iż co piąty respondent deklarując plany finansowania szkoleń z publicznych środków w perspektywie najbliższego roku jednocześnie nie jest w stanie podać precyzyjnie ich źródła. Odnotować należy również, iż jedna z instytucji planuje pozyskać środki w ramach PAN Parks-u. 56 Raport z sondażu na temat potrzeb szkoleniowych przedstawicieli/członków organizacji zajmujących się turystyką Wykres 18. Źródła publicznego finansowania planowanych szkoleń [N=46] 0 5 10 15 20 25 podmiot finansujący środki publiczne 24 12 środki unijne brak odpowiedzi 9 1 PAN Parks Doprecyzowując 30 rozumienie kategorii „inne” źródła finansowania szkoleń respondenci wskazali na pięć możliwości zewnętrznego pozyskiwania kapitału. Szansę na pokrycie kosztów dokształcania i rozwoju pracowników upatrywano tu przede wszystkim w działalności niepublicznych organizacji zorientowanych na realizację interesu publicznego - organizacje pozarządowe, fundacje i stowarzyszenia oraz Regionalną Organizację Rozwoju Lokalnego. Pojawiła się również propozycja pozyskania środków na szkolenie pracowników bezpośrednio od firm organizujących szkolenia, co najprawdopodobniej pośrednio wiąże się ze sferą publiczną. Wskazano również na możliwość indywidualnego sfinansowania umiejętności pracownika danej organizacji. 57 szkolenia przez podnoszącego swoje Raport z sondażu na temat potrzeb szkoleniowych przedstawicieli/członków organizacji zajmujących się turystyką Wykres 19. „Inne” źródła finansowania planowanych szkoleń [N=16] liczba wskazań 0 1 2 3 4 5 6 środki organizacji pozarządowych 6 5 brak odpowiedzi żródło finansowania 7 firmy organizujące szkolenie 2 inne fundacje,stowarzyszenia 1 środki własne 1 Regionalna Organizacja Rozwoju Lokalnego 1 Wykres 20. Średni udział podstawowych źródeł finansowania w przewidywanych planach szkoleniowych z uwzględnieniem typu organizacji. [N=66] rodzaj organizacji stowarzyszenia turystyczne lub agroturystyczne oddziały PTSM lokalne organizacje turystyczne oddziały PTTK 0% 38,5 40,5 15,7 21,0 70,0 21,7 14,3 65,6 29,1 12,7 43,6 20% 40% 27,3 60% 80% 100% żródła pozyskiwania środków organizacja zatrudniająca/zrzeszająca środki publiczne (np. z funduszy strukturalnych) inne 58 Raport z sondażu na temat potrzeb szkoleniowych przedstawicieli/członków organizacji zajmujących się turystyką Jak wynika z wykresu nr 20, we wszystkich typach badanych organizacji dominującym źródłem będą środki publiczne. Zarządzający organizacjami zdając sobie sprawę, że szansą na wzrost konkurencyjności (czasami także trwania na rynku usług turystycznych) jest pozyskanie środków na rozwój umiejętności personelu/członków, raczej wysoko ocenili przydatność tych szkoleń, które pomogłyby w zdobyciu tych funduszy. Największym beneficjentem tych środków zamierzają być oddziały PTSM-ów, które, jak wynika z deklaracji badanych, dotychczas nie korzystały z tego typu środków i nie podejmowały nawet starań, aby je uzyskać. Organizacjami, które sfinansują w największym stopniu kursy/szkolenia z własnego budżetu będą stowarzyszenia turystyczne i agroturystyczne. Nie może to jednak dziwić w sytuacji, gdy członkowie muszą opłacać składkę za pozostawanie w ich strukturach. 6.4. Motywacje związane z planami szkolenia członków/pracowników Istotnym zagadnieniem z perspektywy, rynku szkoleniowego jest podstawowa motywacja leżąca za decyzją, o podjęciu szkolenia. Wiedza o potrzebach i oczekiwaniach organizacji szkolących swoich pracowników lub członków daje bowiem możliwość pełniejszego dostosowania oferty edukacyjnej do regionalnego zapotrzebowania na określoną wiedzę i umiejętności. Grupę respondentów, reprezentujących 66 organizacji planujących szkolenia oraz 5 nie potrafiących jednoznacznie stwierdzić czy będą szkolić personel/członków w najbliższych dwunastu miesiącach, poproszono o wskazanie podstawowej przyczyny przy podejmowaniu decyzji o wyborze szkoleń w ich organizacji. W blisko połowie przypadków (47,9%) decydującą rolę odgrywa chęć zwiększenia jakości oferowanych usług. Świadczy to o priorytetowej roli kładzionej na obsługę klienta przez organizację omawianego sektora. Dominacja tego rodzaju motywacji sugeruje, iż władze poddanych analizie organizacji postrzegają wysoką jakość oferty związanej z obsługą ruchu turystycznego jako czynnik w największej mierze wpływający na pozycję danego podmiotu. W kontekście dużej konkurencji i walki o klienta zarówno na krajowym, jak i na światowym rynku turystycznym postawa taka wydaje się uzasadniona. Niemal równie często wskazywaną przyczyną zainteresowania szkoleniami jest chęć rozszerzenia zakresu działalności danej organizacji. Deklaracji takiej dokonało 42,3% respondentów. Potrzeba rozszerzenia kwalifikacji pracowników w oczywisty sposób wiąże się z chęcią opanowania nowych obszarów prowadzenia usług. Szkolenia w przypadku tej grupy pracowników są więc wyjątkowo