Marcin Jachimowicz Odpowiedzialność karna za naruszenie

Marcin Jachimowicz
Odpowiedzialność karna za naruszenie przepisów
ustawy o pracownikach samorządowych
Autor dokonuje charakterystyki przestępstwa opisanego w art. 18a ust. 5 ustawy z 22 marca 1990 r.
o pracownikach samorządowych, analizując przedmiot ochrony, podmiot, stronę podmiotową, stronę
przedmiotową tego czynu zabronionego oraz sankcje karne grożące za jego naruszenie. Zwraca
również uwagę na braki legislacyjne w kwestii oświadczeń o prowadzeniu działalności gospodarczej,
do złożenia których zobowiązani są pracownicy samorządowi, w szczególności zaś na brak w systemie
powszechnie obowiązujących aktów prawnych regulacji dotyczących wzoru tego rodzaju oświadczenia,
zawierającego zapis o odpowiedzialności karnej grożącej za złożenie oświadczenia niezgodnego
z rzeczywistym stanem.
1. Wprowadzenie
Ustawa z 21 sierpnia 1997 r. o ograniczeniu prowadzenia działalności gospodarczej przez
osoby pełniące funkcje publiczne1 obowiązująca od 1 stycznia 1998 roku jest, obok kodeksu
karnego oraz ustawy z 28 października 2002 r. o odpowiedzialności podmiotów zbiorowych za czyny
zabronione pod groźbą kary2, najpoważniejszą regulacją w polskim prawodawstwie w zakresie
zwalczania korupcji3. Wspólnym celem wskazanych aktów prawnych jest reakcja na zjawiska
patologiczne za pomocą środków ze sfery ius puniendi, adekwatnych i proporcjonalnych do
rzeczywistego zagrożenia w danego typu stosunkach społecznych4.
Zasadniczym celem wprowadzenia do systemu prawnego wspomnianego aktu prawnego było
unormowanie instytucji prawnych służących uniemożliwieniu osobom sprawującym władzę państwową
wykorzystywania działalności służbowej do uzyskania korzyści osobistych lub majątkowych dla siebie
lub innych osób. Ustawa „antykorupcyjna” określa ograniczenia w prowadzeniu działalności
gospodarczej przez osoby zajmujące kierownicze stanowiska państwowe. Na podmiotach tych ciąży
obowiązek złożenia oświadczenia w tym przedmiocie.
Obowiązek składania oświadczeń o prowadzeniu działalności gospodarczej spoczywa również na
pracownikach samorządowych. Nałożyła go ustawa z 23 listopada 2002 r. o zmianie ustawy
o samorządzie gminnym oraz o zmianie niektórych ustaw, która weszła w życie 1 stycznia 2003 roku5.
Podanie nieprawdy lub zatajenie prawdy w oświadczeniu o prowadzeniu tego rodzaju działalności,
stosownie do art. 18a ust. 5 ustawy z 22 marca 1990 r. o pracownikach samorządowych (dalej: ustawa)6,
powoduje odpowiedzialność karną na podstawie art. 233 § 1 kk.
Zasadniczym celem wprowadzenia do systemu prawnego tego rodzaju regulacji było unormowanie
instytucji prawnych służących uniemożliwieniu osobom zatrudnionym w jednostkach samorządu
terytorialnego wykorzystywania działalności publicznej do uzyskania korzyści osobistych lub
majątkowych dla siebie lub innych osób.
Wykonywanie prywatnej działalności gospodarczej przez pracownika samorządowego w czasie
i miejscu zatrudnienia jest sprzeczne z jego obowiązkami pracowniczymi oraz może wywoływać
1
DzU nr 106, poz. 679.
2
DzU nr 197, poz. 1661 z późn. zm.
3
A. Grabacik: Antykorupcyjne rozwiązania w polskim prawodawstwie, „Służba Pracownicza” 2000, nr 5, s. 1.
4
B. Mik: Nowela antykorupcyjna z dnia 13 czerwca 2003 r., Kraków 2003, s. 15.
5
DzU nr 214, poz. 1806.
