Pelikan reż. Liisa Helminen

Pelikan
reż. Liisa Helminen
MATERIAŁY DYDAKTYCZNE
DLA NAUCZYCIELI
SPIS TREŚCI
1.
2.
3.
4.
5.
Informacje o filmie. (str. 2)
Scenariusz lekcji języka polskiego. (str. 3)
Temat: Ludzie mają kulturę, a ptaki – niebo. O tym, że warto pozostad sobą.
Załącznik: Karta pracy. (str. 6)
Scenariusz lekcji języka polskiego (str. 7)
Temat: Emil i Pan Pelikan – rozmawiamy o niezwykłej, międzygatunkowej przyjaźni.
Załącznik: Karta pracy (str. 10)
1
Wszelkie prawa do materiałów dydaktycznych zastrzeżone dla Stowarzyszenia Nowe Horyzonty.
INFORMACJE O FILMIE
NOTA O FILMIE
Tytuł oryginalny: Pelikaanimies;
Kraj i rok produkcji: Finlandia 2004;
Reżyser: Liisa Helminen;
Scenariusz: William Aldridge, Liisa Helminen;
Wystepują: Keri Ketonen, Roni Haarakangas, Juka Nuorgam, Jonna Järnefelt, Liisa Kuoppamäki;
Czas trwania: 84 minuty.
O FILMIE
Pelikan to ciekawa wizualnie i kolorystycznie, skrząca się absurdalnym humorem historia
introwertycznego Emila, który wraz z matką przeprowadza się z ukochanej wsi do miasta. Absurdalny
humor wynika z samej treści opowieści – chłopiec zaprzyjaźnia się z mężczyzną, który jest trochę inny
niż wszyscy ludzie. Okazuje się, że jest pelikanem, który zafascynowany ludźmi i ich zwyczajami,
postanawia zostad jednym z nich. Otoczenie, oprócz Emila (a później także jego przyjaciółki – Elsy),
zdaje się nie zauważad niezwykłej tożsamości mężczyzny. Jak twierdzi mężczyzna, wynika to z faktu,
że ludzie wolą żyd iluzją. Pan Pelikan opowiada także swemu przyjacielowi o pięknie kultury, którą
tworzy ludzkośd, o wyjątkowości emocji, które odczuwają tylko ludzie. Uzmysławia chłopcu
niezwykłośd i odrębnośd roli człowieka na tym świecie. Jest to tym bardziej cenne, że świat chłopca
drastycznie się zmienia – opuszcza ukochane miejsce, jego rodzice się rozstają, ojciec nie odpisuje na
listy, przybywa do kompletnie nieznanego miasta, w którym zdaje się nie byd nikogo otwartego
i przychylnego. Emil uczy Pana Pelikana czytania i innych zachowao potrzebnych do życia w świecie
ludzi. Pelikan da mu jednak lekcję o wiele cenniejszą – pokaże jak ważne jest bycie sobą. Kłopoty
zaczynają się, kiedy ludzie zauważają prawdziwą naturę Pana Pelikana. Ostatecznie mężczyzna
potwierdzi jednak, że najważniejsze jest życie w zgodzie ze sobą.
2
SCENARIUSZ LEKCJI JĘZYKA POLSKIEGO
Opracowała: Paulina Krześniak
Temat: Ludzie mają kulturę, a ptaki – niebo. O tym, że warto pozostać sobą.
CELE LEKCJI






rozwijanie w uczniach wrażliwości estetycznej przez kontakt ze sztuką filmową;
zachęcenie uczniów do rozmowy na poruszane w filmie tematy (bycie sobą, umiejętnośd
dochowywania tajemnicy);
kształcenie w uczniach umiejętności wyszukiwania informacji i tworzenia na ich podstawie
notatki;
rozwijanie w uczniach umiejętności odczytywania dzieła filmowego na poziomie dosłownym
i abstrakcyjnym;
doskonalenie umiejętności posługiwania się polszczyzną (frazeologia);
rozwijanie wyobraźni.
