Migracje młodzieży – analiza na poziomie

Zielona Góra, 20.05.2008 r.
Marzena Solak
Kamila Szkolnik
Migracje m odzie y – analiza na poziomie mikrostrukturalnym, ze szczególnym
uwzgl dnieniem sieci migracyjnych.
Spis tre ci:
Podej cie definicyjne i teoretyczne do migracji……………………………………………………1
Typologia migrantów…………………………………………………………………………………2
Typy zachowa jednostek w nowym otoczeniu……………………………………………………....3
Rodzina jako jednostka decyzyjna oraz jako element sieci migracyjnych………………………3
Funkcje rodziny………………………………………………………………………………………4
Sieci migracyjne……………………………………………………………………………………...4
Sieci wsparcia spo ecznego…………………………………………………………………………..5
Typologia sieci wsparcia……………………………………………………………………………..5
Funkcje sieci migracyjnych…………………………………………………………………………..6
Pytania badawcze…………………………………………………………………………………...6
Metodologia i badana próba……………………………………………………………………….6
Wyniki bada ……………………………………………………………………………………….8
Zako czenie…………………………………………………………………………………………13
Bibliografia………………………………………………………………………………………….14
Podej cie definicyjne i teoretyczne do migracji
Tematem, który szczególnie nas zainteresowa , s migracje m odzie y badane z perspektywy
mikrospo ecznej. Takie zagadnienie wyda o nam si godnym uwagi z powodu faktycznego nasilania
si zjawiska migracji m odych Polaków, do których grona zaliczamy si równie my.
By jednak móc mówi o migracjach w zaw onym przez nas kontek cie, nale y najpierw
wyja ni pewne poj cia oraz teorie w
ciwe migrowaniu tej specyficznej kategorii osób, jak s
odzi ludzie.
Migracja to „mniej lub bardziej sta y ruch jednostek lub grup przekraczaj cych granice symboliczne
lub polityczne do nowych obszarów zamieszkania oraz nowych wspólnot”1. Przytoczona przez nas
definicja jest jednak zbyt ogólnikowa. Jak wiadomo, wyró nia si wiele typów migracji, tworzonych
na podstawie poszczególnych kryteriów pojedynczych cech.
Mówi c o migracjach m odych ludzi warto zaznaczy , i s to migracje dobrowolne czyli
takie, gdy migranci decyduj si opu ci okre lone terytorium bez presji wywieranej przez instytucje
polityczne oraz zewn trzne czyli ukierunkowane na inne ni Polska pa stwa. Migracje m odzie y
mog by zarówno spontaniczne, jak i planowe czyli uprzednio zaplanowane i przygotowane.
odzi ludzie mog
kole
migrowa
indywidualnie, jak równie
w grupach rodzinnych b
skich. Badaj c zjawisko migracji m odych Polaków skupimy si jedynie na migracjach
okresowych, w ramach których zawiera si b
najcz ciej podejmowane przez studentów -
migracje sezonowe, maj ce swój zwi zek z pracami podejmowanymi w dziedzinie us ug (np.
gastronomii), rolnictwa, le nictwa czy budownictwa.
Przy analizie zjawisk migracji warto wzi
pod uwag dwie grupy czynników, maj cych na nie
wp yw. S to czynniki wypychaj ce oraz przyci gaj ce, zawarte w modelu push-pull opracowanym
przez E. Lee, wed ug którego migracja jest swoist wypadkow owych dwóch grup czynników. Do
czynników wypychaj cych, wywo uj cych ch
mo emy zaliczy
opuszczenia kraju przez m odych Polaków,
przyk adowo brak mo liwo ci znalezienia w kraju dobrze p atnej pracy
wakacyjnej. Z kolei czynniki przyci gaj ce daj jednostce chc cej wyemigrowa pewn alternatyw
i sk aniaj j do owej migracji. W ród wachlarza czynników przyci gaj cych, w
odych, mog znale
- nabycie, b
ciwych dla osób
si chocia by:
podszlifowanie umiej tno ci j zykowych (23 respondentów),
- znalezienie dobrze p atnej pracy sezonowej (27 respondentów),
1
Tabin M.,
ownik socjologii i nauk spo ecznych, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2005, s. 195.
1
- poznanie obcych kultur i zawarcie nowych znajomo ci, a przez to poszerzenie horyzontów
my lowych. (13 respondentów).
