ROMANICA CRACOVIENSIA 9/2009

ROMANICA CRACOVIENSIA 9/2009
TABLE DES MATIÈRES
Avis au lecteur
Marcela ŚWIĄTKOWSKA .....................................................................................................
7
Ière PARTIE : Varia litteraria
BONI Fabio : In cerca del doppio: cinque personaggi alfieriani tra scissione e proiezione .
CHWAJA Natalia : Viaggio lungo il Danubio come esperienza esistenziale del protagonista magrisiano ................................................................................................................
FAJKIS Sonia : Le desengaño picaresque ............................................................................
KUTA Małgorzata : Rrose Sélavy de Robert Desnos : à la recherche du sens caché ..........
LEŚNIEWSKA Karolina : Le rôle du chronotope dans la formation du mythe du héros dans
Saladin, texte anonyme du XVe siècle ...........................................................................
PUDO Dorota : « C’est vraie et bonne amour que de pere et de mere ». La peinture des
relations familiales dans Les Narbonnais et dans leur mise en prose ............................
RACZYŃSKA Alicja : Il motivo della metamorfosi nel Tumulus Ielseminae puellae in florem versae di Giovanni Pontano ....................................................................................
ROUGÉ Dominique : Le romancier, l’écrivain et Dieu ........................................................
ŚWIDA Monika : Fernando Pessoa – o (Anti-)Viajante. Sobre a evolução da metáfora da
viagem na obra de Álvaro de Campos............................................................................
11
20
34
43
55
63
81
92
101
IIe PARTIE : Varia linguistica
CZOPEK Natalia : Modos verbais espanhóis e portugueses na expressão de probabilidade,
dúvida, certeza e conhecimento .....................................................................................
PIECHNIK Iwona : Mots composés en breton sous l’influence du français : observations
historico-typologiques en comparaison avec les interférences étrangères en polonais ..
VALYON Eszter : Les rongeurs ironiques – dimensions rhétorico-pragmatiques du discours ironique dans l’univers des rats fabuleux de La Fontaine.....................................
113
126
153
IIIe PARTIE : Varia sociolinguistica
LEDWINA Anna : La création artistique d’Andrzej Seweryn : l’exemple de l’interculturalité dans l’environnement francophone ..........................................................................
PIECHNIK Iwona : Économisation lexicale en français et en polonais ................................
171
180
Romanica Cracoviensia 9/2009
ABSTRACTS/STRESZCZENIA
Avis au lecteur
Marcela ŚWIĄTKOWSKA .....................................................................................................
7‒8
Ière PARTIE : Varia litteraria
BONI Fabio : In cerca del doppio: cinque personaggi alfieriani tra scissione e proiezione . 11‒19
Summary
In quest for the alter ego: five characters of Alfieri
between division and projection
This article analyses five of Alfieri’s heroes (Orestes, Don Garzia, Rosmunda, Saul and Mirra)
and tries to discover if their actions and behaviour can be linked to the theme of the double, despite
the fact that Alfieri had no intention of analysing this literary archetype, as is known from his silence
on the subject.
Their personality is characterized by division and projection, which is also to be found in tales of
the double; the article tries to demonstrate that these diseases are caused by the double.
The article considers the theme of the double or doppelganger, both in literature and in
psychoanalysis, with special attention to Otto Rank, who was one of the leading experts on the
subject.
Streszczenie
W poszukiwaniu drugiego „ja”: pięć postaci alfieriańskich
pomiędzy rozszczepieniem a projekcją
Artykuł dotyczy analizy pięciu alfieriańskich postaci (Orestes, Don Garzia, Rosmunda, Saul
i Mirra). Ich wspólnymi cechami są rozszczepienie i projekcja osobowości.
Te dwie cechy często towarzyszą problematyce „drugiego ja” (il tema del doppio). Wspomnieni
wyżej bohaterowie zostali przedstawieni w tej perspektywie, a autor próbuje wyjaśnić, czy
problematyka „drugiego ja” pojawia się w dramatach Vittorio Alfieriego w sposób niezależny od woli
i zamiaru tego ostatniego. W istocie w żadnym ze swych pism krytycznych Alfieri nie podejmuje tego
tematu. Autor artykułu próbuje zatem wykazać, że rozszczepienie osobowości tych pięciu postaci
w sposób niejako automatyczny generuje temat „drugiego ja”. Niektóre postaci dostrzegają w innych
bohaterach swego sobowtóra (np. Don Garzia), co doprowadza je do rozszczepienia osobowości
i szaleństwa. Inne, cierpiąc na zaburzenia osobowości, personifikują swe „drugie ja” w innych
bohaterach (np. Orestes w Aigistiosie, Rosmunda w Romildzie).
