docChemia Ogólna
download 
Reklamacja Transkrypt
Chemia Ogólna
1 Wymagania edukacyjne na poszczególne oceny z chemii w gimnazjum Cele kształcenia – wymagania ogólne I. Pozyskiwanie, przetwarzanie i tworzenie informacji. Uczeń pozyskuje i przetwarza informacje z różnorodnych źródeł z wykorzystaniem technologii informacyjno-komunikacyjnych. II. Rozumowanie i zastosowanie nabytej wiedzy do rozwiązywania problemów. Uczeń opisuje właściwości substancji i wyjaśnia przebieg prostych procesów chemicznych: zna związek właściwości różnorodnych substancji z ich zastosowaniami i ich wpływ na środowisko naturalne; wykonuje proste obliczenia dotyczące praw chemicznych. III. Opanowanie czynności praktycznych. Uczeń bezpiecznie posługuje się prostym sprzętem laboratoryjnym i podstawowymi odczynnikami chemicznymi; projektuje i przeprowadza proste doświadczenia chemiczne. Poziomy wymagań edukacyjnych: 1. konieczne – na ocenę dopuszczającą (1) 2. podstawowe – na ocenę dostateczną (1+2) 3. rozszerzające – na ocenę dobrą (1+2+3) 4. dopełniające – na ocenę bardzo dobrą (1+2+3+4) 5. wykraczające – na ocenę celującą wymagania podstawowe (P) wymagania ponadpodstawowe (PP) Kryteria ocen Ocenę celującą otrzymuje uczeń, który: a) posiadł wiedzę i umiejętności znacznie wykraczające poza program nauczania w danej klasie, samodzielnie i twórczo rozwija własne uzdolnienia, 2 oraz b) biegle posługuje się zdobytymi wiadomościami w rozwiązywaniu problemów teoretycznych lub praktycznych z programu nauczania danej klasy, proponuje rozwiązania nietypowe, rozwiązuje także zadania wykraczające poza program nauczania tej klasy, lub c) osiąga sukcesy w konkursach i olimpiadach chemicznych, kwalifikując się do finałów na szczeblu wojewódzkim (regionalnym) albo krajowym, posiada inne porównywalne osiągnięcia. Ocenę bardzo dobrą otrzymuje uczeń, który: a) opanował pełny zakres wiedzy i umiejętności określony programem nauczania chemii w danej klasie, oraz b) sprawnie posługuje się zdobytymi wiadomościami, rozwiązuje samodzielnie problemy teoretyczne i praktyczne ujęte programem nauczania, potrafi zastosować posiadaną wiedzę do rozwiązywania zadań i problemów w nowych sytuacjach. Ocenę dobrą otrzymuje uczeń, który: a) nie opanował w pełni wiadomości określonych programem nauczania w danej klasie, ale opanował je na poziomie przekraczającym wymagania podstawowe, oraz b) poprawnie stosuje wiadomości, rozwiązuje (wykonuje) samodzielnie typowe zadania teoretyczne i praktyczne. Ocenę dostateczną otrzymuje uczeń, który: a) opanował wiadomości i umiejętności określone programem nauczania w danej klasie na poziomie podstawowym, oraz b) rozwiązuje (wykonuje) typowe zadania teoretyczne lub praktyczne o średnim stopniu trudności. 3 Ocenę dopuszczającą otrzymuje uczeń, który: a) ma braki w opanowaniu wiadomości i umiejętności podstawowych, ale braki te nie przekreślają możliwości uzyskania przez ucznia podstawowej wiedzy z tego przedmiotu w ciągu dalszej nauki, oraz b) rozwiązuje (wykonuje) typowe zadania teoretyczne lub praktyczne o niewielkim stopniu trudności, często z pomocą nauczyciela. Ocenę niedostateczną otrzymuje uczeń, który: a) nie opanował wiadomości i umiejętności uznanych za konieczne minimum, a braki te uniemożliwiają dalsze zdobywanie wiedzy z tego przedmiotu, oraz b) nie jest w stanie rozwiązać (wykonać) zadań o niewielkim stopniu trudności. 4 Uszczegółowione wymagania na poszczególne oceny „Chemia dla gimnazjalistów. Część I” Klasa 1 Uczeń potrafi na ocenę: dostateczną dopuszczającą dobrą bardzo dobrą Dział 1. Substancje chemiczne i ich przemiany rozpoznawać podstawowe szkło i rozróżniać sprzęt laboratoryjny sprzęt laboratoryjny i posługiwać się bezpiecznie prostym wymienić zasady pracy na lekcji z sprzętem laboratoryjnym odczynniki chemiczne uwzględnieniem przepisów bhp w definiować pojęcia: substancja, właś- opisać właściwości fizyczne substan- wykonać doświadczenia, w których pracowni chemicznej ciwości fizyczne, właściwości che- cji stosowanych na co dzień (sól, cu- zbada właściwości wybranych sub- charakteryzować miczne kier, mąka, woda, miedź, żelazo) stancji właściwości fizy- czne, które są wspólne dla grup sub- podawać przykłady badania właści- odnajdywać określone właściwości przeprowadzić obliczenia z wykorzy- stancji (np. metale, ciecze, gazy) wości substancji za pomocą zmysłów substancji w tablicach zawierających staniem pojęć: masa, gęstość i obję- wyjaśnić, dlaczego zmiana gęstości i przyrządów różne dane fizyczne, m.in. gęstość tość wody jest niezwykła w porównaniu wyjaśnić, co to jest gęstość substan- wyjaśnić, jak można odróżnić sub- opisać cechy mieszanin jednorodcji i od czego ona zależy stancję od mieszaniny dać przykłady mieszanin określić jakościowy i ilościowy skład powietrza oraz jego właściwości fi określić właściwości fizyczne tlenu, azotu, dwutlenku węgla i wodoru wskazać źródła zanieczyszczeń metody rozdzielania nika w mieszaninie kowe i rozdzielić je na składniki (np. mieszanin na składniki i wskazać zaplanować doświadczenia pozwala- wody i piasku, wody i soli, kredy i różnice we właściwościach substan- jące zbadać właściwości fizyczne i soli) cji, które wykorzystuje się do ich chemiczne azotu i tlenu opisać sposób badania składu powie- zyczne obliczać zawartość procentową skład- nych i niejednorodnych definiować pojęcie mieszanina, po- sporządzić mieszaniny dwuskładni- przedstawić ze zmianą gęstością innych substancji trza podać przykłady zastosowań składników powietrza rozróżnić podstawowe elementy do- rozdzielania zaplanować doświadczenia pozwala- świadczenia: czynności od obser- jące wykryć w powietrzu dwutlenek wacji, cel doświadczenia od wnio- węgla i parę wodną sków, obserwacje od wniosków Uczeń potrafi na ocenę: dopuszczającą dostateczną dobrą bardzo dobrą 5 opisać, na czym polega powstawanie powietrza (naturalne i wytworzone przez człowieka) podać przykłady określać różnice między utlenianiem szaniu się dziury ozonowej dziury ozonowej i redukcją reakcji łączenia, zapisać słowny schemat reakcji łą- wyjaśnić, czym różni się utlenianie od rozkładu i wymiany określić znaczenie terminów: sub zdefiniować i wskazać różnice pomiędzy pierwiastkiem i