METODY I FORMY PRACY






dopasowywanie odpowiedzi,
pogadanka,
element wykładu,
praca z encyklopedią,
karta pracy: dwiczenie pisemne,
dyskusja.
MATERIAŁY I POMOCE






film: Pelikan, reż. Liisa Helminen, Finlandia 2004;
magnesy;
kartki z wypisanymi możliwymi odpowiedziami na pytanie O czym opowiada film pt.
„Pelikan”?
wydruki zdjęd pelikanów, książki lub programy multimedialne z takimi zdjęciami;
encyklopedia dla każdego ucznia;
karty pracy dla wszystkich uczniów.
3
PRZEBIEG LEKCJI
1. Wprowadzenie: Nauczyciel przedstawia uczniom metryczkę filmu, a następnie zadaje
pytania:
 czy film podobał się uczniom?
 co w filmie zwróciło ich uwagę?
 o czym opowiada film?
2. Porządkowanie fabuły. Nauczyciel zapisuje na tablicy pytanie: O czym opowiada film pt.
Pelikan? Do tablicy obok przypina magnesami karteczki z wypisanymi odpowiedziami na to
pytanie, z których tylko częśd jest prawdziwa. Dobrze, jeśli częśd odpowiedzi wymaga
zrozumienia filmu na poziomie dosłownym, częśd zaś – na poziomie bardziej abstrakcyjnym.
Wybrani lub chętni uczniowie podchodzą do tablicy i przypinają właściwe odpowiedzi pod
pytaniem. (Przykładowe odpowiedzi z podkreśleniem właściwych: O PELIKANIE, KTÓRY
POSTANOWIŁ UPODOBNID SIĘ DO LUDZI; O ŚWIĘTACH BOŻEGO NARODZENIA; O PRZYJAŹNI;
O MŁODZIEŻOWYM GANGU; O PARZE BLIŹNIĄT; O ODMIENNOŚCI; O TYM, JAK DZIECKO
RADZI SOBIE Z ROZSTANIEM RODZICÓW; O KONFLIKTACH MIĘDZYNARODOWYCH;
O UMIEJĘTNOŚCI DOCHOWYWANIA TAJEMNIC; O ZAKŁADANIU FIRMY).
3. Pogadanka. Prowadzący pyta uczniów, co niezwykłego jest w tytułowym bohaterze filmu.
Uczestnicy zajęd wspólnie dochodzą do odpowiedzi, że bohater jest ptakiem – pelikanem,
który postanowił żyd jak ludzie. W związku z tym upodobnił się do nich w taki sposób, że – do
pewnego momentu – nie wzbudza to niczyich (poza dziesięcioletniego Emila) podejrzeo:
ubiera się jak człowiek, uczy się ludzkiej mowy, znajduje pracę, wynajmuje mieszkanie.
4. Element wykładu. Nauczyciel wprowadza pojęcie fantastyki. Może to byd odpowiedź na
ewentualne uwagi dzieci, że to niemożliwe, by pelikan udający człowieka pozostał
niezauważony. Proponowana definicja: fantastyka to dziedzina filmu czy literatury, która
polega na tworzeniu postaci, rzeczy czy miejsc, będących wytworem wyobraźni odmiennym
od rzeczywistości, którą znamy.
5. Praca z encyklopedią. Jeśli istnieje taka możliwośd, wszystkie dzieci korzystają z encyklopedii.
Ich zadaniem jest odszukanie hasła pelikan i wynotowanie najistotniejszych informacji (np.
istnieje kilka gatunków pelikanów; są to ptaki wodne, zamieszkujące wszystkie kontynenty
poza Antarktydą; pelikany to jedne z największych ptaków latających; żywią się zwierzętami
wodnymi; charakterystyczne cechy ich budowy to: błona pławna pomiędzy palcami, krótkie
i grube nogi, duże skrzydła oraz znak rozpoznawczy: długi, spłaszczony dziób, pod którym
znajduje się skórny worek odcedzający wodę i ułatwiający połykanie ryb). Wybrane osoby
czytają swoje notatki, z których wyłania się obraz zwierzęcia, jakim jest pelikan. Jeśli to
możliwe nauczyciel pokazuje uczniom zdjęcia pelikanów (można w tym celu wykorzystad
wydruki, książki lub komputer i rzutnik).
