Pobierz - mikroekonomia.net

Maria Fic
ROZDZIAŁ 10
GOSPODARKA OPARTA NA WIEDZY
1. Od społeczeństwa przemysłowego do społeczeństwa wiedzy
Od pewnego czasu, zarówno ekonomiści jak i politycy zadają sobie pytanie, w jakim
punkcie znajduje się gospodarka na etapie przejścia od gospodarki przemysłowej do
gospodarki opartej na wiedzy, które w swoich skutkach może być porównywane z przejściem
od gospodarki opartej na rolnictwie do gospodarki przemysłowej w XIX wieku. Jako punkt
wyjścia przyjmuje się leżący u podstaw zmian strukturalnych rozwój technik informacyjnych
i komunikacyjnych1.
W przeszłość odchodzi zarówno gospodarka bazująca na uprawie roli i żyznych glebach
jako zasadniczych czynnikach zasobności krajów, jak i epoka produkcji mechanicznej,
nierzadko rabunkowo wykorzystującej surowce naturalne, oraz energochłonne procesy
technologiczne, stanowiące klucz do sukcesu w ekonomicznym wyścigu narodów. Świat
wkroczył w epokę, w której umiejętność pozyskiwania i przetwarzania informacji, oraz
tworzenia wiedzy, stają się podstawą sukcesu ekonomicznego.
Całość wiedzy, którą dysponuje ludzkość, podwaja się obecnie, średnio, co pięć lat. Czas
podwajania ulega systematycznemu skracaniu. Na przełomie XIX i XX wieku okres ten
wynosił około 50 lat. W 1995 roku codziennie ukazywało się na świecie 300 mln gazet i
czasopism, drukowano 250 tys. książek, użytkowano 640 mln odbiorników radiowych i
telewizyjnych. Ponadto w ostatnich latach obserwuje się ogromny przyrost wykorzystania
Internetu. W amerykańskim opracowaniu, które ukazało się w czerwcu 2000 roku stwierdza
się, że jedna trzecia społeczeństwa Stanów Zjednoczonych, co najmniej raz w tygodniu,
korzysta z informacji w Internecie. W porównaniu z 1996 rokiem liczba użytkowników
Internetu uległa podwojeniu. Jedna trzecia z nich czuje się przesycona informacją. Podaż
informacji będzie jednak systematycznie wzrastać.
Rozwój technologii informacyjnych i komunikacyjnych (ICT - information and
communication technology) wpływa nie tylko na szybkość gromadzenia, przetwarzania i
kolportowania informacji, ale również na pojawienie się nowych zjawisk i procesów, w tym
szczególnie globalizacji. Globalna infrastruktura informacyjna jest przedmiotem
zainteresowania kręgów gospodarczych, naukowych i politycznych w całym świecie, ma
bowiem głęboki wpływ na podstawowe dziedziny funkcjonowania gospodarki i
społeczeństwa - handlu, bankowości, edukacji, przedsiębiorczości, a przede wszystkim na
procesy i procedury administracji i zarządzania. Obecnie użytkownicy środków przekazu
informacji mają do dyspozycji urządzenia stacjonarne i mobilne o wysokiej niezawodności i
jakości kontaktu z sieciami oraz zasobami informacyjnymi. Daje im to możliwość
wykorzystania wiedzy zawartej w zasobach informacyjnych.
Rozszerzający się, radykalny i dynamiczny proces globalizacji wymaga:
• przezwyciężenia narodowego horyzontu rozważań o drodze do społeczeństwa
informacyjnego,
1
Pojęcie techniki informacyjne i komunikacyjne używane jest dla określenia szerokiej palety usług z
zastosowaniem technik, wykorzystujących wprowadzenie urządzeń i programów, umożliwiających świadczenie
usług za pomocą sieci telekomunikacyjnych (Komisja Europejska 2001 e).
96
Maria Fic
•
uwzględnienia nowych cech - zarówno wewnętrznych jak i międzynarodowych połączeń
sieciowych,
• ogromnej dynamiki innowacji, szczególnie w sektorze technologii informacyjnych i
komunikacyjnych.
Przyjmuje się, że im większa globalizacja światowej gospodarki, tym mniejsze i
ważniejsze stają się jej części, a więc rośnie rola regionalnych i lokalnych jednostek.
Społeczeństwo informacyjne - (Information society) - nowy system społeczeństwa
kształtujący się w krajach o wysokim stopniu rozwoju technologicznego, gdzie zarządzanie
informacją, jej jakość, szybkość przepływu są zasadniczymi czynnikami konkurencyjności
zarówno w przemyśle, jak i w usługach, a stopień rozwoju wymaga stosowania nowych
technik gromadzenia, przetwarzania, przekazywania i użytkowania informacji.