6
Tekst jednolity: DzU z 2001 r. nr 142, poz. 1593 z późn. zm.
uzasadnione podejrzenie o stronniczość lub interesowność nawet wtedy, gdy dotyczy działalności
nieobjętej bezpośrednio jego zakresem czynności pracowniczych7.
2. Przedmiot ochrony
Przedmiotem ochrony w przypadku czynu zabronionego opisanego w art. 18a ust. 5 ustawy jest
rzetelność i zaufanie w zakresie oświadczeń składanych przez zobowiązane do tego osoby.
3. Podmiot
Przestępstwo określone w art. 18a ust. 5 ustawy jest przestępstwem indywidualnym właściwym
(delictum proprium), które może być popełnione wyłącznie przez pracownika samorządowego.
Pracownikiem samorządowym jest osoba, która pozostaje w stosunku pracy z jedną z następujących
jednostek:
1)urzędem marszałkowskim, wojewódzkimi samorządowymi jednostkami organizacyjnymi;
2)starostwem powiatowym, powiatowymi jednostkami organizacyjnymi;
3)urzędem gminy, jednostkami pomocniczymi gminy oraz gminnymi jednostkami i zakładami budżetowymi;
4)biurami (i ich odpowiednikami) związków jednostek samorządu terytorialnego oraz zakładów
budżetowych utworzonych przez te związki;
5)biurami (ich odpowiednikami) jednostek administracyjnych jednostek samorządu terytorialnego.
Pracownikami samorządowymi, stosownie do treści art. 2 ustawy, są pracownicy zatrudniani:
1)na podstawie wyboru:
a)w urzędzie marszałkowskim: marszałek województwa, wiceprzewodniczący zarządu oraz pozostali
członkowie zarządu województwa – jeżeli statut województwa tak stanowi,
b)w starostwie powiatowym: starosta, wicestarosta oraz pozostali członkowie zarządu powiatu – jeżeli
statut powiatu tak stanowi, z tym że z członkami zarządu powiatu wybranymi spoza składu rady
powiatu zawsze nawiązuje się stosunek pracy,
c) w urzędzie gminy: wójt (burmistrz, prezydent miasta),
d)w związkach jednostek samorządu terytorialnego: przewodniczący zarządu związku i pozostali
członkowie zarządu – jeżeli statut tak stanowi;
2)na podstawie mianowania: pracownicy zatrudniani na stanowiskach pracy określonych w statucie gminy
bądź związku międzygminnego;
3)na podstawie powołania: zastępca wójta (burmistrza, prezydenta miasta), sekretarz gminy, sekretarz
powiatu, skarbnik gminy (główny księgowy budżetu), skarbnik powiatu (główny księgowy budżetu
powiatu), skarbnik województwa (główny księgowy budżetu województwa);
4)na podstawie umowy o pracę: pozostali pracownicy samorządowi.
Zakres podmiotowy art. 18a ust. 5 ustawy obejmuje wszystkich pracowników samorządowych, bez
względu na podstawę zatrudnienia i zajmowane stanowisko.
4. Strona podmiotowa
Występek opisany w art. 18a ust. 5 ustawy, zgodnie z regułą wyrażoną w art. 8 kk, można popełnić
tylko umyślnie. Dla przypisania sprawcy popełnienia tego przestępstwa niezbędne jest wykazanie
zaistnienia znamion strony podmiotowej – umyślności działania (podanie nieprawdy) bądź zaniechania
(zatajenie prawdy). Umyślność w tym przypadku może się przejawiać zamiarem bezpośrednim (gdy
sprawca ma pełną świadomość, że składa fałszywe oświadczenie bądź zataja prawdę w oświadczeniu)
albo ewentualnym (gdy sprawca z taką możliwością się liczy i godzi się na złożenie fałszywego
oświadczenia albo na zatajenie faktów podanych w oświadczeniu). Minimalnym warunkiem spełnienia
znamion strony podmiotowej w odniesieniu do omawianego czynu jest przewidywanie przez sprawcę
nieprawdziwości swojego oświadczenia i zarazem godzenie się z tym stanem, wyrażające się złożeniem
takiego oświadczenia8.