6. Praca z kartą pracy. Prowadzący pyta dzieci, która z postaci filmu zauważa w tytułowym
bohaterze coś nietypowego. Jest to Emil – dziesięciolatek, który po rozstaniu rodziców
przeprowadza się wraz z mamą do miasta i zamieszkuje w tym samym domu co Pan Pelikan.
Warto zwrócid uwagę, że matka chłopca nie traktuje spostrzeżeo syna poważnie. Nauczyciel
prosi uczniów, żeby przypomnieli sobie, co ptasiego jest w zachowaniu tytułowego bohatera
i wypełnili polecenie pierwsze w kartach pracy. Wybrane lub chętne osoby czytają na głos
swoje odpowiedzi.
4
7. Element wykładu. Nauczyciel pyta dzieci, czy znają i rozumieją powiedzenie Kiedy wejdziesz
między wrony, musisz krakad tak jak one. Nauczyciel – korzystając z ewentualnych
odpowiedzi uczniów – wyjaśnia, że przysłowie to oznacza, że człowiek musi zachowywad się
tak, jak ludzie, wśród których się znalazł. Następnie prowadzący pyta, jak można odnieśd to
wyrażenie do filmu Pelikan? Warto zwrócid uwagę, że wronami są tu ludzie, zaś tym, kto
wchodzi pomiędzy nie – Pelikan.
8. Dyskusja. Nauczyciel pyta uczniów, jak zachowuje się Pelikan, żeby wtopid się w świat ludzi
i upodobnid się do nich? Dobrze jest zachęcid uczniów, by wymieniali jak najwięcej
elementów (ludzki ubiór; nauka języka: najpierw mechaniczne naśladowanie, z czasem także
rozumienie; ludzkie rozrywki: słuchanie muzyki, taniec, śpiew; zaciekawienie ludźmi, szukanie
kontaktu z nimi; podjęcie pracy; wynajęcie mieszkania). Następnym pytaniem wartym
postawienia jest pytanie o to, dlaczego Pelikan w ogóle chciał upodobnid się do ludzi. Należy
tu przypomnied scenę, w której sam tytułowy bohater wyjaśnia to Emilowi, mówiąc, że
w świecie ludzi fascynuje go kultura: muzyka, śpiew i taniec.
9. Praca z kartą pracy. A czego ludzie mogą zazdrościd ptakom? Nauczyciel prosi dzieci
o samodzielne zastanowienie się nad odpowiedzią na to pytanie. Następnie mają one
wykonad polecenie drugie z karty pracy. Wybrani uczniowie czytają swoje odpowiedzi, dzielą
się refleksjami na temat tego, czego człowiek może pozazdrościd ptakom.
10. Podsumowanie. Nauczyciel podsumowuje rozważania, zwracając uwagę uczniów na to, że
w każdym z nas jest coś wyjątkowego i nie ma sensu poświęcad tego, by stad się kimś innym.
Warto zostawid chwilę na ewentualne pytania dzieci lub poruszenie kwestii, które nie zostały
podjęte (np. przyjaźo Emila z Pelikanem, przyjaźo chłopięco-dziewczęca, umiejętnośd
dochowywania tajemnic).
PRACA DOMOWA
Ułóż kilka zasad, których należy przestrzegad, aby pozostad sobą.
5
Karta pracy
Zadanie 1.
Jakich ptasich cech nie udało się ukryd pelikanowi, który upodobnił się do człowieka? Co w jego
zachowaniu zdradza, że nie jest on człowiekiem, ale ptakiem wodnym? Wypisz odpowiedzi.
Zadanie 2.
Filmowego Pelikana bardzo pociąga świat ludzi. A co może byd dla
człowieka fascynujące w świecie ptaków? Czego my – ludzie możemy
im pozazdrościd?
……………………………………………………………………
……………………………………………………………………
……………………………………………………………………
……………………………………………………………………
……………………………………………………………………
……………………………………………………………………
……………………………………………………………………
…………………………………………………………………
6
SCENARIUSZ LEKCJI JĘZYKA POLSKIEGO
Opracowała: Paulina Krześniak
Temat: Emil i Pan Pelikan – rozmawiamy o niezwykłej, międzygatunkowej
przyjaźni.