związkiem spalania i opisać objawy obserwowa- źródło wiedzy o pierwiastkach (po- ogólny i odpowiedni przykład) nych reakcji dział, odkrycia pierwiastków, nie- żelazo) od związku chemicznego siarki i żelaza które właściwości fizyczne i che- fizycznym a przemianą chemiczną i potwierdzić doświadczalnie miczne) odróżniać metale od niemetali na opisać procesy gnicia i korozji chemicznym klasyfikować pierwiastki na metale i niemetale, podać podać co najmniej trzy sposoby och- podstawie ich właściwości przykłady tych klasyfikować metale ze względu na pierwiastków występujących w życiu wykorzystać układ okresowy jako czenia, rozkładu i wymiany (zapis rozróżniać mieszaninę (np. siarka i wskazać różnice między zjawiskiem straty, produkty, reagenty ich gęstość i twardość rony przed korozją na podstawie ob- uzasadnić konieczność ograniczenia procesów spalania paliw wyjaśnić, jak spalanie paliw wpływa na skład powietrza serwacji otoczenia wyjaśnić budowę tablicy Mendele- określić wpływ dwutlenku węgla na codziennym wskazać po dwa pierwiastki występujące w zwykłych warunkach jako: wymienić pięć głównych przemian przebiegających jewa i określić położenie pierwiastka wzrost temperatury ogrzewanego po- w układzie okresowym wietrza opisać ciała stałe, ciecze, gazy chemicznych podać sposoby zapobiegania powięk- z udziałem tlenu i wskazać w których przemiany zachodzące w klasyfikować poznane materiały, two- przyrodzie, za pomocą schematu (fotosynteza, utlenianie rząc właściwą strukturę pojęciową biologiczne, gnicie, korozja, spalanie paliw) tlen jest substratem, a w których produktem Uczeń potrafi na ocenę: dopuszczającą Dział 2. Atomy i cząsteczki dostateczną dobrą bardzo dobrą 6 wyjaśnić terminy: ziarnistość (nie- wymienić ciągłość) materii, drobina, atom, zjawiska potwierdzające zaplanować doświadczenia potwier- ziarnistość materii dzające ziarnistość materii wyjaśnić, na czym polega zjawisko cząsteczka (molekuła) wymienić rodzaje drobin i podać ich ślonego rodzaju materii oraz okre- wyjaśnić, na czym polega kontrakcja ślonego stanu skupienia objętości cieczy, i co ją powoduje dyfuzji określać typ cząsteczki na podstawie odczytać modelowy schemat reakcji podstawowe cechy rysować drobinowe modele atomów i przedstawić model drobinowy substratów i produktów wybranych re wyjaśnić termin cząsteczka pier- narysować schemat modelowy zacho- ułożyć schematy modelowe dowol- podstawie zapisu słownego tych re- dzącej reakcji nej reakcji na podstawie opisu do- wyjaśnić, jakie jest pochodzenie sym- akcji zdefiniować pojęcia: symbol che- świadczenia boli pierwiastków wytłumaczyć znaczenie indeksów ste- schemat reakcji podać modele cząsteczek pierwias t- wiastka materii i zilustrować to przykładem łączenia, rozkładu oraz wymiany na wyjaśnić, co to jest zbilansowany akcji i wymiany z punktu widzenia ziarnistej budowy cząsteczek różnych typów np.: AB, tworzyć modelowy schemat reakcji wyjaśnić, co to jest elektroliza wody, A 2 B, AB2 , AB3 wyjaśnić, na czym polega reakcja łączenia, rozkładu łączenia, rozkładu i wymiany modelu drobinowego rozróżniać drobinowe modele okre- ków w różnych stanach skupienia ustalić kolejność symboli we wzorach sumarycznych związków meta- chiometrycznych we wzorach typu A 2 li z niemetalami, AB, AB2 , AB3 itp. dwóch niemetali w związkach miczny pierwiastka, układ okresowy podać nazwy grup w układzie okre- omówić rolę współczynników ste- wyjaśnić pojęcie atomowej jednostki pierwiastków, grupa, okres symbolem masy cząsteczek obliczać liczbę drobin w próbce odszukać w układzie sowym chiometrycznych okresowym podać przykłady wzorów chemicz- pierwiastka i przed wzorami symbole chemiczne wybranych pier- nych substancji typu: AB, AB2 , A 2 , pierwiastków i cząsteczek związków wiastków A 2 B3 chemicznych posługiwać się symbolami pierwiast- wskazać na wybranych przykładach obliczać ków: H, O, N, Cl, S, C, P, Si, Na, K, substancji zawartość masową pier- obliczyć średnią masę cząsteczkową składników powietrza różnice między symbolem chemicz- wiastka w próbce związku chemicz- ustalić, czy gaz ma gęstość większą, nym i wzorem chemicznym nego, i odwrotnie czy mniejszą od powietrza i wska- Uczeń potrafi na ocenę: dopuszczającą dostateczną dobrą bardzo dobrą 7 Ca, Mg, Fe, Zn, Cu, Al, Pb, Sn, Ag, odczytać ze wzoru sumarycznego podać przykłady metali i niemetali ze skład jakościowy i ilościowy związ- Hg wyjaśnić terminy: wzór chemiczny, ku chemicznego wzór sumaryczny, indeks stechiome- obliczać zawartość procentową pierwiastka w związku chemicznym tryczny wyjaśnić pojęcia: atomowa jednostka odczytać z układu okresowego war- zmienną wartościowością zać praktyczne wykorzystanie tego przy planowaniu doświadczeń podać przykłady cząsteczek typu AB2 , podać wzory strukturalne i suma- AB3 , A 2 B3 , narysować ich wzory ryczne tlenków metali i niemetali ze strukturalne i zapisać wzory suma- zmienną wartościowością, tworzyć ryczne nazwy tych tlenków masy, masa atomowa, masa cząs- tościowość maksymalną dla pier- ustalać wzór sumaryczny na podsta- wyjaśnić teczkowa wiastków grup 1., 2., 13., 14., 15., związków dwupierwiastkowych odczytywać masy atomów pierwias t- 16. i 17. (względem tlenu i wodoru) wie wartościowości składników obliczać wartościowość jednego rysować wzory strukturalne cząste- składnika na podstawie wzoru suma- wyjaśnić terminy: wiązanie chemicz- czek związków dwupierwiastkowych rycznego i znanej wartościowości ne, wartościowość, wzór strukturalny o znanych wartościowościach pier- drugiego składnika ków z układu okresowego ustalać nazwę dla prostych związków układać równania reakcji za pomocą symboli i wzorów nia chemicznego dobrać współczynniki stechiometry- wie nazwy wyjaśnić, na czym polega reguła wyjaśnić, co to jest równanie chekrzyżowa ustalania wzorów suma- nazewnictwa wyjaśnić zasadę bilansowania równa- wiastków dwupierwiastkowych (tlenków) na ustalać wzór sumaryczny na podstapodstawie wzoru sumarycznego zasady czne w równaniach chemicznych miczne i podać z czego się składa rycznych definiować pojęcia: równanie chemiczne, współczynnik stechiome- tryczny Uczeń potrafi na ocenę: dopuszczającą dostateczną dobrą bardzo dobrą 8 Dział 4. Reakcje chemiczne