Cho wydawa oby si , e migracje m odych osób maj ze sob wiele cech wspólnych, to
jednak nie sposób nie wspomnie o pewnych subtelno ciach, odró niaj cych owe migracje od
siebie. W tym miejscu warto powo
si na specyficzn typologi migrantów, zaproponowan przez
John’a Eade, Stephen’a Drinkwater oraz Micha a Garapicha. Dokonali oni rozró nienia migrantów
na cztery podstawowe typy, zaznaczaj c jednak, i s to typy idealne i migranci mog przechodzi
z jednej kategorii w drug :
Bociany2 – s to „typowi migranci sezonowi, g ównie zatrudnieni
w niskop atnych sektorach
rynku.” Celem ich migracji jest zawsze maksymalizacja zarobków przy zminimalizowaniu
wydatków oraz czasu pobytu na obczy nie. Migracja bocianów trwa zazwyczaj od dwóch do sze ciu
miesi cy, a jej miejscem docelowym s
g ste polskie rodowiska. Ten typ migranta bowiem
zazwyczaj zapewnia sobie zatrudnienie i mieszkanie przy wykorzystaniu sieci migracyjnych.
Chomiki – to migranci, dla których wyjazd ma charakter jednorazowego sposobu akumulacji
kapita u, gromadzonego w celu zainwestowania w Polsce. Pobyt chomików za granic trwa d
ej
ni w przypadku bocianów. Cech wspóln tych dwóch kategorii jest jednak fakt, i podobnie jak
bociany, chomiki podejmuj
prac
w niskop atnych sektorach zatrudnienia oraz osiedlaj
si
w miejscach zdominowanych przez polskich migrantów.
Buszuj cy – ten typ migrantów „celowo nie sytuuje swojej najbli szej przysz
ci w konkretnym
miejscu – stara si maksymalizowa liczb dost pnych opcji niekoniecznie do jednego kraju.”
Buszuj cy to przewa nie ludzie m odzi, mobilni, indywidualistycznie nastawieni do
wiata,
podejmuj cy prace zarówno niskop atne, jak i te lepiej op acane, wyspecjalizowane.
ososie – to migranci, którzy deklaruj , e nie wróc ju do Polski (b
te wróc dopiero „na
staro ”).
Mo na przypuszcza , i wi kszo
sylwetek m odych migrantów b dzie si pokrywa a z typem
bociana lub chomika.
Pragniemy spojrze na migracje m odych Polaków przez pryzmat socjologii, która skupia
swoj
uwag
przede wszystkim na jednostce migruj cej. Socjologia ponadto traktuje
o konsekwencjach migracji, do których zaliczy mo na chocia by zmian sposobu i stylu ycia,
ewolucj wzorów zachowa , zmiany w to samo ci itp. „Migracja poci ga za sob szereg procesów
psychospo ecznych i kulturowych [...] zwi zanych z inno ci
czy wr cz obco ci
w nowym
3
miejscu[…].”
2
Eade John, Drinkwater Stephen, Garapich Micha , Polscy migranci w Londynie – klasa spo eczna i etniczno ,
University of Surrey, 2006
3
Kubiak H., Slany K., Migracje [w:] Encyklopedia socjologii, t.2, Wydawnictwo Oficyna Naukowa, Warszawa 1999,
s. 246.
2
Mówi c o migracjach, warto po wi ci
uwag
sposobom zachowa
emigrantów w nowym
rodowisku, wa cych na jako ci wyjazdu oraz samopoczuciu jednostki migruj cej. Wyró niamy
cztery typy zachowa jednostek w nowym otoczeniu, zaproponowane przez J. W. Berry’ego4:
Asymilacja – Asymilanci maj niskie wyobra enie o swojej kulturze, chc zasymilowa si za ka
cen . Usi uj zminimalizowa wp yw kultury i obyczajów etnicznych i
tutaj – teraz. Nie jest to najlepszy model, by bowiem
zgodnie ze wzorem ja -
twórczo i produktywnie, potrzebujemy nie
tylko metaforycznych skrzyde , ale i korzeni. Cz sto wyst puje wi c u tego typu ludzi spychane do
pod wiadomo ci poczucie winy z powodu wyparcia si swych korzeni.
„Jak si zdenerwuj , to se przekln czasami po angielsku albo w ogóle atwiej mi czasem wyrazi
co w tym j zyku.”
Separacja – Separaty ci, zwani równie tradycjonalistami, podporz dkowuj swe ycie zupe nej
wierno ci swym oryginalnym zwyczajom i tradycjom, równocze nie ywi c niech
i pogard
wobec nowej kultury. Ludzie nale cy do tej grupy yj wed ug wzoru ja – tam – przedtem.