CELE LEKCJI







rozwijanie w uczniach wrażliwości estetycznej przez kontakt ze sztuką filmową;
zachęcenie uczniów do rozmowy na poruszane w filmie tematy (przyjaźo, lojalnośd,
umiejętnośd dochowywania tajemnicy, pomoc bliskiej osobie, poświęcenie dla kogoś);
rozwijanie w uczniach umiejętności odczytywania dzieła filmowego na poziomie dosłownym
i abstrakcyjnym;
kształcenie umiejętności wczuwania się w sytuację kogoś innego;
wprowadzenie lub utrwalenie pojęcia synonim (wyraz bliskoznaczny);
dwiczenie umiejętności korzystania ze słowników;
rozwijanie wyobraźni.
METODY I FORMY PRACY





pogadanka,
element dramy,
praca z kartą pracy,
burza mózgów,
dyskusja.
MATERIAŁY I POMOCE




film: Pelikan, reż. Liisa Helminen, Finlandia 2004;
karty pracy dla wszystkich uczniów;
po jednym ptasim piórze dla połowy klasy;
po jednym słowniku synonimów dla każdej pary uczniów.
7
PRZEBIEG LEKCJI
1. Wprowadzenie. Nauczyciel prosi uczniów o podzielenie się wrażeniami po obejrzeniu filmu
pt. Pelikan. Pyta ich, co im się w nim podobało, a co nie.
2. Pogadanka. Prowadzący pyta uczniów, czy zgadzają się ze stwierdzeniem, że jednym
z tematów filmu jest niezwykła przyjaźo. Uczniom, którzy uznają to stwierdzenie za
prawdziwe, nauczyciel zadaje kolejne pytania:
 Kto się z kim przyjaźni?
 Dlaczego ta przyjaźo jest niezwykła?
Pytania te staja się punktem wyjścia do rozmowy na temat znajomości Pana Pelikana
z dziesięcioletnim Emilem. Wyzwania, jakie stają przed obiema stronami, a przede wszystkim
przed chłopcem, wynikają z tego, że tytułowy bohater jest ptakiem – pelikanem, który
postanowił poznad ludzkie życie.
3. Element dramy. Prowadzący zaprasza uczniów do udziału w prostym dwiczeniu dramowym.
Aby je wykonad, należy przygotowad dużą przestrzeo, po której dzieci będą mogły się
swobodnie poruszad (można zsunąd ławki lub wyjśd na korytarz czy boisko). Nauczyciel dzieli
klasę na dwie grupy. Członkowie pierwszej mają zachowywad się możliwie naturalnie,
swobodnie poruszając się po przestrzeni w wybrany przez siebie sposób i w dowolnym
tempie. Zadaniem członków drugiej grupy jest wczucie się w postad Pana Pelikana – ptaka,
który próbuje odnaleźd się w świecie ludzi – i odzwierciedlenie tego w ruchach oraz
zachowaniu. Dla odróżnienia obu grup, członków drugiej z nich można poprosid o to, by
trzymali w dłoni piórka. Początek dwiczenia i wejście w role wyznacza klaśnięcie
prowadzącego. Po ustalonym czasie (ok. 1-2 minuty), nauczyciel ponownie klaszcze w dłonie
i prosi, by uczniowie zatrzymali się na swoich miejscach. Prowadzący dotykając ramienia
wybranego dziecka, udziela mu głosu i zadaje związane z jego rolą pytanie.
Propozycje pytao do PELIKANA:
 Jak się czujesz?
 Skąd wiesz, jak się zachowywad, żeby nie wzbudzid niczyich podejrzeo?
 Co sprawia Ci największą trudnośd w upodobnieniu się do ludzi?
Propozycje pytao do CZŁOWIEKA:
 Czy pewne osoby zwróciły Twoją uwagę jakimiś nietypowymi zachowaniami?
 Jakie to zachowania?
