Materiały DEMO IWEP

Transkrypt

Materiały DEMO IWEP

WSPÓLNE REGUŁY KONKURENCJI
UNII EUROPEJSKIEJ
EP
Niniejszy podręcznik – Wspólne reguły konkurencji Unii Europejskiej – jest wszechstronnym, podstawowym wykładem wspólnych reguł konkurencji Unii Europejskiej. Jest to
pierwszy tego rodzaju podręcznik w Polsce, omawiający całość problematyki z uwzględnieniem sektorowych reguł konkurencji. Uwzględnia on rozwiązania zawarte nie tylko
w podstawowych aktach prawnych, lecz także w regulacjach prawa miękkiego, mającego
ogromne znaczenie w dziedzinie wspólnych reguł konkurencji Unii Europejskiej. Podręcznik uwzględnia reformy wprowadzone 1 grudnia 2009 r. na mocy Traktatu z Lizbony.
IW
Tom ten wchodzi w skład serii podręczników „System prawa Unii Europejskiej”, które
Instytut Wydawniczy EuroPrawo zaczął publikować w 2009 r. Autorami wszystkich publikacji są wybitni specjaliści z zakresu prawa UE i prawa międzynarodowego, wywodzący
się ze środowiska akademickiego oraz reprezentujący instytucje unijne i urzędy krajowe
zajmujące się w Polsce sprawami Unii Europejskiej.
PROFESJONALNIE O PRAWIE UNII EUROPEJSKIEJ
księgarnia internetowa
http://iwep.pl
www.iweuroprawo.eu
e-mail: [email protected]
tel. 22 494 34 63
9 788376 270548
EM
D
ły
er
ia
Więcej informacji można znaleźć na stronie internetowej
www.iweuroprawo.pl
M
at
Zamiarem Instytutu Wydawniczego EuroPrawo oraz autorów serii jest przedstawienie w sposób fachowy i nowoczesny – a zarazem przystępny i przejrzysty – najważniejszych zagadnień
ustrojowych oraz prawa rynku wewnętrznego i polityk Unii Europejskiej. Podręczniki są dostosowane do potrzeb studentów prawa, administracji, zarządzania, politologii, europeistyki
i stosunków międzynarodowych – słuchaczy przedmiotów z zakresu prawa UE. Mogą one
również stać się pomocą dla praktyków: prawników, urzędników, biznesmenów i polityków,
pragnących pogłębić wiedzę na temat poszczególnych dziedzin prawa Unii Europejskiej.
O
Tom ten reprezentuje trzecią grupę podręczników (tomy od XIII do XXVIII), obejmującą prawo rynku wewnętrznego i polityk Unii Europejskiej. Pierwsza grupa (tomy od I do
IX) dotyczy ustroju Unii Europejskiej, grupa druga natomiast (tomy X i XI) odnosi się do
Wspólnej Polityki Zagranicznej i Bezpieczeństwa, Przestrzeni Wolności, Bezpieczeństwa
i Sprawiedliwości UE oraz Unii Gospodarczej i Walutowej.
ia
er
at
M
ły
O
EM
D
EP
IW
IW
EP
Agata Jurkowska-Gomułka
Tadeusz Skoczny
M
at
er
ia
ły
D
EM
O
WSPÓLNE
REGUŁY KONKURENCJI
UNII EUROPEJSKIEJ
© Instytut Wydawniczy EuroPrawo Sp. z o.o., 2010
Wszelkie prawa zastrzeżone. Żadna część niniejszej publikacji nie może
być reprodukowana, przechowywana i przetwarzana jako źródło danych
w jakiejkolwiek formie zapisu bez pisemnej zgody wydawcy.
IW
Redaktor naukowy serii
Jan Barcz
EP
Seria podręczników „System prawa Unii Europejskiej”
O
Redaktor prowadzący
Magdalena Wanot
EM
Redakcja
Magdalena Wanot
D
Korekta
Magdalena Han, Jakub Matuszewicz, Ewelina Skłodowska, Magdalena Wanot
książka do nabycia:
M
at
er
ia
ły
Opracowanie typograficzne, skład i łamanie
AMGRAF Anna Milczanowska
Warszawa 2010
ISBN: 978-83-7627-054-8
http://iwep.pl
Informacje o autorach
EP
Agata Jurkowska-Gomułka – doktor nauk prawnych, adiunkt w Zakładzie
Europejskiego Prawa Gospodarczego Wydziału Zarządzania Uniwersytetu
Warszawskiego, sekretarz naukowy Centrum Studiów Antymonopolowych
i Regulacyjnych Wydziału Zarządzania Uniwersytetu Warszawskiego.
M
at
er
ia
ły
D
EM
O
IW
Tadeusz Skoczny – doktor habilitowany, profesor Uniwersytetu Warszawskiego, kierownik Zakładu Europejskiego Prawa Gospodarczego Wydziału
Zarządzania Uniwersytetu Warszawskiego, kierownik Centrum Studiów
Antymonopolowych i Regulacyjnych Wydziału Zarządzania Uniwersytetu
Warszawskiego.
ia
er
at
M
ły
O
EM
D
EP
IW
IW
EP
Spis treści
Wykaz akronimów ........................................................................ xxiii
O
Wykaz skrótów .............................................................................. xxv
EM
Wstęp ......................................................................................... xxvii
M
at
er
ia
ły
D
1. Podstawy i zakres wspólnych reguł konkurencji
Unii Europejskiej ................................................................... XXIV-1
1.1. Aksjologiczne podstawy wspólnych reguł konkurencji
Unii Europejskiej ............................................................... XXIV-1
1.1.1. Reguły wolnego handlu a reguły konkurencji ............... XXIV-1
1.1.2. Ochrona „skutecznej konkurencji” .............................. XXIV- 4
1.2. Grupy i rodzaje wspólnych reguł konkurencji
Unii Europejskiej ............................................................... XXIV- 6
1.2.1. Dwie grupy reguł konkurencji .................................... XXIV- 6
1.2.2. Generalne i sektorowe reguły konkurencji .................... XXIV-7
1.3. Źródła, charakter i rozwój prawa konkurencji
Unii Europejskiej ............................................................... XXIV-9
1.3.1. Źródła pierwotnego i wtórnego prawa konkurencji ........ XXIV-9
1.3.2. Charakter norm unijnego prawa konkurencji ............... XXIV-13
1.3.3. Rozwój unijnego prawa konkurencji ........................... XXIV-15
Literatura uzupełniająca ............................................................. XXIV-16
Podstawowe dokumenty .............................................................. XXIV-17
Pytania podsumowujące .............................................................. XXIV-17
2. Zakaz praktyk ograniczających konkurencję ........................... XXIV-19
2.1. Praktyki ograniczające konkurencję .................................... XXIV-19
2.1.1. Zakres przedmiotowy zakazu praktyk
ograniczających konkurencję ..................................... XXIV-19
vi
Spis treści
M
at
er
ia
ły
D
EM
O
IW
EP
2.1.2. Zakres podmiotowy zakazów praktyk ograniczających
konkurencję ........................................................... XXIV-21
2.1.3. Wpływ na handel między państwami
członkowskimi ........................................................ XXIV-23
2.1.3.1. Rola przesłanki wpływu na handel
między państwami członkowskimi .................. XXIV-23
2.1.3.2. Szczegółowe zasady oceny wpływu
na handel między państwami członkowskimi ... XXIV-25
2.1.4. Zakres przestrzenny stosowania zakazów praktyk
ograniczających konkurencję (stosowanie
eksterytorialne) ....................................................... XXIV-26
2.2. Względny zakaz porozumień ograniczających
konkurencję (art. 101 TFUE) ............................................ XXIV-28
2.2.1. Zakres i istota zakazu porozumień ograniczających
konkurencję ........................................................... XXIV-28
2.2.2. Porozumienia zakazane ............................................ XXIV-28
2.2.2.1. Traktatowe i orzecznicze przesłanki zakazu
porozumień ograniczających konkurencję ........ XXIV-28
2.2.2.2.Formy zakazanej kooperacji przedsiębiorstw .... XXIV-30
2.2.2.3. Przejawy zakłócania konkurencji na rynku
wewnętrznym ................................................ XXIV-32
2.2.2.4. Odczuwalność i bagatelność ograniczeń
konkurencji ................................................... XXIV-33
2.2.2.4.1. Odczuwalne ograniczanie
konkurencji ...................................... XXIV-33
2.2.2.4.2. Porozumienia bagatelne ..................... XXIV-33
2.2.2.5. Antykonkurencyjny cel lub skutek ................... XXIV-35
2.2.2.6. Przykładowe wyliczenie porozumień
zakazanych ................................................... XXIV-36
2.2.2.7. Porozumienia horyzontalne i wertykalne .......... XXIV-37
2.2.2.8. Najpoważniejsze ograniczenia konkurencji ....... XXIV-38
2.2.3. Skutki naruszenia zakazu porozumień
ograniczających konkurencję (art. 101 ust. 2 TFUE) .... XXIV-38
2.3. Wyłączenie spod zakazu porozumień ograniczających
konkurencję (art. 101 ust. 3 TFUE) .................................... XXIV- 40
2.3.1. Istota i przesłanki wyłączenia ................................... XXIV- 40
2.3.2. Szczegółowe zasady oceny przesłanek z art. 101
ust. 3 TFUE ........................................................... XXIV- 42
2.3.3. Wyłączenia grupowe ................................................ XXIV- 47
2.3.3.1. Ogólne zasady ustanawiania wyłączeń
grupowych ................................................... XXIV- 47
Spis treści
vii
M
at
er
ia
ły
D
EM
O
IW
EP
2.3.3.2. Wyłączone porozumienia horyzontalne ............ XXIV- 49
2.3.3.2.1. Grupowe wyłączenie porozumień
specjalizacyjnych ............................. XXIV- 49
badawczo-rozwojowych ...................... XXIV-51
2.3.3.2.3. Szczegółowe zasady oceny porozumień
kooperacji horyzontalnej .................... XXIV-53
2.3.3.3. Wyłączone porozumienia wertykalne ................ XXIV-56
wertykalnych ................................... XXIV-56
zawierających ograniczenia
wertykalne ....................................... XXIV-59
2.3.3.3.3. Wyłączenie porozumień wertykalnych
w sektorze pojazdów silnikowych ....... XXIV- 62
2.3.3.3.4. Szczegółowe zasady oceny ograniczeń
wertykalnych w porozumieniach
wertykalnych w sektorze pojazdów
silnikowych ..................................... XXIV- 64
2.3.3.4. Wyłączone porozumienia transferu
technologii ................................................... XXIV- 66
transferu technologii ........................ XXIV- 66
dotyczących transferu technologii ...... XXIV- 69
2.3.3.5. Sektorowe wyłączenia grupowe ........................ XXIV-70
2.4. Bezwzględny zakaz nadużywania pozycji dominującej
(art. 102 TFUE) ................................................................ XXIV-70
2.4.1. Zakres i istota zakazu nadużywania pozycji
dominującej na rynku ............................................... XXIV-70
2.4.2. Wyznaczenie rynku właściwego ................................. XXIV-71
2.4.3. Pozycja dominująca na rynku właściwym .................... XXIV-74
2.4.3.1. Pozycja dominująca ........................................ XXIV-74
2.4.3.2. Kolektywna pozycja dominująca ..................... XXIV-77
2.4.4. Nadużywanie pozycji dominującej na rynku ................ XXIV-78
2.4.4.1. Zakazane nadużywanie pozycji dominującej ...... XXIV-78
2.4.4.2. Praktyki wykluczające ................................... XXIV- 80
2.4.4.3. Praktyki eksploatacyjne ................................. XXIV- 84
2.4.4.4. Doktryny obronne na gruncie
art. 102 TFUE (niestwierdzenie nadużycia
pozycji dominującej) ...................................... XXIV- 86
viii
Spis treści
M
at
er
ia
ły
D
EM
O
IW
EP
2.5. Reguły stosowania art. 101 i 102 TFUE .............................. XXIV- 88
2.5.1. Podstawy prawne i ich rozwój ................................... XXIV- 88
2.5.1.1. Podstawy traktatowe ...................................... XXIV- 88
2.5.1.2. Pierwsze rozporządzenie wykonawcze
(rozporządzenie nr 17/62) ................................ XXIV- 89
2.5.1.3. Nowe rozporządzenie wykonawcze
(rozporządzenie nr 1/2003) ............................. XXIV- 89
2.5.2. Reguły stosowania art. 101 i 102 TFUE
przewidziane rozporządzeniem nr 1/2003 .................... XXIV-91
2.5.2.1. Reguły podstawowe ........................................ XXIV-91
2.5.2.2. Decyzje Komisji w przypadku stwierdzenia
praktyki ograniczającej konkurencję ................. XXIV-93
2.5.2.3. Listy wyjaśniające Komisji ............................. XXIV-94
2.5.2.4. Kary pieniężne w postępowaniu
antymonopolowym ........................................ XXIV-95
2.5.2.4.1. Rodzaje kar pieniężnych ................... XXIV-95
2.5.2.4.2. Szczegółowe zasady nakładania kar;
program darowania i łagodzenia kar .. XXIV-96
2.5.2.5. Ugoda w sprawach kartelowych ....................... XXIV-97
2.5.2.6. Szczegółowe elementy postępowań w sprawach
konkurencji prowadzonych przez Komisję ......... XXIV-98
2.5.2.6.1. Złożenie skargi ................................. XXIV-98
2.5.2.6.2. Postępowanie dowodowe .................. XXIV-100
2.5.2.6.3. Prawa stron .................................... XXIV-102
2.5.2.7. Współpraca Komisji z organami i sądami
krajowymi ................................................... XXIV-103
2.5.2.7.1. Komisja – organy ochrony
konkurencji państw członkowskich
Unii Europejskiej ............................ XXIV-103
2.5.2.7.2. Komisja – sądy w państwach
członkowskich Unii Europejskiej ...... XXIV-104
2.5.2.8. Kontrola sądowa decyzji Komisji ................... XXIV-106
Literatura uzupełniająca ........................................................... XXIV-107
Podstawowe dokumenty ............................................................ XXIV-108
Pytania podsumowujące ............................................................ XXIV-110
3. Prewencyjna kontrola koncentracji przedsiębiorstw ...............
3.1. Przeciwdziałanie nadmiernej koncentracji w systemie
prawa ochrony konkurencji Unii Europejskiej ....................
3.1.1. Rozwój i aktualny stan podstaw prawnych
przeciwdziałania nadmiernej koncentracji
w Unii Europejskiej ................................................
XXIV-112
XXIV-112
XXIV-112
Spis treści
ix
M
at
er
ia
ły
D
EM
O
IW
EP
3.1.1.1. Koncentracja a wspólne reguły konkurencji .... XXIV-112
3.1.1.2. Przeciwdziałanie antykonkurencyjnej
koncentracji a prawo pierwotne
Unii Europejskiej ......................................... XXIV-113
3.1.1.3. Ustanowienie prewencyjnej kontroli
koncentracji przedsiębiorstw na podstawie
prawa wtórnego ............................................ XXIV-114
3.1.2. Istota i model prawny prewencyjnej kontroli
koncentracji przedsiębiorstw w Unii Europejskiej ...... XXIV-116
3.2. Przedmiot kontroli ......................................................... XXIV-117
3.2.1. „Koncentracje przedsiębiorstw” jako przedmiot
kontroli; pojęcie i rodzaje ........................................ XXIV-117
3.2.1.1. Legalna definicja koncentracji ....................... XXIV-117
3.2.1.2. Przedsiębiorstwo .......................................... XXIV-118
3.2.1.3. Koncentracje horyzontalne, wertykalne
i konglomeratowe ......................................... XXIV-119
3.2.2. Połączenia (fuzje) ................................................... XXIV-120
3.2.3. Przejęcia kontroli (akwizycje) .................................. XXIV-120
3.2.3.1. Stan faktyczny przejęcia kontroli ................... XXIV-120
3.2.3.2. Istota (podstawy) przejmowanej kontroli ......... XXIV-121
3.2.3.3. Podmioty przejmujące kontrolę i ich rodzaje .... XXIV-122
3.2.3.4. Formy przejęcia kontroli (środki kontroli) ....... XXIV-123
3.2.3.5. Przedmiot przejmowanej kontroli ................... XXIV-123
3.2.3.6. Konsekwencje wymogu „trwałości
koncentracji” dla poddania przejęcia kontroli
przepisom rozporządzenia nr 139/2004 ............ XXIV-124
3.2.3.7. Kontrola wyłączna ....................................... XXIV-125
3.2.3.8. Kontrola wspólna ......................................... XXIV-126
3.2.3.9. Zmiany jakości kontroli ................................ XXIV-126
3.2.4. Utworzenie pełnofunkcyjnego przedsiębiorstwa
wspólnego ............................................................. XXIV-127
3.2.4.1. Koncentracja a kooperacja przedsiębiorstw ...... XXIV-127
3.2.4.2. Pełnofunkcyjne przedsiębiorstwo wspólne ....... XXIV-128
3.2.5. Wyjątki ................................................................. XXIV-130
3.3. Właściwość organów kontroli i jej zasięg ............................ XXIV-131
3.3.1. Podział właściwości między Komisję a krajowe
organy ochrony konkurencji .................................... XXIV-131
3.3.1.1. Wyłączność jurysdykcji Unii Europejskiej
i właściwości Komisji Europejskiej ................. XXIV-131
3.3.1.2. Wzajemne przekazywanie sobie spraw między
Komisją a organami ochrony konkurencji
państw członkowskich .................................. XXIV-133
XXIV-137
XXIV-137
XXIV-137
XXIV-138
XXIV-139
XXIV-141
M
at
er
ia
ły
D
EM
O
IW
EP
3.3.2. Kryteria koncentracji o wymiarze unijnym ...............
3.3.2.1. Progi wymiaru unijnego ...............................
3.3.2.1.1. Wymiar unijny koncentracji;
dwa testy wymiaru unijnego .............
3.3.2.1.2. Charakterystyka ogólna testów
wymiaru unijnego ...........................
3.3.2.1.3. Pojęcie przedsiębiorstwa
uczestniczącego w koncentracji .........
3.3.2.2. Zasady obliczania obrotu ...............................
3.3.2.2.1. Uwagi wstępne ...............................
3.3.2.2.2. Pojęcie obrotu ................................
3.3.2.2.3. Obliczanie obrotu i sprawozdania
finansowe .......................................
3.3.2.2.4. Przypisywanie obrotu
przedsiębiorstw należących
do grup przedsiębiorstw ..................
3.3.2.2.5. Obliczanie obrotu instytucji
kredytowych i innych instytucji
finansowych oraz zakładów
ubezpieczeń ...................................
3.4. Kryteria oceny koncentracji .............................................
3.4.1. Legalna definicja kryteriów oceny koncentracji
podlegających kontroli na podstawie
rozporządzenia nr 139/2004 .....................................
3.4.1.1. Uwagi wstępne .............................................
3.4.1.2. Zmiana podstawowego testu konkurencji
z dniem 1 maja 2004 r. .................................
3.4.1.3. Antykonkurencyjne skutki koncentracji
horyzontalnych i niehoryzontalnych ...............
3.4.1.4. Dodatkowe kryteria oceny koncentracji
i środki zaradcze ..........................................
3.4.2. Podstawowe kryteria i miary oceny koncentracji
horyzontalnych i niehoryzontalnych .........................
3.4.2.1. Uwagi wstępne .............................................
3.4.2.1.1. Ocena koncentracji
– charakterystyka ogólna .................
3.4.2.1.2. Udział w rynku i poziomy
koncentracji ...................................
3.4.2.1.3. Skutki nieskoordynowane
i skoordynowane .............................