Analiza jest prowadzona na podstawie problematyki „drugiego ja” w literaturze i w psychoanalizie, odwołuje się zwłaszcza do przemyśleń teoretycznych i metodologicznych Ottona Ranka.
CHWAJA Natalia : Viaggio lungo il Danubio come esperienza esistenziale del protagonista magrisiano ................................................................................................................ 20‒33
Summary
A journey along the Danube as an existential experience of Magris’ protagonist
The aim of this article is to explain the meaning and analyse the role of the journey along the Danube river in the novel Danube by Claudio Magris. The analisys presents two separate interpretations
3
of the literary odyssey. The first one emphasizes the importance of the journey understood as georgaphical, philosophical and sociological research of the novel’s protagonist (the author’s alter-ego:
a scholar, a germanist and a traveller in one). The second one highlights it’s meaning for the development of the protagonist’s identity, illustrating the ways in which the unique “hapsburg” manner of
travelling affects his life and his personality. In order to underline the existential dimension of the
journey, the article presents and analyses the scenes where the main character in shown as a disciple,
who follows his spiritual guides to learn about himself and about the human nature.
Streszczenie
Podróż wzdłuż Dunaju jako egzystencjalne doświadczenie magrisowskiego bohatera
W niniejszym artykule postawiono sobie za cel zilustrowanie znaczenia i funkcji motywu podróży
naddunajskiej w powieści Claudio Magrisa Dunaj. W analizie brana jest pod uwagę nie tylko rola
podróży rozumianej jako pokonywanie i odkrywanie pewnej przestrzeni geograficznej (która niewątpliwie stanowi strukturę dla rozważań natury filozoficznej i socjologicznej obecnych w powieści), ale
przede wszystkim jej znaczenie jako czynnika kształtującego osobowość i światopogląd bohatera Dunaju, naukowca, germanisty i podróżnika będącego literackim odzwierciedleniem osoby autora. Ukazanie, w jaki sposób naddunajska odyseja (jak również charakterystyczny tok podróżowania „po
habsbursku”) oddziałuje na poszczególne sfery życia bohatera, przedstawienie kolejnych etapów podróży, a także wyodrębnienie spośród mnogości pojawiających się postaci najważniejszych „przewodników duchowych” podróżnika, umożliwia przedstawienie analizowanego motywu przede
wszystkim jako doświadczenia natury egzystencjalnej.
FAJKIS Sonia : Le desengaño picaresque ............................................................................ 34‒42
Summary
The picaresque desengaño
This article explores the motif of desengaño – disillusion – in picaresque novel. Desengaño,
usually associated with the works of Spanish poets of baroque period such as Quevedo, Gracian, appears to be one of the important stages in future picaro’s life. Based on works that codified the genre
(anonymous Lazarillo de Tormes and Guzman de Alfarache by Mateo Aleman) and also on those that
prolonged the tradition in Europe (Moll Flanders by Daniel Defoe and Les Mémoires de la vie de
Henriette-Sylvie de Molière by Madame de Villedieu) the article traces out the presence and peculiarity of this motif in picaresque novel.
Streszczenie
Łotrzykowskie desengaño
Artykuł stanowi próbę scharakteryzowania motywu desengaño, straty złudzeń, w powieści pikarejskiej. Desengaño dotychczas kojarzone głównie z twórczością hiszpańskich poetów barokowych,
takich jak Quevedo czy Gracian, okazuje się jednym z ważniejszych etapów życia przyszłego picaro.
Na podstawie dzieł, które ukształtowały gatunek (np. anonimowy Lazarillo de Tormes i Guzman de
Alfarache Mateo Alemana) oraz tych, które w sposób bardziej lub mniej wierny kontynuowały tę tradycję w Europie (Moll Flanders Daniela Defoe oraz Les mémoires de la vie de Henriette-Sylvie de
Molière Madame de Villedieu), badamy obecność i specyfikę tego motywu w powieści łotrzykowskiej.