silnie uzasadnione i bezpośrednio wiążą się z prawdopodobieństwem sukcesu organizacji w nowej roli. 59 Raport z sondażu na temat potrzeb szkoleniowych przedstawicieli/członków organizacji zajmujących się turystyką Znacznie rzadziej podstawowymi przyczynami decyzji o szkoleniu pracowników okazują się być motywacje związane z indywidualnym rozwojem i samorealizacją pracowników (4 wskazania) oraz konieczność spełnienia określonych wymogów formalnych (3 wskazania). Wykres 21. Motywacje wpływające w najbliższych 12 miesiącach [N=71] 0 5 10 15 na decyzję 20 25 o wyborze 30 wzrost jakości oferowanych usług 40 34 rozszerzenie zakresu działalności organizacji 30 samorealizacja pracowników konieczność spełnienia wymogów formalnych 35 szkoleń 4 3 Reasumując zdecydowana większość respondentów przewiduje szkolenia dla pracowników/członków ich organizacji w najbliższym roku, przy czym chęć zdobywania nowych umiejętności uzasadniana jest, przede wszystkim, koniecznością podnoszenia jakości oferowanych usług oraz planowanym rozszerzeniem działalności organizacji. Liczba osób podejmujących szkolenia w województwie podkarpackim nie powinna w takiej sytuacji maleć, a przy spełnieniu określonych warunków należy wręcz oczekiwać wzrostu nakładów na szkolenia. Możliwy wzrost zainteresowania kształceniem personelu wiąże się, przede wszystkim, z sytuacją finansową organizacji turystycznych, przy czym duże oczekiwania wiążą się ze sferą publicznego finansowania szkoleń. Oczekiwania organizacji względem edukacji personelu wiążą się zaś przede wszystkim z chęcią dostosowania własnej oferty do potrzeb ruchu turystycznego. 60 Raport z sondażu na temat potrzeb szkoleniowych przedstawicieli/członków organizacji zajmujących się turystyką 6.5. Podstawowe ograniczenia członków/pracowników w planowanym szkoleniu Na wielkość i tematykę planowanych szkoleń wpływają również trudności, z jakimi spotykają się podmioty dążące do kształcenia personelu/członków. W celu ich określenia respondenci wskazali maksymalnie dwa czynniki w największym stopniu ograniczające możliwości szkoleniowe reprezentowanej przez nich organizacji. Podstawowym problemem okazała się sytuacja finansowa organizacji , postrzegana jako podstawowa trudność przez 65% ankietowanych. Istotnymi problemami w kontekście planowanych szkoleń są również niewystarczająca oferta tematyczna dostępnych szkoleń oraz brak dostatecznej wiedzy na temat istniejącej oferty szkoleniowej (które otrzymały po 18 wskazań). Fakt, iż co piąta organizacja turystyczna dostrzega tematyczne braki w zakresie możliwości kształcenia personelu wskazuje na potrzebę lepszego rozpoznania potrzeb regionalnego rynku turystycznego przez organizacje oferujące szkolenia pracowników. Wiedza taka mogłaby zaowocować rozszerzeniem przyszłej oferty szkoleniowej pod kątem istniejącego popytu. W świetle pozyskanych danych równie istotna okazuje się reklama i promocja wiedzy na temat już istniejącej oferty szkoleniowej w obrębie jej potencjalnych adresatów. Wśród mniej istotnych barier zauważyć należy brak czasu i zbyt dużą odległość od instytucji szkolącej (13,8%) oraz niedostosowanie terminów szkoleń do możliwości osób pracujących zawodowo (2,5%), a także brak urlopów (1,3%). Ta grupa deklaracji sugeruje, że problemy związane z infrastrukturą oraz duża liczba obowiązków związanych z wykonywanym zawodem postrzegane są jako jedno z podstawowych ograniczeń w zakresie edukacji i rozwoju pracowników przez niemal co piątą organizację turystyczną regionu. Potrzeby tej grupy organizacji wiążą się w dużej mierze z elastycznością oferty szkoleniowej. Pewna część uniemożliwiających lub respondentów (12,5%) ograniczających nie szkolenie dostrzega ich żadnych pracowników lub trudności członków w przyszłości. Jedynie czterech respondentów stwierdziło, że barierą dla przyszłych szkoleń są przede wszystkim satysfakcjonujące kompetencje personelu i brak potrzeby ich podnoszenia. Niewielka liczba tego typu deklaracji (5%) pośrednio dowodzi, że zdecydowana większość organizacji dostrzega potrzebę rozwijania wiedzy i umiejętności pracowników oraz korzyści płynące z inwestowania w kapitał ludzki. 