XXIV-141
XXIV-141
XXIV-144
XXIV-144
XXIV-145
XXIV-146
XXIV-146
XXIV-146
XXIV-147
XXIV-149
XXIV-150
XXIV-151
XXIV-151
XXIV-151
XXIV-152
XXIV-153
Spis treści
xi
M
at
er
ia
ły
D
EM
O
IW
EP
3.4.2.1.4. Czynniki wyrównawcze
antykonkurencyjnych skutków
koncentracji ................................... XXIV-154
3.4.2.2. Podstawowe kryteria i miary oceny
koncentracji horyzontalnych .......................... XXIV-154
3.4.2.2.1. Udziały w rynku i poziomy
koncentracji ................................... XXIV-154
3.4.2.2.2. Antykonkurencyjne skutki
nieskoordynowane (jednostronne) ..... XXIV-155
3.4.2.2.3. Antykonkurencyjne skutki
skoordynowane ............................... XXIV-157
3.4.2.2.4. Skutki antykonkurencyjne
połączenia z potencjalnym
konkurentem i połączeń
stwarzających lub wzmacniających
siłę nabywczą na rynkach
stanowiących kolejny szczebel
obrotu ........................................... XXIV-158
3.4.2.3. Podstawowe kryteria i miary oceny
koncentracji niehoryzontalnych ..................... XXIV-159
3.4.2.3.1. Udział w rynku i poziomy
koncentracji w przypadku
koncentracji niehoryzontalnych ........ XXIV-159
3.4.2.3.2. Efekty nieskoordynowane
i skoordynowane koncentracji
wertykalnych ................................. XXIV-160
3.4.3.3.3. Efekty nieskoordynowane
i skoordynowane koncentracji
konglomeratowych .......................... XXIV-167
3.4.3. Czynniki wyrównawcze i obrona przed zakazem ........ XXIV-170
3.4.3.1. Uwagi wstępne ............................................. XXIV-170
3.4.3.2. Wyrównawcza siła nabywcza ......................... XXIV-171
3.4.3.3. Nowe wejścia na rynek .................................. XXIV-171
3.4.3.4. Korzyści efektywnościowe ............................. XXIV-172
3.4.3.5. Przedsiębiorstwo upadające ........................... XXIV-174
3.4.5. Dodatkowe kryteria oceny tworzenia wspólnych
przedsiębiorstw i ograniczeń dodatkowych ................ XXIV-175
3.4.5.1. Ocena wspólnych przedsiębiorstw
w świetle art. 101 i 102 TFUE ........................ XXIV-175
3.4.5.2. Granice akceptacji ograniczeń dodatkowych .... XXIV-175
xii
Spis treści
M
at
er
ia
ły
D
EM
O
IW
EP
3.4.5.2.1. Uwagi wstępne; pojęcie
„ograniczeń dodatkowych” .............. XXIV-175
3.4.5.2.2. Zasady mające zastosowanie wobec
najczęściej spotykanych ograniczeń
w przypadku kupna/sprzedaży
przedsiębiorstwa ............................. XXIV-177
3.4.5.2.3. Zasady mające zastosowanie wobec
najczęściej spotykanych ograniczeń
w przypadku tworzenia
pełnofunkcyjnych przedsiębiorstw
wspólnych ...................................... XXIV-179
3.4.6. Środki zaradcze ...................................................... XXIV-179
3.4.6.2. Podstawowe rodzaje środków zaradczych ......... XXIV-183
3.4.6.2.1. Zbycie przedsiębiorstwa na rzecz
odpowiedniego nabywcy .................. XXIV-183
3.4.6.2.2. Usunięcie powiązań
z konkurentami .............................. XXIV-185
3.4.6.2.3. Inne środki zaradcze ....................... XXIV-186
3.4.6.2.4. Klauzula przeglądowa ..................... XXIV-187
3.4.6.3. Procedura proponowania zobowiązań ............. XXIV-187
3.4.6.4. Wymogi dotyczące wykonania zobowiązań ...... XXIV-189
3.5. Zasady i przebieg postępowania w sprawach koncentracji
i podejmowane w nim decyzje Komisji .............................. XXIV-190
3.5.1. Podstawowe zasady postępowania i zakres
regulacji ................................................................ XXIV-190
3.5.2. Prewencyjność kontroli ........................................... XXIV-191
3.5.2.1. Zgłoszenie zamiaru koncentracji .................... XXIV-191
3.5.2.2. Czasowy zakaz dokonania koncentracji ........... XXIV-192
3.5.3. Dwufazowość postępowania przed Komisją ............... XXIV-193
3.5.3.1. Badanie wstępne (pierwszy etap postępowania)
i decyzje wydawane na zakończenie ................ XXIV-193
3.5.3.1.1. Pełne badanie wstępne i decyzja
w pełnej wersji ................................ XXIV-193
3.5.3.1.2. Procedura uproszczona i decyzja
w formie skróconej .......................... XXIV-194
3.5.3.2. Badanie zasadnicze (drugi etap postępowania)
i decyzje wydawane na zakończenie ................ XXIV-196
3.5.4. Środki zapewniania skuteczności kontroli Komisji ..... XXIV-198
3.5.4.1. Żądanie informacji ....................................... XXIV-198
3.5.4.2. Przeprowadzenie inspekcji ............................ XXIV-198
Spis treści
xiii
ia
ły
D
EM
O
IW
EP
3.5.4.3. Nakładanie grzywien i okresowych kar
pieniężnych w celu przymuszenia ................... XXIV-199
3.5.5. Środki ochrony interesów i prawa do obrony
przedsiębiorstw ...................................................... XXIV-200
3.5.5.1. Wysłuchanie stron i osób trzecich .................. XXIV-200
3.5.5.2. Dostęp do akt i postępowanie z informacjami
poufnymi .................................................... XXIV-202
3.5.5.3. Przestrzeganie tajemnicy zawodowej ............... XXIV-203
3.5.6. Współpraca Komisji Europejskiej i właściwych
organów państw członkowskich ............................... XXIV-204
3.5.6.1. Współpraca Komisji Europejskiej i organów
państw członkowskich w procesach
alokacji spraw .............................................. XXIV-204
3.5.6.2. Obowiązki informacyjne Komisji wobec
organów państw członkowskich ..................... XXIV-204
3.5.6.3. Inspekcje prowadzone przez władze
3.5.6.4. Współdziałanie w trakcie inspekcji
prowadzonych przez Komisję ........................ XXIV-205
3.5.6.5. Inne formy współpracy Komisji z władzami
3.5.7. Kontrola sądowa .................................................... XXIV-207
M
at
er
4. Państwa członkowskie a państwowe monopole handlowe
i przedsiębiorstwa publiczne ................................................ XXIV-210
4.1. Zobowiązania państw członkowskich w zakresie
zapewniania wolnego handlu i wolnej konkurencji .............. XXIV-210
4.2. Nakaz przekształcenia państwowych monopoli
handlowych w obrocie towarowym (art. 37 TFUE) ............. XXIV-211
4.2.1. Niedopuszczalność państwowych monopoli
handlowych w obrocie towarowym
w Unii Europejskiej ................................................ XXIV-211
4.2.2. Zakres zastosowania: państwowe monopole
handlowe .............................................................. XXIV-212
4.2.3. Nakaz przekształcenia państwowych monopoli
handlowych ........................................................... XXIV-213
4.2.4. Nakaz przekształcenia państwowych monopoli
handlowych w rolnictwie ........................................ XXIV-215
xiv
Spis treści
ia
ły
D
EM
O
IW
EP
4.2.5. Realizacja nakazu ................................................... XXIV-215
4.3. Państwowe monopole finansowe i usługowe oraz
przedsiębiorstwa publiczne a reguły konkurencji
(art. 106 TFUE) .............................................................. XXIV-215
4.3.1. Cele i zakres zastosowania; przedsiębiorstwo
publiczne .............................................................. XXIV-215
4.3.1.1. Adresat i cele art. 106 TFUE ......................... XXIV-215
4.3.1.2. Przedsiębiorstwa publiczne ............................ XXIV-216
4.3.1.3. Przedsiębiorstwa świadczące usługi
w ogólnym interesie gospodarczym ................ XXIV-218
4.3.2. Ograniczony zakres dopuszczalności przedsiębiorstw
publicznych (art. 106 ust. 1 TFUE) ........................... XXIV-220
4.3.3. Zakres wyłączenia stosowania reguł konkurencji
do przedsiębiorstw, którym powierzono wykonywanie
usług w ogólnym interesie gospodarczym lub
przedsiębiorstw o charakterze monopolu skarbowego
(art. 106 ust. 2 TFUE) ............................................. XXIV-222
4.4. Uprawnienia Komisji do egzekwowania przestrzegania
art. 106 ust. 1 i 2 TFUE (art. 106 ust. 3 TFUE) ................... XXIV-224
4.4.1. Uprawnienia Komisji .............................................. XXIV-224
4.4.2. Liberalizacja telekomunikacji w trybie dyrektyw
wydanych na podstawie art. 106 ust. 3 TFUE ............ XXIV-225
M
at
er
5. Wspólne reguły konkurencji w odniesieniu do pomocy
państwa .............................................................................. XXIV-228
5.1. Wprowadzenie ................................................................ XXIV-228
5.1.1. Pomoc państwa a rynek wewnętrzny ......................... XXIV-228
5.1.2. Zakres i charakter wspólnych reguł konkurencji
w odniesieniu do pomocy państwa ............................ XXIV-229
5.2. Pomoc państwa niedozwolona jako niezgodna z rynkiem
wewnętrznym ................................................................. XXIV-232
5.2.1. Pomoc państwa w rozumieniu art. 107 ust. 1 TFUE .... XXIV-232
5.2.2. Pomoc – przysporzenie korzyści w jakiejkolwiek
formie przedsiębiorstwu .......................................... XXIV-236
5.2.2.1. „Przysporzenie korzyści” jako istota pomocy ... XXIV-236
5.2.2.2. Brak skutku w postaci przysparzania korzyści
jako negatywna przesłanka identyfikacji
pomocy w rozumieniu art. 107 ust. 1 TFUE .... XXIV-237
Spis treści
xv
M
at
er
ia
ły
D
EM
O
IW
EP
5.2.2.2.1. Test prywatnego inwestora działającego
w warunkach gospodarki rynkowej ... XXIV-237
5.2.2.2.2. Test Altmark .................................. XXIV-239
5.2.3. Pomoc państwa ze względu na formy jej udzielania ..... XXIV-240
5.2.4. Przedsiębiorstwo jako beneficjent pomocy ................. XXIV-241
5.2.5. Pomoc państwa ze względu na jej pochodzenie ........... XXIV-243
5.2.6. Selektywność pomocy ............................................. XXIV-246
5.2.6.1. Sprzyjanie przedsiębiorstwom lub gałęziom
gospodarki .................................................. XXIV-246
5.2.6.2. Brak selektywnego charakteru ....................... XXIV-247
5.2.6.2.1. Środki ogólne nie stanowiące
pomocy państwa ............................. XXIV-247
5.2.6.2.2. Środki uzasadnione charakterem
lub ogólną strukturą systemu ........... XXIV-247
5.2.7. Zakłócenie lub groźba zakłócenia konkurencji ........... XXIV-248
5.2.8. Wpływ na handel między
państwami członkowskimi ...................................... XXIV-250
5.2.9. Pomoc niedozwolona .............................................. XXIV-251
5.3. Pomoc dozwolona jako zgodna z rynkiem
wewnętrznym ex lege ....................................................... XXIV-254
5.3.1. Pomoc zgodna z rynkiem wewnętrznym ex lege .......... XXIV-254
5.3.2. Rodzaje pomocy dozwolonej .................................... XXIV-255
5.3.2.1. Pomoc socjalna ............................................ XXIV-255
5.3.2.2. Pomoc w wypadku klęsk żywiołowych ............ XXIV-255
5.3.2.3. Pomoc uwarunkowana skutkami podziału
Niemiec ...................................................... XXIV-256
5.4. Pomoc dopuszczalna jako uznana za zgodną z rynkiem
wewnętrznym ................................................................. XXIV-256
5.4.1. Zakres i podstawy pomocy dopuszczalnej
na podstawie art. 107 ust. 3 TFUE ............................ XXIV-256
5.4.1.1. Wprowadzenie ............................................. XXIV-256
5.4.1.2. Rodzaje pomocy dopuszczalnej wyróżnione
w art. 107 ust. 3 TFUE .................................. XXIV-257
5.4.1.2.1. Pomoc regionalna [art. 107 ust. 3
lit. a) TFUE] .................................. XXIV-257
5.4.1.2.2. Pomoc prorozwojowa i antykryzysowa
[art. 107 ust. 3 lit. b) TFUE] .............. XXIV-258
5.4.1.2.3. Pomoc sektorowa i regionalna
[art. 107 ust. 3 lit. c) TFUE] ............. XXIV-259
5.4.1.2.4. Pomoc na rzecz kultury [art. 107
ust. 1 lit. d) TFUE] ......................... XXIV-259
Spis treści
5.4.1.2.5. Pomoc państwa ze względu na kontekst
– pomoc horyzontalna, regionalna
i sektorowa ..................................... XXIV-260
5.4.1.3. Rodzaje i podstawy pomocy dopuszczalnej
ze względu na formę i skutek dopuszczenia ...... XXIV-261
5.4.1.3.1. Dwa sposoby uznania pomocy
państwa za zgodną z rynkiem
wewnętrznym (dopuszczalną) ........... XXIV-261
5.4.1.3.2. Pomoc dopuszczalna na podstawie
rozporządzenia wyłączającego .......... XXIV-262
5.4.1.3.3. Pomoc dopuszczalna na podstawie
aktu indywidualnego ....................... XXIV-264
5.4.2. Pomoc horyzontalna ............................................... XXIV-266
5.4.2.2. Pomoc bagatelna (niestanowiąca pomocy
państwa w rozumieniu art. 107
ust. 1 TFUE) ............................................... XXIV-266
5.4.2.3. Pomoc dla małych i średnich przedsiębiorstw ... XXIV-269
5.4.2.3.1. Podstawy dopuszczalności ............... XXIV-269
5.4.2.3.2. Wyłączenia grupowe dla pomocy
inwestycyjnej i na zatrudnienie
dla małych i średnich
przedsiębiorstw .............................. XXIV-270
5.4.2.3.3. Wyłączenie grupowe dla pomocy
na przedsiębiorczość kobiet .............. XXIV-270
na usługi doradcze dla małych
i średnich przedsiębiorstw
oraz udział tych przedsiębiorstw
w targach ....................................... XXIV-271
5.4.2.4. Pomoc na ochronę środowiska ....................... XXIV-272
5.4.2.4.2. Warunki dopuszczalności pomocy
państwa na rzecz ochrony środowiska
podlegającej indywidualnemu
zgłoszeniu ...................................... XXIV-272
na ochronę środowiska .................... XXIV-275
5.4.2.5. Pomoc na działalność badawczą, rozwojową
i innowacyjną .............................................. XXIV-279
M
at
er
ia
ły
D
EM
O
IW
EP
xvi
Spis treści
xvii
M
at
er
ia
ły
D
EM
O
IW
EP
państwa na działalność badawczą,
rozwojową i innowacyjną podlegającej
indywidualnemu zgłoszeniu ............. XXIV-280
na działalność badawczą, rozwojową
i innowacyjną ................................. XXIV-283
5.4.2.6. Dopuszczalność pomocy na szkolenia
i zatrudnienie .............................................. XXIV-285
na szkolenia ................................... XXIV-286
na szkolenia w sprawach podlegających
dla pracowników znajdujących się
w szczególnie niekorzystnej sytuacji
oraz pracowników
niepełnosprawnych ......................... XXIV-288
państwa na pracowników
niepełnosprawnych w sprawach
podlegających indywidualnemu
zgłoszeniu ...................................... XXIV-289
5.4.2.7. Dopuszczalność pomocy dokonywanej
w szczególnych formach ................................ XXIV-290
w formie nabywania przez władze
publiczne udziałów w spółkach
kapitałowych .................................. XXIV-292
5.4.2.7.3. Stosowanie reguł pomocy państwa
do przedsiębiorstw publicznych
w sektorze wytwórczym ................... XXIV-293
w formie sprzedaży gruntów
i budynków przez władze publiczne .... XXIV-294
w formie krótkoterminowych
ubezpieczeń kredytów
eksportowych ................................. XXIV-294
xviii
Spis treści
M
at
er
ia
ły
D
EM
O
IW
EP
w formie środków związanych
z bezpośrednim opodatkowaniem
działalności gospodarczej ................ XXIV-295
w formie gwarancji .......................... XXIV-296
w formie kapitału podwyższonego
ryzyka w sprawach podlegających
w formie kapitału podwyższonego
ryzyka ........................................... XXIV-300
5.4.2.8. Dopuszczalność pomocy państwa w celu
ratowania i restrukturyzacji przedsiębiorstw .... XXIV-301
państwa w celu ratowania
i restrukturyzacji zagrożonych
przedsiębiorstw .............................. XXIV-302
5.4.2.9. Dopuszczalność tymczasowej pomocy państwa
dla ratowania gospodarki realnej w warunkach
kryzysu gospodarczego i finansowego ............. XXIV-304
państwa dla środków podjętych
w odniesieniu do instytucji finansowych
w kontekście kryzysu finansowego .... XXIV-305
5.4.3. Pomoc regionalna ................................................... XXIV-306
5.4.3.1. Podstawy dopuszczalności ............................. XXIV-306
5.4.3.2. Ogólne warunki dopuszczalności projektów
krajowej pomocy regionalnej ......................... XXIV-308
5.4.3.3. Kryteria szczegółowej oceny pomocy
regionalnej dla dużych projektów
inwestycyjnych ............................................ XXIV-310
5.4.3.4. Wyłączenie grupowe dla pomocy regionalnej ... XXIV-311
5.4.4. Pomoc sektorowa ................................................... XXIV-312
5.5. Pomoc dopuszczalna dla usług w ogólnym interesie
gospodarczym jako wyłączona spod reguł konkurencji ........ XXIV-314
5.5.1. Rynek wewnętrzny i pomoc państwa a usługi
w ogólnym interesie gospodarczym .......................... XXIV-314
Spis treści
xix
M
at
er
ia
ły
D
EM
O
IW
EP
5.5.2. Wyłączenie spod reguł konkurencji na podstawie
art. 106 ust. 2 TFUE ............................................... XXIV-316
5.5.2.1. Przesłanki traktatowe ................................... XXIV-316
5.5.2.2. Warunki wyłączenia rekompensaty
niespełniającej testu Altmark spod
obowiązku zgłoszenia ................................... XXIV-317
5.5.2.3. Warunki dopuszczalności pomocy państwa
dla wspierania realizacji usług w ogólnym
interesie gospodarczym podlegających
zgłoszeniu indywidualnemu .......................... XXIV-319
5.6. Kompetencje i procedury w zakresie stosowania reguł
pomocy państwa ............................................................. XXIV-321
5.6.1. Kompetencje organów Unii Europejskiej
i państw członkowskich Unii Europejskiej
w zakresie stosowania reguł pomocy państwa
(art. 108 i 109 TFUE) .............................................. XXIV-321
5.6.2. Postępowanie w sprawie pomocy nowej
podlegającej zgłoszeniu ........................................... XXIV-323
5.6.2.1. Reguły procedury zwykłej ............................. XXIV-323
5.6.2.2. Reguły procedury uproszczonej ..................... XXIV-325
5.6.3. Postępowanie w sprawie pomocy przyznanej
bezprawnie lub świadczonej niezgodnie
z przeznaczeniem ................................................... XXIV-326
5.6.3.1. Reguły podstawowe ...................................... XXIV-326
5.6.3.2. Zapewnienie skutecznego wykonania
windykacyjnych decyzji Komisji .................... XXIV-328
5.6.3.3. Postępowanie w sprawie pomocy istniejącej ..... XXIV-330
5.6.4. Wspólne elementy postępowań w sprawach
pomocy państwa ..................................................... XXIV-331
5.6.5. Stosowanie prawa pomocy państwa
przez sądy krajowe .................................................. XXIV-332
6. Sektorowe reguły konkurencji .............................................. XXIV-338
6.1. Sektorowe reguły konkurencji: charakter, podstawy
prawne .......................................................................... XXIV-338
6.2. Rolnictwo i rybołówstwo ................................................. XXIV-341
6.2.1. Uwagi wstępne ....................................................... XXIV-341
6.2.2. Rolnictwo ............................................................. XXIV-344
xx
Spis treści
M
at
er
ia
ły
D
EM
O
IW
EP
6.2.2.1. Praktyki ograniczające konkurencję
w rolnictwie ................................................ XXIV-344
6.2.2.1.1. Ogólne reguły oceny praktyk
ograniczających konkurencję
w rolnictwie ................................... XXIV-344
6.2.2.1.2. Wyłączenie grupowe porozumień
w sektorze warzyw i owoców oraz
w sektorze tytoniowym .................... XXIV-345
6.2.2.2. Pomoc państwa w rolnictwie .......................... XXIV-346
6.2.2.2.1. Warunki dopuszczalności
pomocy państwa w rolnictwie ........... XXIV-346
6.2.2.2.2. Wyłączenie dla pomocy państwa
dla małych i średnich przedsiębiorstw
w sektorze rolnym ........................... XXIV-351
6.2.2.2.3. Pomoc de minimis w sektorze
rolnym .......................................... XXIV-362
6.2.3. Rybołówstwo ......................................................... XXIV-363
6.2.3.1. Warunki dopuszczalności pomocy
państwa w rybołówstwie ............................... XXIV-363
6.2.3.2. Wyłączenie dla pomocy państwa dla małych
i średnich przedsiębiorstw w sektorze
rybołówstwa ................................................ XXIV-365
6.2.3.3. Pomoc de minimis w sektorze rybołówstwa ....... XXIV-366
6.3. Transport ...................................................................... XXIV-367
6.3.2. Transport lądowy ................................................... XXIV-370
w transporcie lądowym ................................. XXIV-370
6.3.2.2. Usługi w ogólnym interesie gospodarczym
w transporcie lądowym ................................. XXIV-372
6.3.2.3. Pomoc państwa w transporcie lądowym .......... XXIV-375
6.3.3. Transport morski ................................................... XXIV-376
w transporcie morskim ................................. XXIV-376
6.3.3.1.1. Wyłączenia grupowe
dla porozumień w sektorze
transportu morskiego ...................... XXIV-376
6.3.3.1.2. Szczegółowe zasady oceny
porozumień w sektorze transportu
morskiego ...................................... XXIV-378
6.3.3.2. Pomoc państwa w transporcie morskim .......... XXIV-380
Spis treści
xxi
M
at
er
ia
ły
D
EM
O
IW
EP
6.3.3.2.1. Ogólne warunki dopuszczalności
pomocy państwa w transporcie
morskim ........................................ XXIV-380
państwa dla podmiotów
zarządzających statkami .................. XXIV-381
6.3.4. Transport lotniczy .................................................. XXIV-382
w transporcie lotniczym ................................ XXIV-382
6.3.4.2. Pomoc państwa w transporcie lotniczym ......... XXIV-384
6.3.4.2.1. Pomoc dla portów lotniczych ............ XXIV-384
6.3.4.2.2. Pomoc dla przewoźników
lotniczych ...................................... XXIV-387
6.4. Usługi pocztowe ............................................................. XXIV-387
6.5. Usługi finansowe ............................................................ XXIV-392
6.5.2. Wyłączenia grupowe dla porozumień ograniczających
konkurencję w sektorze finansowym ......................... XXIV-394
6.5.2.1. Wyłączenie grupowe dla porozumień
w ubezpieczeniach ........................................ XXIV-394
6.5.2.2. Szczegółowe zasady oceny porozumień
w ubezpieczeniach ........................................ XXIV-396
6.5.3. Pomoc państwa dla banków w kontekście kryzysu
finansowego ........................................................... XXIV-397
6.5.3.1. Zastosowanie zasad pomocy państwa
do pomocy dla instytucji finansowych ............ XXIV-397
6.5.3.2. Dokapitalizowanie instytucji finansowych ....... XXIV-399
6.5.3.3. Postępowanie z aktywami o obniżonej
wartości ..................................................... XXIV- 400
6.5.3.4. Warunki stosowania reguł pomocy państwa
w celu przywrócenia rentowności i oceny
środków restrukturyzacyjnych w sektorze
finansowym w dobie kryzysu ......................... XXIV- 401
6.6. Media ............................................................................ XXIV- 403
6.6.1. Uwagi wstępne ....................................................... XXIV- 403
6.6.2. Pomoc dla kinematografii ........................................ XXIV- 405
6.6.3. Warunki dopuszczalności pomocy państwa
wobec radiofonii i telewizji ..................................... XXIV- 406
6.7. Komunikacja elektroniczna ............................................ XXIV- 409
6.7.1. Stosowanie reguł konkurencji w komunikacji
elektronicznej ....................................................... XXIV- 409
IW
EP
6.7.2. Warunki dopuszczalności pomocy państwa
dla rozwoju sieci szerokopasmowych ......................... XXIV- 411
6.8. Energetyka .................................................................... XXIV- 414
6.8.1. Podstawy prawne ................................................... XXIV- 414
6.8.2. Pomoc państwa związana z kosztami osieroconymi
w elektroenergetyce ................................................ XXIV- 415
6.8.3. Pomoc państwa dla wytwórców energii
ze źródeł odnawialnych ........................................... XXIV- 417
6.8.4. Pomoc państwa dla przemysłu węglowego ................. XXIV- 417
6.9. Przemysł stoczniowy ....................................................... XXIV- 418
Literatura uzupełniająca ........................................................... XXIV- 421
Podstawowe dokumenty ............................................................ XXIV- 421
Pytania podsumowujące ............................................................ XXIV- 424
M
at
er
ia
ły
D
EM
O
Indeks .................................................................................... XXIV- 427
ia
ły
D
EM
O
M
at
EFTA
EOG
EOOK
ETS
EWEA
EWG
EUR-Lex
HHI
ICN
EP
– gąbczaste zwyrodnienie mózgu (choroba szalonych krów)
– Dyrekcja Generalna
– test pozycji dominującej
– dynamiczna pamięć operacyjna
– Dziennik Ustaw
– Dziennik Urzędowy
– Europejski Bank Centralny
– Europejski Bank Inwestycyjny
– Europejskie Organy Konkurencji
– ekwiwalent dotacji brutto
– Europejski Fundusz Rolny na rzecz Rozwoju Obszarów
Wiejskich
– Europejskie Stowarzyszenie Wolnego Handlu
– Europejski Obszar Gospodarczy
– Europejskie Organy Ochrony Konkurencji
– Europejski Trybunał Sprawiedliwości (do 1 grudnia
2009 r. – Trybunał Sprawiedliwości Wspólnot
Europejskich, po 1 grudnia 2009 r. – Trybunał
Sprawiedliwości Unii Europejskiej)
– Europejska Wspólnota Energii Atomowej
– Europejska Wspólnota Gospodarcza
– elektroniczna baza aktów prawnych Unii Europejskiej
– wskaźnik Herfindahla-Hirschmana, miara koncentracji
rynku
– Międzynarodowa Sieć Konkurencji
er
BSE
DG
DPT
DRAM
Dz. U.