KUTA Małgorzata : Rrose Sélavy de Robert Desnos : à la recherche du sens caché .......... 43‒54
Romanica Cracoviensia 9/2009
Summary
Rrose Sélavy by Robert Desnos: in search of the true meaning
The article talks about a selection of lyrical quotes Rrose Sélavy which appeared in 1922. It is the
result of language experiments Robert Desnos carried out at the beginning of his adventure with
surrealism. The entertaining aphorisms are closely connected to the practice of hypnotic séances, as
they were created in half-conscious, medium-like clairvoyance. Their completely new meaning
– poetical, humorous and often paradoxical – was achieved by making skilful use of the incredible
homonymity of the French language, exquisite employment of the sound similarity within words and
putting to practice numerous rhetorical devices. We have alliterations, anagrams, homonyms, paronyms and, first of all, the play of monosyllables (contrepèteries) where letters and syllables are
switched between two or more words. The texts, surreal par excellence , make readers wonder – are
they a pure language structure without a deeper sense and hidden message or do they actually expose
“the real functioning of thoughts” as André Breton put it in the Surrealist manifesto in 1924.
Streszczenie
Rrose Sélavy Roberta Desnosa: w poszukiwaniu ukrytego znaczenia
W niniejszym artykule jest mowa o powstałym w 1922 roku zbiorze sentencji lirycznych Rrose
Sélavy. Jest on owocem eksperymentów językowych, jakim oddawał się Robert Desnos na początku
swojej przygody z surrealizmem. Te aforyzmy ludyczne są nierozerwalnie związane z praktyką
seansów hipnotycznych, powstały bowiem w półsennym, mediumicznym jasnowidzeniu. Ich zupełnie
nowe znaczenie – poetyckie, humorystyczne i często paradoksalne – poeta uzyskał dzięki umiejętnemu wykorzystaniu niezwykłej homonimiczności języka francuskiego, sprawnemu operowaniu
podobieństwami brzmieniowymi wyrazów oraz dzięki zastosowaniu rozlicznych figur retorycznych.
Mamy tu aliteracje, anagramy, homonimy, paronimy i, przede wszystkim, gry półsłówek
(contrepèteries), polegające na przestawianiu liter i sylab pomiędzy dwoma lub więcej wyrazami.
Jako teksty par excellence surrealistyczne stawiają swoich czytelników przed dylematem – czy są one
tylko czystą strukturą językową, pozbawioną głębszego sensu i ukrytego przekazu, czy też jednak
wyrażają „rzeczywiste funkcjonowanie myśli”, jak ujął to André Breton w Manifeście surrealizmu
z 1924 roku.
LEŚNIEWSKA Karolina : Le rôle du chronotope dans la formation du mythe du héros dans
Saladin, texte anonyme du XVe siècle ........................................................................... 55‒62
Summary
The role of chronotope in the formation of the myth of the hero in Saladin,
an anonymous XVth century text
The article intends to show how only the treatment of time and space in the XVth century novel
Saladin influences the mythologization of the hero. The world of Saladin doesn’t seem to have any
limits and it revels in the sultan’s extraordinary strength, that only Europe can stop. The geographical
situation of this continent evokes the presence of the sea, which constitutes one of the most
interesting elements of the novel, although there is no precise description of this element. It gives rise
to associations related to the isolation of the hero; the sea will also be chosen as the place of his
death. While the space aspect of the novel is very richly illustrated, the time aspect is treated in
a quite curt manner. The only exception is the presentation of the time of the sultan’s death, which
permits us to take up some questions related with his faith.
Streszczenie
5
Rola chronotopu w kształtowaniu się mitu bohatera w Saladynie,
anonimowym tekście z XV wieku
Artykuł jest próbą pokazania, w jaki sposób samo potraktowanie czasu i przestrzeni w XV
-wiecznej powieści pt. Saladyn wpływa na mitologizację bohatera. Wydaje się, że świat Saladyna nie
ma granic i ukazuje niezwykłą siłę sułtana, któremu jedynie Europa może się oprzeć. Położenie tego
kontynentu przywołuje obecność morza, które mimo braku konkretnych opisów jest jednym
z najciekawszych elementów powieści. Budzi skojarzenia związane z odizolowaniem bohatera; morze
zostanie też wybrane na miejsce jego śmierci. O ile przestrzeń jest bardzo bogato zilustrowana, o tyle
aspekt czasowy w powieści potraktowano dość zdawkowo. Wyjątkiem jest natomiast przedstawienie
czasu śmierci sułtana, pozwalające na jednoczesne poruszenie kwestii związanych z jego wiarą.