61 Raport z sondażu na temat potrzeb szkoleniowych przedstawicieli/członków organizacji zajmujących się turystyką Wykres 22. Podstawowe trudności ograniczające możliwość przyszłych szkoleń pracowników organizacji turystycznych województwa podkarpackiego [N=116 wskazań udzielonych przez 80 respondentów] 0 10 20 30 40 50 brak środków finansowych 52 niewystarczająca oferta tematyczna dostępnych kursów/szkoleń 18 brak wiedzy na temat oferty szkoleniowej 18 brak czasu i zbyt duża odległość 11 nie występują trudności i ograniczenia 10 4 kompetencje personelu są satysfakcjonujące niedostosowanie terminów szkoleń do osób pracujących zawodowo brak urlopów 60 2 1 6.6. Przewidywany poziom wydatków na kursy/szkolenia członków/personelu Jakość usług w sektorze turystycznym bezpośrednio wiąże się z wiedzą, kompetencjami oraz profesjonalizmem osób w nim pracujących. Dotyczy to zarówno bezpośredniej obsługi, jak i animacji ruchu turystycznego. Umiejętności i wykształcenie pracowników przekładają się bezpośrednio na rynkową pozycję danego podmiotu, co ma szczególne znaczenie w przypadku komercyjnego wymiaru działania części organizacji zajmujących się turystyką. Wymienione czynniki przekładają się również na wizerunek regionu i jego turystycznych walorów jako całości - wzrasta poziom i różnorodność oferty skierowanej do gości odwiedzających dany obszar, a wraz ze wzrostem umiejętności i kompetencji pracowników badanych instytucji rozwijają (lub rosną/zwiększają się) się również możliwości reklamowe i promocyjne Podkarpacia. Kształcenie wysoko wykwalifikowanych kadr w zakresie obsługi ruchu turystycznego wydaje się być, w kontekście uwarunkowań regionu, szansą województwa podkarpackiego na podniesienie poziomu dochodów oraz zmniejszenie bezrobocia. Dynamika przyszłych szkoleń i kursów (ich liczba i zakres) bezpośrednio wiąże się z wielkością środków finansowych na nie przeznaczanych. Warto, więc zwrócić uwagę 62 Raport z sondażu na temat potrzeb szkoleniowych przedstawicieli/członków organizacji zajmujących się turystyką na dane dotyczące nakładów na szkolenia zewnętrzne ponoszonych przez organizacje turystyczne regionu. Większość ankietowanych (34 wskazania) przewiduje, że ich organizacja utrzyma w przyszłym roku finansowanie szkoleń na niezmienionym poziomie. Jednak jedynie nieznacznie mniejsza liczba wskazań (30) wskazuje na planowany wzrost nakładów w tej dziedzinie. Jednocześnie plany redukcji wydatków w omawianym zakresie zadeklarowano jedynie w przypadku dwóch spośród osiemdziesięciu badanych organizacji. Czternastu ankietowanych nie potrafiło jednoznacznie określić kierunku zmian wielkości finansowania szkoleń w ich organizacji. Na tej podstawie można zakładać umiarkowany wzrost analizowanych wydatków. Przewidywane zmiany nakładów związanych z inwestycjami w kapitał ludzki organizacji sektora turystycznego ilustruje poniższy wykres. Wykres 23. Przewidywane zmiany wydatków na turystycznych województwa podkarpackiego [N=80] 3% szkolenia organizacji 18% 42% 37% zwiększyć utrzymać na dotychczasowym poziomie 63 zmniejszyć trudno powiedzieć Raport z sondażu na temat potrzeb szkoleniowych przedstawicieli/członków organizacji zajmujących się turystyką PODSUMOWANIE W badaniu wzięły udział wszystkie działające na regionalnym rynku instytucje zajmujące się turystyką, a związane z promocją regionu (Lokalne Organizacje Turystyczne), popularyzacją wiedzy o najatrakcyjniejszych miejscach, znakowaniem i konserwacją zakwaterowania szlaków turystycznych, (oddziały Polskiego prowadzeniem Towarzystwa obiektów zbiorowego Turystyczno-Krajoznawczego), upowszechnianiem najtańszej formy wypoczynku – obozów wędrownych opartych o sieć schronisk młodzieżowych (oddziały Polskiego Towarzystwa Schronisk Młodzieżowych) oraz zrzeszające podmioty prowadzące działalność agroturystyczną (stowarzyszenia turystyczne i agroturystyczne). Spośród wszystkich badanych 80 podmiotów zdecydowaną większość stanowią lokalne organizacje turystyczne (33) oraz stowarzyszenia turystyczne i agroturystyczne (26). W mniejszym stopniu reprezentowane w badaniu były oddziały Polskiego Towarzystwa Turystyczno-Krajoznawczego (14) oraz Polskiego Towarzystwa Schronisk Młodzieżowych (7). Najwięcej badanych podmiotów prowadzących działalność turystyczną zlokalizowanych jest w pięciu powiatach: leskim (12), sanockim (10), przemyskim (9), bieszczadzkim (8), krośnieńskim (8) oraz w Rzeszowie (7). Należy pamiętać, że na tych obszarach istnieją najlepsze warunki dla prowadzenia tej formy działalności gospodarczej na Podkarpaciu. Inne powiaty reprezentowane były w mniejszych proporcjach. Najmniejszą reprezentację miały powiaty z północno-zachodniego obszaru województwa. Najwięcej (10) badanych stowarzyszeń zlokalizowanych było w miasteczkach do 20 tys. mieszkańców, nieco mniej w miastach od 20 do 50 tysięcy. Dominują zrzeszenia skupiające 30 członków (4) oraz 25 (3). Większe pod względem składu – powyżej 200 osób – działają na obszarach miejskich (2). Największe stowarzyszenie, liczące 1700 członków, działa w Rzeszowie. Dwie lokalne organizacje turystyczne zatrudniają ponad 100 osób – jeden z tych podmiotów zlokalizowany jest na obszarze wiejskim, drugi w miejscowości do 50 tys. Biorąc pod uwagę wiek pracowników dominują osoby w przedziale wiekowym 36-55 lat, co można argumentować tym, że praca w turystyce wymaga nie tylko odpowiedniego zasobu wiedzy i wykształcenia, lecz również odpowiedniego (najczęściej wieloletniego) doświadczenia. Zaledwie co dziesiątym pracownikiem jest osoba poniżej 25. roku życia. Niski