wyjaśnić, co oznacza reakcja che- wymienić i wyjaśnić na czym pole- wyjaśnić różnicę między rozpuszcza- wyjaśnić, co to jest kierunek reakcji omówić, jak prawo zachowania ma- miczna w opisie makroskopowym, a gają reakcje z poszczególnych grup: co w opisie mikroskopowym utlenianie, spalanie, redukcja, elek- uzasadnić słuszność prawa zachowa- sy umożliwia odróżnienie reakcji łą- zdefiniować pojęcie roztwarzanie troliza, roztwarzanie; podać przy- czenia od reakcji rozkładu w sytua- podać treść prawa zachowania masy kłady tych reakcji wyjaśnić, jak rozróżnić mieszaninę od związku chemicznego podać treść prawa stałości składu podawać przykłady reakcji o różnych szybkościach wyjaśnić, co to jest stechiometria wykonać proste obliczenia z wykorzystaniem prawa zachowania masy przedstawić skład związku chemicznego w postaci stosunku atomowego oraz stosunku masowego chemicznego definiować pojęcie szybkości reakcji wyjaśnić, co to jest efekt energetycz- podać, co to jest katalizator i reakcja ny reakcji nia masy (model drobinowy) obliczać masę pierwiastka w określo- wymienić czynniki wpływające na obliczać skład procentowy związku szybkość reakcji niem i roztwarzaniem nej próbce związku chemicznego cji, gdy jeden reagent jest gazem obliczać masę próbki związku che- stawie składu procentowego związ- micznego, w której znajduje się określona ilość pierwiastka ku chemicznego zaplanować doświadczenia potwier- obliczać masowy stosunek stechio- wskazać, co można obliczać na podstawie wzoru sumarycznego dzające wpływ różnych czynników przedstawić drobinowe uzasadnienie na szybkość reakcji wpływu czynników na szybkość re- podać opis działania katalizatora w ujęciu makro- i mikroskopowym akcji podać algorytm obliczeń stechiome- katalizowana ustalać wzór sumaryczny na pod- wskazać katalizator i produkt przejściowy w reakcji katalizowanej trycznych opartych na równaniu che- Uczeń potrafi na ocenę: dopuszczającą definiować reakcje egzo- i endoener- dostateczną metryczny reagentów dobrą micznym, ilustrując odpowiednim bardzo dobrą wyjaśnić zasadę stechiometrii, uza- 9 getyczne obliczać masę reagenta na podstawie znanej masy innego reagenta podać przykłady reakcji egzo- i endoenergetycznych wyjaśnić, w jaki sposób można przewidywać efekt energetyczny reakcji chemicznej przykładem sadniać celowość obliczeń stechio- ustalać, którego substratu użyto w nadmiarze metrycznych odszukać w tablicach energie wiązań w przypadku zmieszania substratów chemicznych i określać sens fizyczny wartości tych energii określać egzo- i endoenergetyczność reakcji na podstawie efektu energetycznego reakcji obliczać ilość określonego produktu, w stosunku niestechiometrycznym obliczać efekt energetyczny reakcji na podstawie energii wiązań chemicznych 10 „Chemia dla gimnazjalistów. Część II” Klasa 2 Uczeń potrafi na ocenę: dostateczną dopuszczającą dobrą bardzo dobrą Dział 3. Roztwory wodne badać zdolność rozpuszczania się wymienić kolejność czynności przy zaplanować doświadczenia wykazu- różnych substancji w wodzie sporządzaniu roztworów podawać nazwy składników roztwo- podawać przykłady substancji, które ru, definiować pojęcie roztworu i rozpuszczają się w wodzie tworząc rozpuszczalnika roztwory właściwe wyjaśnić zjawisko rozpuszczania w jące wpływ różnych czynników na interpretacji mikroskopowej szybkość rozpuszczania substancji wskazać, jaki jest wpływ czynników stałych w wodzie przyspieszających i opóźniających wyjaśnić, na czym polega destylacja rozpuszczanie, w oparciu o ziarnistą wymieniać poznane sposoby rozdzie- podawać przykłady substancji, które rozdzielać mieszaninę niejednorodną budowę materii nie rozpuszczają się w wodzie two- przez: sączenie, dekantację i sedy- omówić, z czego składają się: piana, omówić właściwości fizyczne wody rząc koloidy i zawiesiny, definiować mentację emulsja, mgła, dym opisać rodzaje wód powierzchnio- te terminy lania roztworów i zawiesin wych i podziemnych zdefiniować pojęcia: roztwór nasycony, roztwór nienasycony posługiwać się pojęciem rozpuszczalności i podać jej zależność od temperatury wyjaśnić różnicę między roztworem rozcieńczonym i stężonym definiować pojęcia: stężenie i stężenie procentowe opisywać obieg wody wykorzystywa- wyjaśnić, jak się dzielą mieszaniny i czym się różnią wskazać te właściwości fizyczne woda i kojarzyć je ze zjawiskami nej w gospodarstwie domowym podawać kolejność czynności przy towarzyszącymi krzepnięciu w przy- wykonywaniu krystalizacji rodzie i technice wody, które wpływają na życie or- obliczać ilość substancji, która można ganizmów wyjaśnić różnicę między rozpuszczaniem i rozpuszczalnością odczytywać informacje z wykresu opisywać obieg wód ziemskich rozpuścić w określonej ilości wody w wskazać konsekwencje zanieczysz- podanej temperaturze czeń wód naturalnych i podać spo- obliczać ilości substancji i rozpus z- soby zapobiegania tym zanieczys z- czalnika, niezbędnych do sporządze- czeniom rozpuszczalności w funkcji tempera- nia określonej ilości roztworu o da- wykonać obliczenia o większym sto- tury nym stężeniu pniu trudności z wykorzystaniem wyjaśnić, co to jest rozcieńczanie i obliczać stężenie procentowe roz- obliczać stężenie roztworu otrzymana czym polega zatężanie roztworu opisywać właściwości układu lód – tworu nego w wyniku rozcieńczania lub za- rozpuszczalności przedstawić czynności związane ze sporządzaniem określonej ilości roz- 11 Uczeń potrafi na ocenę: dopuszczającą dostateczną wymienić sposoby zmniejszania i zwiększania stężenia dobrą bardzo dobrą tężania roztworu o znanym stężeniu procentowym tworu o danym stężeniu dokonać obliczeń związanych z mieszaniem roztworów o różnych stężeniach rozróżniać wody: mineralne, pitne, stołowe i lecznicze 12 Uczeń potrafi na ocenę: dopuszczającą dostateczną dobrą bardzo dobrą Dział 5. Powtórzenie działów 1-4 odróżniać zjawiska fizyczne od przemian chemicznych wymienić poznane rodzaje przemian chemicznych wymienić, jakich informacji dostar- przedstawić przykłady przemian che- cza wzór związku chemicznego, opis jakościowy (makroskopowy i micznych w opisie makroskopowym oraz wartościowość względem wo- i mikroskopowym doru i metali dla pierwiastków grup wymienić, jakich