PUDO Dorota : « C’est vraie et bonne amour que de pere et de mere ». La peinture des
relations familiales dans Les Narbonnais et dans leur mise en prose ............................ 63‒80
Summary
“Father’s and mother’s love is true and good”. The picture of family relationships
in Narbonnais and in their prose adaptation
The author analyses the picture of family relationships in the 13th-century epics belonging to the
cycle of William of Orange (Narbonnais), comparing it to the one presented in corresponding
fragments of the 15th-century prose adaptation of this cycle, and alluding to the real, historical
functioning of medieval families. At the level of mutual communication between the members of
Narbonne family, some attenuation of the expression of anger can be noticed, by means of eliminating
the invectives and other irrespectful forms. The same tendency appears in presenting other types of
Narbonne family’s behaviour: in the adaptation, they are deprived of the epic vehemence and
brutality (Aymeri doesn’t hit his wife, and his son doesn’t threaten him with his sword). In both
versions, the family is strongly paternalistic, and the count dominates his wife as well as his sons.
Nevertheless, whereas the epic song is concerned mainly by the differences between the maternal and
paternal vision of their sons’ education, the adaptation focuses on the generation conflict. Finally, one
can notice a change in the place of the family in the system of values: in the song, the social values
are more important (position, wellness, welfare of the lineage as a whole), whereas the prose author
seems to value more the relationships between family members defined as unique, irreplaceable
creatures.
Streszczenie
„Prawdziwa jest i dobra miłość ojca i matki”. Obraz relacji rodzinnych
w Narbończykach i w ich adaptacji prozą
Autorka analizuje obraz relacji rodzinnych w XIII-wiecznej pieśni epickiej z cyklu Wilhelma
z Orange pt. Narbończycy, jednocześnie zestawiając go z portretem tych relacji w odpowiednich
fragmentach XV-wiecznej adaptacji prozą tego cyklu i odwołując się dla porównania do
funkcjonowania rodziny w rzeczywistości historycznej. Na poziomie wzajemnej komunikacji
członków narbońskiej rodziny daje się zauważyć złagodzenie ekspresji złości przez eliminację
inwektyw i świadczącej o braku szacunku formy „ty” z wersji napisanej prozą. Ta sama tendencja
zaznacza się też w przedstawianiu innych zachowań członków rodu Emeryka – w XV-wiecznej
adaptacji są one pozbawione epickiej gwałtowności i brutalności (Emeryk nie bije żony, jego syn nie
sięga po miecz). W obu wersjach rodzina jest silnie paternalistyczna, a Emeryk dominuje zarówno
nad żoną, jak i nad synami. Tymczasem, o ile pieśń epicka podejmowała głównie temat konfliktu
między matczyną i ojcowską wizją wychowania synów, adaptacja koncentruje się na różnicach
pokoleniowych. Wreszcie, można zauważyć pewną zmianę miejsca rodziny w systemie wartości:
Romanica Cracoviensia 9/2009
w pieśni wyraźnie ważniejsze są wartości społeczne (pozycja, bogactwo, dobro rodu jako całości),
natomiast autor utworu napisanego prozą zdaje się bardziej waloryzować relacje między członkami
rodziny jako niepowtarzalnymi, niezastępowalnymi jednostkami.
RACZYŃSKA Alicja : Il motivo della metamorfosi nel Tumulus Ielseminae puellae in florem versae di Giovanni Pontano .................................................................................... 81‒91
Summary
The motif of metamorphosis in Tumulus Ielseminae puellae in florem versae di Giovanni Pontano
The paper aims at analyzing the motif of metamorphosis in the epigraphic elegy Tumulus
Ielseminae puellae in florem versae from the volume De tumulis by Giovanni Pontano. The author
indicates the classic sources of inspiration: the myths from the Metamorphoses by Ovid and compares
the motif of metamorphosis from the epigraphic elegy of Pontano with the transformation of human
beings into plants described in the canto XIII of Dante’s Inferno and in Petrarch’s Canzoniere.
