Rury z miedzi i stopów miedzi

POWIETRZE
A R T Y K U Ł
S P O N S O R O W A N Y
Kazimierz Zakrzewski
Rury z miedzi i stopów miedzi
stosowane w chłodnictwie
Miedź to naturalny materiał o doskonałych własnościach fizycznych. Miedź jest trwała, niezawodna, odporna na
wysokie i niskie temperatury oraz korozję. Jest w 100% antydyfuzyjna dla gazów. Dzięki temu instalacje z miedzi
i jej stopów są szeroko stosowane w klimatyzacji i chłodnictwie.
D
o budowania instalacji chłodniczych stosuje się rury miedziane wykonane zgodnie
z normą PN-EN 12735-1 Miedź i stopy miedzi.
Rury miedziane okrągłe bez szwu stosowane
w instalacjach klimatyzacyjnych i chłodniczych. Część 1. Rury do instalacji rurowych.
Rury te, podobnie jak powszechnie stosowane
przewody instalacyjne (zgodnie z PN-EN 1057
Miedź i stopy miedzi. Rury okrągłe bez szwu
do wody i gazu stosowane w instalacjach
sanitarnych i ogrzewania), wykonane są ze
stopu miedzi oznaczonego symbolem Cu-DHP
(z ang. deoxidized high phosphorus copper), tj.
odtlenionego fosforem, który zawiera powyżej
99,9% miedzi (z możliwością śladowej zawartości srebra) oraz regulowane ilości odtleniacza – tj. fosforu, od 0,015 do maks. 0,040%.
Według normy PN-EN 12735-1 rura do
chłodnictwa i klimatyzacji może być wy-
konywana w wymiarowaniu calowym lub
metrycznym, dostępna w stanie twardym lub
miękkim, w izolacji termicznej lub bez. Rury
miękkie metryczne są dostępne w wymiarach
od 4 x 1 do 22 x 1 mm, a w stanie twardym
od 6 x 1 do 108 x 2,5 mm. Rury miękkie calowe produkowane są od wymiaru 3/16” do
7/8”, a w stanie twardym od 3/8” do 4 i 1/8”.
Rury twarde można kupić w odcinkach pięciometrowych, natomiast w stanie miękkim
w kręgach o długości: 15,25; 30,5; 25 lub
50 m. Norma określa także stan i czystość
powierzchni wewnętrznej, która ma parametry
zdecydowanie wyższe od rury instalacyjnej.
Zaślepione końce rur zabezpieczają je przed
ewentualnym zabrudzeniem podczas transportu, składowania czy na budowie. Rury te
mogą współpracować z czynnikami chłodniczymi nowej generacji, jak R407C i R410A.
Rura chłodnicza ma zgodnie z normą trwałe
oznaczenie na powierzchni zewnętrznej. Przykładowe oznaczenie rury metrycznej i calowej
przedstawia fot. 1.
Na rynku dostępne są także rury w izolacji
termicznej. Przeważnie mają one grubość
9 mm i oferowane są w stanie miękkim
w wykonaniu calowym lub metrycznym.
Izolacja termiczna takich rur ma następujące
własności:
„„ polietylen sieciowy o porach zamkniętych,
nietrujący i odporny na działanie promieniowania UV,
„„ współczynnik przewodzenia ciepła przy 0°C
≥ 0,36 W/(mK),
„„ temperatura pracy od –80 do 105°C,
„„ klasa palności B2 wg DIN 4102,
„„ kondensacja pary wodnej >7000 m.
Instalacje chłodnicze łączone są przez lutowanie twarde lub spawanie.