informacji dostarcza mikroskopowy) opisać, czym się różni atom od czą- układać wzory związków dwupier- układać wzory sumaryczne związków chemicznych wiastkowych na podstawie znanych ilościowym (stosunki atomowe, ma- H2 , 2H, 2H2 , 3H2 O itp. wartościowości sowe, skład procentowy) odczytać równanie reakcji chemicznej, drobinowo w głównych w układzie okresowym i wzór związku chemicznego w opisie steczki, interpretować zapisy typu pierwiastków opisać właściwości fizyczne poznanych tlenków sumaryczny wać wzory strukturalne składu procentowego niach reakcji chemicznych mieszaniny klasyfikować tlenki ze względu na tworzyć wzory sumaryczne i strukrodzaj pierwiastka i stan skupienia wzór związku chemicznego na podstawie klasyfikować pierwiastki ze względu klasyfikować i charakteryzować na rodzaj, stan skupienia i gęstość wyprowadzić związkach chemicznych, oraz rys o- wskazać różnice między mieszaniną i związkiem chemicznym podąć przykłady substancji i miesza- dobierać współczynniki w równa- zapisać równanie chemiczne na pod- nin występujących w przyrodzie określać wartościowość maksymalną stawie słownego opisu reakcji zaklasyfikować równania chemiczne do odpowiedniego typu i grupy re- określać stosunki stechiometryczne w akcji (łączenie, rozkład, wymiana, równaniach reakcji chemicznych i spalanie, utlenianie, redukcja, roz- dokonywać odpowiednich obliczeń twarzanie, elektroliza) turalne tlenków pierwiastków o zna- otrzymać tlenki w reakcjach utlenia- przewidywać egzo- i endoenerge- nej wartościowości nia i w reakcjach redukcji, zapisać tyczność reakcji na podstawie jej odpowiednie równania reakcji typu i grupy tworzyć nazwy tlenków pierwias tków o stałej i zmiennej określać efekt energetyczny reakcji z energii wiązań reagentów 13 Uczeń potrafi na ocenę: dopuszczającą dostateczną dobrą bardzo dobrą wartościowości, i z zastosowaniem otrzymać tlenki w reakcjach rozkładu niektórych substancji, zapisać przedrostków otrzymać tlenki w reakcjach łączenia odpowiednie równania reakcji pierwiastków z tlenem, zapisać odpowiednie równania reakcji Dział 6. Kwasy i wodorotlenki rozpoznawać roztwory kwasów za wyjaśnić, co to są kwasy w ujęciu porównać najważniejsze właściwości obliczać wartościowość centralnego pomocą wskaźnika makroskopowym wyjaśnić terminy: wskaźnik (indyk a- opisać sposób otrzymywania kwasu tor), papierek wskaźnik owy opisać, z czego składa się kwas i podać przykłady kwasów tlenowych opisać sposób bezpiecznego rozcieńczania stężonych kwasów fosforowego z fosforu i innych substancji zapisać wzory sumaryczne i struktu- fizyczne i chemiczne stężonych kwa- atomu w cząsteczce kwasu tlenowe- sów: fosforowego, siarkowego i azo- go podać zasady tworzenia nazw kwa- towego wyjaśnić na przykładach, z czego i sów tlenowych jak otrzymuje się kwasy tlenowe przedstawić etapy przemysłowego ralne poznanych kwasów tlenowych, (schematy otrzymywania wskazać elementy wspólne i różne chemiczne) modelowe i równania HNO3 definiować pojęcia: wodorki, kwasy podać przykłady zastosowań pozna- wytłumaczyć efekt termiczny towa- beztlenowe nych kwasów wymienić właściwości fizyczne kwa- przedstawić sposób otrzymywania su solnego kwasu solnego z pierwiastków podać przykłady kwasów w naszym wskazać przykłady kwasów w okreotoczeniu rozpoznawać roztwory wodorotlenków za pomocą wskaźnika wyjaśnić, jak można otrzymać podać przykłady kwasów istnieją- rzyszący mieszaniu stężonych kwa- cych tylko w roztworze i wyjaśnić sów z wodą dlaczego nie można otrzymywać ich wyjaśnić różnicę między wodorkiem kwasowym a kwasem beztlenowym w stanie czystym ślonych produktach spożywczych i przedstawić rezultaty działania kwasu w produktach farmaceutycznych kwasów: H2 SO4 i solnego na wybrane metale wskazać źródła i rodzaje zanieczys zczeń powietrza wyjaśnić, jak zanieczyszczenia przemieszczają się w atmosferze podać skutki zanieczyszczeń powietrza powodujące kwaśne deszcze 14 Uczeń potrafi na ocenę: dopuszczającą dostateczną przedstawić skład i strukturę wodorotlenków, wskazać elementy wspólne i różne opisać najważniejsze właściwości fizyczne wodorotlenków dobrą wodorotlenek magnezu z magnezu i przedstawić innych substancji podać skład i sposób otrzymywania zaprawy murarskiej reakcje bardzo dobrą otrzymywania wyjaśnić różnicę między wodoro- wodorotlenków w formie schematów tlenkiem a zasadą modelowych oraz równań chemicz- podać sposoby tworzenia nazw wo- nych dorotlenków wymienić podstawowe różnice mię- opisać najważniejsze właściwości dzy kwasami i zasadami chemiczne wodorotlenków Dział 7. Sole wymienić składniki soli tworzyć nazwy soli zawierających reszty kwasowe kwasów: siarkowe- ustalać wzory soli na podstawie war- wyjaśnić, czy wszystkie metale rea- tościowości metalu i reszty kwas owej wybranych kwasów gują z każdym kwasem wskazanego siarczanu, węglanu, azo- rowego, solnego i siarkowodorowe- tanu, fosforanu i chlorku w reakcji go przedstawić makroskopowy i mikroskopowy opis reakcji metali i wodorotlenku metalu z kwasem wyjaśnić pojęcia: reakcja zobojętniania, roztwór obojętny opisać najważniejsze właściwości fizyczne soli wyjaśnić, na czym polega reakcja strącenia wodorotlenku metalu z kwasem wyjaśnić, na czym polega reakcja zobojętniania zobojętniania i jak się ją przeprowa- podać przykłady wodorosoli i soli dza wymienić rodzaje soli i określić ich skład przedstawić kolejne procesy prowadzące od wapienia do wapna gaszo- amonowych w postaci wzorów i nazw wyjaśnić na przykładzie, co to jest re- wyjaśnić, na czym polega miareczkowanie układać równania reakcji tlenków metali z kwasami i wodorotlenków metali z tlenkami niemetali podać przykłady reakcji termicznego rozkładu wodorosoli i soli amonowych akcja hydrolizy soli i jak ona wpływa opisać sposoby wykrywania amoniaku na odczyn roztworu nego i wyjaśnić ich znaczenie prak- zapisać równania reakcji sól+kwas i tyczne zasad (z przedrostkiem) projektować sposoby otrzymywania go, azotowego, węglowego, fosfo- układać równania reakcji metalu i tworzyć nazwy soli według nowych podać przykłady soli ulegających rozkładowi fotochemicznemu i zapisać sól+wodorotlenek , prowadzące do równania chemiczne tych reakcji wytrącenia osadów oraz powstania wymienić dwie