D - Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Szczecinie

Sygn. akt III AUa 20/15
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 26 stycznia 2016 r.
Sąd Apelacyjny w Szczecinie – Wydział III Pracy i Ubezpieczeń Społecznych
w składzie:
Przewodniczący:
SSA Jolanta Hawryszko (spr.)
Sędziowie:
SSA Romana Mrotek
SSA Beata Górska
Protokolant:
St. Sekr. Sąd. Edyta Rakowska
po rozpoznaniu w dniu 12 stycznia 2016 r. w Szczecinie
sprawy T. K. (1)
przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w K.
o emeryturę
na skutek apelacji ubezpieczonego
od wyroku Sądu Okręgowego w Koszalinie IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych
z dnia 20 listopada 2014 r. sygn.. Akt IV U 912/14
1. zmienia zaskarżony wyrok oraz poprzedzającą go decyzję i przyznaje ubezpieczonemu T. K. (1) prawo do emerytury
od czerwca 2014r.,
2. zasądza od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w K. na rzecz ubezpieczonego kwotę 120 zł (sto dwadzieścia
złotych) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w instancji odwoławczej.
SSA Romana Mrotek SSA Jolanta Hawryszko SSA Beata Górska
Sygn. akt III AUa 20/15
UZASADNIENIE
Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w K. po rozpoznaniu wniosku T. K. (1) z 18 czerwca 2014 r., decyzją z 16
lipca 2014 r., odmówił prawa do emerytury uznając, że nie udowodnił, aby w okresach 9 lipca 1969 - 15 maja 1985 i
20 maja 1985 - 31 grudnia 1998 pracował w warunkach szczególnych.
Ubezpieczony wniósł odwołanie od powyższej decyzji podnosząc, że posiada 15-letni staż pracy w warunkach
szczególnych, gdyż przez cały okres swojej pracy zawodowej wykonywał wyłącznie czynności mechanika
samochodowego w kanałach remontowych.
W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie.
Sąd Okręgowy w Koszalinie IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych, wyrokiem z 20 listopada 2014 r. oddalił
odwołanie ubezpieczonego.
Sąd I instancji ustalił, że ubezpieczony ur. (...), wykształcenie zasadnicze zawodowe, wyuczony zawód mechanik
samochodowy. W okresie od 9 lipca 1969 r. do 15 maja 1985 r. pracował w Przedsiębiorstwie (...)(...) w K. jako
mechanik napraw pojazdów samochodowych, w pełnym wymiarze czasu pracy. Dokonywał przeglądów i napraw
taboru samochodowego pracodawcy, który składał się z samochodów ciężarowych. Zatrudniano 8-10 mechaników
na jednej zmianie, którzy mieli do dyspozycji 2 kanały remontowe. Niektóre prace wykonywane były tylko w kanale,
niektóre części samochodowe były jedynie w kanale wymontowywane, a następnie przenoszone w celu naprawy poza
kanał, ewentualnie transportowane do innych zakładów naprawczych. Inne prace wykonywano poza kanałem np.
wymiana resorów. W trakcie pracy nie było podziału pracy pomiędzy poszczególnych mechaników, stąd każdy z nich
wykonywał wszystkie czynności związane z przeglądami, konserwacją i naprawą samochodów. Podział pracy między
wykonywaną w kanale a poza nim wynosił ok. 50%-50%, okresowo praca w kanale stanowiła ok.70% dniówki roboczej.
Następnie T. K. (1) od 20 maja 1985r zatrudnił się w (...) Przedsiębiorstwie (...) w K. na stanowisku mechanika
samochodowego i pracował do 31 lipca 2003 r. w wydziale transportu w warsztacie samochodowym, za którego
mienie ponosił odpowiedzialność materialną. Wykonywał kompleksowo czynności obsługowe i naprawcze w oparciu o
planowaną systematykę wykonywanych czynności w celu utrzymania pojazdów w stanie pełnej gotowości technicznej.
Jednocześnie dbał o stan montowanych części. Współpracownikami ubezpieczonego byli m.in. T. K. (2) (zatrudniony
jako kierowca w latach 1972-2008) i W. S. (bezpośredni przełożony ubezpieczonego, zatrudniony jako kierownik
transportu w latach 1984-2001). W dziale transportu w warsztacie zatrudnionych było 2 mechaników, do dyspozycji
mieli 1 kanał. Ubezpieczony przez cały okres zatrudnienia wykonywał ogół czynności związanych z naprawą i obsługą
(przeglądami) pojazdów samochodowych. Druga osoba zatrudniona na stanowisku mechanika (osoby te zmieniały
się) zajmowała się czynnościami blacharsko-spawalniczymi. Ubezpieczony jako mechanik codziennie wchodził do
kanału i spędzał w nim ok. 80 % dniówki roboczej. Wynikało to z faktu, że tabor składał się z około 30 pojazdów,
głównie samochodów ciężarowych. Czynności naprawcze i obsługowe wymagały pracy w kanale remontowym.