Further, the paper analyses the motif of metamorphosis and the representation of Death in other
epigraphic elegies from De tumulis as well as the significance of the Nature in Pontano’s works and
in the fifteenth-century writings in Latin by Italian poets.
Streszczenie
Motyw metamorfozy w Tumulus Ielseminae puellae in florem versae Giovanniego Pontano
Artykuł przedstawia analizę motywu przemiany w elegii epigraficznej Tumulus Ielseminae
puellae in florem versae ze zbioru De tumulis Giovanniego Pontana. Autorka wskazuje antyczne
źródła inspiracji – mity z Metamorfoz Owidiusza – oraz dokonuje konfrontacji motywu metamorfozy
z utworu Pontana z przemianami istot ludzkich w rośliny opisanymi w XIII pieśni Piekła Dantego
i w Canzoniere Petrarki. Artykuł bada również motyw przemiany i wizję śmierci w pozostałych
elegiach epigraficznych ze zbioru De tumulis oraz znaczenie przyrody w dziełach Pontana
i w piętnastowiecznej poezji łacińskiej włoskich humanistów.
ROUGÉ Dominique : Le romancier, l’écrivain et Dieu ........................................................92‒100
Summary
Novelist, writer and God
In his famous paper from 1939, entitled “M. François Mauriac et la liberté” [Eng. transl.
“François Mauriac and freedom”], Jean-Paul Sartre argues polemically with F. Mauriac about his
novel La fin de la nuit [Eng. transl. The End of the Night]. He accuses him of not allowing any
latitude to his characters, of considering himself as their owner, of beeing God who knows everything
about his creatures and disposes them his own fussy way. F. Mauriac has anticipated this criticism
previously in 1933, in his text entitled “Le romancier et ses personnages” [‘The Novelist and his
Characters’], in which he wards off considering himself a God and writes, that novelists are only the
Almighty’s monkies. Mauriac says, that in his novels he combines elements cominf from reality and
fruits of his imagination.
Next Milan Kundera, particularly in his novel L’art du roman [Eng. transl. The Art of the Novel]
criticizes sharply novelist, who, just like Sartre or Mauriac, make use of their characters to hand down
their ideas. He says, that they should be demoted to writers. According to him, no one is the owner of
novel’s characters, even their author. However, paradoxically, Kundera dedicates a lot of time to
explain to his readers this what he wrote and to his feeling of betrayal and of incomprehension from
his critics and translators.
7
In reading of those three novelists, it seems that all of them more or less conciously aspire to the
role of master of the way of thinking about the literary art.
Streszczenie
Powieściopisarz, pisarz i Bóg
W swym słynnym artykule z 1939 roku, zatytułowanym „M. François Mauriac et la liberté” [pol.
tłum. „François Mauriac i wolność”], Jean-Paul Sartre polemizuje z F. Mauriacem na temat jego
powieści La fin de la nuit [pol. tłum. Koniec nocy]. Zarzuca mu, że nie pozostawia swoim postaciom
żadnej wolności, że uważa się za ich właściciela, że jest Bogiem, który wie wszystko o swoich stworzeniach i dysponuje nimi wedle swego widzimisię. F. Mauriac już wcześniej wyprzedził te krytyki
w tekście z 1933 roku, zatytułowanym „Le romancier et ses personnages” [‘Powieściopisarz i jego
postacie’], w którym broni się z uważania się za Boga i pisze, że powieściopisarze są tylko małpami
Wszechmogącego. Mauriac mówi, iż w swych powieściach łączy elementy pochodzące z rzeczywistości z owocami swej wyobraźni.
Z kolei Milan Kundera, szczególnie w swej powieści L’art du roman [pol. tłum. Sztuka powieści:
esej], ostro krytykuje powieściopisarzy, którzy, tak jak Sartre czy Mauriac, używają swych postaci do
przekazywania swych idei. Mówi, że powinno się ich zniżyć do rangi pisarzy. Według niego nikt nie
jest właścicielem powieściowych postaci, nawet ich autor. Ale paradoksalnie Kundera poświęca dużo
czasu wyjaśnianiu swoim czytelnikom tego, co napisał, oraz poczuciu zdrady i niezrozumienia przez
swych krytyków i tłumaczy.