główne właściwości 15 Uczeń potrafi na ocenę: dopuszczającą dostateczną dobrą opisać zastosowanie soli w życiu co- wymienić najważniejsze właściwodziennym i w rolnictwie wyjaśnić różnicę między minerałem ści chemiczne soli podać cechy użytkowe podstawo- określić ogólnie skład pierwiastkowy wych tworzyw mineralnych: metali, substancji gazowych betonu, ceramiki budowlanej, za- podać nazwy związków chemicz- opisać zastosowanie szkła wodnego prawy wapiennej, szkła nych dominujących gleby i wyjaśnić, jak można je potwierdzić doświadczalnie a skałą oraz różnicę między skałą a scharakteryzować wybrane czynniki złożem skorupy ziemskiej bardzo dobrą zagrażające glebie (np. prezentacja multimedialna) w skorupie wymienić czynniki zagrażające glebie przedstawić równania przemian che- ziemskiej udzielać pierwszej pomocy w wypadkach skaleczeń i oparzeń wyjaśnić znaczenie symboli stosowa- micznych, które prowadzą od węglanu nych do oznaczania substancji tok- wapnia, stanowiącego minerał, do sycznych węglanu wapnia w stwardniałej za- układać równania chemiczne reakcji prawie murarskiej prowadzących od metalu lub niemetalu do określonej soli Dział 8. Budowa materii wymienić składniki atomu i określić ustalać liczbę elektronów w atomie, przybliżyć pojęcie powłoki elektro- wyjaśnić, co to są elektrony walencyjcharakter oddziaływań między nimi podać informacje, których dostarcza liczba atomowa wyjaśnić, co to są izotopy i jak się liczbę powłok elektronowych i liczbę elektronów walencyjnych podstawie informacji nowej ne i co to jest rdzeń atomowy na określić podobieństwa i różnice mię- podać przykłady zależności między odczytywa- nych z układu okresowego dzy izotopami wyjaśnić, na czym polegają przemia- wartościowością pierwiastka a liczbą elektronów walencyjnych tworzy ich nazwy i symbole che- ustalać skład jąder atomowych na ny promieniotwórcze α i β oraz okre- wykonać proste obliczenia związane z miczne ślić właściwości cząstek α i β wymienić dziedziny życia, w których izotopy znalazły zastosowanie podstawie liczb: atomowej i mas owej wyjaśnić prawo okresowości na podać cechy promieniowania zawartością procentową izotopów podać, co to są pierwiastki transuranowe oraz jakie są przyczyny niewy- 16 Uczeń potrafi na ocenę: dopuszczającą dostateczną dobrą bardzo dobrą wyjaśnić budowę układu okresowego przykładzie pierwiastków - od litu jądrowego i skutki jego działania na wyjaśnić, co to jest promieniotwór- do argonu organizm ludzki czość i podać cechy substancji pro- wskazać mieniotwórczych wyjaśnić, co to są materiały rozs zczepialne i do czego mogą służyć wyjaśnić, co to jest konfiguracja elektronowa i wskazać co określa konfigurację walencyjną definiować pojęcie jonów i opisać, jak one powstają położenie promieniotwórczych pierwiastków określać w układzie okresowym wyjaśnić, co to jest szereg promie- podać przykłady substancji kowalencyjnych omówić metodę otrzymywania sztuwpływające na wielkość dawki promieniowania wyjaśnić, co to jest półokres rozpadu prostych obliczeń tę cechę radionu- go szeregu promieniotwórczego klidu wyjaśnić, na czym polega proces łańcuchowego rozszczepienia jądrowego określić dobrodziejstwa i zagrożenia wynikające z energetyki jądrowej podać skutki wybuchu bomby jądrowej ków w związki chemiczne oraz wy- ustalać rodzaj wiązania w danej submienić, jakimi sposobami pierwias tki uzyskują konfigurację walencyjną helowca wyjaśnić na przykładzie, jak powsta- stancji przedstawić schematy tworzenia związków jonowych i związków kowalencyjnych je substancja jonowa, a jak substan- wyjaśnić, co to są cząsteczki dipolocja kowalencyjna podać przykłady wiązań kowalencyjnych: pojedynczego, podwójnego i potrójnego cznych pierwiastków podać skład jonowy i stosunek jonowy w określonym związku jąder atomowych, wykorzystać do omówić cechy substancji jonowych i niotwórczy, podać cechy naturalne- podać nazwy i wzory prostych, jed- podać zasady łączenia się pierwias tnordzeniowych kationów i anionów czynniki stępowania transuranowców na Ziemi we, co to są asocjaty i jaki mogą mieć wpływ na właściwości substancji substancji kowalencyjnych wskazać różnice między substancjami jonowymi i kowalencyjnymi 17 Uczeń potrafi na ocenę: dopuszczającą dostateczną dobrą bardzo dobrą Dział 9. Chemia roztworów wodnych wyjaśnić, co to są elektrolity i nieelektrolity definiować pojęcie dysocjacji jono- układać równania chemiczne dys ocjacji jonowej soli, kwasów i wodorotlenków wej i podać, jakie substancje jej ule- podać nazwy jonów powstałych w gają podać przykłady elektrolitów mocnych podać przykłady roztworów o określonym pH wyjaśnić na przykładach, co to są reakcje jonowe posługiwać się tabelą rozpuszczalności wyniku dysocjacji kwasów i wodorotlenków wyjaśnić, co to jest pH roztworu i jak się je mierzy opisać znaczenie i zastosowanie skali pH układać równania reakcji strącania, korzystając z tabeli rozpuszczalności opisać, co to jest twardość wody i wymienić jony powodujące twardość wody pisać równania dysocjacji etapowej wyjaśnić, co to jest kwas i co to jest stalizujących z roztworów zawiera- zasada w ujęciu makroskopowym i mikroskopowym przewidywać skład substancji kryjących różne kationy i różne aniony podać różnicę między elektrolitem układać równania chemiczne n-etapowej dysocjacji jonowej kwa- mocnym i słabym sów i wodorotlenków wyjaśnić, co to jest odczyn roztworu w ujęciu mikroskopowym rozpoznawać kwasy i zasady wśród substancji i opisywać procesy za- opisać reakcję zobojętniania w ujęciu chodzące po wprowadzeniu ich do mikroskopowym wody zapisać w formie cząsteczkowej i jo- uporządkować jony obecne w roz- nowej równania reakcji strącania osa- tworze określonego elektrolitu wg dów: kwasów z wodorotlenkami oraz malejącej ich zawartości reakcji wypierania wodoru i metali wyjaśnić, jakich informacji dostar- podać sposoby zmiękczania wody cza szereg napięciowy metali proponować substraty na podstawie planować skróconych równań reakcji, zapisać równania w formie cząsteczkowej reakcje, korzystając z szeregu napięciowego metali wyjaśnić, co to jest ogniwo chemiczne 18 Klasa 3 „Chemia dla gimnazjalistów. Część III” Uczeń potrafi na ocenę: dopuszczającą dostateczną dobrą