7
Wyrok SN z 15 lutego 2006 r. (II PK 134/06), OSN P 2007, nr 1–2, poz. 6.
8
Por. wyrok SN z 15 stycznia 1999 r. (II KKN 129/97), „Prokuratura i Prawo”, dodatek Orzecznictwo, 1999, nr 9, poz. 1.
Należy przy tym pamiętać, że obie formy popełnienia czynu zabronionego, o którym mowa w art. 18a
ust. 5 ustawy, zarówno podanie nieprawdy, jak i zatajenie prawdy – łącznie lub jednostkowo mają
prowadzić do złożenia obiektywnie i subiektywnie nieprawdziwego, a zatem fałszywego oświadczenia.
5. Strona przedmiotowa
Czynność sprawcza w przypadku przestępstwa spenalizowanego w art. 18a ust. 5 ustawy polega na
podaniu nieprawdy (kiedy pracownik samorządowy opisuje w oświadczeniu działalność gospodarczą i jej
przedmiot w sposób odmienny od stanu faktycznego) lub zatajeniu prawdy (brak stwierdzenia
o prowadzeniu działalności gospodarczej) w oświadczeniu o prowadzeniu działalności gospodarczej.
Artykuł 18a ust. 1 ustawy zobowiązuje pracowników samorządowych do złożenia oświadczenia
o prowadzeniu działalności gospodarczej. W istocie przewiduje dwa rodzaje oświadczeń: o prowadzeniu
działalności gospodarczej oraz o zmianie charakteru tej działalności. W treści oświadczenia o prowadzeniu działalności gospodarczej pracownik powinien wskazać, czy prowadzi działalność, jej
charakter (przez który należy rozumieć także przedmiot działalności). W drugim oświadczeniu natomiast
pracownik wskazuje, jaki jest charakter i przedmiot tej działalności po zmianie9.
Działalnością gospodarczą jest zarobkowa działalność wytwórcza, budowlana, handlowa, usługowa
oraz poszukiwanie, rozpoznawanie i wydobywanie kopalin ze złóż, a także działalność zawodowa,
wykonywana w sposób zorganizowany i ciągły10.
Złożenie oświadczenia o prowadzeniu działalności gospodarczej przez pracownika samorządowego
jest obligatoryjne. Ustawa określa szczegółowo termin, w którym obowiązek ten powinien być
spełniony. Pracownik samorządowy zobowiązany jest złożyć oświadczenie w terminie 30 dni od dnia
zatrudnienia, podjęcia działalności gospodarczej lub zmiany charakteru tej działalności.
Z art. 18a ustawy nie wynika, kto jest adresatem oświadczeń o prowadzeniu działalności
gospodarczej. Brak takiego uregulowania jest moim zdaniem ewidentnym uchybieniem prawodawcy,
wymagającym pilnego uzupełnienia. Należy przyjąć, że skoro złożenie oświadczeń jest obowiązkiem
pracowniczym, to adresatem oświadczeń jest pracodawca samorządowy i takie postanowienie również
powinno się znaleźć w ustawie.