Na datę 1 stycznia 1999 r. T. K. (1) udokumentował staż pracy 29 lat, 5 miesięcy i 20 dni okresów składkowych, ukończył
60 lat i nie jest członkiem Otwartego Funduszu Emerytalnego.
Sąd Okręgowy w oparciu o przepisy art. 24 ust. 1 oraz art. 184 ust. 1 i 2 ustawy z 17 grudnia 1998r. o emeryturach i
rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j.Dz.U. z 2009 r., Nr 153, poz. 1227 ze zm.), także treść § 2 ust. 1, §
3 i § 4 Rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych
w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.U. z 1983r., Nr 8, poz. 43 ze zm.). Sporna pozostawała
ocena okresu pracy ubezpieczonego na stanowisku mechanika samochodowego: od 9 lipca 1969 r. do 15 maja 1985r.
w (...) oraz od 20 maja 1985r. do 31 grudnia 1998 r. w (...) Przedsiębiorstwie (...). Dla ustalenia spornej okoliczności
Sąd Okręgowy w Koszalinie przeprowadził dowód z dokumentacji pracowniczej ubezpieczonego z obu zakładów
pracy, jak również przesłuchał zawnioskowanych przez niego świadków. Sąd I instancji w całości za wiarygodne i
przydatne dla sprawy uznał zeznania J. B. i J. K., którzy w sposób obiektywny wskazali jakie czynności ubezpieczony
wykonywał będąc zatrudnionym w (...). Odnosząc się zaś do zeznań świadków T. K. (2) i W. S., sąd okręgowy uznał, że
zeznawali niespójnie i starali się przedstawić jak najbardziej korzystnie dla ubezpieczonego zakres jego prac, jednak
sąd okręgowy stanął na stanowisku, że ubezpieczony nie wykazał, aby w którymkolwiek zakładzie pracy wykonywał
pracę w szczególnych warunkach w kanałach remontowych przy naprawie pojazdów samochodowych (wykaz A
dział XIV pkt 16 załącznika do rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983r.) stale i w pełnym wymiarze czasu
pracy. Ustawodawca wiąże prawo do wnioskowanej emerytury z wykonywaniem pracy mechanika samochodowego
w szczególnym miejscu, jakim jest kanał remontowy. Przeprowadzone postępowanie dowodowe wykazało zaś,
że naprawa samochodów ciężarowych w kanałach remontowych nie była jedyną czynnością, którą ubezpieczony
wykonywał jako mechanik samochodowy. W odniesieniu do pracy w Przedsiębiorstwie (...) praca mechaników
polegała na wykonywaniu wszelkich prac przeglądowych i naprawczych taboru samochodowego pracodawcy, który co
do zasady składał się z samochodów ciężarowych. Nie było podziału pracy pomiędzy poszczególnych mechaników, a
każdy z nich wykonywał wszystkie czynności związane z przeglądami, konserwacją i naprawą samochodów, zarówno w
kanale jak i poza nim. Oceniając zaś charakter pracy T. K. (1) w (...) Przedsiębiorstwie (...) w K. sąd pierwszej instancji
rozważył, że zakres obowiązków nie sprowadzał się do naprawy pojazdów wyłącznie w kanale, Ubezpieczony zajmował
się pojazdami i mieniem warsztatu pracodawcy kompleksowo – miał naprawiać pojazdy, ale też je konserwować
i dokonywać bieżących przeglądów. Sąd okręgowy uznał też, że zasady doświadczenia życiowego wskazują, że
praca w kanałach jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze z reguły wyłącznie w zakładach remontowych
taboru samochodowego i tramwajowego przedsiębiorstw komunikacyjnych i dużych firm transportowych, gdzie
występuje podział specjalistyczny prac między brygady remontowo-naprawcze. Takiej specjalizacji i podziału prac
w zakładach pracy ubezpieczonego nie było, a to wynikiem specyfiki zatrudniających ubezpieczonego zakładów
pracy, które posiadały jedną brygadę czy też jednego mechanika do wszelkich napraw i obsługi wszystkich pojazdów
samochodowych danego pracodawcy.