bardzo dobrą opisać, czym się różnią rodzaje drobin podawać przykłady kształtów drobin odczytywać i zapisywać konfigurację podawać przykłady każdego rodzaju obliczać liczbę elektronów i liczbę odczytywać z tablicy Mendelejewa elektronową na podstawie odpowied- Dział 10. Powtórzenie wybranych wiadomości z poprzednich działów wskazać rodzaje drobin drobin – w postaci wzoru i nazwy jąder w określonej drobinie liczbę powłok elektronowych i obli- podawać przykłady, wzory i nazwy określać, na podstawie konfiguracji substancji zbudowanych z określo- walencyjnej, właściwości typowych nego rodzaju drobin pierwiastków obliczać masę cząsteczkową drobiny wielojądrowej określać skład jądra atomowego na podstawie liczb: atomowej i mas owej wskazać różnicę między przemianą fizyczną i przemianą chemiczną podawać przykłady par substancji mieszających się w każdym stosun- (rozpoczynających i kończących okres) wskazać podobieństwa i różnice między izotopami na przykładzie izotopów wodoru podawać przykłady przemian materii, w których struktura drobin zostaje zmieniona i przykłady przemian, w których struktura drobin nie ulega zmianie ku, mieszających się w stosunku układać równania rozpadów promieograniczonym, praktycznie się nie mieszających wyjaśnić, co to są przemiany jądrowe niotwórczych α i β wyjaśnić, co określa prawo zachowania masy, co to są stosunki stechio- nich danych czać maksymalne liczby elektronów określać skład rdzenia atomowego analizować zmiany charakteru che- w powłokach stosować regułę helowca do ustalenia przegrupowań elektronowych, pro- micznego i reaktywności pierwias tków grup głównych wadzących do utworzenia wiązania przedstawiać wzory elektronowe typowych związków jonowych i kowa- chemicznego opisywać zachowanie się drobin podczas zmian stanów skupienia opisać oddziaływania występujące podczas mieszania substancji wyjaśnić, czym różnią się naturalne lencyjnych wyjaśnić na przykładach, jak budowa drobin wpływa na efekty mieszania układać równania sztucznych przemian jądrowych przemiany jądrowe od sztucznych wyjaśnić mechanizmy: reakcji jądroprzemian jądrowych podać, co to jest efekt energetyczny, wych, rozszczepienia jądrowego oraz fuzji jądrowej co to są reakcje egzo- i endoenerge- wyjaśnić, co to są przemiany elektrotyczne nowe (wzbudzenie, jonizacja) oraz co 19 Uczeń potrafi na ocenę: dopuszczającą dostateczną dobrą wymienić cechy reakcji chemicznych metryczne reagentów i co określa za- podawać przykłady trzech typów re- sada stechiometrii akcji podać kryteria klasyfikowania związków chemicznych definiować w ujęciu makroskopo- zastosować zasadę stechiometrii do prostych obliczeń podawać przykłady reakcji jonowych i cząsteczkowych rozróżniać reakcje jonowe od cząsteczkowych bardzo dobrą to jest plazma i w jakich powstaje warunkach podawać przykłady reakcji elektrolizy oraz rozkładu fotochemicznego podawać przykłady reakcji: 1) utle- wyjaśnić, czym się różni skład od bu- zaliczać określony związek do odponiania, która jest spalaniem, 2) utle- dowy związku chemicznego, i jak się wiedniej grupy w każdym z trzech wym i mikroskopowym kwasy i za- niania, prezentuje te informacje podziałów sady 3) redukcji, 4) roztwarzania, 5) reakcji tworzyć wzory i nazwy tlenków, wo- otrzymywać określać odczyn roztworu, interpretować skalę pH która nie jest spalaniem, tlenki, wodorotlenki, katalizowanej 6) strącania, 7) zobo- dorotlenków, kwasów tlenowych i kwasy tlenowe i sole możliwymi spo- jętniania, 8) rozkładu termicznego soli sobami podawać ogólne właściwości fizycz- podawać przykłady związków należą- podawać właściwości ne tlenków, wodorotlenków, kwasów cych do określonych grup – w postaci tlenków, tlenowych i soli wzoru i nazwy tlenowych i soli obliczać dla określonego związku chemicznego: stosunek atomowy pierwiastków, stosunek masowy pierwiastków, procentowy pierwiastkowy skład wodorotlenków, chemiczne kwasów 20 Uczeń potrafi na ocenę: dopuszczającą dostateczną dobrą bardzo dobrą Dział 11. Pierwiastki chemiczne podać, w jakich postaciach wodór porównać właściwości fizyczne wo- przedstawić sposoby otrzymywania wyjaśnić zasadę budowy i działania występuje w przyrodzie doru z właściwościami innych gazów wskazać podobieństwa i różnice we wymienić zastosowania fluorowców właściwościach fizycznych fluorow- charakteryzować najważniejsze właców ściwości fizyczne tlenu i siarki opisać występowanie tlenu i siarki w wymienić najważniejsze właściwości przyrodzie zdefiniować pojęcie alotropii wymienić substancje występujące w fizyczne i chemiczne azotu i fosforu podawać najważniejsze właściwości fizyczne i chemiczne węgla skorupie ziemskiej zawierające azot i wskazać różnice we właściwościach fosfor, wskazać ich zastosowanie grafitu i diamentu wymienić postacie w jakich występu- opisać najważniejsze właściwości fiją w przyrodzie węgiel i krzem podać kryteria podziału metali na metale lekkie i ciężkie wymienić, w jakich postaciach wy- dwutlenku węgla definiować pojęcia stal i żeliwo podawać przykłady metali szlachet- opisać właściwości chemiczne wodo- wskazać najważniejsze związki wodoru i określić ich charakter che- ru podać najważniejsze właściwości chemiczne fluorowców opisać najważniejsze właściwości chemiczne tlenu oraz siarki wskazać różnice we właściwościach odmian alotropowych tlenu i siarki uzasadnić kich z wodą i ciężkie metali miczny określić i uzasadnić kierunek zmian reaktywności w grupie fluorowców układać równania reakcji przebiegających podczas produkcji kwasu siarkowego konieczność stosowania zapisać równania reakcji otrzymywa- nawozów sztucznych ściami węgli kopalnych układać równania reakcji metali lek- wykazać najważniejsze cechy fizycz- opisać właściwości fizyczne metali wyjaśnić, co to jest szereg napięciowy lekkich i metali ciężkich elektrolizera zyczne i chemiczne tlenku węgla oraz wskazać różnice między właściwo- stępują w przyrodzie metale lekkie i wykazać cechy różniące metale lekkie ciężkie wodoru nia amoniaku i kwasu azotowego metodą przemysłową wyjaśnić, co to są fullereny, podać przykłady zastosowań fullerenów ne i chemiczne wspólne i różniące uzasadnić hierarchię reaktywności pierwiastki w grupie węglowców wskazać wspólne i