Przy lekturze tych trzech powieściopisarzy wydaje się, że każdy z nich mniej lub bardziej
świadomie aspiruje do mienienia się mistrzem myślenia o sztuce literackiej.
ŚWIDA Monika : Fernando Pessoa – o (Anti-)Viajante. Sobre a evolução da metáfora da
viagem na obra de Álvaro de Campos............................................................................101‒109
Summary
Fernando Pessoa – (Anti)voyager.
On the evolution of the metaphor of journey in the works of Álvaro de Campos
The present article analyses the transformations of the metaphor of journey in the works of Álvaro
de Campos in the context of the chronology of his works. In the futurist period, the journey is
presented as one of the manners of satisfying the desire of feeling everything in every way and at the
same time, according to the main principle of sensacionismo. In the later poems this attitude is
substituted by the journey as a metaphor of life, that results in the figure of existential anti-journey,
a journey without reason and direction, that communicates the idea of the dispersion of the subject. In
the following phase, the point of reference is not anymore the journey, but the preparations for it,
which can be considered the figure of the vital activity. In this stage, the journey is the synonym of
the moment of decision, so the impossibility of its realisation expresses the suspension of the vital
functions and the incapacity of the subject to perform any action in the real world. The
transformations of the metaphor of the journey correspond and illustrate the main guidelines of the
poetry of Álvaro de Campos.
Streszczenie
Fernando Pessoa – (Anty)podróżnik.
O ewolucji metafory podróży w dziele Álvara de Campos
Artykuł jest analizą przekształceń metafory podróży w dziele Álvara de Campos w kontekście
periodyzacji jego twórczości. W fazie para-futurystycznej podróż jest postrzegana jako jeden ze
sposobów zaspokojenia żądzy odczuwania wszystkiego na wszystkie sposoby, zgodnie z impera-
Romanica Cracoviensia 9/2009
tywem sensacjonistycznym. W późniejszych wierszach to nastawienie zostało zastąpione przez
podroż jako metaforę życia, co prowadzi do figury anty-podróży egzystencjalnej, podroży bez celu
i przyczyny, która wyraża ideę podmiotowego rozproszenia, rozbicia. Na kolejnym etapie dochodzi
do przesunięcia punktu ciężkości z samej podróży na przygotowania do niej. Stają się one figurą
aktywności życiowej, podczas gdy podróż to synonim momentu decyzyjnego. Niemożliwość jej
podjęcia wyraża natomiast zawieszenie funkcji życiowych, niezdolność podmiotu do działania
w rzeczywistości. Przekształcenia metafory podróży w utworach poetyckich Álvara de Campos
pozostają w ścisłym związku z głównymi liniami rozwojowymi tej twórczości, w sposób wyraźny je
obrazując.
IIe PARTIE : Varia linguistica
CZOPEK Natalia : Modos verbais espanhóis e portugueses na expressão de probabilidade,
dúvida, certeza e conhecimento .....................................................................................113‒125
Summary
Spanish and Portuguese verbal moods
in the expression of probability, doubt, certainty and knowledge
The principal purpose of the essay is to propose a model of analysis of the modal alternation and
the role of the indicative and subjunctive forms in the expression of probability, doubt, certainty and
knowledge in the Spanish and Portuguese languages. The analysis is made separately for the two
languages following analogical schemes. The examples are divided according to the structure of the
inseparable groups of a modal significance (adverb + verb; verb + verb, etc.). The article includes
semantic, syntactic and pragmatic criteria of analysis by emphasizing the role of the mental attitude of
the speaker and the modal coherence.
Streszczenie
Hiszpańskie i portugalskie tryby czasownika
w wyrażaniu prawdopodobieństwa, wątpliwości, pewności i wiedzy
Celem pracy jest zaproponowanie modelu analizy roli procesu wymiany modalnej form trybów
indicativo i conjuntivo / subjuntivo w wyrażaniu prawdopodobieństwa, wątpliwości, pewności i wiedzy w językach hiszpańskim i portugalskim. Analiza jest przeprowadzona według tego samego
schematu, osobno dla obu języków. Przykłady zostały pogrupowane zgodnie ze strukturą
nierozdzielnych członów o znaczeniu modalnym (przysłówek + czasownik; czasownik + czasownik,
etc.). W celu przeprowadzenia analizy wykorzystuje się kryteria semantyczne, syntaktyczne i pragmatyczne, a mianowicie podkreśla się rolę stosunku mówiącego do treści wypowiedzi oraz koherencji
modalnej.