Apelację od wyroku wywiódł ubezpieczony, zarzucając: - naruszenie zasady swobodnej oceny dowodów przewidzianej
w art. 233 § 1 k.p.c. przez przyjęcie, że zebrany w niniejszej sprawie materiał dowodowy uzasadniał stanowisko,
iż skarżący w trakcie zatrudnienia w T.-K. oraz w (...) Przedsiębiorstwie (...) w K., nie wykonywał pracy w
szczególnych warunkach, mimo że w rzeczywistości we wskazanych okresach praca w szczególnych warunkach była
przez odwołującego się wykonywana, co bezspornie, zdaniem skarżącego, wynika to z zeznań świadków; - naruszenie
art. 184 ust. 1 ustawy rentowej oraz § 2 ust.1, § 3, § 4 rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983 r. w sprawie
wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, przez
przyjęcie, iż apelujący nie spełniał warunków do przyznania emerytury, w związku z brakiem wymaganego okresu co
najmniej 15 lat w szczególnych warunkach. Skarżący wniósł o zmianę wyroku sądu pierwszej instancji i poprzedzającej
go decyzji ZUS, ewentualnie o przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania sądowi pierwszej instancji. Nadto
wniósł o przeprowadzenie nowych dowodów z zeznań J. W., A. D., E. B., W. Z. na okoliczność świadczenia przez
ubezpieczonego pracy w warunkach szczególnych. Skarżący wskazał, że ustalenia poczynione przez sąd okręgowy są
błędne, ponieważ świadczył pracę mechanika w kanałach remontowych stale, w pełnym wymiarze czasu. Czynności
poza kanałami wykonywał jedynie w nadgodzinach. Stąd konieczne w ocenie skarżącego jest przeprowadzenie dowodu
z zeznań wnioskowanych świadków, które pozwoli na ustalenie rzeczywistego charakteru czynności wykonywanych
przez ubezpieczonego w zakładach pracy.
Sąd apelacyjny, po dokonaniu własnych ustaleń i rozważeniu sprawy uznał, że apelacja była
zasadna.
Sąd okręgowy zastosował prawidłowe przepisy prawa. W myśl art. 184 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 o
emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948
roku przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32, 33, 39 i 40, jeżeli w dniu wejścia w życie
ustawy osiągnęli:
1) okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymaganym w przepisach
dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 60 lat - dla kobiet i 65 lat - dla mężczyzn oraz
2) okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27.
Zgodnie zaś z art. 184 ust. 2 w/w ustawy, emerytura, o której mowa w art. 184 ust. 1, przysługuje pod warunkiem
nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego albo złożenia wniosku o przekazanie środków zgromadzonych
na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa.
Zatrudnionym w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, którzy spełniają powyższe warunki,
przysługuje emerytura na zasadach określonych w Rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983r. w sprawie
wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.U. z
1983r., Nr 8, poz. 43 z późn.zm.). Stosownie do treści § 2 ust.1 w/w rozporządzenia okresami pracy uzasadniającymi
prawo do świadczeń na zasadach określonych w wyżej wymienionym rozporządzeniu są okresy, w których praca w
szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy
obowiązującym na danym stanowisku pracy. Zgodnie z § 3 w/w rozporządzenia, za okres zatrudnienia wymagany
do uzyskania emerytury, uważa się okres wynoszący 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn, liczony łącznie z
okresami równorzędnymi i zaliczalnymi do okresów zatrudnienia, zaś w myśl § 4 w/w rozporządzenia pracownik,
który wykonywał prace w szczególnych warunkach, wymienione w wykazie A, nabywa prawo do emerytury, jeżeli
spełnia łącznie następujące warunki:
1) osiągnął wiek emerytalny wynoszący: 55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn,
2) ma wymagany okres zatrudnienia, w tym co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach.
W ocenie sądu apelacyjnego, ustalenia sprawy zostały dokonane na podstawie niepełnego materiału dowodowego.