różniące właści- metali lekkich na podstawie budowy ich atomów wości fizyczne i chemiczne litowców opisywać przebieg i rezultaty elektroi berylowców lizy chlorku sodu przewidywać zachodzenie lub nieza- podać przemysłowe metody otrzy- opisać mechanizm przebiegu korozji chodzenie reakcji typu: metal + k a- mywania metali lekkich i ciężkich żelaza 21 Uczeń potrafi na ocenę: dopuszczającą dostateczną dobrą bardzo dobrą nych i opisać ich najważniejsze wła- tiony innego metalu i układać równa- układać równania: roztwarzania meta- przewidywać, czy dany metal roztwa- ściwości fizyczne nia takich reakcji wyjaśnić znaczenie znaków i symbo- podać, jak reagują z wodą i kwasami li i wodorotlenków w kwasach oraz rza się w kwasach z wydzieleniem strącania wodorotlenków wodoru, układać odpowiednie rów- li ostrzegawczych na etykietach sub- różne rodzaje metali (lekkie, ciężkie i wskazać kierunek zmian charakteru stancji toksycznych szlachetne) nania reakcji chemicznego i reaktywności pier- identyfikować katodę i anodę w dziawiastków w grupach głównych i łającym elektrolizerze okresach tablicy Mendelejewa Dział 12. Związki węgla z wodorem podać, czym różnią się pod względem składu i właściwości związki organiczne od związków nieorganicznych definiować pojęcia: wzór grupowy i szereg homologiczny opisać najważniejsze właściwości metanu, etylenu i acetylenu wyjaśnić, na czym polega reakcja przyłączania i uwodornienia wskazać cechy wspólne i różnice między izomerami opisać skład i budowę węglowodo- identyfikować dwutlenek węgla w przedstawić wzory grupowe i nazwy rów nasyconych i nienasyconych przedstawić wzory grupowe i nazwy produktach spalania związków organicznych alkanów – do C10 sporządzać wykresy zależności wła- pierwszych czterech członów szere- podawać przyczyny i skutki wybu- ściwości fizycznych węglowodorów gu homologicznego alkanów, alke- chów mieszaniny metanu i powietrza szeregu homologicznego od liczby nów i alkinów w budynkach mieszkalnych atomów węgla homologu układać równania reakcji spalania ustalać liczbę i budowę izomerycz- ustalać liczbę i budowę mono- i dwuwęglowodorów nasyconych i niena- nych alkanów, alkenów i alkinów – podstawionych pochodnych alkanów, syconych w różnych warunkach do C5 tworzyć nazwy tych izomerów układać równania reakcji przyłącza- rozpoznawać rodzaj węglowodoru na wskazać różnice między poszczególnia bromu i wodoru do etylenu i acetylenu podawać przykłady polimerów i two- podać przykłady izomerów wśród rzyw sztucznych oraz ich typowych węglowodorów nasyconych i niena- właściwości syconych podstawie wzoru sumarycznego nymi rodzajami węglowodorów projektować doświadczenie pozwala- opisać właściwości fizyczne i chejące odróżnić węglowodory nasycone od nienasyconych zapisać równania polimeryzacji miczne tworzyw sztucznych zapisać równanie depolimeryzacji polimeru o znanej budowie 22 Uczeń potrafi na ocenę: dopuszczającą wyjaśnić, co to jest polimeryzacja, dostateczną sztuczne od polimeru podstawie wzoru fragmentu makro- podać najważniejsze informacje o określić właściwości fizyczne ropy naftowej i jej skład bardzo dobrą wyjaśnić, czym różni się tworzywo ustalać budowę meru i monomeru na wymienić chemiczne i niechemiczne monomer, mer, makrocząsteczka, polimer dobrą wyjaśnić, na czym polega destylacja równanie reakcji spalania spalania określonej ilości paliwa polimeru o znanej budowie ropy naftowej, podać główne pro- układać dukty przerobu ropy naftowej i ich obliczać ilość tlenu niezbędną do cząsteczki układać złożach ropy naftowej źródła energii równania reakcji spalania paliw zastosowania Dział 13. Pochodne węglowodorów wyjaśnić, co to są pochodne węglowodorów podać skład i budowę alkoholi wyjaśnić terminy: kwas karboksylowy, kwas tłuszczowy, sole kwasów karboksylowych wskazać przykłady kwasów karboksylowych w naszym otoczeniu i wymienić ich zastosowania opisać właściwości fizyczne kwasu mrówkowego i octowego oraz kwasów długołańcuchowych wyjaśnić, co to są mydła i podać przykłady mydeł oraz skład mydła zapisywać wzory grupowe alkoholi – opisać negatywne skutki działania wyjaśnić, jak etanol i metanol działa do C4 , i tworzyć ich nazwy alkoholu opisać właściwości fizyczne i che- etylowego na organizm podać skład denaturatu i spirytusu ludzki przedstawić budowę gliceryny, po- miczne metanolu i etanolu określić budowę kwasów karboks ylowych i wyjaśnić, czym różnią się na organizm człowieka dawać jej właściwości oraz zastoso- salicylowego przedstawić fermentację octową za pomocą równania reakcji wanie te kwasy od kwasów nieorganicz- podać budowę cząsteczki kwasu olei- projektować doświadczenie, które nych zapisać pozwoli odróżnić kwas oleinowy od nowego wzory grupowe kwasów zapisać równania reakcji kwasów palmitynowego lub stearynowego karboksylowych – do C5 , oraz kwa- karboksylowych z metalami, tlenka- opisywać strukturę piany su palmitynowego i stearynowego mi metali oraz reakcje zobojętniania podać nazwy zwyczajowe i systema- układać równania dysocjacji jonowej tyczne kwasów karboksylowych układać równania reakcji spalania kwasów karboksylowych opisać budowę i otrzymywanie wyjaśnić, dlaczego mydło nie pieni się w twardej wodzie i jak można temu przeciwdziałać projektować doświadczenie pozwala- 23 Uczeń potrafi na ocenę: dopuszczającą jako produktu handlowego wyjaśnić, co to są detergenty i podać przykłady detergentów wyjaśnić różnice w budowie kwasów karboksylowych i estrów opisać, jaką rolę odgrywają estry w przyrodzie dostateczną kwasów karboksylowych opisać, co to są materiały hydrofobowe i hydrofilowe wyjaśnić mechanizm mycia i prania dobrą mydeł, zapisać odpowiednie równania reakcji układać wzory prostych estrów na podstawie ich nazwy opisywać sposób przeprowadzania układać równania estryfikacji wskareakcji estryfikacji podawać zanej pary kwas + alkohol typowe właściwości fi- przedstawić budowę tłuszczów określić, co to są tłuszcze zyczne i chemiczne estrów oraz ich badać rozpuszczalność tłuszczów dokonać podziału cukrów na proste i zastosowania złożone, podać przykłady tych cukrów opisać występowanie skrobi i celulozy w przyrodzie omówić znaczenie i zastosowanie skrobi i celulozy opisać budowę amin (metyloaminy) i