Podsumowując dwiczenie, nauczyciel zwraca uwagę na to, że tytułowy bohater filmu dobrze
odgrywa swoją rolę. Nie budzi niczyich podejrzeo. Tylko Emil zauważa nietypowośd
zachowania Pana Pelikana. Dzięki temu zostaje dopuszczony do tajemnicy i poznaje tę sferę
życia bohatera, której nie zna nikt inny.
4. Karta pracy. Nauczyciel prosi dzieci, żeby zastanawiały się, jak niezwykłośd Pana Pelikana
wpłynęła na jego znajomośd z Emilem? Czym się różni przyjaźo bohaterów filmu od ich
przyjaźni z rówieśnikami? Uczniowie proszeni są o wykonanie polecenia pierwszego z kart
pracy. Wybrane osoby czytają swoje odpowiedzi.
5. Karta pracy, praca ze słownikiem. Nauczyciel pyta uczniów, jak nazywamy wyrazy o tym
samym lub podobnym znaczeniu. Gdy uczniowie odpowiedzą, prowadzący rozkłada na
ławkach słowniki synonimów i prosi o wykonanie polecenia drugiego z kart pracy (znalezienie
i wypisanie wyrazów bliskoznacznych do wyrazu przyjaciel).
6. Burza mózgów. Prowadzący pyta dzieci, jaki powinien, ich zdaniem, byd prawdziwy przyjaciel.
Wymieniane przez uczniów cechy zapisywane są na tablicy. Warto, by w wypowiedziach
pojawiły się następujące zalety: dobry, godny zaufania, pomocny, wierny, wyrozumiały,
lojalny, oddany, szczery, uczciwy, serdeczny, życzliwy.
7. Karta pracy. Prowadzący prosi uczniów by spośród wymienionych cech wybrali pięd tych,
które są dla nich najważniejsze, a następnie zastanowili się, czy dziesięcioletni Emil je miał.
8
Jakie zachowania chłopca są tego świadectwem. Dzieci proszone są o wykonanie polecenia
trzeciego z kart pracy. Po upływie czasu przeznaczonego na zadanie, wybrane lub chętne
osoby czytają swoje propozycje. (Przykłady: pomocny – Emil pomagał Pelikanowi w nauce
czytania; godny zaufania – nie wydał tajemnicy Pelikana innym; wyrozumiały – znosił
dziwactwa swojego towarzysza).
8. Dyskusja. Prowadzący pyta dzieci, czy myślą, że zdałyby egzamin z przyjaźni, gdyby przyszło
im poznad kogoś takiego jak Pelikan? Pytanie to może stad się punktem wyjścia do dyskusji
o przyjaźni w ogóle. Warto zadad dzieciom następujące pytania:
 Czy dzieci mają w swoim życiu przykłady takich trudnych przyjaźni i chcą się nimi
podzielid?
 Czy bycie czyimś przyjacielem to łatwe zadanie?
 Dlaczego warto dbad o przyjaźo?
 Kiedy przyjaźo wymaga poświęceo?
9. Podsumowanie. Prowadzący podsumowuje lekcję. Jest to także dla dzieci okazja do zadania
pytao i poruszenia innych związanych z filmem tematów.
PRACA DOMOWA
Napisz opowiadanie, którego tematem będzie niezwykła przyjaźo.
9
Karta pracy
Zadanie 1.
Na czym polega niezwykłośd przyjaźni między Emilem a Panem Pelikanem?
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
Zadanie 2.
Jakimi słowami można zastąpid wyraz przyjaciel? Skorzystaj z odpowiedniego słownika i wypisz
odszukane wyrazy.
Z jakiego słownika skorzystałeś/skorzystałaś?
................................................................................................................................................................
Zadanie 3.
Jakie są, Twoim zdaniem, najważniejsze cechy prawdziwego przyjaciela? Wymieo je w rubrykach po
lewej stronie tabeli. Obok każdej z nich wypisz zachowanie Emila świadczące o tym, że był on takim
przyjacielem dla Pana Pelikana.
Cechy prawdziwego przyjaciela
Przykłady zachowao Emila
10