PIECHNIK Iwona : Mots composés en breton sous l’influence du français : observations
historico-typologiques en comparaison avec les interférences étrangères en polonais ..126‒152
Summary
Compound words in Breton under the influence of French:
historical and typological observations in comparison with foreign interferences in Polish
The article presents the influence of French on compound words in Breton language. One can
observe that this influence is the strongest in the common compound words, particularly in these
which relate to everyday and public life – it stems for the long domination of French and voluntary
9
abandonment of the Breton language in favour of French by Bretons. However, thanks to present
efforts to protect and restore this language, one can observe a formation of own Breton words for new
phenomena and scientific discoveries, which in French and other languages are described with the use
of Latin and Greek compound words.
By comparing foreign influences in word formation of the Polish language, we can notice
analogous situations in the case of the common composition (i.e. strong influences in everyday
vocabulary, when the language is dominated by other languages). However, when it comes to LatinGreek compositions, Polish readily uses and adopts such words, which have already become
internationalisms, because, as a currently strong language, it is not afraid of losing its own identity.
Streszczenie
Composita w j. bretońskim pod wpływem j. francuskiego:
obserwacje historyczno-typologiczne w porównaniu z obcymi interferencjami w j. polskim
Artykuł przedstawia problem wpływu j. francuskiego na złożone słowa w j. bretońskim. Można
zaobserwować, że wpływ ten jest najsilniejszy w złożeniach pospolitych, szczególnie tych dotyczących życia codziennego i publicznego – wynika to z długiej dominacji j. francuskiego i z dobrowolnego porzucania j. bretońskiego na rzecz j. francuskiego przez Bretończyków. Jednakże w związku
z obecnymi wysiłkami chronienia i odnawiania tego języka, obserwuje się, że tworzone są własne
słowa bretońskie dla nowych zjawisk i naukowych wynalazków, które w j. francuskim i w innych
językach określane są za pomocą złożeń łacińsko-greckich.
Porównując obce wpływy w słowotwórstwie j. polskiego, dostrzegamy analogiczną sytuację
w przypadku kompozycji pospolitej (tzn. silne wpływy w słownictwie codziennym, gdy język jest
zdominowany przez inny). Natomiast gdy chodzi o kompozycję łacińsko-grecką, j. polski chętnie
z niej korzysta i przyjmuje takie słowa, które stały się już internacjonalizmami, bo – jako obecnie
język silny – nie boi się, że straci swą tożsamość.
VALYON Eszter : Les rongeurs ironiques – dimensions rhétorico-pragmatiques du discours ironique dans l’univers des rats fabuleux de La Fontaine.....................................153‒168
Summary
Ironic rodents – rhetorical and pragmatic dimensions of the ironic discourse
in the world of fairy-tale rats by La Fontaine
The present paper discusses the rhetorical / pragmatic dimensions and levels of the verbal irony
through the example of La Fontaine’s Rat-fables. Verbal irony performs a pragmatic function, making
use of a potential contrast between expected and experienced events. This makes verbal irony
generally funnier, more criticizing, more expressive of a difference between expected and ensuing
events and more protective of the speaker than literal remarks. This paper also proposes a study of
verbal irony, as purely pragmatic phenomenon, in order to provide a plausible review how irony is
distinguished from non-irony, how the traditional pragmatic theory, the echoic interpretation theory,
the pretence theory and the recent implicit display theory could be applied for checking and analysing
the nature and function of the verbal irony in the fables. Furthermore, this set of adequate theories
indicates the validity of 17th century fables, and contributes a detailed analysis of the allegoric
‘ironicalness’.
