Język polski Nowa Era

Język polski Nowa Era
Recenzja programu nauczania języka polskiego
Słowa na czasie
w klasach I–III gimnazjum
Założenia programu są zgodne z ideą przedmiotu język polski wyłożoną
w komentarzu do podstawy programowej. Autorzy programu jasno określili główny
cel zajęć – rozwój intelektualny i społeczny dorastającej młodzieży, rozumienie
świata i samego siebie, analiza współczesnej kultury w połączeniu z tradycją
narodową i uniwersalną. Ponadto autorzy założyli, że efektem realizacji programu
będzie wykształcenie sprawności językowej umożliwiającej komunikowanie się
z ludźmi i korzystanie z dorobku kultury oraz przygotowanie do samokształcenia
i współdziałania z innymi, co należy uznać za umiejętności kluczowe
w przygotowaniu uczniów do dorosłego życia. Kształcenie przedmiotowe połączone
zostało z kształtowaniem postaw (zwłaszcza uczciwości, odpowiedzialności
i poszanowania dla drugiego człowieka) oraz wartości (zwłaszcza prawdy, dobra,
piękna).
Program ma treść i strukturę zgodną z aktualnymi aktami prawnymi
w sprawie dopuszczania do użytku programów nauczania. Stanowi opis sposobu
realizacji celów kształcenia i zadań edukacyjnych ustalonych w podstawie
programowej, zawiera szczegółowe cele kształcenia i wychowania oraz treści zgodne
z treściami nauczania zawartymi w podstawie programowej, zawiera też sposoby
osiągania celów kształcenia i wychowania, opis założonych osiągnięć ucznia, a także
propozycje kryteriów oceny i metod sprawdzania osiągnięć ucznia.
Program jest zgodny z podstawą programową kształcenia ogólnego
(Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z 30 maja 2014 r. zmieniające
rozporządzenie w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz
kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół). Autorzy przywołali w nim
wymagania ogólne i szczegółowe, aby wykazać następnie ich związek
z proponowanymi treściami kształcenia. Program pozwala na pełną realizację
wszystkich celów edukacyjnych – ogólnych i szczegółowych – wskazanych
w podstawie programowej oraz zapewnia realizację zadań szkoły. Autorzy dokładnie
sformułowali założone cele w sferze poznawczej, kształcącej i wychowawczej.
Uwzględnili opis umiejętności w zakresie słuchania, czytania, mówienia, a także
samokształcenia: racjonalne planowanie pracy umysłowej, dobór właściwych technik
uczenia się, korzystanie z różnorodnych źródeł informacji, samodzielne poszukiwanie
tych źródeł, umiejętność oceny własnej wiedzy jako środek do budowania poczucia
wartości i podstawa planowania nauki, kształtowanie zamiłowania do wiedzy. W ten
sposób twórcy programu przewidują opanowanie nie tylko umiejętności
przedmiotowych, ale i ponadprzedmiotowych opisanych we wstępie do podstawy
programowej kształcenia ogólnego.
Język polski Nowa Era
W programowych treściach nauczania ujęto rozsądny zakres zagadnień i pojęć.
Materiał literacki uwzględnia zarówno teksty literackie wskazane jako obowiązkowe
w podstawie programowej, jak i wybrane przez autorów. Zwracają uwagę
szczególnie interesujące propozycje utworów wynikających z zainteresowań
czytelniczych uczniów – fantasy, komiks, reportaż, publicystyka z prasy
młodzieżowej, hiperteksty obok galaktyki Gutenberga. Zestaw zamierzonych tekstów
kultury spowoduje, że lekcje będą nie tylko pouczające, ale i interesujące.
Program jest przystosowany do poziomu kształcenia w gimnazjum i zawiera zakres
treści nauczania odpowiedni do liczby godzin przewidzianych na naukę. Zgodnie
z ramowym planem nauczania na realizację programu przeznaczono 450 godzin
lekcyjnych.
Program jest poprawny pod względem merytorycznym i dydaktycznym. Ma logiczną
i spójną konstrukcję. Koncepcja realizacji celów jest przejrzysta i konsekwentnie
opracowana. Program zakłada blokowy układ treści nauczania w każdej klasie,
regularna powtarzalność układu w obrębie poszczególnych działów organizuje
proces zdobywania oraz przyswajania wymaganej wiedzy i umiejętności,
odpowiednio do możliwości poznawczych uczniów. Uczniowie najpierw poznają
wybrane pozycje z historii literatury, potem nawiązania do nich w wiekach
późniejszych, aby dostrzec ciągłość kultury i dialogowość procesu literackiego.