Status pracodawcy samorządowego, stosownie do treści art. 4 ustawy, przysługuje:
1)organowi stanowiącemu jednostki samorządu terytorialnego lub z zakresie ustalonym przez ten organ
w odrębnej uchwale jego przewodniczącemu – wobec wójta (burmistrza, prezydenta miasta), starosty
i marszałka województwa;
2)przewodniczącemu zarządu jednostki samorządu terytorialnego wobec członków zarządu tej
jednostki;
3)wójtowi (burmistrzowi, prezydentowi miasta) wobec zastępcy wójta (burmistrza, prezydenta miasta),
sekretarza gminy, skarbnika gminy oraz kierowników gminnych jednostek organizacyjnych;
4)przewodniczącemu zgromadzenia związku jednostek samorządu terytorialnego wobec członków
zarządu tego związku;
5)w urzędzie jednostki samorządu terytorialnego – wójtowi (burmistrzowi, prezydentowi miasta),
staroście, marszałkowi województwa wobec pozostałych pracowników urzędu oraz wobec
kierowników samorządowych jednostek organizacyjnych będących samodzielnymi pracodawcami
samorządowymi innymi niż wskazani w pkt. 1–4;
6)kierownikowi jednostki organizacyjnej – za innego niż wymieniony w pkt. 1–5 pracodawcę samorządowego.
Ujawnienie niezgodnych ze stanem faktycznym danych w oświadczeniu o prowadzeniu działalności
gospodarczej bądź też nieujawnienie wymaganych przepisami danych stanowi o istocie przestępstwa,
o którym mowa w ustawie.
Występek ten można popełnić zarówno przez działanie (podanie nieprawdziwych danych), jak
i zaniechanie (zatajenie danych prawdziwych)11.
9
T. Szewc: Komentarz do ustawy z 22 marca 1990 r. o pracownikach samorządowych, Lex/el. 2003.
10
Art. 2 ustawy z 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalnoś-ci gospodarczej (tekst jednolity: DzU z 2007 r., nr 155,
poz. 1095 z późn. zm.).
11
W uzasadnieniu uchwały z 22 stycznia 2003 r. (I KZP 39/02, OSN KW 2003, nr 1–2, poz. 1) SN stwierdził, że „składanie
fałszywych zeznań polega (...) na przekazywaniu określonej treści intelektualnej. Złożenie zaś zeznania oznacza jego dotarcie do
uprawnionego organu (...)”. Mimo że w art. 18a ust. 5 ustawy użyto innego określenia, w tym przepisie mowa jest bowiem nie
Przestępne zachowanie się sprawcy tego występku może polegać również na jednoczesnym podaniu
nieprawdy oraz zatajeniu prawdy w oświadczeniu o prowadzeniu działalności gospodarczej (gdy co do
jednych kwestii w oświadczeniu osoba zobowiązana do ich złożenia podaje nieprawdę, a inne zataja).
Obie przedstawione formy zachowania się nie wykluczają.
Fałszywe oświadczenie musi zostać „złożone”, czyli musi dotrzeć do wiadomości podmiotu
uprawnionego. Składanie wymienionych danych, podobnie jak i składanie zeznań, polega bowiem na
przekazywaniu określonych treści. Złożenie oświadczenia oznacza jego dotarcie do uprawnionego
podmiotu, którym w tym przypadku jest pracodawca samorządowy.
Oświadczenie nieprawdziwe to oświadczenie obiektywnie i subiektywnie nieprawdziwe. Obiektywna
nieprawdziwość oświadczenia oznacza jego niezgodność z istniejącym stanem faktycznym, zaś
nieprawdziwość subiektywna oznacza, że sprawca ma świadomość obiektywnej niezgodności
oświadczenia bądź informacji z rzeczywistością12.
Przestępstwo, o którym mowa w ustawie, ma charakter formalny. Karalne jest więc samo określone
w art. 18a ust. 5 ustawy złożenie oświadczenia. Skutek takiego zachowania nie należy do istoty tego
występku, może mieć jedynie wpływ na wymiar kary.
Czyn zabroniony opisany w art. 18a ust. 5 ustawy może być popełniony w postaci sprawstwa
jednostkowego, kierowniczego i przez polecenie.
Możliwe jest również podżeganie i pomocnictwo w składaniu fałszywego oświadczenia. Sprawcą tego
występku może być więc także podżegający do jego popełnienia, który ponosi odpowiedzialność także
wtedy, gdy osoba nakłaniana jej nie ponosi, również dlatego że nie podjęła działań przestępnych.