Dz. Urz.
EBC
EBI
ECA
EDB
EFRROW
IW
Wykaz akronimów
xxiv
Wykaz akronimów
JAE
KE
NAAT
EP
NCA
NGA
NUTS
EM
O
IW
OECD
PKB
RFN
RPM
SIEC
SPI
SSN
SSNIP
TEWEA
D
TEWG
M
at
er
ia
ły
TEWWiS
TFUE
TUE
TWE
UE
UOKiK
WE
WPH
WPR
WPT
Zb. Orz.
– Jednolity Akt Europejski
– Komisja Europejska
– reguła „odczuwalności” wpływu na handel między
państwami członkowskimi
– Sieć Organów Ochrony Konkurencji
– sieci dostępowe następnej generacji
– klasyfikacja Jednostek Terytorialnych do Celów
Statystycznych
– Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju
– produkt krajowy brutto
– Republika Federalna Niemiec
– narzucanie cen odsprzedaży
– test znaczącego utrudniania skutecznej konkurencji
– Sąd Pierwszej Instancji, obecnie Sąd
– standard siły nabywczej
– test hipotetycznego monopolisty
– Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Energii
Atomowej
– Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę
Gospodarczą
– Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Węgla i
Stali
– Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej
– Traktat o Unii Europejskiej
– Traktat ustanawiający Wspólnotę Europejską
– Unia Europejska
– Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów
– Wspólnota Europejska
– Wspólna Polityka Handlowa
– Wspólna Polityka Rolna
– Wspólna Polityka Transportowa
– Zbiór Orzeczeń
Wykaz skrótów
xxv
ia
ły
D
at
M
IW
O
EM
– angielski
– artykuł
– autor
– część
– dzieło cytowane
– inny
– i tak dalej
– i tym podobne
– jednolity
– kilometr
– litera
– łaciński
– między innymi
– miliard
– milion
– megawat
– następny
– następny
– niemiecki
– niepublikowany
– na przykład
– numer
– około
– punkt
– podkreślenie
– porównaj
– pozycja
– późniejszy
er
ang.
art.
aut.
cz.
dz. cyt.
in.
itd.
itp.
jedn.
km
lit.
łac.
m.in.
mld
mln
MW
n.
nast.
niem.
niepubl.
np.
nr
ok.
pkt
podkr.
por.
poz.
późn.
EP
Wykaz skrótów
Wykaz skrótów
EP
– przypis
– redakcja
– rok
– strona
– to jest
– tysiąc
– tak zwany
– ustęp
– wiek
– w związku
– zmiana, zmieniony
– zobacz
M
at
er
ia
ły
D
EM
O
przyp.
red.
r.
s.
tj.
tys.
tzw.
ust.
w.
w zw.
zm.
zob.
IW
xxvi
EP
IW
Wstęp
M
at
er
ia
ły
D
EM
O
Ten podręcznik chcieliśmy napisać już dawno temu. Wciąż jednak było wiele innych ważnych projektów badawczych i publikacji. Napisanie go dopiero
teraz miało też swoje uzasadnienie w świadomości, że wciąż w miarę aktualna
jest część III (Reguły konkurencji) podręcznika Prawo Unii Europejskiej. Prawo
materialne i polityki pod red. J. Barcza1, wydanego w 2005 r., już po istotnych
zmianach prawa konkurencji Unii Europejskiej, które weszły w życie z dniem
1 maja 2004 r. – równocześnie z dniem przystąpienia Polski do Unii.
Jak mówi stare przysłowie, nie ma tego złego, co by na dobre nie wyszło.
Podręcznik ten napisaliśmy bowiem już po wejściu w życie Traktatu z Lizbony
(Traktatu zmieniającego Traktat o Unii Europejskiej i Traktat ustanawiający
Wspólnotę Europejską, podpisanego w Lizbonie dnia 13 grudnia 2007 r.2),
który ustanowił jednolitą Unię Europejską, zastępującą – na zasadzie następstwa prawnego – Wspólnotę Europejską. Z dniem 1 grudnia 2009 r. podstawę
prawną nowej (jednolitej) Unii stanowią dwa (mające tę samą moc prawną)
„traktaty”: Traktat o Unii Europejskiej (TUE) oraz – dla niniejszego podręcznika kluczowy – Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE – art. 2
pkt 1 Traktatu z Lizbony). W Traktacie z Lizbony zmieniono tytuły Traktatów
oraz numerację ich artykułów, a także niektóre podstawowe terminy3.
Zmiany terminologiczne w obu Traktatach istotne z punktu widzenia tego podręcznika zostały wprowadzone na mocy następujących postanowień
Traktatu z Lizbony:
• art. 2 pkt 2 lit. a) – „wszystkie formy gramatyczne wyrazów »Wspólnota«
lub »Wspólnota Europejska« zastępuje się odpowiednią formą gramatyczną wyrazu »Unia«, wyrazy »we Wspólnocie« zastępuje się wyrazami
1
Warszawa 2005 (wydanie II), s. II-323–II-448.
Dz. Urz. UE 2007 C 306/1.
3 Wersje skonsolidowane obu Traktatów zostały opublikowane w Dz. Urz. UE
2010 C 83/1.
2
xxviii
Wstęp
M
at
er
ia
ły
D
EM
O
IW
EP
»w Unii«, wszystkie formy gramatyczne wyrazów »Wspólnot Europejskich« lub skrót »EWG« zastępuje się odpowiednią formą gramatyczną
wyrazów »Unii Europejskiej« […]. Wszystkie formy gramatyczne przymiotnika »wspólnotowy« zastępuje się wyrazem »Unii« […]”,
• art. 2 pkt 2 lit. g) – „wszystkie formy gramatyczne wyrazów »wspólny
rynek« zastępuje się odpowiednią formą gramatyczną wyrazów »rynek
wewnętrzny«”.
Ponadto, zgodnie z art. 19 ust. 1 zdanie pierwsze TFUE, Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej obejmuje obecnie: Trybunał Sprawiedliwości,
Sąd i sądy wyspecjalizowane.
Wreszcie – zgodnie z art. 5 ust. 3 Traktatu z Lizbony „[o]desłania do motywów, artykułów, sekcji, rozdziałów, tytułów i części Traktatu o Unii Europejskiej i Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską, zmienione niniejszym Traktatem, zawarte w innych instrumentach lub aktach traktuje się jak
odesłania do motywów, artykułów, sekcji, rozdziałów, tytułów i części tych
Traktatów, […] z uwzględnieniem ich zmienionego oznaczenia lub zmienionej
kolejności zgodnie z niektórymi postanowieniami niniejszego Traktatu”.
Postanowiliśmy w pełni zastosować się do przywołanych zmian także
w treści tego podręcznika. Co do zasady odwołujemy się w nim do treści
i oznaczenia przepisów w brzmieniu TUE i TFUE nadanym im przez Traktat
z Lizbony. W naszych własnych prezentacjach i rozważaniach odwołujemy się
więc np. do art. 101, 102, 106 czy 107 TFUE; gdyby mogło to rodzić niejasność
lub grozić pomyłką, a w szczególności wtedy, gdy tekst podręcznika odnosi
się do regulacji i faktów, które zaistniały przed wejściem w życie Traktatu
z Lizbony (tj. przed 1 grudnia 2009 r.), aktualna numeracja artykułów jest poprzedzona wskazaniem „(obecny)”, np. „na mocy (obecnego) art. 101 TFUE”,
bądź uzupełniona wskazaniem na ich numerację poprzednią, poprzedzoną
określeniem „(dawny)”, np. „w świetle art. 107 ust. 1 TFUE (dawnego art. 87
ust. 1 TWE)”.
Jedynie w tytułach aktów prawa wtórnego pozostawiono oryginalną numerację artykułów Traktatu. Także w przypadku cytowania lub odwoływania się
do dawnych wyroków sądów UE pozostawiamy stosowane wtedy nazwy sądów
orzekających – „Trybunał Sprawiedliwości”, „Europejski Trybunał Sprawiedliwości” (ETS) lub Sąd Pierwszej Instancji (SPI) – oraz numerację artykułów
w nich przywoływanych.
Konsekwentnie posługujemy się też w podręczniku terminami „Unia Europejska”, „Unia” i „unijny” (w miejsce terminów „Wspólnota” i „wspólnotowy”), także tam, gdzie np. termin „wspólnotowy” jest częścią instytucji
prawnej, ustanowionej przez akt prawa wtórnego (np. „wymiar unijny” zamiast
„wymiar wspólnotowy” koncentracji w rozumieniu art. 1 rozporządzenia nr
139/2004); ze względu na przedmiot i charakter podręcznika nie musieliśmy na
szczęście rozstrzygać, czy uprawnione jest odstąpienie od używania terminów
„prawo wspólnotowe” czy „zasady prawa wspólnotowego”.
Wstęp
xxix
M
at
er
ia
ły
D
EM
O
IW
EP
Zawsze też używamy terminu „rynek wewnętrzny” zamiast „rynek
wspólny”.
Jeśli chodzi o inne pojęcia prawa ochrony konkurencji, staramy posługiwać
się tymi, które mają swoje ugruntowanie w oficjalnych wersjach tłumaczeń
aktów prawa UE i które zostały powszechnie zaakceptowane w doktrynie.
Niestety, jakość tych tłumaczeń, zwłaszcza w obszarze prewencyjnej kontroli
koncentracji, jest tak zła i niejednolita, że musieliśmy się zdecydować na jedno
ze stosowanych pojęć. Także niektórym aktom prawa miękkiego, oprócz oryginalnych, często bardzo długich i nierzadko błędnych tytułów pochodzących
z ich oficjalnych tłumaczeń, nadajemy niekiedy tytuły skrócone
Niniejszy podręcznik jest opracowaniem prawie zupełnie nowym; tylko
niekiedy i w niewielkim zakresie korzystamy z fragmentów naszych wcześniejszych opracowań. Całkowicie nowe elementy dotyczą zwłaszcza dwóch
obszarów.
Po pierwsze – książka zawiera nowy rozdział VI („Sektorowe reguły konkurencji”). Przygotowaliśmy ją przede wszystkim dlatego, że podstawowe problemy stosowania reguł konkurencji skierowanych do przedsiębiorstw i do państw
współcześnie występują obecnie coraz częściej w kontekście poszczególnych
sektorów, zwłaszcza tzw. sektorów infrastrukturalnych.
Nie bez znaczenia jest, że ta część niniejszego podręcznika będzie ważnym dopełnieniem podręcznika Polityki Unii Europejskiej. Polityki sektorów
infrastrukturalnych. Aspekty prawne pod red. A. Jurkowskiej i T. Skocznego,
opublikowanego jako tom XXVIII serii „System prawa Unii Europejskiej”
przez Instytut Wydawniczy EuroPrawo. Czytelników zainteresowanych sektorowymi regułami konkurencji i sektorowymi regulacjami gorąco zachęcamy
do łącznego studiowania odpowiednich rozdziałów obu tych podręczników.
Po drugie – zawartość niniejszego podręcznika jest szersza od dotychczasowych (naszych własnych i innych) opracowań z zakresu prawa konkurencji
Unii Europejskiej, gdyż w znacznie większym zakresie prezentuje rozwiązania zawarte nie tylko w podstawowych aktach prawnych (w samym traktacie
i w rozporządzeniach), lecz także w aktach i dokumentach, które – jakże często we wspólnych regułach konkurencji UE – nie stanowią źródeł prawa (nie
są wymienione w art. 288 TFUE), oddziałują na zasadach prawa miękkiego
(ang. soft law), mają wszakże ogromne znaczenie dla rozumienia i stosowania
norm prawnych Traktatu i rozporządzeń. Są to z reguły dokumenty bardzo
obszerne, a my mieliśmy na ich omówienie jedną, dwie strony. Mamy jednak
nadzieję, że wydobyliśmy z nich to, co najważniejsze dla czytelnika, i że stanowić to będzie wartość dodaną podręcznika.
Podręcznik uwzględnia zasady przyjęte dla wszystkich prac z serii „System
prawa Unii Europejskiej”. Nie zawiera więc dyskusji z poglądami innych autorów i nie odnosi się do całej dostępnej literatury polskiej („podstawowa literatura” jest wyborem motywowanym względami dydaktycznymi, może więc nie
ujmować prac na wyższym, monograficznym poziomie). Nie wzoruje się też na
xxx
Wstęp
M
at
er
ia
ły
D
EM
O
IW
EP
żadnym zagranicznym standardowym podręczniku z prawa konkurencji Unii.
Prezentuje rozwiązania normatywne i dorobek orzecznictwa wyrażone za pomocą ujęć i pojęć uznanych za adekwatne dla podręcznika akademickiego,
oddających jednak z reguły poglądy autorów, zapewne nie zawsze podzielane
przez innych przedstawicieli nauki prawa konkurencji w Polsce.
Podręcznik ten jest bowiem przede wszystkim podstawowym wykładem
wspólnych reguł konkurencji Unii Europejskiej, przeznaczonym głównie dla
studentów prawa i administracji polskich szkół wyższych. Jeżeli okaże się on
przydatny także dla studentów europeistyki, nauk politycznych czy ekonomii
i zarządzania, tym większa będzie nasza satysfakcja. Może tak być zwłaszcza
wtedy, gdy programy studiów wyższych zawierają przedmioty obligatoryjne
lub fakultatywne poświęcone „prawu wewnętrznemu Unii Europejskiej” lub
„rynkowi wewnętrznemu Unii Europejskiej”, które obejmują przede wszystkim „reguły rynku wewnętrznego” (podstawowe swobody przepływu towarów, osób, usług i kapitału) oraz „wspólne reguły konkurencji”. Nasz podręcznik pozostaje więc w bezpośrednim i koniecznym związku z podręcznikami
opublikowanymi w tomach XIII–XVIII przywołanej serii.
Niniejszy podręcznik uwzględnia stan prawny na dzień 30 września
2010 r.
Będziemy wdzięczni za wszelkie uwagi, zwłaszcza krytyczne, jakie Czytelnicy zechcą skierować pod naszym adresem bezpośrednio ([email protected],
[email protected]) lub za pośrednictwem Instytutu Wydawniczego EuroPrawo.
Autorzy
EP
1.
IW
Podstawy i zakres wspólnych reguł konkurencji
Unii Europejskiej
EM
O
1.1. Aksjologiczne podstawy wspólnych reguł
konkurencji Unii Europejskiej
1.1.1. Reguły wolnego handlu a reguły konkurencji
M
at
er
ia
ły
D
Jednym z naczelnych celów integracji europejskiej realizowanej w ramach
Unii Europejskiej jest zapewnienie funkcjonowania rynku wewnętrznego,
charakteryzującego się zniesieniem przeszkód w swobodnym przepływie towarów, osób, usług i kapitału między państwami członkowskimi (art. 3 ust. 3
zdanie pierwsze TUE i art. 26 TFUE), oraz Unii Gospodarczo-Walutowej
(art. 3 ust. 4 TUE i art. 119 TFUE); stąd duża część przepisów Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej poświęcona jest zapewnieniu, aby zachowaniami i działaniami wszystkich uczestników rynku wewnętrznego UE rządziły
reguły wolnego handlu. Integracja gospodarcza w Unii Europejskiej dokonuje
się, co do zasady, w modelu gospodarki rynkowej.
Artykuł 119 ustęp 1 Traktatu o o funkcjonowaniu Unii Europejskiej
1. Dla osiągnięcia celów określonych w artykule 3 Traktatu o Unii Europejskiej, działania Państw Członkowskich i Unii obejmują, na warunkach przewidzianych w Traktatach, przyjęcie polityki gospodarczej
opartej na ścisłej koordynacji polityk gospodarczych Państw Członkowskich, rynku wewnętrznym i ustaleniu wspólnych celów oraz prowadzonej w poszanowaniu zasady otwartej gospodarki rynkowej z wolną
konkurencją.