odsetek osób młodych zatrudnionych w turystyce może w przyszłości doprowadzić do braku rotacji kadr, tzn. zastąpienia starszych pracowników młodszymi. Ponad dwie trzecie badanych nie korzystało z pieniędzy unijnych i nie starało się nawet o uzyskanie wsparcia zewnętrznego. W grupie tej dominują lokalne organizacje 64 Raport z sondażu na temat potrzeb szkoleniowych przedstawicieli/członków organizacji zajmujących się turystyką turystyczne oraz stowarzyszenia turystyczne lub agroturystyczne. Prowadzi to do wniosków, że zarządzający tymi instytucjami nie posiadają motywacji do pozyskania środków z funduszy europejskich. Może to świadczyć również o tym, że (a) nie posiadają oni wiedzy o możliwości sfinansowania szkoleń z wykorzystaniem środków unijnych, (b) nie ubiegają się o środki, ponieważ nie posiadają odpowiedniego przygotowania do złożenia wniosku o dofinansowanie, a w konsekwencji nie podejmują żadnych czasoi pracochłonnych działań w tym kierunku, (c) w znikomym stopniu szkolą personel/członków i koszt kursów pokrywają z własnych środków. Ponad połowa badanych deklaruje chęć ubiegania się o środki z funduszy unijnych na szkolenie swoich pracowników. Ci sami respondenci stwierdzają jednak, że nie podjęli żadnych kroków w tym kierunku. W grupie tej można wyróżnić dwie podgrupy podmiotów. Pierwsza z nich skupia zarządzających, którzy nie poprzestają na deklaracjach i w przyszłości z pewnością podejmą starania, żeby wsparcie zewnętrzne otrzymać. Druga podgrupa to kierownicy, którzy zadeklarowali chęć ubiegania się o dofinansowanie szkoleń, jednak wydaje się, że bardziej istotna od realnego działania, jest dla nich opinia o samym podmiocie, który jest w stanie samodzielnie pozyskać fundusze na podnoszenie kwalifikacji swoich pracowników. Warto zatem w nieodległej przyszłości zweryfikować, czy rzeczywiście badani nie poprzestali na deklaracjach i szkolili swój personel ze środków zewnętrznych. Najwięcej deklaracji tego typu złożyli respondenci reprezentujący LOT-y oraz stowarzyszenia turystyczne lub agroturystyczne. Podmioty te zlokalizowane są przeważnie w miasteczkach, małych miastach oraz na obszarach wiejskich. O środki z funduszy strukturalnych nie zamierza ubiegać się 14 respondentów, a 9 stwierdza, że nie wie, czy będzie się o nie ubiegać. Można wnioskować, że (a) respondenci posiadają wystarczające środki na podnoszenie kwalifikacji i umiejętności pracowników, (b) nie zamierzają szkolić personelu/członków w najbliższym czasie, stąd nie podejmują żadnych starań o pozyskanie dodatkowych środków, (c) nie posiadają wiedzy, o stosunkowo nowej w polskich realiach, możliwości zdobycia funduszy na kursy/szkolenia, (d) nisko oceniają posiadane kompetencje do złożenia wniosku, stąd nie podejmują starań, które pochłaniają ich czas. W województwie podkarpackim z kursów/szkoleń zewnętrznych w ostatnich dwóch latach skorzystało 59 podmiotów z 80 badanych, czyli niemal trzy czwarte. Swoich pracowników na zajęcia podnoszące ich kwalifikacje i umiejętności wysłało 27 lokalnych organizacji turystycznych, 20 stowarzyszeń turystycznych, 10 oddziałów PTTK oraz zaledwie 2 oddziały PTSM. Organizacje szkolące pracowników dominują także w każdej z czterech grup – oznacza to, że dostrzegają one potrzebę podnoszenia kwalifikacji i umiejętności/członków, co ma wpływ na rozwój samego podmiotu i zdobycie przewagi nad konkurencją w zakresie promocji i sprzedaży usług turystycznych. 65 Raport z sondażu na temat potrzeb szkoleniowych przedstawicieli/członków organizacji zajmujących się turystyką Najbardziej przydatne dla badanych organizacji były kursy bardzo blisko związane z działalnością turystyczną i przydatne w kontaktach z klientem. Kursy i szkolenia z zakresu „hotelarstwo i gastronomia” uzyskały najwyższą średnią wskazań (4,25), tuż za nimi znalazły się „kursy językowe” (4,21) oraz „inne kursy/szkolenia” wskazane przez 6 respondentów (4,2). W „innych kursach/szkoleniach” wskazano na takie szkolenia, jak: „rozwój miasta Krosna”, „ochrona środowiska – utylizacja ścieków i oczyszczalnie”, „prowadzenie działalności kulturalnej, obsługa imprez i ZAiKS”, „rozwiązywanie konfliktów wewnątrz organizacji” oraz „specjalistyczne kursy z zakresu kultury”. W wyniku przeprowadzonych badań stwierdzono, że ponad połowa środków przeznaczanych na szkolenia pracowników sektora turystycznego pochodzi spoza budżetu danego podmiotu. Średnio co czwarte szkolenie finansowane jest przez organizację zatrudniającą lub zrzeszającą, a co piąte z innego źródła. Zatem głównym źródłem finansowania szkoleń w turystyce na obszarze Podkarpacia w ostatnich dwóch latach pozostają środki publiczne spoza organizacji zatrudniającej/zrzeszającej. Członków/pracowników nie szkoliło w ostatnim czasie 21 respondentów. Do najczęściej wskazywanych przyczyn nieszkolenia członków/personelu należą: (a) brak środków