Streszczenie
Ironiczne gryzonie – retoryczno-pragmatyczne wymiary dyskursu ironicznego
w świecie bajkowych szczurów u La Fontaine’a
Romanica Cracoviensia 9/2009
Niniejszy artykuł omawia retoryczno-pragmatyczne wymiary i poziomy ironii słownej na
przykładzie bajek o szczurach u La Fontaine’a. Ironia słowna spełnia funkcję pragmatyczną,
używając potecjalnego kontrastu pomiędzy wydarzeniami oczekiwanymi a doświadczonymi. Dzięki
temu ironia słowna staje się na ogół bardziej śmieszna, bardziej krytyczna, wyrażająca lepiej różnicę
między zdarzeniami spodziewanymi a zaistniałymi, a także chroni mówiącego lepiej niż uwagi
dosłowne. Artykuł proponuje także studium ironii słownej jako zjawiska czysto pragmatycznego,
dostarczając przekonującego przeglądu tego, jak ironia jest odróżniana od nieironii oraz jak
tradycyjna teoria pragmatyczna, teoria interpretacji dźwiękonaśladowczej, teoria pozoru i nowa teoria
okazywania implicytnego mogą być stosowane do sprawdzania i analizowania natury i funkcji ironii
słownej w bajkach. Ponadto ten zestaw stosownych teorii wskazuje na wciąż aktualną celność XVII
-wiecznych bajek i dostarcza szczegółowej analizy „ironiczności” alegorycznej.
IIIe PARTIE : Varia sociolinguistica
LEDWINA Anna : La création artistique d’Andrzej Seweryn : l’exemple de l’interculturalité dans l’environnement francophone ..........................................................................171‒179
Summary
The artistic output of Andrzej Seweryn: example of interculturality in the francophone environment
The aim of this paper is to show, that Andrzej Seweryn, Polish artist, presents the French literature as a guiding light, by treating it like an art and a tool to promote a liberal conception of the
world, as well as by undertaking a mission to educate a general public, to sensitize and to respect others. The oeuvre of this outstanding actor is a perfect means of communication, a fundamental way to
recognize the human diversity, and it becomes a part of the contemporary multicultural space. The
ability to analyse and to reflect as well as being opening to the world render Seweryn a fascinating
artist, a brilliant ambassador for contemporary stage, who wishes to make his contribution to the construction of the culture Europe.
Streszczenie
Twórczość artystyczna Andrzeja Seweryna: przykład interkulturowości
w środowisku francuskojęzycznym
Celem artykułu jest pokazanie, że Andrzej Seweryn, polski artysta, przedstawia literaturę francuską jako model do naśladowania, traktując ją jako sztukę i narzędzie do promowania liberalnej wizji
świata oraz wyznaczając sobie misję edukowania społeczeństwa, uwrażliwiania i poszanowania innych. Dorobek tego wybitnego aktora jest doskonałym narzędziem komunikacji, fundamentalnym
sposobem uznawania różnorodności ludzkiej, i wpisuje się szeroko we współczesną przestrzeń wielokulturową. Zdolność do analizy i refleksji oraz otwarcie na świat czynią z Seweryna artystę fascynującego, znakomitego ambasadora współczesnej sceny teatralnej, który pragnie wnieść swój wkład
w budowanie Europy kultury.
PIECHNIK Iwona : Économisation lexicale en français et en polonais ................................180‒189
Summary
Lexical economization in French and in Polish
The article presents contemporary tendencies in French and Polish to reduce the volume of words
by the use of abbreviations (apocope and apheresis) and acronyms (initialisms, words from initial
sounds, blends). At present, these tendencies are intensified by the increased speed of communication
11
(facilitated by new technologies) as well as by the influence of English, which tends to abbreviate its
vocabulary. By comparing French and Polish yet one can observe that French abbreviates words more
often (it showed such tendencies earlier too), while Polish uses rather acronyms and contractions instead.
Streszczenie
Leksykalna ekonomizacja w j. francuskim i w j. polskim
Artykuł przedstawia współczesne tendencje w j. francuskim i w j. polskim do redukowania objętości słów poprzez ich skracanie (apokopa i afereza) oraz poprzez skrótowce (literowce, głoskowce,
grupowce/sylabowce). Tendencje te są obecnie nasilone przez zwiększającą się szybkość komunikacji
(ułatwiają to nowe technologie), a także przez wpływ j. angielskiego, który ma naturalną tendencję do
skracania słów. Porównując j. francuski i polski widać jednak, że j. francuski częściej skraca słowa
(takie tendencje miał już zresztą wcześniej), natomiast j. polski chętniej korzysta ze skrótowców oraz
z form ściągniętych (kontrakcji).