XXIV-2
1. Podstawy i zakres wspólnych reguł konkurencji…
EM
O
IW
EP
Do niekwestionowanych kanonów gospodarki rynkowej należy konkurencja. Kiedy przed ponad pięćdziesięciu laty kreowano podstawy wspólnotowej integracji gospodarczej, zadbano przede wszystkim o to, aby miejsca
likwidowanych państwowych barier celnych i ograniczeń ilościowych oraz
wszelkich innych ograniczeń w handlu między państwami członkowskimi
Unii Europejskiej (wówczas Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej) nie zajęły
bariery wypływające z autonomii prywatnej przedsiębiorstw lub z innych
działań państwa1.
Twórcy integracji postanowili więc w art. 3 lit. f) Traktatu ustanawiającego
Europejską Wspólnotę Gospodarczą [następnie art. 3 ust. 1 lit. g) TWE], że
ma się ona dokonać m.in. poprzez „stworzenie systemu, który będzie chronić
konkurencję wewnątrz Wspólnoty przed jej zakłóceniem”. Trybunał Sprawiedliwości nie pozostawił żadnych wątpliwości, że przepis ten nie był deklaracją
programową, lecz zawierał bezpośrednio skuteczną normę prawną i wymagał
stworzenia systemu reguł konkurencji, mających zapewnić skuteczną ochronę procesu (mechanizmu) konkurencji przed zakłócającymi ją działaniami
przedsiębiorstw i państw.
er
ia
ły
D
Wyrok ETS z dnia 21 lutego 1973 r. w sprawie 6/72 Europemballage
i Continental Can przeciwko Komisji2
„Argument, że art. 3 lit. g) TEWG zawiera tylko ogólny program, który
z prawnego punktu widzenia nie powoduje żadnych skutków, pomija
fakt, że art. 3 uwzględnia realizację celów uznanych za konieczne do
osiągnięcia zadań Wspólnoty.
Przez ustanowienie systemu ochrony konkurencji na wspólnym rynku
przed zniekształceniem, art. 3 lit. g) nakłada a fortiori warunek, że konkurencja nie może być wyeliminowana”.
M
at
Reguły wolnego handlu i reguły konkurencji były i są ze sobą immanentnie związane. Od początku, zwłaszcza w trakcie budowania rynku wspólnego
(ang. common market) i rynku wewnętrznego (ang. internal market), związek ten
w najwyższym stopniu determinuje cele polityki konkurencji Unii Europejskiej. Sprawia przede wszystkim, że polityka ta – obok służenia ochronie i promocji konkurencji w gospodarce rynkowej – ma także na celu wspomaganie
„eliminacji przeszkód (barier)” wolnego handlu (swobodnego przepływu
towarów, osób, usług i kapitału).
1
Wyrok ETS z dnia 13 lipca 1966 r. w sprawie 56 i 58/64 Consten & Grundig
przeciwko Komisji, Zb. Orz. 1966, s. 299.
2 Zb. Orz. 1975, s. 495.
1.1. Aksjologiczne podstawy wspólnych reguł konkurencji…
XXIV-3
M
at
er
ia
ły
D
EM
O
IW
EP
Siła imperatywu integracji rynkowej (ang. market integration) sprawiła, że
to właśnie polityka i prawo konkurencji zapewniły pełną wolność „handlu
równoległego” (ang. parallel trading3) oraz całkowite lub szerokie otwarcie
wielu krajowych rynków infrastrukturalnych (np. telekomunikacyjnych)4.
Ponieważ integracja gospodarcza nie jest jedynym celem Unii Europejskiej, reguły wolnego handlu i konkurencji UE muszą być stosowane w zgodzie z celami innych jej polityk, takich jak polityka ochrony środowiska
(art. 191 TFUE), polityka kulturalna (art. 167 TFUE) czy polityka ochrony
konsumenta (art. 169 TFUE).
Prymat „integracji” nad „konkurencją” odchodzi jednak w przeszłość.
Obecnie, u początków drugiej dekady XXI w., coraz bardziej widoczne jest stopniowe redefiniowanie podstawowego celu polityki konkurencji Unii Europejskiej. Prawną legitymację tego procesu ustanowiono w Traktacie z Maastricht,
który przesądził ostatecznie o charakterze ustroju gospodarczego UE.
Stworzono imperatyw konstytucyjny „poszanowania zasad otwartej gospodarki rynkowej z wolną konkurencją” (art. 119 ust. 1 i 2 in fine TFUE;
dawny art. 4 ust. 1 i 2 in fine TWE) i zastąpiono imperatyw integracji rynkowej,
który leżał u podstaw oryginalnej koncepcji Traktatu o EWG. Jego politycznym uzasadnieniem jest ostateczne „ustanowienie” (nawet jeśli tu i ówdzie
występują jeszcze pewne deficyty) jednolitego (ang. single) rynku wewnętrznego, rozumianego jako „przestrzeń bez granic wewnętrznych, w której zgodnie
z przepisami […] Traktatu jest zapewniony swobodny przepływ towarów, osób,
usług i kapitału” (art. 26 ust. 2 TFUE; dawny art. 14 ust. 2 TWE).
Redefinicja – w świetle art. 4 TWE (obecnie art. 119 TFUE) – podstawowego
celu polityki konkurencji Unii Europejskiej, wyrażonego w art. 3 ust. 1 lit. g)
TWE w brzmieniu nadanym mu przez Traktat z Maastricht, oznaczała przejście do pełnienia przezeń funkcji „pozytywnej” polityki, której zasadniczym
celem jest ochrona interesu UE w właściwym funkcjonowaniu konkurencji.
W konsekwencji, następuje wyraźna ekonomizacja polityki konkurencji Unii
Europejskiej.
Odejście od dominacji celu „integracja” nad celem „konkurencja” oznacza,
że prawo konkurencji Unii Europejskiej ma dziś przede wszystkim na celu
zapobieganie takiemu ukształtowaniu się rynku wewnętrznego, które uniemożliwia jednemu lub kilku przedsiębiorstwom osiągnięcie lub utrzymanie
władzy nad rynkiem (władzy rynkowej), pozwalającej na „manipulowanie”
skalą produkcji lub dystrybucji i/lub podnoszeniem cen ponad poziom, który
pozbawiałby konsumentów korzyści z konkurencji. Oznacza to, że polityka
3
Wyrok SPI z dnia 6 października 1994 r. w sprawie T-83/91 Tetra Pak II przeciwko Komisji, Zb. Orz. 1994, s. II-755; wyrok SPI z dnia 6 lipca 2000 r. w sprawie
T-62/98 VW przeciwko Komisji, Zb. Orz. 2000, s. II-2707.
4 Szerzej na ten temat zob.: rozdział 4.4.2. Por. też: tom XXVIII – Polityki Unii
Europejskiej: polityki sektorów infrastrukturalnych. Aspekty prawne, red. A. Jurkowska,
T. Skoczny, Warszawa 2010.
XXIV-4
M
at
er
ia
ły
D
EM
O
IW
EP
konkurencji UE winna w coraz większym stopniu przyczyniać się do podwyższania efektywności gospodarki europejskiej w rozumieniu maksymalizowania dobrobytu konsumentów i osiągania optymalnej alokacji zasobów.
Taka aksjologia polityki konkurencji Unii Europejskiej nie uległa zasadniczej reorientacji mimo zmian wprowadzonych Traktatem z Lizbony, na mocy
którego wykreślony został z Traktatu dotychczasowy art. 3 TWE, łącznie z art. 3
ust. 1 lit. g) TWE. Zniknął zatem z Traktatu przepis deklarujący wprost zapewnienie mechanizmu skutecznej konkurencji jako cel Unii (wówczas Wspólnoty
Europejskiej). W jego miejsce pojawił się jednak, załączony do TUE i TFUE,
protokół nr 27 w sprawie rynku wewnętrznego i konkurencji, stanowiący, że
„rynek wewnętrzny zdefiniowany w artykule 3 Traktatu o Unii Europejskiej
obejmuje system zapewniający niezakłóconą konkurencję”. W TFUE zachowany został natomiast dawny art. 4 TWE jako art. 119 TFUE.
Na podstawie nowego art. 3 ust. 1 lit. b) TFUE „ustanawianie reguł konkurencji niezbędnych do funkcjonowania rynku wewnętrznego” należy do
wyłącznych kompetencji Unii Europejskiej. Jednocześnie Tytuł VII TFUE,
obejmujący art. 101–109, zyskał nowy tytuł „Wspólne reguły w dziedzinie konkurencji, podatków i zbliżenia ustawodawstw”.
Obecny kształt przepisów TUE i TFUE odnoszących się do rynku wewnętrznego, reguł konkurencji oraz polityk sektorowych i horyzontalnych
Unii Europejskiej pozwala na wyodrębnienie trzech filarów (prawa) rynku
wewnętrznego5:
• przepisy o swobodach rynku wewnętrznego (art. 26–37 i 45–66 TFUE),
• wspólne reguły konkurencji Unii Europejskiej (art. 101–109 TFUE),
• przepisy dotyczące poszczególnych polityk Unii Europejskiej (np. polityki energetycznej, komunikacji elektronicznej, polityki audiowizualnej),
których funkcjonowanie wymaga realizacji założeń rynku wewnętrznego obejmującego niezakłóconą konkurencję, często zagwarantowanie
dostaw usług w ogólnym interesie gospodarczym, a także realizację
innych celów.
Sektorowe reguły konkurencji6 mogą należeć zarówno do drugiego filaru
(jeśli są oparte na przepisach art. 103 ust. 1, art. 106 ust. 3, art. 108 ust. 4 lub
art. 109 TFUE), jak i do filaru trzeciego (jeśli regulacje sektorowe zostały
przyjęte na innej podstawie prawnej niż wymienione artykuły TFUE).
1.1.2. Ochrona „skutecznej konkurencji”
Z postanowień protokołu nr 27 w sprawie rynku wewnętrznego i konkurencji należy wywodzić podstawowy cel prawa konkurencji Unii Europejskiej,
5
6
Szerzej na temat koncepcji trzech filarów rynku wewnętrznego zob.: tamże, s. 2–5.
Szerzej na ten temat zob.: rozdział 6.
1.1. Aksjologiczne podstawy wspólnych reguł konkurencji…
XXIV-5
jakim jest ochrona konkurencji przed jej zakłóceniem. Wobec tego, że TFUE
nie definiuje pojęcia „konkurencja”, istota i zakres realizacji tego celu wynikają z jego rozumienia przez organy stosujące wspólne reguły konkurencji UE.
Z dorobku orzeczniczego Trybunału Sprawiedliwości wynika, że cele Traktatu
można osiągnąć tylko w warunkach panowania tzw. skutecznej konkurencji
(ang. effective competition).
EM
O
IW
EP
Wyrok ETS z dnia 25 października 1977 r. w sprawie 26/76 Metro
SB-Grossmärkte GmbH & Co KG. przeciwko Komisji7
„Sformułowany w art. 3 i art. 85 TEWG (obecnie art. 101 TFUE – przyp.
aut.) wymóg mówiący, że konkurencja nie może być zniekształcana,
zakłada istnienie skutecznej konkurencji; musi więc istnieć poziom
konkurencji niezbędny do zapewnienia przestrzegania podstawowych
wymogów Traktatu, a także osiągnięcia wyznaczonych w nim celów,
w szczególności stworzenia jednolitego rynku o cechach podobnych do
rynku krajowego. Wymóg ten dopuszcza, aby charakter i intensywność
konkurencji były różne w zależności od towarów lub usług i struktury
gospodarczej danego rynku”.
er
ia
ły
D
Podstawą skutecznej konkurencji jest przede wszystkim samodzielność
podejmowania decyzji gospodarczych przez przedsiębiorstwa i konsumentów. W jej zapewnieniu upatruje się sensu i celu reguł konkurencji zawartych
w TFUE.
Zachowanie skutecznej konkurencji jest głównym celem art. 101 i 102
TFUE.
M
at
Wyrok ETS z dnia 2 kwietnia 2009 r. w sprawie C-202/07 P France
Télécom SA przeciwko Komisji8
„Skoro więc art. 82 TWE (obecny art. 102 TFUE – przyp. aut.) dotyczy
nie tylko praktyk mogących wyrządzić bezpośrednią szkodę konsumentom, lecz także praktyk, które wyrządzają im szkodę poprzez naruszenie
struktury skutecznej konkurencji, na przedsiębiorstwie zajmującym
pozycję dominującą ciąży szczególna odpowiedzialność za to, by swym
zachowaniem nie naruszało ono skutecznej i niezakłóconej konkurencji na wspólnym rynku”.
7
8
Zb. Orz. 1977, s. 1875.
Zb. Orz. 2009, s. I-02369.
XXIV-6
1.2. Grupy i rodzaje wspólnych reguł konkurencji
Unii Europejskiej
1.2.1. Dwie grupy reguł konkurencji
M
at
er
ia
ły
D
EM
O
IW
EP
Założenia protokołu nr 27 w sprawie rynku wewnętrznego i konkurencji znajdują rozwinięcie w tych wszystkich normach TFUE i aktów prawa
wtórnego, które ustanawiają materialno-, ustrojowo- i proceduralnoprawne
reguły ochrony konkurencji przed jej „zakłóceniem” (ang. distortion). Regulacje te pozwalają wskazać na dwie grupy reguł konkurencji, wyróżnionych na
podstawie kryterium podmiotów, do których są one skierowane. Są to reguły
konkurencji skierowane do przedsiębiorstw oraz reguły konkurencji skierowane do państw członkowskich Unii Europejskiej.
Reguły konkurencji skierowane do przedsiębiorstw mają na celu przeciwdziałanie zakłócaniu (eliminacji lub ograniczaniu) konkurencji w drodze
kolektywnych i jednostronnych działań pojedynczych przedsiębiorstw lub
ich grup, mających swoje źródło w autonomii prywatnej, jeśli mogą one mieć
wpływ na handel między państwami członkowskimi Unii Europejskiej. Sam
TFUE zakazuje praktyk ograniczających konkurencję, do których zalicza
porozumienia ograniczające konkurencję (art. 101 TFUE, dawny art. 81
TWE) oraz nadużywanie pozycji dominującej na rynku (art. 102 TFUE,
dawny art. 82 TWE).
Do reguł konkurencji skierowanych do przedsiębiorstw należy także prewencyjna kontrola koncentracji przedsiębiorstw, dokonywana aktualnie na
podstawie rozporządzenia nr 139/2004, wydanego na podstawie art. 103 TFUE
(dawny art. 83 TWE) i art. 352 TFUE (dawny art. 308 TWE) 9.
Reguły konkurencji skierowane do państw członkowskich mają na celu
przeciwdziałanie zakłócaniu konkurencji przez naruszanie zasady równoprawności uczestników handlu w ramach Unii Europejskiej i rynku wewnętrznego.
Celowi temu służą przede wszystkim traktatowe reguły oceny dopuszczalności pomocy państwa (art. 107–109 TFUE, dawne art. 87–89 TWE). Do
reguł tych trzeba jednak zaliczyć także nakaz przekształcenia państwowych
monopoli handlowych (art. 37 TFUE, dawny art. 31 TWE), chociaż jest on
umieszczony w tytule poświęconym swobodnemu przepływowi towarów10;
jego rzeczywistym celem jest bowiem eliminacja monopoli państwowych
w handlu towarami na obszarze Unii.
Zaliczenie do reguł konkurencji skierowanych do państw członkowskich
zobowiązań państw członkowskich wobec przedsiębiorstw publicznych,
wynikających przede wszystkim z art. 106 TFUE (dawny art. 86 TWE),
9
10
Szerzej na ten temat zob.: rozdział 3.
Szerzej na ten temat zob.: rozdział 4.2.
1.2. Grupy i rodzaje wspólnych reguł konkurencji…
XXIV-7
EM
O
IW
EP
jest sprawą konwencji. W samym Traktacie przepisy art. 106 TFUE zostały umieszczone w sekcji zatytułowanej „Reguły skierowane do przedsiębiorstw”, a więc obok obu wymienionych zakazów praktyk ograniczających
konkurencję. Może dziwić, że przepis ten, służący w rzeczywistości eliminacji
lub ograniczaniu zasięgu monopoli usługowych i finansowych, został umieszczony właśnie w tej sekcji rozdziału „Reguły konkurencji”. Nie ulega bowiem
wątpliwości, że art. 106 TFUE służy wzmacnianiu i konkretyzacji zasady równego traktowania przedsiębiorstw prywatnych i publicznych przez państwa
członkowskie i wprost (bezpośrednio) zakazuje tym ostatnim faworyzowania
przedsiębiorstw publicznych.
Co więcej, z samego tekstu art. 106 TFUE wynika, że nakłada on określone
zobowiązania wprost tylko na państwa członkowskie, a nie na przedsiębiorstwa; tylko pośrednio rodzi on prawa i obowiązki po stronie tych przedsiębiorstw. Także tylko do państw członkowskich, a nie do przedsiębiorstw,
mogą być skierowane środki prawne, które może zastosować Komisja na mocy
art. 106 ust. 3 TFUE. Zaliczenie tego przepisu do traktatowych reguł konkurencji skierowanych do państw członkowskich jest więc uzasadnione i dokonywane w większości podręczników prawa konkurencji Unii Europejskiej.
D
1.2.2. Generalne i sektorowe reguły konkurencji
M
at
er
ia
ły
Generalne reguły ochrony wolnego handlu i skutecznej konkurencji nie
wyczerpują traktatowej koncepcji integracji gospodarczej. Z jednej strony integracja ta jest realizowana nie tylko w formule integracji rynkowej (negatywnej),
lecz także w formule integracji politycznej (pozytywnej), której wyrazem są
tzw. wspólne polityki (ang. common policies):
• Wspólna Polityka Rolna (WPR),
• Wspólna Polityka Transportowa (WPT)11,
• Wspólna Polityka Handlowa (WPH).
W konsekwencji przepisy TFUE dotyczące tych sektorów formułują odrębne reguły konkurencji skierowane do przedsiębiorstw w rolnictwie
(w którym w dalszym ciągu dominuje nierynkowa formuła integracji)12 oraz
w transporcie13 (reguły konkurencji skierowane do przedsiębiorstw działających w transporcie nie różnią się wszakże specjalnie od reguł generalnych). Szczególne wyłączenie przedmiotowe generalnych reguł konkurencji
TFUE istnieje tylko w przypadku produkcji lub handlu bronią, amunicją
11
Szerzej na ten temat zob.: A. Jurkowska, T. Skoczny, M.A. Nesterowicz, I. Zużewicz-Wiewiórowska, Wspólna Polityka Transportowa [w:] Polityki…, dz.cyt., s. 19–127.
12 Szerzej na ten temat zob.: rozdział 6.2.
XXIV-8
M
at
er
ia
ły
D
EM
O
IW
EP
i materiałami wojennymi [art. 346 ust. 1 lit. b) TFUE, dawny art. 296 ust. 1
lit. b) TWE].
We wszystkich pozostałych sektorach gospodarki europejskiej, w których
realizowany jest model integracji rynkowej, obowiązują generalne reguły konkurencji skierowane do przedsiębiorstw. W praktyce jednak ich implementacji w niektórych sektorach (pocztowym14, usług finansowych15, usług audiowizualnych16, w komunikacji elektronicznej17 i w energetyce18) ukształtowały
się liczne reguły szczegółowe. Sektorowe reguły konkurencji skierowane
do przedsiębiorstw mają swoje źródło w art. 103 ust. 2 lit. b) i c) TFUE lub
art. 106 ust. 2 i 3 TFUE. Ten ostatni przepis stanowi podstawę sektorowych
reguł konkurencji skierowanych do państw członkowskich. Sektorowe reguły
dopuszczalności pomocy państwa (pomoc sektorowa) mają swoje podstawy
w art. 109 TFUE.
Artykuł 106 ust. 2 i 3 oraz art. 107 ust. 3 i art. 109 TFUE wyznaczają tym samym także granice dopuszczalności stosowania przez państwa członkowskie
instrumentów interwencjonizmu państwowego w gospodarkę, realizującego
uprawnione interesy krajowej polityki gospodarczej (w tym przemysłowej), pozostającej w gestii tych państw. W przypadkach tzw. interwencjonizmu akcesoryjnego, wykraczającego poza zakres art. 106 TFUE, wyznaczeniu tej granicy
służy orzecznicza doktryna effet utile, zgodnie z którą państwa członkowskie
nie mogą wprowadzać lub utrzymywać w mocy środków, które mogłyby działać
na szkodę „praktycznej skuteczności” (fr. effet utile) reguł konkurencji.
Reguły prokonkurencyjne są także zawarte w przepisach prawa Unii Europejskiej (np. telekomunikacyjnego), stanowiącego podstawę tzw. niezależnej
regulacji sektorowej (ang. independent sector-specific regulation).
Reguły konkurencji w energetyce atomowej, której funkcjonowaniu w dalszym ciągu poświęcony jest odrębny Traktat [Traktat o Europejskiej Wspólnocie Energii Atomowej (TEWEA) z 1957 r.], mają charakter szczególny. Skoro
Traktat ten nie zawiera odrębnych reguł konkurencji, można przyjąć, że także
w sektorze energetyki atomowej znajdują zastosowanie reguły konkurencji
(obecnego) TFUE. Znajduje to swoje ugruntowanie zarówno w – uchylonym
przez Traktat z Lizbony – art. 305 ust. 2 TWE, jak i w art. 106a ust. 3 TEWEA
w brzmieniu nadanym mu przez Protokół nr 2 zmieniający Traktat ustanawiający EWEA19.