Odpowiedzialność podżegacza, który z zamiarem bezpośrednim nakłonił sprawcę do złożenia fałszywego
oświadczenia, rozpoczyna się z chwilą nakłaniania. Przed złożeniem przez sprawcę fałszywego
oświadczenia podżegacz odpowiada za usiłowanie. Po złożeniu natomiast – za przestępstwo dokonane,
popełnione przez podżeganie. W identyczny sposób kształtuje się odpowiedzialność pomocnika, przy
czym nie jest tu wymagany zamiar bezpośredni13.
Przestępstwo z art. 18a ust. 5 ustawy może być popełnione w postaci usiłowania i dokonania.
Przygotowanie do popełnienia tego czynu nie jest karalne.
6. Zagrożenie karą i środkami karnymi
Przestępstwo, o którym mowa w ustawie, zagrożone jest karą pozbawienia wolności do lat 3.
Wymierzając karę sprawcy tego przestępstwa, sąd powinien rozpatrzyć możliwość orzeczenia
w miejsce kary pozbawienia wolności kar alternatywnych, zgodnie z art. 58 § 3 kk, jeśli oczywiście cele
kary zostaną w ten sposób spełnione i nie istnieją okoliczności wyłączające zastosowanie tej instytucji,
a wymienione w § 4 tego przepisu.
Artykuł 59 kk daje możliwość odstąpienia od wymierzenia kary z jednoczesnym orzeczeniem środka
karnego, w przypadku gdy społeczna szkodliwość czynu, o którym mowa w art. 18a ust. 5, nie jest znaczna
i cele kary zostaną osiągnięte. W tej sytuacji art. 49 § 1 kk pozwala na orzeczenie świadczenia pieniężnego
na rzecz instytucji, stowarzyszenia, fundacji lub organizacji społecznej wpisanej do wykazu prowadzonego
przez Ministra Sprawiedliwości, której podstawowym zadaniem lub celem statutowym jest spełnianie
świadczeń na określony cel społeczny, bezpośrednio związany z ochroną dobra naruszonego lub
o „złożeniu”, a o „podaniu” danych nieprawdziwych, to wydaje się, że posłużenie się tu przez ustawodawcę innym określeniem nie
oznacza zmiany merytorycznej, a jedynie stylistyczną. W uzasadnieniu tegoż orzeczenia SN stwierdza, że kombinacja działania
z zaniechaniem jest typowa dla przestępstwa z art. 233 § 1 kk (jak i dla występku z ustawy – uwaga moja – M.J.), i to w dwóch
płaszczyznach. Po pierwsze, w większości przypadków zachowanie przestępne polegające na pozór jedynie na czynności
pozytywnej, tj. na zeznaniu nieprawdy, ma niejako z drugiej strony komponentę zaniechania, tj. zatajenie prawdy. Ponadto, użyte
przez ustawodawcę zarówno w art. 233 § 1 kk, jak i wskazanym przepisie ustawy, które przewidują odpowiedzialność karną,
sformułowanie „lub zataja prawdę” zawiera opis pewnego zachowania się aktywnego, czyli składania zeznań, w toku którego
występuje również pewna postać zaniechania, tj. nieprzedstawienia pewnych, znanych sprawcy faktów, a więc zatajenia prawdy –
por.: L. Kubicki, Przestępstwo popełnione przez zaniechanie, Warszawa 1975, s. 71.
12
Por.: B. Kunicka-Michalska, (w:) O. Górniok, W. Kozielewicz, E. Pływaczewski, B. Kunicka-Michalska, R. Zawłocki, B. Michalski,
J. Skorupka: Kodeks karny, Część szczególna. Komentarz, Tom II, Warszawa 2004, s. 147.
13
R. Góral: Kodeks karny. Praktyczny komentarz z orzecznictwem, Warszawa 2005, s. 380.
zagrożonego przestępstwem, za które skazano sprawcę, z przeznaczeniem na ten cel, którego wysokość nie
może przekroczyć 20 000 zł.