System rur i łączników
do zastosowań
wysokociśnieniowych
Fot. 1. Przykład oznaczenia miedzianych rur chłodniczych. Objaśnienie: NAZWA– nazwa fabryczna
rury, PRODUCENT – nazwa producenta rury, 6 x 1 – wymiar rury w mm, 1/4” x 0,03” x 50’ –
wymiar w calach, PN-EN 12735-1 – norma, zgodnie z którą wykonano rurę, R 290/R 220 – stan
twardości, 05/15 – miesiąc i rok produkcji
Średnica zewnętrzna,
cal
Średnica zewnętrzna,
mm
Grubość ścianki zewnętrznej,
mm
3/8”
9,52
0,65
1/2”
12,70
0,85
5/8”
15,87
1,05
3/4”
19,05
1,3
7/8”
22,23
1,5
1 1/8”
28,57
1,9
1 3/8”
34,92
2,3
1 5/8”
41,27
2,7
2 1/8”
53,97
3,55
Tabela 1. Dostępne wymiary rur K65
78
wrzesień 2015
W chłodnictwie, a w szczególności w systemach chłodniczych supermarketów, coraz
częściej wdrażane są proekologiczne koncepcje urządzeń. Nowoczesny i przyjazny dla
środowiska czynnik chłodniczy CO2 (R744)
wymaga wysokich ciśnień roboczych. Dlatego
warto w tym przypadku zastosować nowy system rurowy K65. Rury i kształtki tego systemu
wykonane są ze stopu miedzi z domieszką
żelaza (2,5%) oraz śladową zawartością fosforu – CuFe2P – o wysokiej wytrzymałości,
który od lat stosowany jest w elektrotechnice
i przemyśle samochodowym. K65 pozwala na
wykonanie instalacji systemów chłodniczych
o ciśnieniu roboczym do 120 barów za pomocą
rur o grubości ścianki i średnicy zewnętrznej
znacznie mniejszej niż w powszechnie stosowanych instalacjach stalowych.
System ten może być również zastosowany do innych czynników chłodniczych, ale
warto w takim wypadku skonsultować się
z producentem. K65 ma dobre właściwości
przetwórcze, jest materiałem plastycznym,
rynekinstalacyjny.pl
POWIETRZE
A R T Y K U Ł
S P O N S O R O W A N Y
cych także dla chłodnictwa, do łączenia można
używać wszystkich rodzajów lutów twardych
z minimalną zawartością srebra 2%. Więcej
informacji o instalacjach z miedzi znaleźć
można na www.instalacjezmiedzi.pl.
Literatura
Fot. 2. Rury i złączki K65 przeznaczone m.in. do układów z czynnikami chłodniczymi o wysokim
ciśnieniu roboczym
odpornym na zmiany ciśnienia i temperatury,
niepalnym i podlega recyklingowi w 100%. Do
łączenia instalacji wykonywanych z K65 stosuje się lutowanie twarde z wykorzystaniem
kształtek K65. Rury i kształtki K65 są odpowiednio oznakowane tym symbolem, zatem
poszczególne części składowe systemu można
za każdym razem precyzyjnie zidentyfikować.
Dzięki domieszce żelaza materiał ten jest nieco
magnetyczny i z łatwością można go odróżnić
od innych stopów miedzi za pomocą magnesu
neodymowego.
Główną zaletą systemu K65 jest jego duża
wytrzymałość mechaniczna. Możliwe jest
rynekinstalacyjny.pl
dzięki temu wykonanie serii produktów dla
ciśnienia 120 barów o stosunkowo cienkich
ściankach. Lekkość przewodów rurowych
wykonanych z K65 oznacza nie tylko znaczne oszczędności materiałowe, ale również
łatwiejsze nimi manipulowanie, na przykład
przy montowaniu rur pod sufitem. Rura K65
spełnia wymagania normy EN 12735-1 – jej
stan utwardzenia wynosi R 300. Na rynku oferowane są rury pięciometrowe zakorkowane
z dwóch stron, pakowane w tekturowe pudła
po 10 sztuk.
Według instrukcji wykonawczych instalacji
miedzianych, zgodnie z EN 378 obowiązują-
1. PN-EN 1057 Miedź i stopy miedzi. Rury okrągłe bez szwu
do wody i gazu stosowane w instalacjach sanitarnych
i ogrzewania.
2. PN-EN 12735-1 Miedź i stopy miedzi. Rury miedziane
okrągłe bez szwu stosowane w instalacjach klimatyzacyjnych i chłodniczych. Część 1. Rury do instalacji
rurowych.
3. Instalacje wodociągowe, ogrzewcze i gazowe na paliwo
gazowe, chłodnicze, klimatyzacyjne, gazów medycznych
oraz próżni wykonane z rur miedzianych i stopów miedzi.
Wytyczne stosowania i projektowania, Polskie Centrum
Promocji Miedzi, 2013.
4. Materiały firmy Wieland.
Europejski
Instytut Miedzi
Europejski Instytut Miedzi (dawniej PCPM)
50-125 Wrocław, ul. św. Mikołaja 8-11, 408
tel. 71 78 12 502
[email protected], www.copperalliance.pl
wrzesień 2015
79