finansowych na szkolenia/kursy, (b) brak czasu na udział w nich, (c) brak dopasowanej do oczekiwań oferty szkoleniowej, (d) brak potrzeby podnoszenia kwalifikacji przez personel/członków stowarzyszenia oraz (e) brak informacji o dostępnej na rynku ofercie szkoleniowej. Pojedyncze wskazania uzyskała odległość od miejsca działalności do instytucji prowadzącej szkolenie/kurs oraz negatywna ocena ich przydatności. Istotnym zagadnieniem badawczym jest sposób, w jaki organizacje sektora turystycznego pozyskują informacje na temat możliwości szkolenia swoich pracowników lub członków. Wiedza na temat istniejącej oferty szkoleniowej wiąże się bowiem zarówno z decyzją o ewentualnym podjęciu kursu/szkolenia, jak i wyborem ich tematyki i zakresu. Respondenci najczęściej wskazywali na Internet (59% wskazań) jako na podstawowe lub jedno z podstawowych źródeł informacji w omawianym zakresie. Jednocześnie aż połowa respondentów, opisując podstawowe źródła wiedzy o ofercie szkoleniowej, wskazała na kategorię „sami przychodzą/przysyłają informacje”. Obie kategorie wiążą się z aktywną działalnością firm szkolących pracowników i mogą być postrzegane jako forma walki o klienta. Mniejszą rolę odgrywają wcześniejsze doświadczenia szkoleniowe danej organizacji (15 wskazań) oraz informacje pozyskiwane od osób trzecich (8 wskazań). Te źródła wiedzy wydają być się o tyle cenne, że dają możliwość weryfikacji wiedzy docierającej do potencjalnego klienta w wyniku aktywnych działań marketingowych i reklamowych firm prowadzących działalność szkoleniową. Najrzadziej informacje 66 Raport z sondażu na temat potrzeb szkoleniowych przedstawicieli/członków organizacji zajmujących się turystyką na temat dostępnych szkoleń pozyskiwane są w publicznych instytucjach, jak np. urzędy pracy, Urząd Marszałkowski. Na podstawie deklaracji respondentów należy oczekiwać niewielkiego wzrostu zainteresowania szkoleniami w okresie najbliższego roku. Ponad osiemdziesiąt procent (83%) instytucji planuje szkolenie swoich pracowników lub członków a jednocześnie jedynie w co dziesiątym przypadku (11%) szkolenia takie nie są przewidziane. Warto zauważyć, że liczba organizacji planujących w najbliższym roku szkolenia przekracza o 10% liczbę organizacji szkolących pracowników lub członków w ostatnich dwóch latach. Świadczy to o rosnącym zainteresowaniu organizacji zwiększaniem umiejętności i kompetencji swoich pracowników i członków. Badanie objęło również tematykę planowanych szkoleń i kursów. Największym zainteresowaniem (blisko trzy czwarte deklaracji) cieszyły się „specjalistyczne kursy z zakresu turystyki”. Należy więc przyjąć, że najczęściej odczuwane potrzeby szkoleniowe wiążą się z umiejętnościami i kompetencjami z zakresu pozyskiwania i bezpośredniej obsługi ruchu turystycznego. Wysokim zainteresowaniem cieszyć się będą również kursy z zakresu pozyskiwania środków unijnych, marketingu i reklamy oraz języków obcych. Istotne są również przyczyny, w związku z którymi planowane szkolenia będą podjęte. Dominującą rolę odgrywają tu chęć podniesienia jakości świadczonych usług (48% deklaracji) oraz przewidywane rozszerzenie zakresu działalności (42% deklaracji). Szkolenia zewnętrzne podejmowane są więc głównie w związku z koniecznością sprostania konkurencji pod względem jakości produktu oferowanego turyście oraz z chęcią rozszerzenia oferty i zwiększenia jej kompleksowości przez badane podmioty animujące i obsługujące ruch turystyczny. Nieco ponad połowa planowanych kosztów związanych z kształceniem i rozwojem kapitału ludzkiego badanych organizacji pochodzić będzie ze środków publicznych. Jedną czwartą przewidywanych nakładów poniosą z własnych środków organizacje szkolące swoich pracowników lub członków, natomiast niespełna jedna piąta nakładów definiowana jest przez respondentów jako „inne źródła”. Z danych wynika więc, że struktura źródeł finansowania planowanych szkoleń jest bardzo zbliżona do szkoleń dotychczasowych. W konsekwencji, w najbliższym roku, nie należy spodziewać się znacznych zmian w tej dziedzinie. Podstawowym ograniczeniem przyszłych szkoleń pracowników organizacji turystycznych są trudności z pozyskaniem środków finansowych. Mniejszą, lecz znaczącą rolę odgrywa również tematyka dostępnych szkoleń oraz wiedza na temat istniejącej oferty szkoleniowej. Najczęściej w organizacjach turystycznych przewidywane jest finansowanie szkoleń zewnętrznych na niezmienionym (dotychczasowym) poziomie (42% deklaracji). 