„W yciu nie jad em tak okropnego i md ego jedzenia, w ogóle nie umiej tam gotowa . Dobrze, e
wzi em ze sob s ój bigosu i PRAWDZIWY chleb.”
Marginalizacja – Marginali ci maj negatywne wyobra enie zarówno o nowej, jak i o oryginalnej
kulturze. yj oni zgodnie ze wzorem ja – nie tutaj/tam – nie teraz/przedtem.
„Wyjecha em, bo my la em, e w Anglii b dzie lepiej ni tutaj, ale si przeliczy em.”
Integracja – Integrali ci
cz pozytywne wyobra enie o nowej kulturze z respektem dla w asnej.
Maj zarówno skrzyd a, jak i korzenie.
„Niemcy wcale nie s tacy sztywni. Brakowa o mi jednak przys owiowej polskiej go cinno ci.”
Rodzina jako jednostka decyzyjna oraz jako element sieci migracyjnych
Celem naszej pracy i naszych bada jest udowodnienie, e migracje powinno bada si nie
tylko na poziomie makrospo ecznym, jak to dotychczas funkcjonowa o w powszechnym mniemaniu,
ale równie na poziomie mikrospo ecznym. Czynników migrowania nie mo na sprowadzi bowiem
do prostych zestawie
zysków i strat materialnych potencjalnego migranta, nale y zag bi si
w indywidualnych przyczynkach danej jednostki i analizowa je w kontek cie tak wa nej grupy
spo ecznej jak jest rodzina. W celu zaw enia tematycznego naszej pracy, ograniczy
my si do
przedstawienia rodziny jako jednostki decyzyjnej (o migracji), która funkcjonuje w sieciach
migracyjnych.
4
Wróbel Janusz, W poszukiwaniu tu i teraz [w:] Pomocnik Psychologiczny, nr 15, 2008, s. 16
3
Niektóre modele opisuj ce migracje jako decyzje samodzielnych, niezale nych jednostek, nie
sprawdza y si w praktyce, bowiem - szczególnie w spo ecze stwach tradycyjnych (ale nie tylko) to rodzina (gospodarstwo) jest podstawow jednostk organizacji ekonomicznych.
Harbison5 zwraca uwag na nast puj ce funkcje rodziny, które s do
ci le zwi zane z procesem
decyzyjnym odno nie mobilno ci:
1. Rodzina jako jednostka ekonomiczna (subsistence unit). Rodzina mo e by traktowana jako
podstawowa jednostka gospodarcza, tzn. uk ad w którym s podejmowane decyzje odno nie do
produkcji oraz konsumpcji dokonywanych przez jej cz onków. W istocie, to w
nie na tym
poziomie odbywa si dyskusja na temat zaanga owania w strategie uwzgl dniaj ce mobilno
zagraniczn .
2. Rodzina jako jednostka socjalizuj ca. Niezale nie od charakteru rodziny, zawsze jest ona sfer ,
gdzie s kreowane lub przetwarzane okre lone normy, regu y, wzorce zachowa . Normy te dotycz
wszystkich sfer ycia, w tym tak e mobilno ci terytorialnej. Pewne znaczenie ma tutaj oczywi cie
si a zwi zków mi dzy cz onkami gospodarstwa, która mo e os abia d enie do migracji (je eli
pozostaj oni w kraju) lub je wzmacnia (je eli przebywaj za granic ).
3. Rodzina jako grupa spo eczna i element sk adowy sieci. Funkcja rodziny polega w tym przypadku
na po redniczeniu miedzy jednostk
a szerszym otoczeniem spo ecznym. Rodzina definiuje
interakcje z krewnymi, okre la obowi zki i przywileje, staje si wa nym kryterium w procesie
tworzenia sieci migracyjnych.
Sieci migracyjne to „zbiór powi za
interpersonalnych, które
cz
migrantów, by ych i nie
migrantów w kraju pochodzenia i krajach docelowych za pomoc wi zi spo ecznych” (Faist)
W relacjach nieformalnych, którymi si
zajmujemy, mog
mie
posta
relacji krewniaczych,
przyjacielskich, s siedzkich.
Najwa niejsz rol w sieciach migracyjnych odgrywa rodzina, poniewa powi zania tworzone
w ramach rodziny s zwykle najsilniejsze. Cz onkowie bliskiej rodziny to osoby, do których mamy
zaufanie i nie wstydzimy si prosi ich o pomoc.
