Szlaki Greenways w Polsce i na świecie Zielone szlaki

Szlaki Greenways w Polsce i na świecie Zielone szlaki

Szlaki Greenways w Polsce i na świecie
Zielone szlaki (greenways) to trasy dziedzictwa kulturowego i przyrodniczego, które są
tworzone wzdłuż tras o znaczeniu historycznym, rzek, oraz wzdłuż zamkniętych tras
kolejowych. Powstały dla osób lubiących aktywny i zdrowy tryb życia i uprawiających
sporty: rowerowe, piesze, biegowe, konne, etc. Dodatkowo, powstanie szlaków dało
możliwość realizowania lokalnych projektów i inicjatyw które mają na celu zachowania
dziedzictwa kulturowego, rozwoju turystyki w regionie, ochrony przyrody, wzmacniania
lokalnej tożsamości oraz promowania lokalnych produktów. „Zielone szlaki odpowiadają
[również] na potrzeby zarówno mieszkańców jak i zwiedzających oraz wnoszą pozytywny
wkład w ożywianie lokalnej gospodarki i pobudzanie przedsiębiorczości” (1) poprzez tworzenie
nowych miejsc pracy.
Za prekursora ruchu greenways na świecie uważa się Stany Zjednoczone gdzie ta koncepcja
pojawiła się po raz pierwszy w latach 50. XX wieku. Pomysł miał na celu stworzenie,
głównie
w
miastach,
tras
rekreacyjnych służących promocji
aktywnego
stylu
życia.
Jednak
dopiero pod koniec lat 80 ogłoszono
długofalowy cel utworzenia sieci
greenways która obejmowałaby cały
obszar USA. Obecnie na terenie
USA istnieją setki organizacji NGO
które
zajmują
się
promocją
i
zarządzaniem ponad 18 tysiącami
km szlaków. Dodatkowo starają się propagować ideę i wszelkie inicjatywy greenways na
wszystkich szczeblach tamtejszej administracji publicznej oraz inicjować i podtrzymywać
współpracę sektora publicznego, biznesowego i pozarządowego.
W krajach Europy Zachodniej idea greenways została rozpowszechniona z końcem lat 80 i w
latach 90. W wielu krajach zdecydowano żeby szlaki wytyczano na bazie nieużytkowanych,
opuszczonych linii kolejowych. W 1997 r. w Namur, w Belgii powstało Europejskie
Stowarzyszenie na rzecz Greenways (European Greenways Association - EGWA). Skupia
ono na dzień dzisiejszy 35 członków którymi są organizacje i instytucje zajmujące się
tworzeniem i promocją greenways w wielu krajach europejskich.
W Europie Środkowo-Wschodniej ideę greenways zapoczątkowali Czesi na początku lat 90.
Wówczas postanowiono zaadoptować z USA świetnie rozwijającą się tam koncepcję
greenways. Pierwszym utworzonym szlakiem była trasa łączącą Wiedeń z Pragą (PragaWiedeń Greenways). „W roku 1998 zarządzanie programem przejęła czeska Fundacja
Partnerstwo dla Środowiska – Nadace Partnerství z Brna wzbogacając go o aspekty
środowiskowe i społeczne”(2). Obecnie Program Greenways w Europie Środkowo-wschodniej
(CEG – Central & Eastern European Greenways) jest realizowany w ramach
międzynarodowego
Stowarzyszenia
"Environmental
Partnership
for
Sustainable
Development". Jest to konsorcjum fundacji działających w „Polsce, Republice Czeskiej, na
Słowacji, Węgrzech, w Rumunii i Bułgarii. Do sieci greenways CEG należy obecnie 9
długodystansowych zielonych szlaków oraz kilkanaście szlaków lokalnych i miejskich które
są realizowane zgodnie ze wspólnymi kryteriami”(3)
W Polsce, bardzo ważnym efektem działań związanych z utworzeniem Zielonych szlaków
jest rozwój lokalnej przedsiębiorczości oraz zwiększenie świadomości ekologicznej zarówno
lokalnych mieszkańców jak i turystów, którzy pod wpływem zwiększonego zainteresowania
regionem, zaczynają uczestniczyć w działaniach mających na celu ochronę i promocję
tamtejszych bogactw naturalnych i walorów przyrodniczych. Bardzo dużym wsparciem w
tych działaniach są lokalni liderzy
(gospodarstwa
agroturystyczne,
organizacje pozarządowe, szkoły),
oraz lokalne biura turystyczne które
zachęcają indywidualnych turystów
jak i grupy zorganizowane do
odwiedzenia
regionu
poprzez
zróżnicowane oferty turystyczne.
„Wśród propozycji są zajęcia w
warsztatach twórców ludowych, zielone szkoły, aktywne i poznawcze oferty pobytowe w
regionie, a także krajowe oraz międzynarodowe eskapady wzdłuż całego zielonego szlaku lub
jego odcinków.”(4) Dodatkowym ważnym elementem szlaków Greenways są lokalne produkty
turystyczne które wykorzystują lokalny potencjał i wspierają lokalne społeczności.
Kluczowym elementem tworzenia produktu są usługi turystyczne, oferta kulturalna regionu,
lokalne produkty oraz inicjatywy społeczne. Dzięki temu „podróżowanie szlakami
dziedzictwa przyrodniczego i kulturowego(…), jest zwiedzaniem o charakterze poznawczym.
Umożliwia zapoznanie się z problematyką i specyfiką regionu pod względem przyrodniczym,
kulturowym, etnicznym i społeczno-ekonomicznym.”(5)
Do głównych zadań realizowanych w ramach krajowego Programu "Zielone Szlaki Greenways" należy: „budowanie krajowej sieci zielonych szlaków, w tym szlaków
transgranicznych, rozpoznawalnych na rynku krajowym i zagranicznym, koordynacja Forum
Greenways i Ekomuzeów w ramach Krajowej Sieci Grup Partnerskich, włączanie polskiej
sieci greenways w programy i przedsięwzięcia krajowe związane z turystyką, dziedzictwem i
ochroną środowiska, promocja zielonych szlaków w Polsce i za granicą, gromadzenie i
upowszechnianie informacji oraz know-how o zielonych szlakach, tworzenie markowych
produktów związanych z ekoturystyką i turystyką dziedzictwa w oparciu o zielone szlaki (…),
inicjowanie i wspieranie lokalnych inicjatyw na rzecz zrównoważonego rozwoju(…),
włączanie
polskiej inicjatywy zielonych
szlaków
w programy i przedsięwzięcia
międzynarodowe, w tym udział w pracach programu CEG na szczeblu europejskim i
transatlantyckim, przenoszenie polskich doświadczeń zielonych szlaków do krajów Europy
Wschodniej (m.in. Białoruś i Ukraina).”(6)
Koordynacją programu "Zielone Szlaki - Greenways" w Polsce zajmowała się „Fundacja
Partnerstwo dla Środowiska wspólnie z Zespołem Koordynatorów Greenways (Forum
Zielonych
Szlaków
Greenways
i
Ekomuzeów
w
ramach
Krajowej
Sieci
Grup
Partnerskich)”(7). Obecnie koordynacją szlaków zajmuje się nowoutworzone Stowarzyszenie
Greenways Polska z siedzibą w Kośminie w województwie Lubelskim.
(1)
(www.greenways.org.pl)
(2),(3)
(www.greenways.by)
(4),(5)
(www.greenways.org.pl/ekoturystyka.html)
(6),(7)
(www.ekoexpo.pl/pl/greenways_co_to_takiego)