wydolność tlenową (ogólną, aerobową)

Trening plyometryczny piłkarzy
na etapie szkolenia specjalnego
Zbigniew Jastrzębski
Piłka nożna jest grą, która stawia coraz większe
wymagania w zakresie przygotowania motorycznego. Około 4050 lat temu zawodnik pokonywał średnio 4-5 kilometrów
podczas meczu piłkarskiego a od lat 90 XX wieku średnia ta
wzrosła do prawie 11 kilometrów (Bangsbo, 1999; Ekblom,
1986) i utrzymuje się po dzień dzisiejszy.
Badania Bangsbo (1999) wykazały, że można wyróżnić u
zawodnika takie formy ruchowe jak: stanie, marsz (4 km/godz.),
trucht (8 km/godz.), wolny bieg (12 km/godz.), bieg z
umiarkowaną prędkością (16 km/godz.), bieg z wysoką
prędkością (21 km/godz.) sprint (30 km/godz.), bieg tyłem (12
km/godz.) główkowanie, odbieranie piłki.
Ważną częścią meczu są sprinty wykonywane przez
graczy. Dochodzi do nich średnio co 90 sekund i trwają od 2 do 4
sekund (Bangsbo, 1991).
Podczas meczu rejestrowano: 10 – 20 sprintów, bieg z
wysoką intensywnością co 70 sekund, 15 wślizgów, 10
główkowań, 50 sytuacji związanych z grą pozycyjną przy piłce,
30 podań oraz utrzymanie tempa gry i gra obronna (Ekblom,
Według Górskiego (2001) wydolność fizyczna to zdolność do ciężkiej
i długotrwałej pracy fizycznej angażującej duże grupy mięśniowe.
Określa ona wolno narastające zmęczenie, wysoką tolerancję na
zmiany zmęczeniowe powstałe podczas wysiłku fizycznego oraz
szybki
i
efektywny wypoczynek.
predyspozycji
Jest
również zależna od
antropologiczno-biomechanicznych,
wieku,
płci,
wysokości ciała, masy ciała, motywacji oraz zdolności motorycznych
takich jak siła, szybkość i wytrzymałość.
Wyróżniamy dwa rodzaje wydolności:
wydolność tlenową (ogólną, aerobową), która określa maksymalne
zużycie ilości tlenu podczas wysiłku fizycznego. Składa się na nią
sprawność przebiegu oddychania zewnętrznego i wewnętrznego
oraz termoregulacja. Jest to zdolność do wysiłków długotrwałych.
wydolność beztlenową (anaerobową), oznaczającą największą ilość
pracy
mechanicznej
wykonanej
podczas
wysiłku,
którego
maksymalne intensywności trwającej 30-60 s zależy od sprawności
mechanizmów aktywujących procesy glikozy, która staje się głównym
procesem dostarczającym energii do skurczów mięśni. Zatem
występuje tutaj przewaga procesów beztlenowych.
Oprócz dobrego przygotowania wydolności fizycznej od zawodnika piłki
nożnej wymaga się również wysokiego poziomu sprawności fizycznej. Sozański i
Śledziewski (1993) twierdzą, że sprawność fizyczna to wysoki stan narządów i
funkcji ustroju, wyrażający się efektywnym rozwiązywaniem wszechstronnych
zadań ruchowych a najważniejsze cechy motoryczne charakteryzujące
sprawność fizyczną piłkarza nożnego to:
Wytrzymałość, jest zdolnością do kontynuowania długotrwałej pracy o
wymaganej intensywności (od 60 do 80 – 90 % maksymalnych możliwości
wysiłkowych), bez obniżania efektywności działań i przy zachowaniu
podwyższonej odporności na zmęczenie.
Szybkość, określana jest jako zdolność do wykonywania ruchów w
najmniejszych dla danych warunków odcinkach czasu. Jej ocena przejawia się
poprzez trzy składowe: czas reakcji, czas ruchu prostego oraz częstotliwość ruchów
cyklicznych. Szybkość lokomocyjna przejawiana przez piłkarza w czasie gry
uzależniona jest od kilku czynników: uwarunkowania genetyczne, proporcje
budowy ciała, poziom siły i wytrzymałości, technika ruchu, uzdolnienia ruchowe,
stan psychiczny, warunki zewnętrzne.