Pogląd ten, dominujący w literaturze przede wszystkim w odniesieniu do
reguł konkurencji skierowanych do przedsiębiorstw, nie został jednak jednoznacznie potwierdzony przez ETS, zwłaszcza w przypadku reguł dopusz14
15
16
17
18
19
Dz. U. z 2009 r. Nr 203, poz. 1569.
1.3. Źródła, charakter i rozwój prawa konkurencji…
XXIV-9
czalności pomocy państwa, aczkolwiek w tym kierunku idzie praktyka Komisji (por. decyzja Komisji Europejskiej z dnia 22 września 2004 r. w sprawie
C-52/2003 Aid in favour of British Energy plc20).
EP
1.3. Źródła, charakter i rozwój prawa konkurencji
Unii Europejskiej
1.3.1. Źródła pierwotnego i wtórnego prawa konkurencji
M
at
er
ia
ły
D
EM
O
IW
Źródłami pierwotnego prawa konkurencji Unii Europejskiej są przede
wszystkim przepisy dwóch sekcji rozdziału I Tytułu VII Traktatu – „Reguły
mające zastosowanie do przedsiębiorstw” (art. 101–106 TFUE) oraz „Pomoc
przyznawana przez państwa” (art. 107–109 TFUE). Do pierwszej sekcji twórcy
Traktatu zaliczyli:
• zakazy praktyk ograniczających konkurencję (art. 101 i 102 TFUE),
• normy kompetencyjne i proceduralne służące ich implementacji
(art. 103–105 TFUE),
• zobowiązania państw członkowskich wobec przedsiębiorstw publicznych i kompetencje nadzorcze Komisji nad ich realizacją (mimo że nie
są one adresowane do przedsiębiorstw – art. 106 TFUE).
Sekcja „Pomoc przyznawana przez państwa” zawiera materialnoprawne
zasady dopuszczalności pomocy publicznej (art. 107 TFUE) oraz normy kompetencyjne i proceduralne służące ich implementacji (art. 108–109 TFUE).
Jak już wskazano, do źródeł pierwotnego prawa konkurencji Unii Europejskiej należy zaliczyć także zakaz przekształcenia państwowych monopoli
handlowych (art. 37 TFUE).
Wreszcie – pośrednio – istotne dla rozumienia i stosowania wspólnych reguł
konkurencji Unii Europejskiej są także:
• art. 4 ust. 3 TUE (zasada lojalności),
• liczne normy części I TFUE, w tym zwłaszcza art. 9–12 i 14 TFUE
(ustanawiające ogólne zasady prawa UE),
• normy części II TFUE, zwłaszcza art. 18 TFUE,
• liczne normy ustanawiające swobody przepływu towarów (art. 34–36
TFUE)
• liczne normy ustanawiające swobody przepływu usług (np. art. 58 i 60
TFUE),
• niektóre normy zawarte w rozdziałach poświęconych WPR (np. art. 42
TFUE) i WPT (np. art. 91 i 93 TFUE) oraz innym politykom UE,
w tym polityce ochrony środowiska (art. 11 i 191–193 TFUE), kulturalnej
20
Dz. Urz. UE 2005 L 142/26.
XXIV-10
M
at
er
ia
ły
D
EM
O
IW
EP
(art. 167 TFUE), ochrony konsumenta (art. 169 TFUE) i rozwoju sieci
transeuropejskich (art. 154–156 TFUE),
• przepisy podatkowe (art. 90–93 TFUE),
• przepisy dotyczące zbliżania ustawodawstw (np. art. 114 i 115 TFUE).
Dla stosowania wspólnych reguł konkurencji znaczenie mają także normy
ustrojowe (art. 7 TFUE oraz liczne przepisy Tytułu I Części VI TFUE – „Postanowienia instytucjonalne”).
Wtórne prawo konkurencji Unii Europejskiej stanowią przede wszystkim rozporządzenia wydawane przez Radę (i Parlament Europejski) oraz
Komisję, wiążące w całości i stosowane bezpośrednio we wszystkich państwach członkowskich, oraz – w mniejszym zakresie – dyrektywy, wiążące
państwa członkowskie tylko co do celu (rezultatu) – (art. 288 TFUE, dawny
art. 249 TWE). Delegację do wydawania rozporządzeń Rady zawierają art. 103
i art. 109 TFUE.
Na mocy (obecnego) art. 103 TFUE zostały wydane (obowiązujące dziś):
• dwa rozporządzenia Rady dotyczące procedur implementacji (obecnych)
art. 101 i 102 TFUE:
– Rozporządzenie Rady (WE) nr 1/2003 z dnia 16 grudnia 2002 r.
w sprawie wprowadzenia w życie reguł konkurencji ustanowionych
w art. 81 i 82 Traktatu21,
– Rozporządzenie Rady (EWG) nr 2988/74 z dnia 26 listopada 1974 r.
dotyczące okresów przedawnień w postępowaniach i wykonywaniu
sankcji zgodnie z regułami Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej
dotyczącymi transportu i konkurencji22,
• trzy rozporządzenia Rady tworzące podstawę ustanawiania przez Komisję Europejską tzw. wyłączeń grupowych23:
– Rozporządzenie (EWG) nr 19/65 Rady z dnia 2 marca 1965 r. w sprawie stosowania art. 85 ust. 3 TWE do pewnych kategorii porozumień
i uzgodnionych praktyk24, znowelizowane rozporządzeniem (WE) nr
1215/1999 z dnia 10 czerwca 1999 r.25,
– Rozporządzenie (EWG) nr 2821/71 Rady z dnia 20 grudnia 1971 r.
w sprawie stosowania art. 85 ust. 3 TWE do grup porozumień, decyzji
i praktyk uzgodnionych26,
21
22
23
24
Dz. Urz. WE 2003 L 1/1. Szerzej na ten temat zob.: rozdział 2.5.1.3.
Dz. Urz. EWG 1974 L 319/1.
Szerzej na ten temat zob.: rozdział 2.3.2.
Dz. Urz. EWG Nr 36 z dnia 6 marca 1965, s. 533; wydanie specjalne z 1965 r.,
s. 35.
25
26
Dz. Urz. WE 1999 L 148/1.
Dz. Urz. EWG 1971 L 285/46.
XXIV-11
27
er
ia
ły
D
EM
O
IW
EP
– Rozporządzenie (EWG) nr 1534/91 Rady z dnia 31 maja 1991 r. w sprawie stosowania art. 85 ust. 3 TWE do pewnych grup porozumień
decyzji i praktyk uzgodnionych w sektorze ubezpieczeniowym27,
• rozporządzenie Rady regulujące zasady i tryb prewencyjnej kontroli
koncentracji przedsiębiorstw:
– Rozporządzenie Rady (WE) nr 139/2004 z dnia 20 stycznia 2004 r.
w sprawie kontroli koncentracji przedsiębiorstw28.
Niektóre z tych rozporządzeń zawierały delegacje do wydania rozporządzeń
przez Komisję. I tak, na podstawie rozporządzenia nr 1/2003 Komisja wydała rozporządzenie wykonawcze29. Na podstawie rozporządzenia nr 139/2004
Komisja wydała jedno rozporządzenie wykonawcze30.
Na mocy delegacji zawartej w rozporządzeniu nr 19/65 Komisja wydała trzy
(obowiązujące dziś) rozporządzenia wyłączające porozumienia wertykalne:
• Rozporządzenie Komisji (UE) nr 330/2010 z dnia 20 kwietnia 2010 r.
w sprawie stosowania art. 101 ust. 3 TFUE do kategorii porozumień
wertykalnych i praktyk uzgodnionych31,
• Rozporządzenie Komisji (UE) nr 461/2010 z dnia 27 maja 2010 r. w sprawie stosowania art. 101 ust. 3 TFUE do kategorii porozumień wertykalnych i praktyk uzgodnionych w sektorze pojazdów silnikowych32,
• Rozporządzenie Komisji (WE) nr 772/2004 z dnia 27 kwietnia 2004 r.
w sprawie stosowania art. 81 ust. 3 TWE do grup porozumień transferu
technologii33.
Rozporządzenie nr 2721/71 stanowi podstawę dwóch (obowiązujących dziś)
rozporządzeń wyłączających porozumienia horyzontalne:
• Rozporządzenie Komisji (WE) nr 2658/2000 z dnia 29 listopada 2000 r.
w sprawie stosowania art. 81 ust. 3 TWE do grup porozumień specjalizacyjnych34,
Dz. Urz. WE 1991 L 143/1.
Dz. Urz. WE 2004 L 24/1. Szerzej na ten temat zob.: rozdział 3.
29 Rozporządzenie Komisji (WE) nr 773/2004 z dnia 7 kwietnia 2004 r. w sprawie
prowadzenia przez Komisję postępowania na podstawie art. 81 i 82 TWE (Dz. Urz.
UE 2004 L 123/18), znowelizowane Rozporządzeniem Komisji (WE) nr 622/2008
z dnia 30 czerwca 2008 r. zmieniającego rozporządzenie nr 773/2004 w odniesieniu
do prowadzenia postępowań ugodowych w sprawach kartelowych (Dz. Urz. UE 2008
L 171/3).
30 Rozporządzenie Komisji (WE) nr 802/2004 z dnia 7 kwietnia 2004 r. w sprawie
wykonania rozporządzenia Rady (WE) nr 139/2004 w sprawie kontroli koncentracji
przedsiębiorstw, Dz. Urz. UE 2004 L 133/1.
31 Dz. Urz. UE 2010 L 102/1. Szerzej na ten temat zob.: rozdział 2.3.3.3.1.
33 Dz. Urz. UE 2004 L 123/1. Szerzej na ten temat zob.: rozdział 2.3.3.4.
34 Dz. Urz. WE 2000 L 304/3. Szerzej na ten temat zob.: rozdział 2.3.3.2.1.
M
at
28
XXIV-12
M
at
er
ia
ły
D
EM
O
IW
EP
• Rozporządzenie Komisji (WE) nr 2659/2000 z dnia 29 listopada 2000 r.
w sprawie stosowania art. 81 ust. 3 TWE do grup porozumień badawczo-rozwojowych35.
Na podstawie rozporządzenia nr 1534/91 Komisja wydała (obowiązujące
dziś) rozporządzenie wyłączające, tj. Rozporządzenie Komisji (UE) 267/2010
z dnia 24 marca 2010 r. w sprawie stosowania art. 101 ust. 3 TFUE do niektórych kategorii porozumień, decyzji i praktyk uzgodnionych w sektorze
ubezpieczeniowym36.
Na podstawie art. 103 TFUE nie wydano natomiast żadnej dyrektywy
Rady.
Rada długo nie korzystała z delegacji do wydawania rozporządzeń na podstawie (obecnego) art. 109 TFUE. Dwa najważniejsze rozporządzenia wydała
dopiero w końcu lat 90. XX w. Były to:
• Rozporządzenie Rady (WE) nr 994/98 z dnia 7 maja 1998 r. dotyczące
stosowania art. 92 i 93 Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską
do niektórych kategorii horyzontalnej pomocy państwa37,
• Rozporządzenie Rady (WE) nr 659/1999 z dnia 22 marca 1999 r. ustalające szczegółowe zasady stosowania art. 93 TWE38,
• Rozporządzenie nr 994/98 zawiera delegację dla Komisji do wydawania
rozporządzeń wyłączających dla niektórych rodzajów pomocy państwa.
Obecnie są to dwa akty prawne:
• Rozporządzenie Komisji (WE) nr 1998/2006 z dnia 15 grudnia 2006 r.
w sprawie stosowania art. 87 i 88 Traktatu do pomocy de minimis39,
• Rozporządzenie Komisji (WE) nr 800/2008 z dnia 6 sierpnia 2008 r.
uznające niektóre rodzaje pomocy za zgodne ze wspólnym rynkiem
w zastosowaniu art. 87 i 88 Traktatu (ogólne rozporządzenie w sprawie
wyłączeń grupowych)40.
W drodze rozporządzeń ustanowiono także reguły dopuszczalności pomocy państwa w niektórych sektorach41.
Do źródeł prawa konkurencji Unii Europejskiej należą liczne rozporządzenia Rady i Komisji ustanawiające materialne i proceduralne reguły konkurencji w rolnictwie42 i w transporcie43, a także liczne dyrektywy i decy35
Dz. Urz. WE 2000 L 304/7. Szerzej na ten temat zob.: rozdział 2.3.3.2.2.
Dz. Urz. UE 2010 L 83/1. Szerzej na ten temat zob.: rozdział 6.5.2.
37 Dz. Urz. WE 1998 L 142/1. Szerzej na ten temat zob.: rozdział 5.4.1.3.1.
38 Dz. Urz. WE 1999 L 83/1. Szerzej na ten temat zob.: rozdział 5.6.1.
39 Dz. Urz. UE 2006 L 379/5. Szerzej na ten temat zob.: rozdział 5.4.2.2.
41 Przykładowo: Rozporządzenie Rady (WE) nr 1407/2002 z dnia 23 lipca 2002 r.
w sprawie pomocy państwa dla przemysłu węglowego, Dz. Urz. WE 2002 L 205/1.
36
XXIV-13
ia
ły
D
EM
O
IW
EP
zje Komisji wydane na podstawie (obecnego) art. 106 ust. 3 TFUE, w tym
zwłaszcza dyrektywy telekomunikacyjne44.
Odrębną grupę źródeł prawa konkurencji Unii Europejskiej stanowią
postanowienia umów międzynarodowych (np. Porozumienia o Europejskim Obszarze Gospodarczym, Europejskiej Konwencji Praw Człowieka,
innych międzynarodowych konwencji i kodeksów dobrych praktyk, umów
stowarzyszeniowych i handlowych z krajami trzecimi) oraz generalne i indywidualne akty wykonawcze organów je stosujących (np. Urzędu Nadzoru
i Sądu EFTA).
Do dorobku prawnego w dziedzinie ochrony konkurencji należą również:
• liczne akty niewiążące [przede wszystkim tzw. obwieszczenia generalne (ang. general notices)], zawierające głównie wytyczne dla przedsiębiorstw,
• dokumenty polityki konkurencji (np. informacje, białe i zielone księgi,
raporty),
• decyzje indywidualne Komisji, wiążące w całości ich adresatów,
• orzeczenia sądów Unii Europejskiej (obecnie Trybunału Sprawiedliwości i Sądu), wydane na podstawie art. 263 TFUE (w rezultacie skargi
na decyzje Komisji) i art. 267 TFUE (z wniosku o wydanie orzeczenia
prejudycjalnego).
Istotne znaczenie mają także opinie rzeczników generalnych. Pośrednio do
unijnego dorobku prawnego tego zaliczyć można także decyzje i orzeczenia
organów i sądów krajowych wydawane na podstawie norm stosujących się
bezpośrednio w państwach członkowskich.
er
1.3.2. Charakter norm unijnego prawa konkurencji
M
at
Normy unijnego prawa konkurencji nie mają jednolitego charakteru. Tylko niektóre z nich mają zastosowanie bezpośrednie (ang. direct applicability)
i wywołują skutek bezpośredni (ang. direct effect), tj. rodzą bezpośrednio prawa
i obowiązki dla osób fizycznych i prawnych, w tym umożliwiają powoływanie
się na nie przed sądami i organami krajowymi.
Do dnia 30 kwietnia 2004 r. bezpośrednie zastosowanie i skutek bezpośredni miały (obecne) art. 102 i art. 101 ust. 1 TFUE45; od dnia 1 maja 2004 r. taki
charakter ma już cały (obecny) art. 101 TFUE, łącznie z ust. 346.
44
45
46
Szerzej na ten temat zob.: rozdział 2.5.1.2.
XXIV-14
EP
Wyrok ETS z dnia 30 stycznia 1974 r. w sprawie 127/73 BRT przeciwko
SABAM47
„Skoro zakazy wymienione w [obecnych] art. 101 i 102 TFUE z istoty
wywołują skutki bezpośrednie w stosunkach pomiędzy osobami fizycznymi, to artykuły te tworzą prawa bezpośrednio dotyczące zainteresowanych osób fizycznych, których ochroną zajmują się sądy krajowe”.
EM
O
IW
Także art. 106 ust. 1 TFUE ustanawia bezwzględne i niezależne od żadnych dalszych przesłanek zobowiązanie państw członkowskich; może więc
wywoływać bezpośrednie skutki w stosunkach między państwami członkowskimi a podmiotami indywidualnymi (por. niżej wyrok ETS w sprawie
155/73 Sacchi). W świetle orzeczeń Trybunału z dnia 19 maja 1993 r. w sprawie
C-320/91 Procureur du Roi przeciwko Paul Corbeau48 oraz z dnia 27 kwietnia 1994 r. w sprawie C-393/92 Almelo i inni przeciwko NV Energiebedarf
Ijsselmij49 bezpośrednią skuteczność mają także przepisy art. 106 ust. 2 zdanie
pierwsze i drugie, ale nie w odniesieniu do pomocy państwa.
ia
ły
D
Wyrok ETS z dnia 30 kwietnia 1974 r. w sprawie 155/73 Sacchi50
„Nawet w ramach art. 90 TEWG [obecnego art. 106 TFUE – przyp. aut.]
zakazy określone w art. 86 TEWG [obecnym art. 102 TFUE – przyp.
aut.] są bezpośrednio skuteczne i przyznają zainteresowanym stronom
prawa, które muszą być chronione przez sądy krajowe”.
M
at
er
Z kolei art. 107 TFUE nie jest stosowany bezpośrednio przed organami i sądami krajowymi przed podjęciem działań wykonawczych przez Radę
(art. 109 TFUE) lub Komisję (art. 108 ust. 1 i 2 TFUE); bezpośrednio skuteczny jest tylko tzw. zakaz wykonawczy ustanowiony w art. 108 ust. 3 zdanie
trzecie TFUE51.
47
Zb. Orz. 1974, s. 313.
Zb. Orz. 1993, s. I-2533.
49 Zb. Orz. 1994, s. I-1477.
50 Zb. Orz. 1974, s. 409.
51 Zob. m.in.: wyrok ETS w sprawie 120/73 Lorenz przeciwko Niemcom; wyrok
ETS z dnia 21 listopada 1991 r. w sprawie C-354/90 Fédération Nationale du Commerce Extérieur des Produits Alimentaires and Syndicat National des Négociants et
Transformateurs de Saumon przeciwko Francji, Zb. Orz. 1991, s. I-5505.
48
XXIV-15
IW
EP
Wyrok ETS z dnia 11 grudnia 1973 r. w sprawie 120/73 Lorenz przeciwko Niemcom52
„[…] zakaz wykonawczy wyrażony w ostatnim zdaniu art. 93 ust. 3
TEWG [obecnie art. 108 ust. 3 TFUE – przyp. aut.] wywiera skutek
bezpośredni i powoduje powstanie praw podmiotów prywatnych, które
muszą być chronione przez sądy krajowe. […]
Skutek bezpośredni zakazu rozciąga się na każdy przypadek pomocy
udzielonej bez uprzedniego zgłoszenia i trwa, w przypadku notyfikacji,
w okresie przejściowym między momentem uruchomienia przez Komisję procedury aż do wydania ostatecznej decyzji”.
EM
O
Zgodnie z art. 288 TFUE (dawny art. 249 TWE) bezpośrednie zastosowanie w państwach członkowskich mają także rozporządzenia wydawane na
podstawie art. 103 i 109 TFUE, jeśli rodzą prawa i obowiązki po stronie ich
adresatów.
1.3.3. Rozwój unijnego prawa konkurencji
M
at
er
ia
ły
D
Podstawowe zasady unijnego prawa konkurencji zostały ukształtowane
w latach 60. XX w. W latach 70. i 80. XX w. były w zasadzie tylko doskonalone.
Od połowy lat 80., wraz z wejściem w życie Jednolitego Aktu Europejskiego
i „dopełnieniem” rynku wewnętrznego, zwiększyła się aktywność organów
wspólnotowych w zakresie otwierania krajowych rynków infrastrukturalnych
[m.in. na podstawie (obecnego) art. 106 TFUE] i przeciwdziałania zakłócającej
konkurencję pomocy państwa (obecne art. 107–109 TFUE). Dopiero jednak
pod koniec lat 90. XX w. Wspólnota Europejska podjęła liczne próby modernizacji zasad stosowania zakazów praktyk ograniczających konkurencję
(obecne art. 101 i 102 TFUE)53 i reguł dopuszczalności pomocy państwa
(obecne art. 107–108 TFUE)54.