Sieci migracyjne to zaw enie poj cia „sieci wsparcia spo ecznego”, któremu warto przyjrze si
bli ej.
5
Kaczmarczyk Pawe , Migracje zarobkowe Polaków w dobie przemian, Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego,
Warszawa 2005, s. 75
4
Sieci wsparcia spo ecznego6, wg. Jolanty Grotowskiej-Leder, to uk ad kontaktów pomocowych,
a tak e interaktywny proces transferowania pomocy od uczestników sieci. Istniej
rozmaite
typologie wsparcia spo ecznego, wyró nione ze wzgl du na kryteria udzielanej pomocy, jednak na
potrzeby naszej pracy przytocz tylko niektóre z nich.
1. Kryterium podmiotowe – struktura relacji pomocowych – w tym uj ciu interesuj nas osoby, które
przebywaj za granic , i które s sk onne udzieli pomocy jednostkom imigruj cym, czyli: rodzina
(m
ona, dzieci, rodzice, rodze stwo, dalsi krewni), s siedzi, przyjaciele i koledzy.
2. Kryterium przedmiotowe – tre
wsparcia – w tym uj ciu wyró niamy pomoc materialn jak s
pieni dze (np. potrzebne na wyjazd), mo liwo
w znalezieniu mieszkania, mo liwo
pracy. Wa ne s te
zamieszkania u kogo na czas migracji, lub pomoc
pracowania u kogo lub z kim , a tak e pomoc w znalezieniu
wiadczone bezinteresownie us ugi, takie jak: organizowanie posi ków, pomoc
medyczna, a tak e wsparcie informacyjne w postaci dzielenia si do wiadczeniami z przyby ym
migrantem, udzielenia niezb dnych wskazówek i porad jak prze
w obcym kraju (mie cie).
Bardzo wa ne (szczególnie z punktu widzenia migrantów) jest udzielanie wsparcia emocjonalnego,
przede wszystkim osobom migruj cym pierwszy raz w yciu. Dzia ania takie obejmuj podnoszenie
na duchu, dodawanie odwagi, wspieranie pewno ci siebie, pocieszanie po niepowodzeniu (np.
w znalezieniu pracy), zach caniu do podj cia kolejnych prób i d eniu do celu.
Z bada CRONEM7 przeprowadzonych w 2006 roku wynika, e niemal wszyscy respondenci
posiadali znajomych w Londynie. 60% aktywnie pomaga o znale
migrantom dom lub prac ,
a 40% przyzna o, e sami tak pomoc otrzymali. Bociany i Chomiki, w celu minimalizacji ryzyka
zwi zanego z migracj i maksymalizacji zysków, w du ym stopniu polegaj
i ososiach, których bardziej rozwini ta sie
kontaktów i znajomo
na Buszuj cych
lokalnego kontekstu jest
wa nym zasobem.
Sie
powi za
interpersonalnych krewniaczych za granic
to bardzo silny czynnik
wypychaj cy jednostki z kraju pochodzenia do kraju docelowego, w którym istnieje dana sie
migracyjna. Z przeprowadzonych przez nas bada wynika, e wi kszo
o wyje dzie za granic
ze wzgl du na obecno
respondentów zdecydowa a
rodziny / znajomych w kraju migracji (25
respondentów). Rodzina / znajomi pomogli respondentom:
- w poszukiwaniu lokum (19 respondentów),
- w poszukiwaniu pracy (18 respondentów),
- w zaaklimatyzowaniu si w obcym kraju (dostarczenie niezb dnych informacji na temat norm,
zwyczajów, przepisów funkcjonuj cych w danym kraju) (13 respondentów),
6
Grotowska-Leder Jolanta, Sieci wsparcia spo ecznego jako przejaw integracji spo ecznej mieszka ców gmin wiejskich i
miejsko-wiejskich, Ogólnopolski Zjazd Socjologiczny w Zielonej Górze, wrzesie 2007
7
Eade John, Drinkwater Stephen, Garapich Micha , Polscy migranci w Londynie – klasa spo eczna i etniczno ,
University of Surrey, 2006
5
- w kryzysie emocjonalnym lub chwilowym zagubieniu, zw tpieniu (10 respondentów).
Gurak i Cases wymienili funkcje sieci migracyjnych8 w nast puj cy sposób:
- zabezpieczenie migrantów przed kosztami i ryzykiem zwi zanym z migracj ;
- izolowanie migrantów od spo ecze stwa przyjmuj cego i presja w kierunku utrzymywania
kontaktów ze spo eczno ci wysy aj
;
- wp yw na to, które gospodarstwa domowe i jacy ich cz onkowie migruj ;
- wp yw na wybór krajów regionów docelowych;
- wp yw na aktywno
migrantów w miejscu migracji;
- spe nienie roli kana u przekazywania informacji, dóbr i struktur normatywnych;
- wp yw na rozmiary i dynamik migracji.