67 Raport z sondażu na temat potrzeb szkoleniowych przedstawicieli/członków organizacji zajmujących się turystyką Jednak ponad co trzeci ankietowany deklaruje planowany wzrost środków finansowych przeznaczonych na szkolenia, przy jednocześnie niewielkim poziomie przewidywanych redukcji w tym zakresie (3%). Reasumując, zdecydowana większość respondentów przewiduje szkolenia dla pracowników lub członków ich organizacji w najbliższym roku. Co więcej, obserwuje się wzrost zainteresowania szkoleniami zewnętrznymi (10% więcej organizacji deklaruje plany szkoleniowe w stosunku do liczby organizacji korzystających z tej możliwości w ostatnich 24 miesiącach). Chęć zdobywania nowych umiejętności uzasadniana jest, przede wszystkim, koniecznością podnoszenia jakości oferowanych usług oraz planowanym rozszerzeniem działalności organizacji. Na podstawie analizowanych danych można więc przypuszczać, że liczba realizowanych szkoleń powinna przy spełnieniu określonych warunków wzrosnąć. Możliwy wzrost liczby i zakresu szkoleń wiąże się, przede wszystkim, z sytuacją finansową organizacji turystycznych, przy czym duże oczekiwania wiążą się ze sferą publicznego finansowania szkoleń. Potrzeby organizacji związane z kształceniem personelu wiążą się zaś przede wszystkim z chęcią dostosowania własnej oferty do potrzeb ruchu turystycznego. 68 Raport z sondażu na temat potrzeb szkoleniowych przedstawicieli/członków organizacji zajmujących się turystyką Aneks 1. Lista instytucji, które wzięły udział w badaniu 1. Agencja Turystyczno-Promocyjna "Bieszczady" w Lesku 2. Bieszczadzka Fundacje Europejska w Lesku 3. Bieszczadzkie Centrum Informacji i Promocji w Ustrzykach Dolnych 4. Bieszczadzkie Centrum Informacji Turystycznej w Lesku 5. Bieszczadzkie Schroniska i Hotele PTTK w Sanoku 6. Bieszczadzkie Stowarzyszenie "Bies" w Lutowiskach 7. Bieszczadzkie Towarzystwo Cyklistów w Ustrzykach Dolnych 8. Biuro Informacji Turystycznej w Birczy 9. Biuro Informacji Turystycznej w Rymanowie-Zdroju 10. Bractwo Miłośników Ziemi Ulanowskiej w Ulanowie 11. Centrum Informacji Miasta w Sanoku 12. Centrum Informacji Turystycznej w Iwoniczu-Zdroju 13. Centrum Informacji Turystycznej w Polańczyku 14. Centrum Informacji Turystycznej w Przemyślu 15. Europejskie Stowarzyszenie Studentów AEGEE w Rzeszowie 16. Euroregionalne Centrum Informacji Gospodarczej Kulturalnej i Turystycznej w Świlczy 17. Euroregionalne Centrum Informacji Turystycznej w Przeworsku 18. Fundacja Bieszczadzka Partnerstwo dla Środowiska w Lesku 19. Fundacja Bieszczadzkiej Kolejki Leśnej w Cisnej 20. Galeria Informacyjno-Promocyjna "Latarnia Wagabundy" w Komańczy 21. Gminna Organizacja Turystyczna w Rymanowie Zdroju 22. Gminne Centrum Informacji Turystycznej w Lutowiskach 23. Gminne Centrum Informacji Turystycznej w Komańczy 24. Gminne Centrum Kultury i Ekologii w Cisnej 25. Gminny Ośrodek Kultury Punkt Informacji Turystycznej w Horyńcu Zdroju 26. Grupa BIESZCZADY w Olszanicy 27. Informacja Kulturalno-Turystyczna przy Muzeum Rzemiosła w Krośnie 28. Informacja Turystyczna Bieszczadzkiego Parku Narodowego w Ustrzykach Dolnych 29. Informacja Turystyczna w Cisnej 30. Informacja Turystyczna w Leżajsku 31. Jarosławskie Stowarzyszenie Przewodników Turystycznych i Przewodników Wycieczek 32. Klub PTTK "Bractwo Turystyczne Łazik" w Stalowej Woli 33. Klub Turystyki Kwalifikowanej "Berdo" w Zagórzu 34. Kolbuszowski Klub Turystyczny "Salamandra" w Kolbuszowie 35. Lokalna Organizacja Turystyczna "Beskid Niski" w Krośnie 36. Lokalna Organizacja Turystyczna "Bieszczady" w Sanoku 37. Lokalna Organizacja Turystyczna „Pogórze” w Strzyżowie 38. Lubaczowskie Stowarzyszenie Gospodarstw Agroturystycznych w Lubaczowie 39. Miejskie Centrum Informacji Turystycznej w Leżajsku 40. Mielecki Klub Górski "Carpatia" w Mielcu 41. Międzyszkolny Oddział Polskiego Towarzystwa Turystyczno-Krajoznawczego w Przeworsku 42. Ośrodek Informacyjno Edukacyjny Bieszczadzkiego Parku Narodowego w Lutowiskach 43. Podkarpacka Regionalna Organizacja Turystyczna w Rzeszowie 44. Podkarpackie Stowarzyszenie Ziemi Ropczycko-Sędziszowskiej w Brzezinach 45. Podkarpackie Wodne Ochotnicze Pogotowie Ratunkowe w Rzeszowie 46. Polski Związek Wschodni w Przemyślu 47. Polskie Towarzystwo Schronisk Młodzieżowych Zarząd Oddziału w Krośnie 48. Polskie Towarzystwo Schronisk Młodzieżowych Zarząd Oddziału w Przemyślu 49. Polskie Towarzystwo Schronisk Młodzieżowych Zarząd Oddziału w Rzeszowie 50. Polskie Towarzystwo Tatrzańskie koło w Tarnobrzegu 51. Polskie Towarzystwo Turystyczno-Krajoznawcze Oddziału im. Dr M. Orłowicza w Przemyślu 52. Polskie Towarzystwo Turystyczno-Krajoznawcze Oddział "Ziemia Sanocka" w Sanoku 69 Raport z sondażu na temat potrzeb szkoleniowych przedstawicieli/członków organizacji zajmujących się turystyką 53. Polskie Towarzystwo Turystyczno-Krajoznawcze Zarząd Oddziału Wojskowego im. "Twierdzy Przemyśl” przy Klubie Garnizonowym w Przemyślu 54. Polskie Towarzystwo Turystyczno-Krajoznawcze Oddział w Jaśle 55. Polskie Towarzystwo Turystyczno-Krajoznawcze Oddział w Lubaczowie 56. Polskie Towarzystwo Turystyczno-Krajoznawcze Oddział w Nowej Dębie 57. Polskie Towarzystwo Turystyczno-Krajoznawcze Oddział w Ropczycach 58. Polskie Towarzystwo Turystyczno-Krajoznawcze