Sąd wymierzając sprawcy występku opisanego w art. 18a ust. 5 ustawy karę powinien rozważyć
możliwość orzeczenia środka karnego z art. 41 § 1 kk w postaci zakazu zajmowania określonego
stanowiska, a ponadto środka, o którym mowa w art. 50 kk, w postaci podania wyroku do publicznej
wiadomości.
Z uwagi na wysokość zagrożenia ustawowego możliwe jest zastosowanie wobec sprawcy czynu
zabronionego, o którym mowa w ustawie, instytucji warunkowego umorzenia postępowania karnego na
podstawie art. 66 § 1 i § 2 kk.
Dobrowolne sprostowanie fałszywego oświadczenia należy traktować jako rodzaj czynnego żalu.
Niemniej jednak mimo takiego sprostowania, czyn pozostaje czynem dokonanym, nie zaś usiłowanym.
Takie zachowanie się sprawcy omawianego występku daje podstawę do zastosowania nadzwyczajnego
złagodzenia kary, a nawet odstąpienia od jej wymierzenia na podstawie art. 233 § 5 pkt 2 kk w zw.
Z art. 18a ust. 5 ustawy14. Istotne jest, by sprostowanie to nastąpiło dobrowolnie15. Opisana forma
czynnego żalu w przypadku czynu zabronionego opisanego w ustawie może powodować w praktyce
poważne trudności, bowiem nie przewiduje ona możliwości prostowania oczywistych omyłek pisarskich
czy też postępowania wyjaśniającego w razie stwierdzenia nieprawidłowości. Również i ta kwestia
wymaga pilnych zmian ustawodawczych.
7. Podsumowanie
Mimo składania oświadczeń o prowadzeniu działalności gospodarczej przez różnego rodzaju pracowników
administracji państwowej, instytucja oświadczeń, o których mowa w art. 18a ustawy, jest niedopracowana
i nie spełnia swojej roli. W szczególności należy zwrócić uwagę na fakt, że oświadczenie nie obejmuje
posiadania przez pracowników samorządowych udziałów w spółkach kapitałowych. Ponadto, oświadczenie
powinno wskazywać również, z wykorzystaniem jakiego mienia (wyłącznie prywatnego, komunalnego,
państwowego) jest prowadzona działalność. Powinno ono także obejmować dane o działalności
gospodarczej prowadzonej przez małżonka pracownika samorządowego. W ustawie powinien się znaleźć
również przepis zobowiązujący pracowników samorządowych do składania oświadczeń o wykonywaniu
dodatkowych zajęć w formie umów cywilnoprawnych oraz o dodatkowym zatrudnieniu. Precyzyjne
określenie przez ustawodawcę zakresu oświadczeń, o których mowa w art. 18a ustawy, może służyć
wyeliminowaniu sytuacji korupcjogennych, a także służyć przełożonym do właściwego nadzoru nad
pracownikami samorządowymi. Może się przyczynić do odsunięcia pracownika samorządowego od działań,
które pośrednio lub bezpośrednio mogłyby wpływać na prowadzoną przez niego działalność, a także
działalność jego konkurentów. Ponadto, oświadczenie tego rodzaju może być pomocne dla zapewnienia
prawidłowości prowadzenia postępowania administracyjnego przez ograny administracji (instytucja
wyłączenia pracownika).
Ustawodawca nałożył na pracowników samorządowych obowiązek składania oświadczeń o prowadzeniu
działalności gospodarczej, jednak nie wprowadził obowiązku ich analizy. Nie wskazał również terminu,
w jakim analiza tego rodzaju oświadczeń powinna być przeprowadzona. To kolejny mankament art. 18a
ustawy wymagający pilnej zmiany ustawodawczej. Brak wyraźnych reguł postępowania w tym zakresie
może powodować, że analiza oświadczeń, o których mowa w tym przepisie, albo w ogóle nie będzie
przeprowadzona, albo będzie przeprowadzana wybiórczo i będzie się ograniczała jedynie do sprawdzenia
poprawności wypełnienia druków oświadczeń i ich zgodności ze wzorem ustalonym w danym urzędzie.