Analizując wynik postępowania przed sądem okręgowym, w szczególności przedmiot i charakter działalności
gospodarczej pracodawców ubezpieczonego, sąd apelacyjny powziął wątpliwości, co do prawidłowości ustaleń w
zakresie organizacji pracy mechaników. Z tej przyczyny sąd apelacyjny przeprowadził uzupełniające postępowanie
dowodowe i przesłuchał świadków: J. W., A. D., E. B. i W. Z.. W oparciu o dodatkowe dowody z zeznań świadków,
ale też przy uwzględnieniu dowodów dotychczasowych, sąd apelacyjny ustalił, że w (...) mechanicy mieli do
dyspozycji kilkanaście kanałów, w których pracowali członkowie brygady zajmującej się bieżącym serwisem taboru,
przy czym tylko dwa kanały przeglądowe. Pracowały dwie stałe zmiany mechaników przeglądowych i trzecia
brygada przeglądowa poza zmianowa (7:00-15:00), przy czym brygada poza zmianowa składała się z pracowników
dojeżdżających do pracy w K.. Jedna brygada mechaników miała obowiązek obsłużyć dwa samochody w ciągu
ośmiogodzinnej zmiany; jeśli ujawniono poważniejszą usterkę, której naprawa była skomplikowana, samochód
kierowano do innej brygady mechaników, a brygada przeglądowa zajmowała się kolejnym pojazdem. Kanały były
w pełni wyposażone zarówno w narzędzia, jak i części zamienne, zatem można było pracować nieprzerwanie. W
brygadach przeglądowych pracowali głównie młodzi mechanicy, z uwagi na uciążliwość obowiązków, natomiast starsi
wykonywali inne prace i nie musieli stale przebywać w kanałach. Jeżeli brakowało mechaników przeglądowych,
mechanik z innej brygady zajmował jego miejsce. Mechanicy z brygad przeglądowych nie zajmowali się innymi
pracami niż przeglądy i drobne naprawy dokonywane z kanału. Specyfika taboru wymuszała wykonywanie większości
napraw z poziomu kanału, z uwagi na konstrukcję samochodów ciężarowych (zeznania E. B. i W. Z. na rozprawie
apelacyjnej). Praca ubezpieczonego polegała na wykonywaniu przeglądów samochodów ciężarowych oraz drobnych
napraw, i jako taka była możliwa tylko kanale remontowym. Z uwagi na liczny tabor, praca odbywała się w szybkim
tempie, tak by samochód mógł jak najszybciej wrócić na trasę. W związku z przyjętym systemem pracy T. K. (1)
zajmował się dziennie średnio dwoma samochodami. Brygadzista wyznaczał pojazdy, którymi danego dnia miała się
zajmować brygada ubezpieczonego.
Jednocześnie wymaga zauważenia, że T. K. (1) wyjaśnił, że nie wystąpił o świadectwo pracy w warunkach szczególnych
z (...), z powodu braku wiedzy o istnieniu takiego uprawnienia, a także o istnieniu archiwum przechowującego
dokumenty pracownicze. Natomiast świadkowie powołani przez ubezpieczonego oraz inni pracownicy, pracujący w
brygadach przeglądowych i wykonujący te same czynności co ubezpieczony, otrzymali prawo do emerytury w wieku
obniżonym z uwagi na pracę w warunkach szczególnych.
Zdaniem sądu apelacyjnego, przedstawione ustalenia pozwalały na wniosek, że ubezpieczony, w okresie pracy w (...)
(9 lipca 1969 r. do 15 maja 1985 r.), pracując w brygadzie przeglądowej poza zmianowej jako mechanik, świadczył
pracę w kanałach remontowych stale w pełnym wymiarze czasu pracy. Doliczając ten czas do stażu pracy w warunkach
szczególnych uznanego przez organ rentowy, sąd apelacyjny uznał, że ubezpieczony wykazał co najmniej 15 lat stażu
pracy w warunkach szczególnych na dzień 1 stycznia 1999 r., co skutkowało zmianą zaskarżonego wyroku oraz
poprzedzającej go decyzji i przyznaniem emerytury. Wobec spełnienia ustawowej przesłanki wymaganego okresu
pracy w warunkach szczególnych, sąd apelacyjny uznał, że zbędna była ocena charakteru pracy ubezpieczonego w
okresie zatrudnienia od 20 maja 1985 r. do 31 grudnia 1998 r. w (...) Przedsiębiorstwie (...).
W zgodzie z powyższą argumentacją sąd apelacyjny na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. orzekł co do istoty sprawy, zmienił
zaskarżony wyrok oraz poprzedzającą go decyzję organu rentowego i przyznał ubezpieczonemu prawo do emerytury
od czerwca 2014 r. zgodnie z art. 129 ust 1 ustawy z 17.12.1998 r.
O kosztach Sąd Apelacyjny orzekł na podstawie przepisu art. 98 § 1 i 3 w zw. z art. 99 k.p.c. Mając na względzie § 21
rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 5 listopada 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych
(Dz.U. z 2015 r. poz. 1804) kwotę zasądzoną na rzecz ubezpieczonego oparto o § 12 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra
Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez
Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu ( Dz. U. nr 163, poz. 1349 z późn. zm.).
SSA Jolanta Hawryszko SSA Romana Mrotek SSA Beata Górska