aminokwasów (glicyny) definiować białka jako związki powstające z aminokwasów wyjaśnić pojęcia: koagulacja, wysalanie i denaturacja wyjaśnić, jakie są zasady zażywania leków i co to jest lekozależność (dobrać rozpuszczalnik) bardzo dobrą jące otrzymać ester o podanej nazwie układać równania reakcji powstawania tłuszczów podać sposób przemiany tłuszczów ciekłych w stałe, zapisać odpowiednie równanie reakcji projektować doświadczenie pozwalające odróżnić tłuszcz nienasycony od nasyconego wskazać różnicę między tłuszczami przedstawić budowę glukozy i frukto- objaśnić cykl węglowy roślinnymi i zwierzęcymi badać i opisać właściwości fizyczne zy za pomocą wzoru umownego oraz zapisać w postaci równań proces fobudowę cukrów złożonych tosyntezy i utleniania biologicznego glukozy i sacharozy, wskazać na ich zapisać równania rozkładu termicz- podawać elementy charakterystyczne zastosowania wymienić różnice we właściwościach skrobi i celulozy wymienić najważniejsze właściwości fizyczne metyloaminy i glicyny wyjaśnić zasadę procesów zacho- nego cukru oraz hydrolizy cukru złożonego wykrywać obecność skrobi w różnych produktach spożywczych układać równania reakcji metyloaminy i glicyny z kwasem solnym dzących z udziałem białek w organi- przedstawić schematycznie budowę zmach żywych (hydroliza, synteza) podać wspólne cechy białek wyjaśnić, jakie skutki dla organizmu dla budowy reszty monocukrowej wykazać, że aminy są pochodnymi amoniaku przeprowadzić koagulację wybranego białka opisać, na czym polega reakcja ksantoproteinowa białek i uzasadnić istnienie wielkiej podawać przykłady ilustrujące senich liczby tencję Paracelsusa podać argumenty „za” i „przeciw” 24 Uczeń potrafi na ocenę: dopuszczającą wymienić składniki pożywienia dostateczną i wskazać je w produktach żywno- palacza wywołują substancje zawar- określić rolę białek w organizmach te w dymie papierosowym omówić znaczenie różnorodnych ściowych dobrą składników pożywienia dla organizmu człowieka żywych wymienić wspólne cechy działania bardzo dobrą stosowaniu konserwantów, barwników, aromatów, zagęszczaczy i przeciwutleniaczy narkotyków na organizm podać zasady zdrowego żywienia Dział 14. Kompendium wiedzy gimnazjalne j podać zasady bezpiecznego posługiwania się sprzętem laboratoryjnym zaliczyć określoną substancję do od- wymienić sposoby badania właściwo- wykonywać bezpiecznie: ogrzewanie wykonywać „doświadczenia domości fizycznych i chemicznych sub- substancji, spalanie niewielkich ilości we” opisane w „propozycjach dla stancji paliw stałych, ciekłych i gazowych, ambitnych”, formułować spostrzeże- strącanie osadów, krystalizację, s ą- nia i wnioski określać rodzaj drobin z jakich jest powiedniej grupy odczytywać z tablicy Mendelejewa przynależność pierwiastka do metali (lekkich, ciężkich) lub niemetali odczytywać z układu okresowego zbudowana substancja na podstawie jej nazwy lub wzoru grupowego obliczać skład procentowy związku chemicznego na podstawie wzoru czenie, dekantację, odparowanie przedstawić budowę drobin w postaci wzoru strukturalnego odczytywać z układu okresowego re- przedstawić budowę drobin w postaci wzoru elektronowego interpretować prawo okresowości w ujęciu makroskopowym i mikrosko- wartościowość maksymalną i warto- podać sposoby przekształcania roz- ściowość względem wodoru i metali tworów nasyconych w nienasycone, stosunku do sąsiadów w grupie i w (dla pierwiastków grup głównych) i odwrotnie okresie dla pierwiastków rozpoczyna- zespołów pierwiastków (np. litow- jących i kończących okres ców z berylowcami; tlenowców z opisać fizyczne najważniejsze właściwości wybranych pierwiastków odczytywać z tablicy Mendelejewa aktywność ogólną i reaktywność w liczbę protonów, elektronów i po- podawać najważniejsze właściwości powym porównać właściwości wskazanych azotowcami) włok elektronowych, liczbę elektro- chemiczne wybranych pierwiastków i przedstawiać różne kryteria podziału sporządzać mieszaniny ze składni- nów walencyjnych oraz konfigurację wybranych zespołów pierwiastków ków o różnych stanach skupienia walencyjną (dla pierwiastków grup cytowanych obok (H, Cl, O, S, N, C) podawać przykłady minerałów, rud, głównych) rozdzielać mieszaniny przez sączenie, mieszanin sporządzać krzywe rozpuszczalności i odczytywać z nich informacje 25 Uczeń potrafi na ocenę: dopuszczającą skał i złóż wskazać źródła i rodzaje zanieczyszczeń wyjaśnić praktyczne znaczenie i wykorzystanie reakcji chemicznych układać równania chemiczne na pod- dostateczną dobrą podawać najważniejsze właściwości fizyczne wybranych zespołów pier- bardzo dobrą dekantację, krystalizację i desatura- wykonywać obliczenia związane z cję rozpuszczalnością wiastków (fluorowce, tlenowce, azo- obliczać masowy i objętościowy towce, węglowce, metale lekkie, metale ciężkie, metale szlachetne) podać sposoby przekształcania roz- skład procentowy mieszaniny wskazać sposoby zapobiegania zanieczyszczeniom środowiska stawie zapisu słownego i odczytać te tworów nasyconych w nienasycone i dokonać klasyfikacji typów i rodza- równania w interpretacji mikrosko- odwrotnie powej charakteryzować poznane już pojęcia: wiązanie chemiczne, grupy charakterystyczne, szeregi homologiczne, odmiany alotropowe, izomery podawać jów przykłady pierwiastków reakcji, podać odpowiednie przykłady rysować schematy cykli geologicznych i układać odpowiednie równania reakcji podać sposoby usuwania zanieczys zczeń oraz sposoby naprawiania szkód już wyrządzonych opisać (szkicować) aparaturę do występujących w stanie wolnym i stosować zasadę stechiometrii w pro- przeprowadzenia reakcji wskazanych uzasadniać to zjawisko przez nauczyciela wymienić cechy stych obliczeniach chemicznych reakcji chemicz- podawać przykłady współzależności podawać przykłady współzależności nych zaliczać wskazaną reakcję do odpowiedniej grupy podawać przykłady współzależności budowy substancji i jej właściwości, wynikającej z prawa okresowości oraz z położenia związku organicznego w szeregu homologicznym budowy substancji i jej właściwości budowy substancji i jej właściwości, wynikającej z rodzaju wiązania che- wynikającej micznego oraz obecności grupy cha- izomerycznych rakterystycznej z tworzenia odmian