Jednym z zasadniczych stymulatorów tych zmian była perspektywa rozszerzenia Unii Europejskiej o 10 nowych państw (w tym o Polskę). Rozszerzenie to dokonało się ostatecznie z dniem 1 maja 2004 r. Z tą datą weszły
w życie (zastępując rozporządzenie nr 17/62) Rozporządzenie Rady (WE)
nr 1/2003 Rady z dnia 27 grudnia 2002 r. w sprawie stosowania art. 81 i 82
TWE55 oraz rozporządzenie Rady (WE) nr 139/2004 z dnia 20 stycznia 2004 r.
52
53
54
55
Zb. Orz. 1973, s. 1471.
XXIV-16
ia
ły
D
EM
O
IW
EP
w sprawie prewencyjnej kontroli koncentracji (zastąpiło ono rozporządzenie
nr 4064/89)56.
Przepisy te mają ogromne znaczenie także dla określenia zakresu stosowania unijnych reguł konkurencji w Polsce, gdyż art. 101 i 102 TFUE mogą być
stosowane (w całości) także przez krajowe organy ochrony konkurencji57. Zakres stosowania krajowych i unijnych regulacji poświęconych kontroli koncentracji wyznacza tzw. wymiar unijny koncentracji58. Krajowe organy ochrony
konkurencji nie mają natomiast kompetencji do stosowania art. 107 TFUE.
Rozporządzenie nr 1/2003 przyniosło istotne zmiany głównie w odniesieniu do (formalnego) sposobu stosowania zakazu porozumień ograniczających konkurencję (art. 101 TFUE). W przypadku zakazu nadużywania
pozycji dominującej (art. 102 TFUE) Komisja Europejska podjęła natomiast
próbę przeorientowania sposobu interpretacji tego przepisu w duchu podejścia ekonomicznego poprzez wydanie komunikatu w sprawie priorytetów
stosowania (obecnego) art. 102 TFUE59.
Pierwszą dekadę XXI w. charakteryzuje również coraz popularniejsze
prywatne wdrażanie prawa ochrony konkurencji (ang. private enforcement of
competition law), tj. dochodzenie roszczeń cywilnoprawnych (m.in. odszkodowań) z tytułu naruszenia unijnych reguł konkurencji przed krajowymi sądami
powszechnymi60.
W dziedzinie prawa subwencyjnego (prawa pomocy publicznej) „kamieniem milowym” w ostatniej dekadzie okazało się wypracowanie tzw. testu
Altmark, służącego do klasyfikowania rekompensat udzielanych podmiotom
świadczącym usługi w ogólnym interesie gospodarczym jako pomocy publicznej61.
er
Literatura uzupełniająca
M
at
• Ochrona konkurencji i konsumentów w Polsce i Unii Europejskiej. Studia
prawno-ekonomiczne, red. C. Banasiński, Warszawa 2005.
• Orzecznictwo sądów wspólnotowych w sprawach konkurencji w latach 1962–2004,
red. A. Jurkowska, T. Skoczny, Warszawa 2007.
• Skoczny T., Europejskie prawo konkurencji – od doskonalenia przez modernizację w kierunku transformacji, „Studia Prawno-Europejskie” 2002, t. VI.
56
57
58
59
60
61
Szerzej na ten temat zob.: rozdział 5.2.5.2.2.
Podstawowe dokumenty
XXIV-17
• Skoczny T., Reguły konkurencji [w:] Prawo Unii Europejskiej. Prawo materialne i polityki, red. J. Barcz, Warszawa 2005.
• Traktat ustanawiający Wspólnotę Europejską. Komentarz, red. A. Wróbel, tom II (red. K. Kowalik-Bańczyk, M. Szwarc-Kuczer), Warszawa
2009.
EP
M
at
er
ia
ły
D
EM
O
IW
• Rozporządzenie Rady (WE) nr 1/2003 z dnia 16 grudnia 2002 r. w sprawie wprowadzenia w życie reguł konkurencji ustanowionych w art. 81
i 82 Traktatu, Dz. Urz. WE 2003 L 1/1.
w sprawie prowadzenia przez Komisję postępowania na podstawie art.
81 i 82 TWE, Dz. Urz. UE 2004 L 123/18.
• Rozporządzenie Rady (WE) nr 139/2004 z dnia 20 stycznia 2004 r.
w sprawie kontroli koncentracji przedsiębiorstw, Dz. Urz. WE 2004
L 24/1.
w sprawie wykonania rozporządzenia Rady (WE) nr 139/2004 w sprawie
kontroli koncentracji przedsiębiorstw, Dz. Urz. UE 2004 L 133/1.
• Rozporządzenie Rady (WE) nr 994/98 z dnia 7 maja 1998 r. dotyczące
stosowania art. 92 i 93 Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską
do niektórych kategorii horyzontalnej pomocy państwa, Dz. Urz. WE
1998 L 142/1.
• Rozporządzenie Rady (WE) nr 659/1999 z dnia 22 marca 1999 r. ustalające szczegółowe zasady stosowania art. 93 TWE, Dz. Urz. WE 1999
L 83/1.
Pytania podsumowujące
• Jak kształtuje się relacja między regułami konkurencji a regułami wolnego handlu?
• Na czym polegają wzajemne zależności celu „integracja” i „konkurencja” w świetle unijnej polityki konkurencji?
• Gdzie umiejscowione są reguły konkurencji w ramach prawa rynku
wewnętrznego Unii Europejskiej?
• Do czyich kompetencji należy ustanawianie wspólnych reguł konkurencji w Unii Europejskiej?
XXIV-18
M
at
er
ia
ły
D
EM
O
IW
EP
• Jakie szczegółowe reguły należą do reguł konkurencji skierowanych do
przedsiębiorstw, a jakie należą do reguł konkurencji skierowanych do
państw członkowskich Unii Europejskiej?
• Jak wygląda katalog źródeł unijnego prawa konkurencji?
• Które normy prawa konkurencji są bezpośrednio stosowane i wywierają
skutek bezpośredni?
6.7. Komunikacja elektroniczna
XXIV-413
Dopuszczalność pomocy państwa dla zapewnienia powszechnego i taniego
dostępu do łączności szerokopasmowej zależy od poziomu dostępności łączy
szerokopasmowych na danym obszarze. Komisja rozróżnia trzy sytuacje:
Pomoc państwa jest dopuszczalna, bo promuje
spójność terytorialną, społeczną i gospodarczą i służy
znoszeniu nieprawidłowości w funkcjonowaniu
rynku (pkt 37–40 i 41 wytycznych)
Obszary czarne
– działa tam co
najmniej dwóch
operatorów sieci
szerokopasmowych,
a usługi tych sieci są
świadczone w warunkach konkurencji
Interwencja państwa jest niepotrzebna
(niedopuszczalna) (pkt 37–40 i 43 wytycznych)
IW
O
EM
D
Pomoc państwa może zostać dopuszczona,
jeśli spełnia dodatkowe warunki, np. musi
służyć stworzeniu infrastruktury alternatywnej
czy zapewnieniu przystępnych cen, a efektów
tych nie można wywołać w drodze regulacji
ex ante (pkt 37–40 i 44–46 wytycznych).
er
ia
ły
Obszary szare
– np. obszary
zmonopolizowane
przez jednego operatora
EP
Obszary białe
– infrastruktura dostępu szerokopasmowego
nie istnieje lub w ciągu
około trzech najbliższych lat nie zostanie
zbudowana przez
inwestorów prywatnych
(tak jest głównie na
obszarach wiejskich)
M
at
Dopuszczenie przez Komisję planowanego środka pomocy państwa jest
możliwe tylko wtedy, gdy zostanie wykazane, że środek ten został zaprojektowany tak, że zapewni osiągnięcie celu leżącego we wspólnym interesie oraz
ograniczy zakres zakłócania konkurencji, gdyż:
• nie istnieją inne bardziej stosowne środki (np. regulacja ex ante, wspieranie bezpośredniego użytkownika),
• pomoc powoduje efekt zachęty (bez niej inwestycja nie zostałaby zrealizowana),
• środek pomocy ma charakter proporcjonalny; do stwierdzenia dopuszczalności takiego środka na obszarach białych i szarych Komisja wymaga:
– zapewnienia właściwego zasięgu terytorialnego pomocy,
– zastosowania otwartej procedury jej przyznawania,
– dokonania wyboru oferty najkorzystniejszej pod względem ekonomicznym,
XXIV-414
6. Sektorowe reguły konkurencji
D
6.8. Energetyka
EM
O
IW
EP
– respektowania zasady neutralności technologicznej,
– wykorzystania istniejącej infrastruktury,
– umożliwienia osobom trzecim hurtowego dostępu do subsydiowanej
infrastruktury,
– zapobiegania praktykom cenowym w zakresie dostępu hurtowego,
– stworzenia mechanizmu wycofania pozwalającego na unikniecie
nadmiernej rekompensaty (pkt 47–51).
Przedmiotem oceny w świetle art. 107 ust. 3 TFUE jest coraz częściej wspieranie przez państwa członkowskie szybkiej budowy sieci zapewniającej szerokopasmowy dostęp następnej generacji (ang. New Generation Access – NGA),
czyli dostęp do sieci, które składają się w całości lub w części z elementów
optycznych i które mogą zapewnić świadczenie usług szerokopasmowego dostępu o wyższych parametrach (np. o wyższej przepustowości).
Ocena pomocy państwa w tym zakresie nie odbiega znacznie od reguł oceny
zgodności z rynkiem wewnętrznym wspierania budowy „pierwszej generacji”
sieci szerokopasmowych, acz często wymaga analiz jeszcze bardziej szczegółowych (pkt 52–59).
6.8.1. Podstawy prawne
M
at
er
ia
ły
W szerokim rozumieniu sektor energetyczny obejmuje procesy pozyskiwania źródeł energii, wytwarzania energii oraz dostarczania energii do odbiorców końcowych, w rozumieniu wąskim – jedynie wytwarzanie energii i jej
dostarczanie. Dla górnictwa i energetyki jądrowej – należących do sektora
energetycznego w rozumieniu szerokim – w przeszłości stworzono odrębne
podstawy prawne w postaci – odpowiednio – Traktatu ustanawiającego Europejską Wspólnotę Węgla i Stali (TEWWiS) oraz Traktatu ustanawiającego
Europejską Wspólnotę Energii Atomowej (TEWEA).
TEWWiS zawierał odrębny zestaw reguł dla ochrony konkurencji dla
górnictwa i hutnictwa (sektora stalowego). Z dniem wygaśnięcia TEWWiS,
czyli 22 lipca 2002 r., te szczególne reguły zostały zastąpione przez generalne reguły konkurencji Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską
(obecnie TFUE).
Na poziomie prawa wtórnego obowiązuje obecnie jedno rozporządzenie dotyczące dopuszczalności pomocy państwa w sektorze górniczym. Komunikat
Komisji – Pomoc na ratowanie i restrukturyzację oraz pomoc na zakończenie
działalności w sektorze stalowym143 wygasł z dniem 31 grudnia 2009 r.
143
Dz. Urz. WE 2002 C 70/21.
6.8. Energetyka
XXIV-415
D
EM
O
IW
EP
TEWEA ani nie zawiera odrębnych reguł konkurencji dla sektora energetyki jądrowej, ani nie uzupełnia w żaden specyficzny dla sektora sposób
ogólnych reguł konkurencji przyjętych w TFUE. W konsekwencji energetyka
jądrowa podlega regułom ustanowionym w art. 101–109 TFUE144.
Sektor energetyczny w rozumieniu wąskim (wytwarzanie i dostarczanie
energii) do czasu zmian wprowadzonych przez Traktat z Lizbony nie miał żadnej
odrębnej regulacji traktatowej. Dopiero po 1 grudnia 2009 r. pojawił się w Traktacie nowy Tytuł XXI – „Energetyka”145. We wprowadzonych przepisach nie
pojawiają się co prawda specjalne reguły konkurencji dla energetyki, ale wśród
celów polityki Unii Europejskiej w dziedzinie energetyki znajduje się m.in. „zapewnienie funkcjonowania rynku energii” [art. 194 ust. 1 lit. a) TFUE], w którego obszarze z całą pewnością mieści się ochrona konkurencji, zwłaszcza że
art. 194 ust. 1 zdanie pierwsze zastrzega realizację celów polityki energetycznej
„w ramach ustanawiania lub funkcjonowania rynku wewnętrznego”.
Artykuł 194 ust. 2 TFUE przyznaje Parlamentowi Europejskiemu i Radzie
kompetencje do ustanawiania środków niezbędnych do osiągnięcia celów określonych w tym artykule. Przepis ten mógłby się stać podstawą wydania aktu
prawa wtórnego w zakresie sektorowych reguł konkurencji. Jest to jednak o tyle mało prawdopodobne, że w orzecznictwie utrwalił się pogląd o stosowaniu
generalnych reguł konkurencji w sektorze energetycznym146.
ły
6.8.2. Pomoc państwa związana z kosztami osieroconymi
w elektroenergetyce
er
144
ia
Wraz z rozpoczęciem procesu liberalizacji rynku energii elektrycznej147,
w celu umożliwienia przedsiębiorstwom elektroenergetycznym dostosowania
Szerzej na ten temat zob.: M. Będkowski-Kozioł, F. Elżanowski, T. Skoczny,
Polityka energetyczna Unii Europejskiej [w:] Polityki Unii Europejskiej: polityki sektorów
infrastrukturalnych…, dz. cyt., s. 129–164.
146 Wyrok ETS: z dnia 27 kwietnia 1994 r. w sprawie C-393/92 Almelo i inni
przeciwko NV Energiebedarf Ijsselmij, Zb. Orz. 1994, s. I-1477; wyrok ETS z dnia
23 października 1997 r. w sprawie C-157/94 Komisja przeciwko Holandii, Zb. Orz.
1997, s. I-5699; wyrok ETS z dnia 23 października 1997 r. w sprawie C-158/94 Komisja przeciwko Włochom, Zb. Orz. 1997, s. I-5789; wyrok ETS z dnia 23 października
1997 r. w sprawie C-159/94 Komisja przeciwko Hiszpanii, Zb. Orz. 1997, s. I-5815;
wyrok ETS z dnia 11 września 2003 r. w sprawie C-207/01 Altair Chimica SpA przeciwko ENEL, Zb. Orz. 2003, s. I-8875; wyrok SPI z dnia 12 grudnia 1996 r. w sprawie
T-16/91 REV Rendo przeciwko Komisji, Zb. Orz. 1996, s. II-1827.
147 Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 96/92/WE z dnia 19 grudnia
1996 r. w sprawie wspólnych zasad wewnętrznego rynku energii elektrycznej, Dz. Urz.
WE 1997 L 27/1.
M
at
145
XXIV-416
M
at
er
ia
ły
D
EM
O
IW
EP
się do warunków rosnącej konkurencji, państwa członkowskie Unii Europejskiej zaczęły udzielać tym podmiotom pomocy w formie środków przeznaczonych na skompensowanie kosztów zobowiązań i gwarancji działania, których
nie można byłoby honorować z racji przepisów dyrektywy 96/92/WE. Swoje
stanowisko wobec tych tzw. kosztów osieroconych w elektroenergetyce Komisja określiła w 2001 r. poprzez Komunikat dotyczący metodologii analizy
pomocy państwa związanej z kosztami osieroconymi148.
W komunikacie tym zawarta jest przede wszystkim definicja kosztów
osieroconych, zgodnie z którą do kategorii tej można zaliczyć tylko koszty
wymagalnych prawnie i nieodwołalnych „zobowiązań i gwarancji działania”,
pochodzących sprzed dnia 19 lutego 1997 r., a ponoszonych co do zasady tylko
do dnia 18 lutego 2006 r., o ile mają one charakter ekonomiczny i nie przekraczają minimalnego poziomu niezbędnego dla umożliwienia honorowania
zobowiązań i gwarancji działania sprzecznych z dyrektywą 96/92//WE.
Koszty osierocone mogą przybierać różne formy:
• długoterminowych kontraktów na zakup energii,
• inwestycji podejmowanych z domniemaną lub sprecyzowaną gwarancją
sprzedaży,
• inwestycji podejmowanych poza zakresem normalnej działalności (pkt 3
komunikatu).
Ponieważ liberalizacja rynku energii elektrycznej leży w ogólnym interesie
rynku wewnętrznego zgodnie z obowiązującym w momencie wydawania komunikatu art. 2 i art. 3 ust. 1 lit. t) TWE, a obecnie – z art. 194 ust. 1 lit. a), natomiast częściowa kompensacja kosztów osieroconych ze środków publicznych
może zachęcić przedsiębiorstwa elektroenergetyczne do długoterminowego
utrzymywania ich inwestycji, Komisja uznała, że pomoc przewidziana dla
wyrównania kosztów osieroconych kwalifikuje się normalnie do odstępstwa
na mocy (obecnego) art. 107 ust. 3 lit. c) TFUE, jeżeli ułatwia ona rozwój pewnych rodzajów działalności gospodarczej bez szkodliwego wpływu na warunki
handlowe w wymiarze sprzecznym ze wspólnym interesem.
Pomoc ta musi wszakże spełniać kryteria szczegółowe, określone w komunikacie, w tym musi służyć wyrównaniu odpowiednich kosztów osieroconych,
które zostały jasno określone i wydzielone, a system płatności tej pomocy musi
uwzględniać przyszły rozwój konkurencji. Przy dokonywaniu analiz takiej pomocy pozytywnie oceniana będzie zwłaszcza jej degresywna natura, przy czym
maksymalna suma pomocy musi zostać z góry określona. Pomoc ta nie może
zostać udzielona przedsiębiorstwom, które otrzymały już pomoc na ratowanie
lub restrukturyzację (zakaz kumulacji – pkt 4 komunikatu).
Państwa członkowskie mają swobodę wyboru metody finansowania pomocy przeznaczonej na wyrównanie kosztów osieroconych, przy czym stosowane
metody nie mogą powodować skutków dyskryminacyjnych i zniechęcać in148
List Komisji SG (2001) D/290869 z dnia 6 sierpnia 2001 r.
6.8. Energetyka
XXIV-417
nych przedsiębiorstw lub nowych podmiotów od wchodzenia na pewne rynki
krajowe lub regionalne (pkt 5 komunikatu).
6.8.3. Pomoc państwa dla wytwórców energii
ze źródeł odnawialnych
er
ia
ły
D
EM
O
IW
EP
W kontekście stosowania generalnych reguł konkurencji do sektora elektroenergetycznego należy wspomnieć również o serii rozstrzygnięć Komisji
wydawanych na gruncie (obecnego) art. 107 TFUE, a dotyczących ustanowionych prawem krajowym zobowiązań do zakupu „zielonej energii”. Decyzje te
respektują stanowisko Trybunału wypracowane w wyroku z dnia 13 marca
2001 r. w sprawie C-379/98 Preussen Elektra przeciwko Schleswag AG149, zgodnie z którym takie zobowiązanie nie stanowi pomocy państwa w rozumieniu
(obecnego) art. 107 TFUE.
Potwierdzają to kolejne decyzje Komisji w sprawach:
• N 475/2003 – Nowe zdolności generowania energii,
• N 14/2002 – Federalny program zielonej energii,
• N 254/2006 – Panneaux photovoltaiques.
Jedynie w Decyzji 2007/580/WE z dnia 24 kwietnia 2007 r. w sprawie słoweńskiego programu zielonej energii150 Komisja uznała za pomoc państwa
zobowiązanie do zakupu zielonej energii po cenach powyżej cen rynkowych.
Kwestia dopuszczalności pomocy państwa związanej z wytwarzaniem energii ze źródeł odnawialnych również poruszona w rozporządzeniu nr 800/2008
(art. 23) oraz we Wspólnotowych wytycznych w sprawie pomocy państwa na
rzecz ochrony środowiska (pkt 41 i 102–206)151.
6.8.4. Pomoc państwa dla przemysłu węglowego
M
at
Do 22 lipca 2002 r. pomoc państwa dla górnictwa podlegała ocenie na
gruncie TEWWiS oraz wydanych na jego podstawie decyzji Wysokiej Władzy (Komisji). Po wygaśnięciu TEWWiS pomoc państwa dla górnictwa jest
dopuszczalna na warunkach określonych w wydanym na podstawie (obecnego) art. 107 ust. 3 lit. e) i art. 109 TFUE Rozporządzeniu Rady (WE)
nr 1407/2002 z dnia 23 lipca 2002 r. w sprawie pomocy państwa dla przemysłu
węglowego152.
149
150
151
152
Zb. Orz. 2001, s. I-2099.
Dz. Urz. UE 2007 L 219/9.
Dz. Urz. UE 2008 C 82/1. Szerzej na ten temat zob.: rozdział 5.4.2.5.
Dz. Urz. WE 2002 L 205/1.
XXIV-418
M
at
er
ia
ły
D
EM
O
IW
EP
Generalnie rzecz biorąc pomoc ta, uzasadniona nierównowagą konkurencyjną węgla wydobywanego w państwach Unii Europejskiej z węglem
importowanym spoza Unii, jest dopuszczalna tylko dla umożliwienia kontynuacji procesu restrukturyzacji przemysłu węglowego oraz zwiększenia
bezpieczeństwa energetycznego Unii Europejskiej (pkt 2–9 preambuły; art. 1
rozporządzenia).