Pytania badawcze
Badania mia y na celu odpowied na nast puj ce podstawowe pytania:
1. Dlaczego polska m odzie decyduje si na migracje zagraniczne?
2. Jak rol w procesach migracyjnych odgrywa rodzina jednostki migruj cej?
3. W jakim stopniu sie migracji wp ywa na podj cie decyzji o wyje dzie?
Metodologia i badana próba
Przeprowadzone przez nas badanie mia o charakter ilo ciowy. Zrealizowa
my 30 wywiadów
kwestionariuszowych ze studentami Uniwersytetu Zielonogórskiego, poprzedzonych pilota em
przeprowadzonym na 10 osobach. W badaniu zastosowa
badane ze wzgl du na takie parametry, jak: p
my prób kwotow , dobieraj c osoby
, rok studiów, kierunek studiów oraz miejsce
zamieszkania.
Warto w tym miejscu powiedzie
wspomnia
my
wcze niej,
wywiady
kobietami i 15 m czyznami. Chcia
co nieco o przebadanych przez nas osobach. Jak
przeprowadzi
my
z
30
studentami,
15
my, aby równowaga p ci by a zachowana.
8
Kaczmarczyk Pawe , Migracje zarobkowe Polaków w dobie przemian, Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego,
Warszawa 2005, s. 83
6
Zbada
dziewi
my 4 osoby z pierwszego roku studiów, co stanowi o 13% realizowanej próby,
osób z drugiego roku (30% badanych), osiem osób z trzeciego roku, co równa si 27%
próby, pi
osób z czwartego (17%) oraz cztery osoby z pi tego roku studiów ( a wi c 13%
badanych).
Osoby, których poszukiwa
my do swojej próby, stara
my si dobiera maj c na wzgl dzie
obydwa campusy Uniwersytetu Zielonogórskiego. Kierunek socjologia reprezentowa o w naszej
próbie 6 osób, co stanowi o 20% badanych. W badaniu bra y udzia 4 osoby z pedagogiki (13%),
jedna osoba z piel gniarstwa (3%), 3 studentów politologii (stanowili oni 10% badanej próby) oraz 7
osób studiuj cych filologi angielsk (23%).
Campus A reprezentowa y 2 osoby studiuj ce zarz dzanie i marketing (7%), równie 2 z kierunków:
informatyka i zarz dzanie produkcj oraz in ynieria rodowiska, a tak e 3 studentów budownictwa
(10% badanych).
7
Siedmiu z naszych respondentów mieszka na wsi, trzynastu w mie cie, którego liczba ludno ci
nie przekracza 50 tys. oraz dziesi ciu z miasta powy ej 50 tys. mieszka ców.
Wyniki bada
Badaj c nasz prób , stara
my si dotrze do jak najwi kszej liczby informacji na temat
migruj cych m odych osób. Poprzez kwestionariusz zapytywa
ówne powody, które zawa
my wi c o czas pobytu za granic ,
y na podj ciu decyzji o wyje dzie. Dowiedzia
my si równie , jaki
charakter mia a wykonywana przez nich praca oraz czy skorzystali z jakiejkolwiek pomocy ze
strony w asnych sieci migracyjnych.
Okaza o si , e trzech studentów, stanowi cych 10% pozosta ych, przebywa o za granic
krócej ni
jeden miesi c, 10 osób (33%) pracowa o za granic w okresie od 1 miesi ca do
2 miesi cy. Najwi cej studentów, bo a 15 (50% próby badanej) wyjecha o za granic na okres od
2 do 3 miesi cy, a jedynie wyjazd dwóch osób (7%) trwa ponad trzy miesi ce.
8
Zapytuj c naszych respondentów o g ówne powody wyjazdu, prawie wszyscy, bo a 99%
odpowiedzia o, e by a to ch
zarobkowania. 23 osoby (77%) zaakcentowa y ch
nabycia b
podszlifowania w asnych umiej tno ci j zykowych, dla ponad po owy, bo a 57% czyli 17 osób
dodatkowym motywem wyjazdu by a ch
prze ycia jakiej
przygody. 13 studentów (43%)
wyjecha o, aby pozna obce kultury i zawrze nowe znajomo ci, 4 osoby (13%) poda y dodatkowo
inne powody wyjazdu.