Zasada przystępności i atrakcyjności realizowana jest poprzez wprowadzenie
książek z kręgu literatury młodzieżowej, bliskiej uczniom, jednocześnie wskazującej
uniwersalne problemy. Uzupełnieniem treści kształcenia jest blok dotyczący mediów,
bogato rozbudowany. Jest to ważny element programu, adekwatny do
rzeczywistości, w której na co dzień funkcjonuje uczeń. Minęły bowiem czasy, kiedy
na początku edukacji było słowo, dziś jego miejsce zastąpił obraz. Każdy dział jest
zakończony kształceniem językowym, co umożliwia systematyczność nabywania
sprawności komunikacyjnej.
Układ poszczególnych działów jest wyznaczony przez następstwo epok w kulturze
europejskiej od antyku po współczesność. Zastosowany porządek chronologiczny
ułatwia systematyzację wiedzy o kulturze, a możliwość przeznaczenia 10–15 godzin
lekcyjnych na czytanie utworów z jednej epoki umożliwia zbudowanie jej obrazu
w umyśle i wyobraźni ucznia. Ponadto w poszczególnych działach zagadnienia
zostały tak dobrane, aby uczeń mógł usystematyzować wiedzę i umiejętności
zdobyte w szkole podstawowej oraz rozszerzyć ich zakres.
Zaletą koncepcji programowej jest wprowadzenie porządku chronologicznego bez
nacisku na nauczanie w gimnazjum historii literatury. Autorzy podkreślają, że
opracowanie czytanych tekstów literackich powinno mieć charakter monograficzny
z uwzględnieniem wybranych kontekstów w zależności od poziom rozwoju myślenia
i mowy swoich uczniów.
Program uwzględnia aktualny stan wiedzy metodycznej. Umożliwia
indywidualizację procesu nauczania, a uczniom ze zróżnicowanymi możliwościami –
Język polski Nowa Era
nabycie umiejętności określonych w podstawie programowej kształcenia ogólnego.
Uwzględnia też zróżnicowane potrzeby i umożliwia rozwijanie zdolności
i zainteresowań uczniów, między innymi poprzez dobór metod nauczania (np.
dopuszczenie do głosu hermeneutyki).
Program nauczania Słowa na czasie umożliwia zdobycie wiedzy i uczy jej stosowania
w działaniu. Bogactwo metod nie tylko opisanych, ale też sfunkcjonalizowanych
pokazuje, że program jest dostosowany do aktualnych tendencji. Autorzy nawiązują
do klasycznych, sprawdzonych metod podających, takich jak wykład, pogadanka,
praca z tekstem, bo najlepiej przygotowują do samokształcenia i edukacji na
dalszych etapach. W szczegółowy sposób pokazują przydatność i wartość metod
poszukujących, takich jak heureza, metoda hermeneutyczna, problemowa, projektu,
metaplanu. Podkreślają też potrzebę stosowania metod opartych na działaniach,
zarówno tradycyjnych (wycieczka, drama, przekład intersemiotycznych), jak
i nowszych (portfolio, dyskusja panelowa czy wielokrotna). Dlatego założone
w programie sposoby osiągania celów będą motywować uczniów do obecności
i aktywności na lekcjach.
Opis założonych osiągnięć uczniów ma charakter szczegółowy, osiągnięcia
podzielono na dwie grupy – odnoszące się do wiedzy i umiejętności oraz do postaw.
W poszczególnych obszarach ustalone zostały osiągnięcia podstawowe, które
powinny stać się udziałem każdego ucznia kończącego III etap kształcenia, oraz
osiągnięcia ponadpodstawowe. Autorzy dodali też osiągnięcia dotyczące postaw,
które powinny wskazywać kierunki działań wychowawczych nauczyciela. Z kolei
propozycje kryteriów oceny i metod sprawdzania osiągnięć będą pomocne
nauczycielowi w opracowaniu przedmiotowego systemu oceniania. Nauczyciel może
rozbudować kryteria oceny form pracy proponowanych przez autorów, na przykład
o zasady oceny projektu edukacyjnego. Podane uczniom przed wykonaniem pracy,
będą dobrze służyć między innymi planowaniu i organizacji działań. Poza tym
nauczyciel powinien przemyśleć dobór różnych technik i form pracy służących
indywidualizacji, osobno dla uczniów zdolnych i uczniów mających trudności
w nauce.
Wniosek końcowy: Słowa na czasie to program rzetelny, harmonijnie łączący
tradycyjny warsztat pracy nauczyciela z nowymi tendencjami w dydaktyce,
zapewniający realizację wszystkich celów określonych w podstawie programowej,
a także interesujący z punktu widzenia ucznia. Z pewnością utrwali swoją
popularność na rynku.
Małgorzata Miazga
doradca metodyczny języka polskiego
w Samorządowym Ośrodku Doradztwa Metodycznego
i Doskonalenia Nauczycieli
w Kielcach