Upowszechnianie się informatyki sieciowej ma istotny wpływ na struktury organizacji.
Granice zewnętrzne organizacji stają się coraz bardziej płynne w wyniku coraz ściślejszych
powiązań partnerskich. Pojawiają się niespotykane dotąd możliwości wpływania na innych,
związane z tworzeniem i rozpowszechnianiem informacji, użytecznych dla dużej liczby
członków sieci. Powstawanie społeczeństwa informacyjnego i społeczeństwa wiedzy
przyspiesza oraz intensyfikuje ekonomiczne i społeczne przejście do społeczeństwa
globalnego.
2. „Wiedza” jako kategoria społeczno-ekonomiczna
Daniel Bell już w 1973 roku zaproponował koncepcję „społeczeństwa
postindustrialnego”, pisząc że, główne struktury społeczeństwa przemysłowego zmienią się
zasadniczo w wyniku zmian społecznych. W książce „The Coming of Post-Industrial
Society (Bell, 1973) przedstawia pięć rozmaitych aspektów społeczeństwa postindustrialnego.
Społeczeństwo postindustrialne na skalę masową wykorzystuje zarządzanie danymi i
informacją jako niezbędnymi usługami w skomplikowanym społeczeństwie. W
społeczeństwie tym fundamentalne znaczenie posiadają wiedza jako źródło innowacji i
analizy społeczne. Różnice pomiędzy istniejącymi strukturami społecznymi przedstawiono w
tabeli 1.
Tabela 1
Idealne typy struktur społecznych
Wymiar
Zasoby
Sposób
Technologia
Cel
Struktury społeczne
preindustrialne
Surowce
Wydobycie
Pracochłonna
Gra przeciwko naturze
przemysłowe
Energia
Produkcja
Kapitałochłonna
postindustrialne
Informacja
Przetwarzanie
„Wiedzochłonna”
Gra przeciwko naturze Gra między osobami
sztucznej
Źródło: D. Bell, Kulturowe sprzeczności kapitalizmu, PWN, Warszawa 1994, s. 233.
W społeczeństwie przemysłowym pierwszeństwo miała produkcja masowa i podział dóbr,
opanowanie natury poprzez znajomość praw rządzących w naturze oraz rozwój transportu i
komunikacji, w powstającym społeczeństwie wiedzy sektor usług będzie wygrywać z
sektorem produkcji i będzie go wyprzedzać (Bell, 1994, s. 353). Wyzwalaczem przejścia do
społeczeństwa wiedzy stają się przede wszystkim innowacje techniczne jak również
tworzenie wartości przez czynniki niematerialne, jak know-hows.
Gospodarka oparta na wiedzy
97
Przy próbie dokładnego określenia pojęcia „społeczeństwo wiedzy” szybko napotyka się
na problem definiowania pojęcia „wiedza”. W odróżnieniu od informacji zakłada się
zdobywanie wiedzy poprzez indywidualne doświadczenia i zwrotne zawłaszczanie
(przyswojenie). Informacje powstają jako rezultat integrowania i porządkowania danych.
Wiedza to informacja wartościowa i zaakceptowana, integrująca dane, fakty, a często i
hipotezy. Tworzenie wiedzy wymaga wcześniejszego przetworzenia, połączenia i
zinterpretowania informacji (Brilmann, 2002, s. 397). Mówiąc w sposób uproszczony, wiedza
jest przetworzoną informacją lub innymi słowy, wiedza jest uszlachetnieniem informacji.
Takie zdefiniowanie wiedzy umożliwia sformułowanie następujących wniosków:
1. Jeżeli wiedzę umieścimy w centrum badań nad społecznymi skutkami nowych
technologii informacyjnych i komunikacyjnych to możemy tradycyjne pojęcie społeczeństwa
usług zastąpić pojęciem społeczeństwa informacyjnego. Jest to zgodne z rosnącym
znaczeniem wiedzy w nowych technologiach informacyjnych i komunikacyjnych we
wszystkich obszarach usług społecznych.
2. Powstanie i rozwój społeczeństwa wiedzy prowadzi do zasadniczych zmian
strukturalnych w społeczeństwach przemysłowych.
3. Transformacja strukturalna wywołać może zmianę paradygmatu ekonomii i z tego
powodu powinna
być obserwowana wcześniej, zanim wystąpi zmiana warunków
nowoczesnego sposobu życia i gospodarowania.