Zgodnie z rozporządzeniem nr 1407/2002 pomoc państwa dla górnictwa
uznaje się za zgodną z rynkiem wewnętrznym tylko wtedy, gdy jest ona zgodna ze szczegółowymi przepisami tego rozporządzenia (bez uszczerbku dla
programów pomocy państwa na badania i rozwój technologiczny, środowisko
naturalne i kształcenie) i pokrywa wyłącznie koszty związane z węglem do
produkcji energii elektrycznej, skojarzonej produkcji ciepła i energii i elektrycznej, produkcji koksu i opalania pieców hutniczych w przemyśle stalowym
(art. 3 rozporządzenia).
Wyłączeniu na mocy rozporządzenia nr 1407/2002 podlegają aktualnie dwa
rodzaje pomocy:
• pomoc na dostęp do zasobów węgla, przybierająca jedną z dwóch form
(niepodlegających kumulacji – art. 5 rozporządzenia):
– pomoc na inwestycje początkowe (do wysokości 30% całkowitych
kosztów inwestycji),
– pomoc na bieżącą produkcję, przeznaczoną na pokrycie bieżących
strat produkcyjnych (o ile działalność beneficjenta stanowi część
planu dostępu do rezerw węgla),
• pomoc na pokrycie kosztów nadzwyczajnych związanych z racjonalizacją i restrukturyzacją przemysłu węglowego (tzw. „odziedziczonych
zobowiązań”, w tym zobowiązań z tytułu świadczeń socjalnych).
Rozporządzenie nr 1407/2002 obowiązuje do dnia 31 grudnia 2010 r., przy
czym w dniu 20 lipca 2010 r. Komisja przedstawiła projekt rozporządzenia
Rady w sprawie pomocy państwa ułatwiającej zamykanie niekonkurencyjnych
kopalń węgla153, które miałoby obowiązywać od dnia 1 stycznia 2011 r. do
końca 2026 r.
6.9. Przemysł stoczniowy
Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej nie zawiera żadnych przepisów odnoszących się wprost do przemysłu stoczniowego. Pomoc państwa
w tym sektorze podlega zatem ocenie na gruncie art. 107 TFUE oraz aktów
wydanych na podstawie (obecnych) art. 107 ust. 3 lit. e), art. 109 i art. 207
TFUE. Pomoc na budowę statków wojskowych jest wyłączona spod zakazu
art. 107 ust. 1 TFUE zgodnie z art. 346 TFUE.
153
KOM (2010) 372 wersja ostateczna; SEC (2010) 850, SEC (2010) 851.
6.9. Przemysł stoczniowy
XXIV-419
EM
O
IW
EP
W związku z wygaśnięciem w dniu 31 grudnia 2003 r. rozporządzenia
nr 1540/98154 oraz przedłużającymi się w OECD pracami nad zastąpieniem
Porozumienia w sprawie respektowania normalnych warunków konkurencji
w przemyśle stoczniowym i remontowym155, które nigdy nie weszło w życie156,
w grudniu 2003 r. Komisja przyjęła Zasady ramowe dotyczące pomocy państwa
dla przemysłu stoczniowego157. Z dniem 31 grudnia 2005 r. wygasły całkowicie środki tymczasowe ustanowione na mocy rozporządzenia nr 1177/2002,
zmienionego rozporządzeniem nr 502/2004158, służące przeciwdziałaniu nieuczciwej konkurencji ze strony Korei.
W zasadach ramowych określono szczególne reguły oceny pomocy państwa dla stoczni, podmiotów z nimi powiązanych, właścicieli statków i osób
trzecich, udzielanej, bezpośrednio lub pośrednio, na budowę, remonty lub
przebudowę statków.
Zasady ramowe przyjęły jako regułę podstawową, że pomoc dla stoczni może zostać przyznana tylko zgodnie z (obecnymi) art. 107 i 108 TFUE oraz wydanymi na ich podstawie przepisami proceduralnymi159 i horyzontalnymi160.
Zasady ramowe określają dodatkowe (szczegółowe) reguły dopuszczalności
pomocy:
154
M
at
er
ia
ły
D
Rozporządzenie Rady (WE) nr 1540/98 z dnia 28 czerwca 1998 r. o ustanowieniu nowych zasad pomocy publicznej dla przemysłu stoczniowego, Dz. Urz. WE
1998 L 202/1.
155 Agreement respecting normal competitive conditions in the commercial shipbuilding and repair industry, Dz. Urz. WE 1995 C 355/1.
156 W rezultacie nigdy też nie weszło w życie implementujące je Rozporządzenie
Rady (WE) nr 3094/95 z dnia 22 grudnia 1995 r. w sprawie pomocy dla przemysłu
stoczniowego (Dz. Urz. WE 1995 L 332/1).
157 Dz. Urz. UE 2003 C 317/11.
158 Rozporządzenie Rady (WE) nr 1177/2002 z dnia 27 czerwca 2002 r. dotyczące
tymczasowego mechanizmu obronnego dla przemysłu stoczniowego, Dz. Urz. WE
2002 L 1722/1; Rozporządzenie Rady (WE) nr 502/2004 z dnia 11 marca 2004 r. zmieniające rozporządzenie (WE) nr 1177/2002, Dz. Urz. UE 2004 L 81/6.
159 Rozporządzenie Rady (WE) nr 659/1999 z dnia 22 marca 1999 r. ustanawiające
szczegółowe zasady stosowania art. 93 Traktatu, Dz. Urz. WE 1999 L 83/1. Szerzej na
ten temat zob.: rozdział 5.6.2.
160 Zob.: rozporządzenia Komisji (WE) z dnia 12 stycznia 2001 r. nr 68/2001,
69/2001 i 70/2001 (Dz. Urz. WE 2001 L 10/20, 10/30 i 10/33), wyłączające stosowanie
art. 87 i 88 TWE do pomocy szkoleniowej, de minimis i dla małych i średnich przedsiębiorstw, a także wytyczne dotyczące pomocy państwa na rzecz wspomagania restrukturyzacji przedsiębiorstw przeżywających trudności (Dz. Urz. WE 1999 C 288/2), na
rzecz ochrony środowiska naturalnego (Dz. Urz. WE 2001 C 37/3) oraz na badania
i rozwój (Dz. Urz. WE 1996 C 45/6). Zob. też obecnie obowiązujące rozporządzenie
wyłączające nr 800/2008. Szerzej na ten temat zob.: rozdział 5.4.1.3.2).
XXIV-420
161
ia
ły
D
EM
O
IW
EP
• na badania, prace rozwojowe161 i innowacje – maksymalna intensywność
pomocy na innowacje nie może przekraczać 20% kosztów inwestycji
brutto,
• restrukturyzacyjnej, w szczególności pomocy związanej z zamykaniem
stoczni (np. kosztów socjalnych i doradczych) – pod warunkiem że redukcja ich działalności ma charakter efektywny i nieodwracalny,
• na tworzenie miejsc pracy – zgodnie z wymogami rozporządzenia
nr 2204/2002162,
• w formie kredytów eksportowych oraz na pomoc dla państw rozwijających się zgodnie z warunkami Porozumienia OECD z 1998 r.163,
• regionalnej, powiązanej z inwestycjami na rzecz restrukturyzacji stoczni – intensywność pomocy nie może przekraczać 22,5% [w regionach
objętych art. 107 ust. 3 lit. a) TFUE] lub 12,5% [w regionach objętych
art. 107 ust. 3 lit. c) TFUE] kosztów kwalifikowanych określonych w wytycznych w sprawie pomocy regionalnej164.
Wszystkie programy pomocy państwa dla przemysłu stoczniowego podlegają zgłoszeniu Komisji, chyba że są wyłączone spod stosowania art. 108 ust. 3
na podstawie rozporządzeń wyłączających. Kumulacja pomocy dla przemysłu
stoczniowego oraz pomocy z innych źródeł nie może przekraczać pułapów
intensywności ustanowionych w Zasadach ramowych.
Zasady ramowe miały być stosowane nie później niż do 31 grudnia 2006 r.
Ich obowiązywanie zostało przedłużone najpierw do dnia 31 grudnia 2008 r.165,
a następnie do 31 grudnia 2011 r.166.
M
at
er
W zakresie, w jakim spełnia warunki Wytycznych ram pomocy państwa na
badania i rozwój (Dz.Urz. WE 1996 C 45/6). Zob. też obecnie obowiązujące rozporządzenie wyłączające nr 800/2008 (art. 31). Szerzej na ten temat zob.: rozdział 5.4.2.4.
162 Rozporządzenie Komisji (WE) nr 2204/2002 z dnia 12 grudnia 2002 r. w sprawie stosowania Traktatu WE w odniesieniu do pomocy państwa w zakresie zatrudnienia, Dz. Urz. WE 2002 L 337/3. Zob. także obecnie obowiązujące rozporządzenie
wyłączające nr 800/2008 (art. 13). Szerzej na ten temat zob.: rozdział 5.4.2.6.
163 Stosowane w Unii Europejskiej na mocy decyzji Rady 2001/76/WE (Dz. Urz.
WE 2001 L 202/1), zm. decyzją 2002/634/WE (Dz. Urz. WE 2002 L 206/16).
164 Wytyczne w sprawie krajowej pomocy regionalnej z 1998 r., Dz. Urz. WE 1998
C 74; Wytyczne w sprawie krajowej pomocy regionalnej na lata 2007–2013, Dz. Urz.
UE 2006 C 54/13. Szerzej na ten temat zob.: rozdział 5.4.3.
165 Komunikat Komisji w sprawie przedłużenia okresu obowiązywania wspólnotowych zasad ramowych dotyczących pomocy państwa dla przemysłu stoczniowego,
Dz. Urz. WE 2006 C 260/7.
166 Komunikat Komisji w sprawie przedłużenia zasad ramowych dotyczących
pomocy państwa dla przemysłu stoczniowego, Dz. Urz. WE 2008 C 173/3.
XXIV-421
M
at
er
ia
ły
D
EM
O
IW
EP
• Kosiński E., Rodzaje i zakres sektorowych wyłączeń zastosowania ogólnych
reguł konkurencji, Poznań 2007.
• Krakała-Zielińska M., Prawo pocztowe Unii Europejskiej, Warszawa
2009.
• Nesterowicz M.A., Zasady prawa konkurencji Wspólnoty Europejskiej
w transporcie morskim, „Kwartalnik Prawa Publicznego” 2001, nr 2.
• Nowak B., Wewnętrzny rynek energii w Unii Europejskiej, Warszawa
2009.
• Piątek S., Prawo telekomunikacyjne Wspólnoty Europejskiej, Warszawa
2003.
• Polityki Unii Europejskiej: polityki sektorów infrastrukturalnych. Aspekty
prawne, red. A. Jurkowska, T. Skoczny, Warszawa 2010.
• Prawo Unii Europejskiej. Prawo materialne i polityki, red. J. Barcz, Warszawa 2005.
• Skoczny T., Pomoc publiczna w mediach audiowizualnych w świetle prawa
wspólnotowego, „Przegląd Prawa Europejskiego” 2005, nr 3/4.
• Skoczny T., Pomoc publiczna w transporcie lotniczym w świetle prawa wspólnotowego, „Przegląd Prawa Europejskiego” 2005, nr 3/4.
• Skoczny T., Sektorowe reguły konkurencji w prawie wspólnotowym [w:]
Prawo konkurencji Wspólnoty Europejskiej. Źródła, t. 2: Reguły sektorowe,
red. T. Skoczny, Warszawa 2002.
• Szymajda I., Konkurencja w transporcie lotniczym prawo europejskie i problemy dostosowania prawa polskiego, Warszawa 2002.
• Usługi portów lotniczych w Unii Europejskiej i w Polsce a prawo konkurencji
i regulacje lotniskowe, red. F. Czernicki, T. Skoczny, Warszawa 2010.
• Rozporządzenie Komisji (UE) nr 267/2010 z dnia 24 marca 2010 r.
w sprawie stosowania art. 101 ust. 3 TFUE do niektórych kategorii porozumień, decyzji i praktyk uzgodnionych w sektorze ubezpieczeniowym,
Dz. Urz. UE 2010 L 83/1.
• Rozporządzenie Komisji (WE) nr 906/2009 z dnia 28 września 2009 r.
w sprawie stosowania art. 81 ust. 3 Traktatu do określonych kategorii
porozumień, decyzji i praktyk uzgodnionych pomiędzy przedsiębiorstwami żeglugi liniowej (konsorcja), Dz. Urz. UE 2009 L 256/1.
XXIV-422
M
at
er
ia
ły
D
EM
O
IW
EP
• Rozporządzenie Rady (WE) nr 487/2009 z dnia 25 maja 2009 r. w sprawie
stosowania art. 81 ust. 3 Traktatu do pewnych kategorii porozumień
i uzgodnionych praktyk w sektorze transportu lotniczego, Dz. Urz. UE
2009 L 148/1.
• Rozporządzenie Rady (WE) nr 246/2009 z dnia 26 lutego 2009 r. w sprawie stosowania art. 81 ust. 3 Traktatu do pewnych kategorii porozumień,
decyzji i praktyk uzgodnionych pomiędzy kompaniami żeglugi liniowej
(konsorcja), Dz. Urz. UE 2009 L 79/1.
• Rozporządzenie nr 169/2009 Rady (WE) z dnia 26 lutego 2009 r. w sprawie stosowania zasad konkurencji do transportu kolejowego, drogowego
i żeglugi śródlądowej, Dz. Urz. UE 2009 L 61/1.
• Rozporządzenie Komisji (WE) nr 736/2008 z dnia 22 lipca 2008 r. w sprawie stosowania art. 87 i 88 Traktatu w odniesieniu do pomocy państwa dla małych i średnich przedsiębiorstw zajmujących się produkcją,
przetwórstwem i wprowadzaniem do obrotu produktów rybołówstwa,
Dz. Urz. UE 2008 L 201/16.
• Rozporządzenie Rady (WE) nr 774/2008 z dnia 24 lipca 2008 r. ustanawiające tymczasowe szczególne działanie mające na celu wspieranie
restrukturyzacji flot rybackich Wspólnoty Europejskiej dotkniętych
kryzysem gospodarczym, Dz. Urz. UE 2008 L 202/1.
w sprawie stosowania art. 87 i 88 TWE do pomocy de minimis w sektorze
produkcji rolnej, Dz. Urz. UE 2007 L 337/35.
w sprawie stosowania art. 87 i 88 Traktatu w odniesieniu do pomocy
państwa dla małych i średnich przedsiębiorstw prowadzących działalność związaną z wytwarzaniem produktów rolnych oraz zmieniające
rozporządzenie (WE) nr 70/2001, Dz. Urz. UE 2006 L 358/3.
• Rozporządzenie nr 1370/2007 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia
23 października 2007 r. dotyczące usług publicznych w zakresie kolejowego i drogowego transportu pasażerskiego, Dz. Urz. UE 2007 L
315/1.
• Rozporządzenie Rady (WE) nr 1234/2007 z dnia 22 października 2007 r.
ustanawiające wspólną organizację rynków rolnych oraz przepisy szczegółowe dotyczące niektórych produktów rolnych, Dz. Urz. UE 2007 L
299/1.
• Rozporządzenie Komisji (WE) nr 875/2007 z dnia 24 lipca 2007 r. w sprawie stosowania art. 87 i 88 TWE do pomocy de minimis dla sektora rybołówstwa i zmieniające rozporządzenie (WE) nr 1860/2004, Dz. Urz.
UE 2007 L 193/6.
XXIV-423
IW
EP
• Rozporządzenie Rady (WE) nr 1198/2006 z dnia 26 lipca 2006 r. w sprawie Europejskiego Funduszu Rybackiego, Dz. Urz. UE. 2006 L 223/1.
• Rozporządzenie Rady (WE) nr 1184/2006 z dnia 24 lipca 2006 r. dotyczące stosowania niektórych reguł konkurencji w odniesieniu do produkcji
rolnej i handlu produktami rolnymi, Dz. Urz. UE 2006 L 214/7, zm.
rozporządzeniami Rady (WE): nr 1234/2007 z dnia 22 października
2007, Dz. Urz. UE 2007 L 299/1, nr 361/2008, Dz. Urz. UE 2008 L 121/1,
nr 491/2009, Dz. Urz. 2009 L 154/1.
• Rozporządzeniu Rady (WE) nr 1407/2002 z dnia 23 lipca 2002 r. w sprawie pomocy państwa dla przemysłu węglowego, Dz. Urz. WE 2002 L
205/1.
• Rozporządzenie (EWG) nr 1534/91 Rady z dnia 31 maja 1991 r. w sprawie
stosowania art. 85 ust. 3 Traktatu do określonych kategorii porozumień,
decyzji i praktyk uzgodnionych w sektorze ubezpieczeniowym, Dz. Urz.
O
EWG 1991 L 143/1.
M
at
er
ia
ły
D
EM
• Rozporządzenie (EWG) nr 1017/68 z dnia 19 lipca 1968 r. w sprawie stosowania zasad konkurencji do transportu kolejowego, drogowego i żeglugi
śródlądowej, Dz. Urz. EWG 1968 L 175/1.
• Komunikat Komisji w sprawie stosowania zasad pomocy państwa wobec
radiofonii i telewizji publicznej, Dz. Urz. UE 2009 C 257/1.
• Komunikat Komisji – Dokapitalizowanie instytucji finansowych
w związku z obecnym kryzysem finansowym: ograniczenie pomocy do
niezbędnego minimum oraz mechanizm zabezpieczające przed nadmiernym zakłóceniem konkurencji, Dz. Urz. UE 2009 C 10/2.
• Komunikat Komisji w sprawie postępowania z aktywami o obniżonej
wartości we wspólnotowym sektorze bankowym, Dz. Urz. UE 2009 C
72/1.
• Komunikat Komisji – Wytyczne wspólnotowe w sprawie stosowania
przepisów dotyczących pomocy państwa w odniesieniu do szybkiego
wdrażania sieci szerokopasmowych, Dz. Urz. UE 2009 C 235/4.
• Komunikat Komisji – Wytyczne wspólnotowe dotyczące pomocy państwa w celu ratowania i restrukturyzacji zagrożonych przedsiębiorstw,
Dz. Urz. UE 2009 C 195/9.
• Wytyczne w sprawie pomocy państwa na rzecz podmiotów zarządzających statkami, Dz. Urz. UE 2009 C 132/6.
• Komunikat Komisji – Zastosowanie zasad pomocy państwa do środków
podjętych w odniesieniu do instytucji finansowych w kontekście obecnego, globalnego kryzysu finansowego (komunikat bankowy), Dz. Urz.
UE 2008 C 270/8.
XXIV-424
ia
ły
D
EM
O
IW
EP
• Wytyczne wspólnotowe w sprawie pomocy publicznej dla przedsiębiorstw kolejowych z 2008 r., Dz. Urz. UE 2008 C 184/13.
• Wytyczne w sprawie stosowania art. 81 TWE do sektora usług transportu morskiego, Dz. Urz. UE 2008 C 245/2.
• Wytyczne wspólnotowe dla pomocy publicznej w sektorze rolnictwa
i leśnictwa w latach 2007–2013, Dz. Urz. UE 2006 C 319/1.
• Wytyczne dotyczące finansowania portów lotniczych i pomocy państwa
na rozpoczęcie działalności dla przedsiębiorstw lotniczych oferujących
przeloty z regionalnych portów lotniczych, Dz. Urz. UE 2005 C 312/1.
• Wytyczne wspólnotowe w sprawie pomocy państwa na rzecz transportu
morskiego, Dz. Urz. UE 2004 C 13/3.
• Zasady ramowe dotyczące pomocy państwa dla przemysłu stoczniowego,
Dz. Urz. UE 2003 C 317/11.
• Komunikat Komisji skierowany do Rady, Parlamentu Europejskiego,
Komitetu Ekonomicznego i Społecznego oraz Komitetu Regionów na
temat niektórych aspektów prawnych związanych z utworami filmowymi i innymi utworami audiowizualnymi, Bruksela, 26 września 2001 r.
COM, (2001) 534 final, Dz. Urz. WE 2001 C 43.
• Komunikat Komisji dotyczący metodologii analizy pomocy państwa
związanej z kosztami osieroconymi, List Komisji SG (2001)D/290869
z dnia 6 sierpnia 2001 r..
• Obwieszczenie Komisji w sprawie stosowania reguł konkurencji do
sektora pocztowego i w sprawie oceny pewnych środków publicznych
odnoszących się do usług pocztowych, Dz. Urz. WE 1998 C 39/2.
er
M
at
• Jakie sektory mają odrębne, a jakie – szczególne reguły konkurencji?
Jakie przepisy mogą być podstawą prawną odrębnych i szczególnych
reguł konkurencji?
• W sytuacji sprzeczności reguł ochrony konkurencji z regulacjami dotyczącymi wspólnej organizacji rynków rolnych, które z przepisów mają
pierwszeństwo?