Oddział Bieszczadzki w Ustrzykach Dolnych 59. Polskie Towarzystwo Turystyczno-Krajoznawcze Oddziału w Krośnie 60. Polskie Towarzystwo Turystyczno-Krajoznawcze Oddziału w Łańcucie 61. Polskie Towarzystwo Turystyczno-Krajoznawcze Oddziału w Rzeszowie 62. Polsko – Słowackie Centrum Inicjatyw Gospodarczych i Turystycznych w Jaśle 63. „Pro Carpathia" Stowarzyszenie Na Rzecz Rozwoju Podkarpacia w Rzeszowie 64. Punkt Informacji Turystycznej Schronisko PTSM w Dukli 65. Rymanowskie Koło Agroturystyczne w Rymanowie-Zdroju 66. Stowarzyszenie "Karpackie Krajobrazy" w Krośnie 67. Stowarzyszenie Agroturystyczne Galicyjskie Gospodarstwa Gościnne "Bieszczady" w Lesku 68. Stowarzyszenie Opieki nad Twierdzą Przemyśl i Dziedzictwem Kulturowym Ziemi Przemyskiej w Przemyślu 69. Stowarzyszenie Przewodników Turystycznych "Karpaty" w Sanoku 70. Stowarzyszenie Rodzina Kolpinga w Jarosławiu 71. Stowarzyszenie Rozwoju Ziemi Lubaczowskiej w Lubaczowie 72. Stowarzyszenie studenckie koło przewodników Bieszczadzkich w Rzeszowie 73. Studenckie koło Przewodników Beskidzkich w Rzeszowie 74. Szkolne Koło PTSM "Pryszcze" przy Zespole Szkół Publicznych w Rymanowie-Zdroju 75. Towarzystwo Bieszczadzkiej Turystyki Konnej w Tarnawie Dolnej 76. Uczniowski Międzyszkolny Klub Sportowo-Turystyczny przy Zespole Szkół Zawodowych w Przeworsku 77. Ustrzyckie Stowarzyszenie Turystyczne "Bieszczady" w Ustrzykach Dolnych 78. Wydział Promocji Urzędu Miasta w Dębicy 79. Zespół Parków Krajobrazowych w Przemyślu 80. Związek Gmin Turystycznych Pogórza Dynowskiego w Dynowie 70 Raport z sondażu na temat potrzeb szkoleniowych przedstawicieli/członków organizacji zajmujących się turystyką Aneks 2. Kwestionariusz badania SONDAŻ NA TEMAT POTRZEB SZKOLENIOWYCH PRZEDSTAWICIELI/CZŁONKÓW ORGANIZACJI ZAJMUJĄCYCH SIĘ TURYSTYKĄ W WOJEWÓDZTWIE PODKARPACKIM CZĘŚĆ A. Charakterystyka badanej organizacji 1. Czy organizacja, w której Pan/i pracuje to: oddziały PTTK (1) (przejść do pytania nr 3) lokalne organizacje turystyczne (np. gminne lub regionalne) 2) (przejść do pytania nr 3) oddziały PTSM (3) (przejść do pytania nr 3) stowarzyszenia turystyczne lub agroturystyczne (4) (przejść do pytania nr 2) 2. Proszę podać liczbę członków Pana/i stowarzyszenia: ……………………….. 3. Proszę podać lokalizację organizacji, w której Pan/i pracuje: powiat..............................................(wpisać) obszar wiejski (1) miasteczko (do 20 tys. mieszkańców) (2) małe miasto (20–50 tys. mieszkańców) (3) średniej wielkości miasto (50–100 tys. mieszkańców) (4) Rzeszów (5) 4. Ile osób zatrudnionych jest w Pana/i organizacji: ………………………….. 5. Proszę podać, jaka jest pracowników w danym wieku) struktura wieku personelu: (wpisać liczbę poniżej 25 lat .............(1) 25-35...................(2) 36-55...................(3) 56-65……………(4) powyżej 65…………(5) 6. Czy Pana/i organizacja korzystała już kiedyś ze środków finansowych z funduszy strukturalnych przeznaczonych na szkolenia? tak (1) nie (2), jeśli NIE, to: ubiegaliśmy się o środki, ale nie zostały nam przyznane (1) nigdy nie ubiegaliśmy się o środki z funduszy strukturalnych (2) nie wie/nie posiadam takiej wiedzy (3) (nie czytać tej opcji) 7. Czy Pan/i organizacja będzie ubiegała się o środki z funduszy strukturalnych na kursy i szkolenia dla pracowników/członków? tak, złożyliśmy już wniosek (1) tak, podjęliśmy już kroki w tym kierunku (2) tak, ale nie podjęliśmy jeszcze żadnych kroków w tym kierunku (3) nie (4) nie wiem (5) (nie czytać tej opcji) 71 Raport z sondażu na temat potrzeb szkoleniowych przedstawicieli/członków organizacji zajmujących się turystyką CZĘŚĆ B. Polityka szkoleniowa w ostatnich 24 miesiącach 8. Czy w ostatnich 24 miesiącach pracownicy/członkowie Pana/i organizacji korzystali z kursów/szkoleń zewnętrznych? tak (1) nie (2) (przejść do pytania nr 14) 9. Jak ocenia Pani/Pan przydatność przeprowadzonych zewnętrznych kursów/szkoleń dla Pani/Pana organizacji? (odpowiedzi – cyfry 1-5 - wpisać do kolumny A pod pytaniem nr 10) bardzo nisko (1) raczej nisko (2) przeciętnie (3) raczej wysoko (4) bardzo wysoko (5) trudno powiedzieć (00) (nie czytać tej opcji) Rodzaj szkolenia Kolumna A Ocena efektywności szkolenia języki obce (1) szkolenia komputerowe (2) zarządzanie zasobami ludzkimi (3) marketing i promocja (4) obsługa klienta (5) zarządzanie jakością (6) hotelarstwo i gastronomia (7) specjalistyczne z zakresu turystyki (8) pozyskiwanie środków z UE (9) administracja i księgowość (10) inne (jakie?........................) (11) 10.Proszę wskazać (w %) źródła finansowania przeprowadzonych szkoleń/kursów w Pana/i organizacji? (w przypadku środków publicznych (2) lub innych (3) proszę zapytać jakie organizacje finansują szkolenia np. Urząd Marszałkowski itd.) organizacja zatrudniająca/zrzeszająca (1) .................. środki publiczne – spoza organizacji zatrudniającej/zrzeszającej (2)................ inne – jakie?.................................. (3) ………………… 100% 72 Raport z sondażu na temat potrzeb szkoleniowych przedstawicieli/członków organizacji zajmujących się turystyką 11.W jakim stopniu przeprowadzone kursy/szkolenia poprawiły jakość usług świadczonych przez Pana/i organizację? w ogóle nie poprawiły (1) poprawiły w nieznacznym stopniu (2) zdecydowanie poprawiły jakość usług (3) trudno określić jak wpłynęły na jakość usług (4) 12.Czy napotkał/a Pan/i bariery w korzystaniu z kursów/szkoleń? tak (1) nie (2) (przejść do pytania nr 15) 13.Na jakie bariery napotkał/a Pan/i przy korzystaniu z kursów/szkoleń? (respondent może wskazać max. 3 odpowiedzi; proszę przejść do pytania 15) brak czasu (1) brak potrzeby podnoszenia kwalifikacji (2) brak środków finansowych na kursy/szkolenia (3) brak odpowiednich szkoleń (4) brak informacji (5) zbyt duża odległość do ośrodka szkolącego (6) niechęć personelu (brak zaangażowania) (7) inne - jakie? ……………………… 14.Dlaczego pracownicy/ członkowie w Pani/Pana organizacji nie korzystali z kursów/szkoleń? (respondent może wskazać max. 3 odpowiedzi) z powodu brak czasu na szkolenia/kursy (1) z powodu braku potrzeby podnoszenia kwalifikacji przez personel/członków (2) z powodu braku środków finansowych na szkolenia/kursy (3) z powodu braku odpowiedniej oferty szkoleniowej (4) z powodu braku informacji o dostępnej ofercie szkoleniowej (5) z powodu zbyt dużej odległość do organizacji szkolącej (6) z powodu negatywnej oceny przydatności szkoleń/kursów (7) inne powody, jakie? ……………………….. 15. Jakie jest/są Pana/i podstawowe źródło/źródła informacji na temat oferty szkoleniowej? (respondent może wskazać max. 3 odpowiedzi) wcześniejsze doświadczenia (1) prasa (2) Internet (3) urzędy pracy (4) rekomendacja osób trzecich (5) „sami przychodzą” / przysyłają informacje o ofercie (bezpośrednie, aktywne działania firm szkoleniowych) (6) inne - jakie?..................................... nie poszukuje informacji o szkoleniach/kursach (7) 73 Raport z sondażu na temat potrzeb szkoleniowych przedstawicieli/członków organizacji zajmujących się turystyką CZEŚĆ C. Polityka szkoleniowa w najbliższych 12 miesiącach 16.Czy Pan/i organizacja zamierza korzystać z kursów/szkoleń pracowników/członków w najbliższych 12 miesiącach? dla tak (1) nie (2) (przejść do pytania nr 20) nie wiem (3) (nie czytać tej opcji) 17.Proszę wskazać tematykę kursów/szkoleń przydatnych dla pracowników/członków Pan/i organizacji w perspektywie najbliższych 12 miesięcy: (respondent może wskazać dowolną liczbę kursów/szkoleń) języki obce (1) szkolenia komputerowe (2) zarządzanie zasobami ludzkimi (3) marketing i promocja (4) obsługa klienta (5) zarządzanie jakością (6) hotelarstwo i gastronomia (7) specjalistyczne kursy z zakresu turystyki (8) pozyskiwanie środków z UE (9) administracja i księgowość (10) inne - jakie?........................ 18.Proszę wskazać (w %) źródła finansowania planowanych zewnętrznych szkoleń/kursów w Pana/i organizacji w najbliższych 12 miesiącach? (w przypadku środków publicznych (2) lub innych (3) proszę zapytać jakie organizacje finansują szkolenia np. Urząd Marszałkowski itd.) ......................... ........................ …………………………… 100% 19.Jak Pan/i uważa który, z czynników będzie odgrywał najważniejszą rolę przy wyborze szkoleń dla pracowników/członków w Pana/i organizacji w ciągu najbliższego roku? (możliwa jest tylko jedna odpowiedź) organizacja zatrudniająca/zrzeszająca (1) środki publiczne – (np. z funduszy strukturalnych) (2) inne – jakie? …………………………. (3) wzrost jakości oferowanych usług (1) rozszerzenie zakresu działalności organizacji (2) konieczność spełnienia wymogów formalnych (3) samorealizacja pracowników (4) inne - jakie?............................. 20.Proszę podać podstawowe trudności ograniczające możliwość podejmowania kursów/szkoleń przez pracowników/członków Pana/i organizacji (respondent może wskazać max. 2 odpowiedzi) niewystarczająca oferta tematyczna dostępnych kursów/szkoleń (1) brak wiedzy na temat oferty szkoleniowej (2) negatywna ocena efektywności kursów/szkoleń (3) kompetencje personelu są satysfakcjonujące (4) brak środków finansowych (5) nie występują trudności i ograniczenia (6) inne - jakie? ……………………….. 74 Raport z sondażu na temat potrzeb szkoleniowych przedstawicieli/członków organizacji zajmujących się turystyką 21.Czy w najbliższym roku zamierza Pan/i zmniejszyć, zwiększyć czy utrzymać na niezmienionym poziomie wielkość środków przeznaczonych na kursy/szkolenia? zwiększyć (1) utrzymać na dotychczasowym poziomie (2) zmniejszyć (3) trudno powiedzieć (4) (nie czytać tej opcji) METRYCZKA Płeć respondenta: kobieta (1) mężczyzna (2) Zajmowane przez respondenta stanowisko: (proszę wpisać) ..................................................... Serdecznie dziękuję za poświęcony czas. 75