Społeczeństwo informacyjne to takie, w którym informacja staje się towarem, – rozwijają
się usługi związane z jej przechowywaniem, przesyłaniem i wytwarzaniem. Informacja staje
się substytutem surowców, siły roboczej i innych zasobów. W społeczeństwie tym rośnie rola
specjalistów i naukowców. Ze względu na wzrastającą w nowoczesnych społeczeństwach
rolę dobrze wykształconych specjalistów pojęcie „społeczeństwo informacyjne” coraz
częściej bywa używane zamiennie z pojęciem „społeczeństwo wiedzy”. Pojawia się jednak
obawa, że pojęcie „informacja” może wchłonąć różnorodną ważną społecznie wiedzę, a
przede wszystkim społeczne warunki nabywania, podziału i zastosowania wiedzy. Każde
społeczeństwo zawsze było jakimś społeczeństwem informacyjnym. Pojęcie „społeczeństwo
wiedzy” uwalnia się od technologicznego zawężenia pojęcia informacji i kieruje się do
społecznego kontekstu wiedzy. Do wiedzy odnoszą się zasady organizacji i integracji, a do
centralnych problemów należy problem źródeł wiedzy. Pozostali orędownicy dokonujących
się zmian strukturalnych wychodzą z założenia, że główny kierunek zmian społecznych
poprzez bezpośredni dostęp do sieci informacyjnych pomija grupowy przymus w kierunku
indywidualnej odpowiedzialności i wynikającej z tego indywidualizacji prac.
Decydującą cechą, niewątpliwie występujących, społecznych przeobrażeń stała się
digitalizacja wiedzy, ponieważ zmieniły się warunki jej tworzenia, magazynowania,
rozpowszechniania i wykorzystania. Wiedza tworzona jest metodami, umożliwiającymi
jednoczesne manipulowanie nią i rozpowszechnianie (Hofmann, 2001). Również w procesie
cyrkulacji wiedzy warunkiem uzyskania społecznego pożytku z poznania stała się
digitalizacja daleko idących zmian, prowadzących np. do znaczącej obniżki kosztów
transakcyjnych.
Również, np. E. Altvater zaklasyfikował powstające społeczeństwo wiedzy, nie jako
całkowicie nową formę społeczeństwa i wiąże ją z historyczną rolą wiedzy w ekonomii.
Wiedza, nauka i kwalifikacje zawsze pełniły duże znaczenie w procesie rozwoju
ekonomicznego, dobrobytu i wzrostu gospodarczego. W nowych teoriach ekonomii wiedza i
kwalifikacje siły roboczej występują jako czynniki wzrostu gospodarczego. „Nowa
ekonomia” nadała nowe znaczenie edukacji i nauce. Nie zostało jednak potwierdzone, że
wiedza stała się czynnikiem wzrostu w przedsiębiorstwie. Ciągle wzrost zależny jest od
decyzji inwestycyjnych przedsiębiorstw, poprzez wiedzę i potencjał kwalifikacji może być
stymulowany.
98
Maria Fic
Zróżnicowane podejście do przemian strukturalnych od społeczeństwa
przemysłowego do społeczeństwa wiedzy jest niezależne od tego, na ile zmiany społeczne
kwalifikowane są jako zmiany paradygmatu na ile nie. Wytwarzanie i podział wiedzy będą
odgrywać w przyszłości priorytetowe znaczenie w tworzeniu wartości dodanej i świadomości
społecznej. Przyszłość należy do wysokokwalifikowanych czynności. Struktury
nowoczesnego społeczeństwa określane są przez generowanie, wykorzystanie, zastosowanie
wiedzy i rozległe zarządzanie wiedzą, odpowiednie dla form życia i pracy. W tym ujęciu
społeczeństwo wiedzy to przyszłość nowoczesnego społeczeństwa. Globalizacja wpływa na
to jak siła napędowa zmian ekonomicznych i politycznych.
3. Rola społeczeństwa wiedzy w rozwoju ekonomicznym
W okresie przechodzenia do społeczeństwa wiedzy zmienia się waga poszczególnych
czynników produkcji. Informacja i wiedza wygrywają w stosunku do pozostałych. Czynniki
produkcji takie jak; kapitał surowce naturalne lub ziemia tracą na znaczeniu.
Digitalizacja informacji i rosnące przenikanie wszystkich obszarów życia i pracy nowymi
technikami informacyjnymi i komunikacyjnymi prowadzą do uelastycznienia struktur i miejsc
pracy. Wiedza, oprócz swojej funkcji jako czynnika produkcji staje się coraz istotniejszym
przedmiotem produkcji w społeczeństwie usług. Produkcja i pośredniczenie w przekazywaniu
wiedzy poprzez wkład technik informacyjnych i komunikacyjnych w coraz większym stopniu
podlegają światowej konkurencji (Kreklau, 2001a).
Przemiany zachodzące we współczesnym społeczeństwie można scharakteryzować w
następujący sposób (Sommer 2001):
1.
Pierwszy trend -przyspieszony rozwój trzeciego sektora w ekonomii - wzrost
udziału usług w kosztach klasycznej przemysłowej produkcji dóbr. W sektorze usług w
Niemczech Zachodnich w 1998 roku było zatrudnionych o 4,2 mln osób więcej niż w
1985 roku. Dwie trzecie wszystkich zatrudnionych pracuje w sektorze usług (Sommer
2001).