• W jakim zakresie stosowany jest zakaz praktyk ograniczających konkurencję w rolnictwie?
• Jakie kształtują się warunki udzielania pomocy państwa dla małych
i średnich przedsiębiorstw w rolnictwie?
XXIV-425
M
at
er
ia
ły
D
EM
O
IW
EP
• W jakim zakresie stosowany jest zakaz praktyk ograniczających konkurencję w transporcie lądowym, morskim i lotniczym?
• Jakie zasady rządzą udzielaniem rekompensat za świadczenie transportowych usług publicznych?
• Jak kształtuje się dopuszczalność pomocy państwa dla podsektora transportu lotniczego?
• Jaka pomoc państwa uznawana jest za zgodną z rynkiem wewnętrznym
w podsektorze transportu morskiego?
• Jak wygląda zasięg oddziaływania generalnych reguł konkurencji na
sektor pocztowy?
• W jakim zakresie porozumienia w sektorze usług finansowych korzystają
z wyłączenia spod zakazu porozumień ograniczających konkurencję?
• Jakie kształtują się główne narzędzia „pakietu antykryzysowego” w sektorze bankowym?
• Jakie są zasady udzielania pomocy państwa dla kinematografii i produkcji filmowej?
• Na jakich warunkach dopuszczalna jest pomoc dla radiofonii i telewizji?
• Jak kształtuje się dopuszczalność wsparcia publicznego przeznaczonego
na rozwój sieci szerokopasmowych?
ia
er
at
M
ły
O
EM
D
EP
IW
dostęp do sieci
antykonkurencyjne skutki
koncentracji XXIV-113, XXIV-149,
XXIV-174
antykryzysowa pomoc państwa
XXIV-258, XXIV-304–306
dostęp następnej generacji (NNA)
XXIV- 414
drapieżnictwo cenowe
O
E
XXIV- 82
ECA, zob. Europejskie Organy
Konkurencji
bad banks
EM
B
D
ły
C
XXIV-154,
er
ia
czynnik wyrównawczy
XXIV-170
at
decyzja o niezgodności koncentracji
z rynkiem wewnętrznym XXIV-197
M
decyzja o zgodności koncentracji
z rynkiem wewnętrznym XXIV-196
decyzje związków przedsiębiorstw
XXIV-31
doktryna jednego przedsiębiorstwa
XXIV-22
doktryna niezbędnych ograniczeń
XXIV-29
dostęp do akt
XXIV-202
XXIV-165
efekty nieskoordynowane
XXIV- 401
bezpieczny port XXIV-55, XXIV-234,
XXIV-240, XXIV-326
D
XXIV- 414
IW
A
EP
Indeks
efekty skoordynowane
XXIV-170
XXIV-166,
efekt zachęty XXIV-264, XXIV-273,
XXIV-281, XXIV-287, XXIV-289,
XXIV-311, XXIV- 413
EKD, zob. ekwiwalent dotacji brutto
ekonomiczna reguła rozsądku
XXIV-29
ekwiwalent dotacji brutto (EKD)
XXIV-287–289, XXIV-309, XXIV-312,
XXIV-362
eliminacja konkurencji
energetyka
XXIV- 46
XXIV- 414–417
Europejskie Organy Konkurencji
(ECA) XXIV-206–207
G
grzywna
XXIV-95–96, XXIV-183,
XXIV-198, XXIV-199–201
XXIV-428
Indeks
kontrola bezpośrednia
H
HHI, zob. wskaźnik koncentracji HHI
XXIV-122
kontrola innych pomieszczeń
kontrola pośrednia
XXIV-122
kontrola przedsiębiorstw
I
kontrola wspólna
inspekcje XXIV-191, XXIV-198–199,
XXIV-200, XXIV-205–206
XXIV-101
XXIV-126
kontrola wyłączna
XXIV-125
XXIV-53
EP
kooperacja horyzontalna
korzyści efektywnościowe
XXIV-173
J
jednomarkowość
XXIV- 65
koszty osierocone
XXIV-101
XXIV-172,
XXIV- 415–416
XXIV-138–139
XXIV- 403–405
klauzula holenderska
klauzula niemiecka
klauzule białe
XXIV-136
licencje
XXIV-135
XXIV-384,
395
D
klauzule czarne XXIV- 48, XXIV-50,
XXIV-52, XXIV-58, XXIV- 64, XXIV- 67,
XXIV-384, XXIV-395–396
XXIV-39, XXIV- 67
ia
klauzule szare
ły
klauzule o zakazie konkurencji
XXIV-177
er
Komitet Doradczy do spraw
Koncentracji XXIV-203, XXIV-206
at
Komitet Doradczy do spraw Pomocy
Państwa XXIV-331–332
M
komunikacja elektroniczna
XXIV-340, XXIV- 409–414
koncentracja horyzontalna
XXIV-149, XXIV-152
XXIV-226,
XXIV-119,
koncentracja konglomeratowa
XXIV-150
XXIV-120,
koncentracja niehoryzontalna XXIV-119,
XXIV-151, XXIV-159, XXIV-161
koncentracja wertykalna
XXIV-150, XXIV-151
XXIV-119,
konkurencja międzymarkowa
XXIV- 60
XXIV-146
L
EM
kinematografia
kryteria oceny koncentracji
O
kategoria obrotu
IW
Krajowe Organy Ochrony Konkurencji
XXIV-136
K
XXIV- 66–70, XXIV-179
M
mechanizm odstraszania
XXIV-167
XXIV-158,
mechanizmy korekcyjne
XXIV-134
misja publiczna
XXIV- 404
monopol skarbowy
XXIV-220
motywacja do wykluczenia
XXIV-169
N
nadużywanie pozycji dominującej
XXIV-19, XXIV-78
rzecznik do spraw wysłuchań
XXIV-102, XXIV-201
niezbędne ograniczenia konkurencji
XXIV-29
NNA, zob. dostęp następnej generacji
O
obowiązki informacyjne
XXIV-204
Indeks
obrona upadającego przedsiębiorstwa
XXIV-174
XXIV-142, XXIV-143
ograniczenie konkurencji
XXIV-38
okresowe kary pieniężne
pomoc nowa
XXIV-264
pomoc pochodząca od władzy
publicznej XXIV-243
ochrona procesu (mechanizmu)
konkurencji XXIV-2
XXIV-187
ogólna klauzula przeglądowa
XXIV-32–34,
XXIV-200
pomoc pochodząca z zasobów
publicznych XXIV-243
pomoc polegająca na zmniejszaniu
obciążeń przedsiębiorstw XXIV-241
pomoc polegającą na subwencjonowaniu
XXIV-241
pomoc prorozwojowa
pomoc przejrzysta
XXIV-367
państwowe monopole handlowe
XXIV-212
pomoc ad hoc
O
pomoc sektorowa
XXIV-312–313
EM
polityka reguły rozsądku
XXIV-29
XXIV-263
XXIV-263, XXIV-268,
pomoc regionalna XXIV-257–260,
XXIV-306, XXIV-311
Plan Działań w zakresie Pomocy
Państwa XXIV-265, XXIV-280,
XXIV-322, XXIV-332
XXIV-78
XXIV-258
IW
P
podmiot kolektywny
XXIV-259
pomoc na rzecz kultury
EP
obrót netto
XXIV-429
ły
D
pomoc bagatelna (de minimis) XXIV-249,
XXIV-254, XXIV-263, XXIV-267, XXIV-268,
XXIV-362
pomoc socjalna
XXIV-259–261,
XXIV-255
pomoc uwarunkowana skutkami
podziału Niemiec XXIV-256
pomoc w formie gwarancji
XXIV-296
pomoc w wypadku klęsk żywiołowych
XXIV-255
pomoc dla dużych projektów
inwestycyjnych XXIV-310–311
porozumienia horyzontalne
XXIV-37, XXIV- 49
pomoc dla producenta krajowego
XXIV-251
porozumienia licencyjne
at
er
ia
pomoc de minimis, zob. pomoc bagatelna
porozumienia bagatelne (de minimis)
XXIV-33, XXIV-34
M
pomoc horyzontalna
XXIV-260, XXIV-266
pomoc indywidualna XXIV-263, XXIV-270,
XXIV-271, XXIV-272, XXIV-284, XXIV-286
pomoc inwestycyjna
pomoc istniejąca
XXIV-278
XXIV-323, XXIV-330
porozumienia specjalizacyjne
XXIV-371
porozumienia wertykalne
XXIV-37
XXIV-34,
porozumienia zakazane
pomoc na ochronę środowiska
praktyka odmowy dostaw
XXIV-302
pomoc na restrukturyzację
XXIV-302
XXIV- 49
porozumienia techniczne
poziom koncentracji
pomoc na ratowanie
XXIV-178
porozumienia ograniczające
konkurencję XXIV-19, XXIV-28
pomoc na badania, rozwój i innowacje
XXIV-279–284
XXIV-275
XXIV-34,
XXIV-28
XXIV-153
XXIV- 83
praktyki antykonkurencyjne
praktyki eksploatacyjne
XXIV-79
XXIV- 84
XXIV-430
Indeks
XXIV-31
praktyki uzgodnione
XXIV-246
selektywność regionalna
prawa specjalne
XXIV-218
selektywność sektorowa
prawa wyłączne
XXIV-218
SIEC, zob. test znaczącego utrudniania
skutecznej konkurencji
prawo wglądu do akt
XXIV-102
XXIV-246
Sieć Organów Ochrony Konkurencji
XXIV-103
procedura zbycia
skarga o stwierdzenie nieważności
XXIV-106
program pomocy XXIV-263, XXIV-270,
XXIV-271, XXIV-284, XXIV-286, XXIV305
prywatne wdrażanie prawa ochrony
konkurencji XXIV-39
XXIV-216
przedsiębiorstwo zagrożone
XXIV-302
przepisy sektorowe
XXIV-339
przesłanki ewaluacyjne
XXIV-236
XXIV-235,
XXIV-235,
D
przesłanki identyfikacyjne
XXIV-236, XXIV-268
XXIV-105
ły
przyjaciel sądu
radiofonia
at
XXIV- 408
reguła de minimis
M
reguła NAAT
XXIV-29
XXIV- 83, XXIV-168
sprzedaż pakietowa
sprzedaż wiązana
XXIV- 83, XXIV-168
swoboda przepływu towarów
XXIV-214
system prewencyjnej kontroli
koncentracji XXIV-117
środki behawioralne
XXIV-186
środki kontroli
XXIV-123
środki zaradcze
XXIV-188
T
XXIV- 406
test bilansujący XXIV-265, XXIV-273,
XXIV-281, XXIV-311, XXIV- 412
XXIV-25
rynek relewantny (właściwy) czasowo
XXIV-74
test dominacji kolektywnej
test dominacji rynkowej
XXIV-149
XXIV-115
test hipotetycznego monopolisty
XXIV-73
S
sąd krajowy
test Altmark XXIV-16, XXIV-223,
XXIV-234, XXIV-239–240, XXIV-315,
XXIV-317, XXIV-386, XXIV- 412
XXIV- 406
rażące błędy
telewizja publiczna
er
R
XXIV-152,
XXIV-236
ia
przysporzenie korzyści
soft law
EM
przedsiębiorstwo publiczne
skutki antykonkurencyjne
XXIV-159
IW
program darowania i łagodzenia kar
XXIV-96
O
XXIV-189
EP
prewencyjna kontrola koncentracji
przedsiębiorstw XXIV-132
test prywatnego inwestora
XXIV-237–238, XXIV-297
XXIV-93
sektorowe reguły konkurencji
XXIV-338
selektywność indywidualna
XXIV-246
XXIV-234,
test prywatnego sprzedawcy
XXIV-239
test prywatnego wierzyciela
XXIV-238
Indeks
test rażącego błędu
XXIV-319
Z
test znaczącego utrudniania skutecznej
konkurencji (SIEC) XXIV-115,
XXIV-148, XXIV-158
transakcje wzajemnie uwarunkowane
XXIV-125
zachowania równoległe
zakaz ustanawiania nowych monopoli
XXIV-215
EP
XXIV-30
zasada effet utile
XXIV- 60
XXIV-107
XXIV- 8
zasada jednej kontroli
XXIV-134
IW
umowy o podwykonawstwo
uprawniony interes
XXIV-253
zasada dwufazowości postępowania
XXIV-190
XXIV- 60
umowy dżentelmeńskie
XXIV-32
zakaz nadużywania pozycji dominującej
XXIV-70
zakaz wykonawczy
U
umowy agencyjne
XXIV-431
XXIV-190,
zasada kontroli prewencyjnej
XXIV-323
zasada nadzoru prewencyjnego
zasada one stop shop
XXIV- 65
wskaźnik koncentracji HHI XXIV-54,
ia
ły
wyłączenie grupowe XXIV-56, XXIV-261,
XXIV-300, XXIV-311
er
wyłączna kontrola negatywna
wyłączna kontrola pozytywna
at
wyrównawcza siła nabywcza
wysłuchanie pisemne
M
wysłuchanie ustne
XXIV-138
zasada „pierwszy i ostatni raz”
XXIV-302–303
zasada prywatnego inwestora
XXIV-292–293
D
wyłączenie de minimis
(bagatelne) XXIV-268
XXIV-116
EM
wolni jeźdźcy
O
W
XXIV-125
XXIV-125
XXIV-171
XXIV-201
XXIV-201
wytyczne w formie listu wyjaśniającego
XXIV-94
zasada skutku
zasada standstill
XXIV-27
XXIV-215
zasada subsydiarności (pomocniczości)
XXIV-134
zasada terytorialności
zasada zawieszenia
XXIV-27
XXIV-323
zmowa umowna lub milcząca
zobowiązania
XXIV-20
XXIV-189
zobowiązania behawioralne
zobowiązania wyłączne
XXIV- 82
Ż
żądanie informacji
XXIV-182
XXIV-100
W skład serii podręczników
„System prawa Unii Europejskiej”:
Ustrój Unii Europejskiej
pod redakcją naukową prof. Jana Barcza
EP
wchodzą:
I:
Rozwój podstaw prawnych Unii Europejskiej
Tom
II:
Zasady ustrojowe Unii Europejskiej
IW
Tom
System instytucjonalny Unii Europejskiej
Tom
IV:
Źródła prawa Unii Europejskiej
Tom
V:
System ochrony prawnej w Unii Europejskiej
EM
O
Tom III:
Obywatel Unii
Tom VII:
Finanse Unii Europejskiej. Aspekty instytucjonalne
i prawne
Tom VIII:
Stosunki zewnętrzne Unii Europejskiej. Aspekty prawne
ia
ły
D
Tom VI:
Prawne aspekty członkostwa Polski w Unii Europejskiej
er
Tom IX:
X:
Wspólna Polityka Zagraniczna i Bezpieczeństwa
at
Tom
M
Tom XI.1:
Przestrzeń Wolności, Bezpieczeństwa i Sprawiedliwości UE
Część 1: Współpraca wymiarów sprawiedliwości w sprawach
karnych i współpraca policyjna
Tom XI.2:
Część 2: Zarządzanie granicami, polityka wizowa, azylowa
i imigracyjna
Tom XI.3:
Część 3: Współpraca sądowa w sprawach cywilnych
Tom XII:
Unia Gospodarcza i Walutowa w Europie
W skład serii podręczników
„System prawa Unii Europejskiej”:
Prawo rynku wewnętrznego i polityki Unii Europejskiej
pod redakcją naukową prof. Jana Barcza
EP
wchodzą:
XIII:
Pojęcie rynku wewnętrznego
Tom
XIV:
Swobodny przepływ towarów
Tom
XV:
Swobodny przepływ pracowników wewnątrz Unii Europejskiej
Tom
XVI:
Prawo przedsiębiorczości i prawo spółek
O
Swoboda świadczenia usług w Unii Europejskiej
EM
Tom XVII:
IW
Tom
D
Tom XVIII: Swoboda przepływu kapitału i usługi finansowe w Unii Europejskiej
XIX:
Uznawanie kwalifikacji
Tom
XX:
Zabezpieczenie społeczne
Tom
XXI:
Harmonizacja prawa podatkowego w Unii Europejskiej
ia
ły
Tom
Zamówienia publiczne
er
Tom XXII:
at
Tom XXIII: Rynek wewnętrzny a własność intelektualna
M
Tom XXIV: Wspólne reguły konkurencji Unii Europejskiej
Tom XXV:
Wspólna Polityka Handlowa. Aspekty prawne
Tom XXVI: Wspólna Polityka Rolna. Aspekty prawne
Tom XXVII: Polityki Unii Europejskiej: Polityki społeczne. Aspekty prawne
Tom XXVIII: Polityki Unii Europejskiej: polityki sektorów infrastrukturalnych.
Aspekty prawne
Serii podręczników
„System prawa Unii Europejskiej”
towarzyszą następujące wybory dokumentów:
EP
Ustrój Unii Europejskiej. Podstawowe dokumenty
O
IW
Traktat z Lizbony. Podstawy prawne Unii Europejskiej. Traktat o Unii
Europejskiej oraz Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej wraz
z protokołami i deklaracjami. Karta Praw Podstawowych Unii Europejskiej. Orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego. Ustawy dotyczące członkostwa Polski w UE, (wybór brązowy).
EM
Traktat z Lizbony. Podstawy prawne Unii Europejskiej. Traktat o Unii
Europejskiej oraz Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej wraz
z protokołami i deklaracjami. Karta Praw Podstawowych, (wybór zielony).
ły
D
Traktat z Lizbony. Traktat o Unii Europejskiej oraz Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (teksty skonsolidowane), (wybór czerwony).
er
ia
Traktat z Lizbony. Karta Praw Podstawowych Unii Europejskiej wraz
Wyjaśnieniami
Przestrzeń Wolności Bezpieczeństwa i Sprawiedliwości:
at
Tom 1: Współpraca policyjna i sądowa w sprawach karnych
Tom 2: Polityka wizowa, azylowa i imigracyjna
M
Tom 3: Współpraca sądowa w sprawach cywilnych
WSPÓLNE REGUŁY KONKURENCJI
UNII EUROPEJSKIEJ
EP
Niniejszy podręcznik – Wspólne reguły konkurencji Unii Europejskiej – jest wszechstronnym, podstawowym wykładem wspólnych reguł konkurencji Unii Europejskiej. Jest to
pierwszy tego rodzaju podręcznik w Polsce, omawiający całość problematyki z uwzględnieniem sektorowych reguł konkurencji. Uwzględnia on rozwiązania zawarte nie tylko
w podstawowych aktach prawnych, lecz także w regulacjach prawa miękkiego, mającego
ogromne znaczenie w dziedzinie wspólnych reguł konkurencji Unii Europejskiej. Podręcznik uwzględnia reformy wprowadzone 1 grudnia 2009 r. na mocy Traktatu z Lizbony.
IW
Tom ten wchodzi w skład serii podręczników „System prawa Unii Europejskiej”, które
Instytut Wydawniczy EuroPrawo zaczął publikować w 2009 r. Autorami wszystkich publikacji są wybitni specjaliści z zakresu prawa UE i prawa międzynarodowego, wywodzący
się ze środowiska akademickiego oraz reprezentujący instytucje unijne i urzędy krajowe
zajmujące się w Polsce sprawami Unii Europejskiej.
D
EM
O
Tom ten reprezentuje trzecią grupę podręczników (tomy od XIII do XXVIII), obejmującą prawo rynku wewnętrznego i polityk Unii Europejskiej. Pierwsza grupa (tomy od I do
IX) dotyczy ustroju Unii Europejskiej, grupa druga natomiast (tomy X i XI) odnosi się do
Wspólnej Polityki Zagranicznej i Bezpieczeństwa, Przestrzeni Wolności, Bezpieczeństwa
i Sprawiedliwości UE oraz Unii Gospodarczej i Walutowej.
er
ia
ły
Zamiarem Instytutu Wydawniczego EuroPrawo oraz autorów serii jest przedstawienie w sposób fachowy i nowoczesny – a zarazem przystępny i przejrzysty – najważniejszych zagadnień
ustrojowych oraz prawa rynku wewnętrznego i polityk Unii Europejskiej. Podręczniki są dostosowane do potrzeb studentów prawa, administracji, zarządzania, politologii, europeistyki
i stosunków międzynarodowych – słuchaczy przedmiotów z zakresu prawa UE. Mogą one
również stać się pomocą dla praktyków: prawników, urzędników, biznesmenów i polityków,
pragnących pogłębić wiedzę na temat poszczególnych dziedzin prawa Unii Europejskiej.
M
at
Więcej informacji można znaleźć na stronie internetowej
www.iweuroprawo.pl
PROFESJONALNIE O PRAWIE UNII EUROPEJSKIEJ
http://iwep.pl
www.iweuroprawo.eu
e-mail: [email protected]
tel. 22 494 34 63
9 788376 270548

Materiały DEMO IWEP

Transkrypt

Podobne dokumenty

Instrukcja obsługi

Szkoła wspomagająca rozwój