Zbada
my równie , jak rozk ada y si zawody wykonywane przez studentów podczas pobytu
za granic . 27% respondentów trudni o si opiek , z czego w przypadku 6 studentów by a to opieka
nad dzie mi, a jedynie 2 osoby zajmowa y si osobami starszymi. 4 studentów (13%) pracowa o
w budownictwie, 4 w ogrodnictwie (podczas zbioru owoców, warzyw) i tylko 1 osoba w le nictwie.
9
30% przebadanych studentów zatrudni o si w dziale us ug gastronomiczno – hotelarskich,
z czego 4 osoby by y kelnerami, 2 pracowa y jako pomoc kuchenna ( czyli na tzw. zmywaku),
1 studentka by a pokojówk oraz 2 osoby pracowa y w pubach jako barmani. Je li chodzi o us ugi
handlowe, to tylko 2 osoby zatrudni y si w tym dziale gospodarki – jedna z nich pracowa a
w supermarkecie, a druga by a akwizytorem. W dziale „produkcja towarów i wytwórstwo”
pracowa o równie 2 studentów, którzy znale li zatrudnienie w fabryce.
10
Kwesti interesuj
by o dla nas równie to czy posiadanie przez studentów jakichkolwiek
kontaktów za granic wp yn o na podj cie przez nich decyzji o wyje dzie. Okaza o si , i znaczna
wi kszo
badanych, bo a 25 osób (83%) stwierdzi o, e zagraniczne kontakty mia y wp yw na
podjecie tej decyzji, natomiast w przypadku 5 osób (17%) – owe kontakty nie by y brane pod uwag
podczas decydowania si na wyjazd.
11
Zapyta
my tak e naszych respondentów o formy zagranicznych kontaktów. Dla
10 studentów swoistym
cznikiem z Polsk by a bliska rodzina przebywaj ca za granic , za dla
4 osób – rodzina dalsza. 9 osób jako form kontaktów za granic wymieni o przyjació b
znajomych, a jedynie dla 2 studentów byli to „znajomi znajomych”. 5 osób wskaza o na brak
jakichkolwiek kontaktów za granic .
Interesowa o nas równie , a nawet przede wszystkim, jak kszta towa y si formy pomocy ze
strony sieci migracyjnej. 19 studentów (63%) otrzyma o pomoc w znalezieniu lokum, mieszkania.
18 osobom (60% badanych) rodzina b
znajomi pomogli znale
satysfakcjonuj
prac .
13 respondentów skorzysta o z pomocy w zaklimatyzowaniu si w nowym otoczeniu, np. poprzez
wspólne spacery i zwiedzanie okolicy. 1/3 studentów otrzyma a pomoc ze strony bliskich b
znajomych osób w wyj ciu z lekkiego kryzysu, zwi zanego z diametralna zmian
sytuacji.
6 respondentów wymieni o dodatkowo inne formy pomocy ze strony sieci migracyjnej.
12
Uzyskane wyniki z przeprowadzonego przez nas badania nad migracjami m odych ludzi s dla
nas satysfakcjonuj ce i wyczerpuj ce, poniewa uda o nam si zebra wszystkie te informacje, które
by y dla nas zagadkowymi. Uzyska
my odpowiedzi na skonstruowane wcze niej pytania
badawcze, dotycz ce powodów podejmowania przez m ode osoby zagranicznych wyjazdów stricte
zarobkowych oraz roli sieci migracyjnej w owym procesie decyzyjnym.
13
Bibliografia
1. Eade John, Drinkwater Stephen, Garapich Micha , Polscy migranci w Londynie – klasa
spo eczna i etniczno , University of Surrey, 2006
2. Grotowska-Leder Jolanta, Sieci wsparcia spo ecznego jako przejaw integracji spo ecznej
mieszka ców gmin wiejskich i miejsko-wiejskich, Ogólnopolski Zjazd Socjologiczny w
Zielonej Górze, wrzesie 2007
3. Kaczmarczyk Pawe , Migracje zarobkowe Polaków w dobie przemian, Warszawa 2005
4. Kubiak H., Slany K., Migracje [w:] Encyklopedia socjologii, t.2, Warszawa 1999
5. Tabin M.,
ownik socjologii i nauk spo ecznych, Warszawa 2005
6. Wróbel Janusz, W poszukiwaniu tu i teraz [w:] Pomocnik Psychologiczny, nr 15, 2008
14