Analizy tej powinien dokonywać pracodawca samorządowy, a powinna ona polegać na sprawdzeniu, czy
zakres prowadzonej przez pracowników samorządowych działalności gospodarczej nie koliduje z ich
obowiązkami służbowymi oraz czy nie powoduje ona podejrzeń o stronniczość i interesowność.
14
Por.: B. Kunicka-Michalska, (w:) O. Górniok, W. Kozielewicz, E. Pływaczewski, B. Kunicka-Michalska, R. Zawłocki, B. Michalski,
J. Skorupka, op. cit., ss. 154–155.
15
Pojęcie dobrowolności użyte w art. 233 § 5 pkt 2 kk należy interpretować analogicznie jak w przypadku art. 15 kk, musi więc
nastąpić z własnej woli sprawcy, nie zaś gdy zostanie on do tego zmuszony zaistniałymi okolicznościami, np. wszczęciem
postępowania karnego lub dyscyplinarnego. Pobudki i motywy, jakimi kieruje się sprawca, nie są w tym przypadku istotne. Może to
być zarówno autentyczny czynny żal, jak i działanie pod wpływem namowy lub perswazji innych osób, a także obawa przed
odpowiedzialnością karną (por. wyrok SN z 5 stycznia 1973 r., OSN KW 1973, nr 92).
Poważnym mankamentem ustawy jest brak określenia formy oraz wzoru oświadczenia o prowadzeniu
działalności gospodarczej przez pracownika samorządowego.
Ponieważ ustawodawca nie określił ani formy, ani wzoru tego rodzaju oświadczenia, pracownik
samorządowy może je złożyć ustnie bądź na piśmie przez siebie sporządzonym, byle zawierało ono
wymagane prawem elementy. Nie wyklucza to oczywiście opracowania przez pracodawcę samorządowego
wzoru takiego oświadczenia w ramach ogólnego kierownictwa zakładem pracy. Wówczas wzór ten wiązałby
pracownika16. Brak określenia przez prawodawcę wzoru oraz formy oświadczenia należy traktować jako
ewidentne zaniedbanie. Należy postulować jak najszybsze wydanie rozporządzania w tym przedmiocie
przez Radę Ministrów, które będzie regulowało nie tylko wzór oświadczenia, ale będzie również zawierało
passus „Powyższe oświadczenie składam świadomy(a), iż na podstawie art. 233 § 1 kk za podanie
nieprawdy lub zatajenie prawdy grozi kara pozbawienia wolności do lat 3”.
Brak pouczenia pracownika samorządowego zobowiązanego do złożenia oświadczenia o prowadzeniu
działalności gospodarczej o odpowiedzialności karnej za podanie w nim nieprawdy lub zatajenie prawdy
skutkuje bezkarnością osób składających fałszywe oświadczenia, o którym mowa w art. 18a ust. 5.
Warunkiem odpowiedzialności karnej za powyższe przestępstwo jest bowiem konieczność uprzedzenia
osób składających oświadczenia o odpowiedzialności karnej grożącej za podanie nieprawdy lub zatajenie
prawdy. Niespełnienie tego warunku jest szczególną okolicznością wyłączającą odpowiedzialność karną
za czyn zabroniony opisany w ustawie. Domniemanie podmiotu przyjmującego oświadczenie
o prowadzeniu działalności gospodarczej, że składający je wie o odpowiedzialności grożącej za złożenie
niezgodnego z prawdą oświadczenia nie znosi wymogu uprzedzenia go o tym. Dlatego też za niezbędne
należy uznać wprowadzenie do systemu prawnego rozporządzenia określającego wzór tego rodzaju
oświadczenia, zawierającego pouczenie o odpowiedzialności karnej za złożenie fałszywych danych.
Marcin Jachimowicz
jest prokuratorem Prokuratury Rejonowej w Świebodzinie.
16
T. Szewc, op. cit.