Moc
(skoczność),
jest
wieloczynnikową
funkcją
dwóch
cech
podstawowych: szybkości i siły oraz budowy i proporcji ciała. Wyraża moc pracy
mięśniowej i określa zdolność przemieszczania ciała w przestrzeni poprzez fazę
lotu: najwyżej, najdalej będzie też zależnie od zaistniałej sytuacji ruchowej.
Siła mięśniowa, jest to zdolność do pokonywania oporu zewnętrznego
lub przeciwstawiania się mu kosztem wysiłku mięśniowego.
Każda z tych cech (zdolności)
motorycznych odgrywa istotną rolę w
kompleksowym przygotowaniu piłkarza nożnego do walki sportowej.
Zdolności szybkościowo-siłowe, szczególnie siła eksplozywna (szybkość
rozwijania siły) i szybkość lokomocyjna na krótkich dystansach w sposób
zasadniczy różnicują poziom sportowy graczy (Commeti i wsp., 2001; Little i
Williams, 2005; Gissis i wsp., 2006; Di Salvo, 2007; Gonaus i Müller, 2012).
W wielu ośrodkach naukowych i metodycznych trwają intensywne
prace nad identyfikacją struktury wysiłków meczowych o najwyższej
intensywności i znalezieniem optymalnych metod poprawiających siłę i szybkość
biegową zawodnika piłki nożnej (Stølen i wsp., 2005; Markovic i wsp., 2007;
Carling i wsp., 2012).
Badacze zajmujący się poszukiwaniem racjonalnych
sposobów
kształtowania
zdolności
szybkościowo-siłowych
piłkarzy nożnych proponują z reguły 6-12 tygodniowe programy
treningowe, w których wykorzystuje się trening siłowy i
plyometryczny, sprinty, overspeed training oraz sprinty z oporem
(Kotzaminidis i wsp., 2006; Wong i wsp., 2010; Venturelli, 2008;
Rahimi i Behpur, 2005; Buchheit i wsp., 2010; Martinez i wsp.,
2011).
Trening plyometryczny polega na dynamicznych ruchach, najczęściej
kończyn dolnych, powodujących szybki ekscentryczno-koncentryczny skurcz
mięśni. Stosując go należy pamiętać o właściwym przygotowaniu mięśni do
wysiłku oraz o tym, że nieprawidłowy sposób wykonania ćwiczeń może
powodować mikrourazy, a w konsekwencji poważne kontuzje (Rimmer i Sleivert,
2000).
Z kolei w treningu szybkości stosuje się sprinty powtarzane na różnych
dystansach i o różnej długości przerw wypoczynkowych pomiędzy powtórzeniami
(Coh i wsp., 2010). Podczas tak kształtowanej szybkości rozwijana jest również
siła eksplozywna, przede wszystkim, jako efekt często powtarzanych startów z
miejsca Markovic i wsp. (2007).
Nie ulega wątpliwości, że zarówno trening plyometryczny jak i
klasyczny trening szybkości wpływają na rozwój zdolności szybkościowosiłowych, ale otwartą kwestią pozostaje ustalenie wpływu obu połączonych
programów treningowych na zmianę zdolności wysiłkowych piłkarza nożnego.
Można tego dokonać poprzez porównanie efektywności programu
treningowego składającego się z ćwiczeń łączonych (plyometrycznosprinterskich) z treningiem obejmującym ćwiczenia izolowane (osobne
wykonywanie ćwiczeń plyometrycznych i szybkościowych).
Jakkolwiek trening plyometryczny i sprinterski może mieć
pozytywny wpływ na rozwój dyspozycji siłowo-szybkościowych
piłkarza nożnego to jednocześnie może być przyczyną uszkodzeń
mięśni szkieletowych. To z kolei objawia się wzrostem takich
wskaźników krwi zawodników jak; kinaza kreatynowa (CK), białko
fazy ostrej (CRP), dehydrogenaza mleczanowa (LDH), interleukiny
(IL-1b, IL-10).
Dziękuję za uwagę !