2.
Drugi trend - rosnące znaczenie wiedzy w procesach ekonomicznych. Zarówno
w przemyśle jak i usługach ciężar sektora przesunął się na korzyść branż intensywnie
wykorzystujących wiedzę - dominacja sektora usług w gospodarce i związany z tym
rozwój sektora czwartego (finanse i ubezpieczenia) i piątego (ochrona zdrowia, oświata,
nauka). W branżach tych wytwarzana wartość rośnie w stopniu większym niż przeciętnie.
Jednocześnie znacząco rośnie udział wiedzy w gotowych produktach i usługach. Realna
produkcja (Output) gospodarki USA – mierzona w tonach, obecnie jest prawie taka sama
jak sto lat temu, jednak jej realna wartość ekonomiczna jest 20 razy większa (Progressive
1998).
3.
Trzeci trend - digitalizacja i globalna sieć w gospodarce, przede wszystkim
poprzez Internet. W toku tego rozwoju coraz więcej dóbr i usług „dematerializuje się” i
jest produkowane i sprzedawane przez elektroniczne sieci. Decydujące znaczenie ma
przyrost zysku z tytułu wzrostu wydajności i obniżki kosztów transakcyjnych, poprzez
przeniesienie produkcji do Internetu. Digitalizacja i sieci, dając możliwość rozwoju ebusiness’u wpływają na całą gospodarkę jako czynnik obniżki kosztów i racjonalizacji
działalności. Jednocześnie Internet ułatwia wymianę informacji, rynki stają się bardziej
przejrzyste, bardziej wydolne i bardziej konkurencyjne.
Te trzy trendy widoczne są w procesach produkcji towarów i usług, handlu, sektorze
edukacji, sektorach mediów i branżach rozrywki oraz administracji publicznej. To ekonomika
informacji pcha do przodu rozwój sieci w gospodarce i przyczynia się do
ponadproporcjonalnego ogólnogospodarczego wzrostu. Nazwane wcześniej trendy
doprowadziły w większości krajów przemysłowych do przemiany strukturalnej stymulującej
Gospodarka oparta na wiedzy
99
wzrost w tych gałęziach przemysłu i sektora usług, które nasycone są wiedzą, poprzez
dynamiczny rozwój produkcji towarów i usług zawierających wiedzę i kreatywność
pracowników, dające w długim okresie czasu wysokie stopy wzrostu produkcji i zatrudnienia.
Rosnący udział zatrudnienia i tworzenia nowej wartości, mimo wzrostu produkcji
przemysłowej przypada na sektor usług. Również ten efekt strukturalny przyczynia się do
intensyfikacji nasycania gospodarki wiedzą (Licht 2001).
4. Wpływ społeczeństwa wiedzy na rozwój zatrudnienia i rynek pracy
Dalszą główną cechą opisanych przemian strukturalnych, jest, w długim okresie czasu
zmiana struktury zatrudnienia na korzyść pracowników o wysokich kwalifikacjach we
wszystkich gałęziach gospodarki. Jednocześnie zatrudnienie osób bez wykształcenia i
kwalifikacji ulega zmniejszeniu. Szczególnie w przemyśle, gdzie w ciągu ostatnich 15 lat
wyraźnie zmniejszyło się zatrudnienie, obserwuje się wzrost popytu na absolwentów uczelni
wyższych. W latach 90-tych średnioroczny wzrost zatrudnienia „knowledge workers” w
państwach UE i USA wynosił około 3,3 procent. Liczba „service workers” rosła około 2,2%,
„management workers” -1,6% i „data workers” okolo 0,9%. Liczba osób pracujących przy
produkcji towarów i usług została zredukowana w tym czasie średnio w ciągu roku o 0,2%
(OECD 2001). W Niemczech w 2000 roku w przedsiębiorstwach sektora technik
informacyjnych i telekomunikacyjnych zatrudnionych było łącznie 794 000 osób, o cztery
procent więcej niż w roku 1999. W roku 2001 zatrudnienie wzrosło do 836 000 osób (Kreklau
2001b). Przedsiębiorstwa branż informacyjnej i telekomunikacyjnej stworzyły w 2000 roku w
Niemczech 75 000 dodatkowych miejsc pracy. W okresie od 1995 roku do 2001 roku
stworzono 195 000 dodatkowych miejsc pracy (Bundesregierung 2002). W pierwszej
połowie 2000 roku około 93 000 miejsc pracy dla specjalistów w obszarze technologii
informacyjnych i komunikacyjnych nie było zajętych, z czego większość dla absolwentów
uczelni wyższych (Licht 2001). Pomimo koniunkturalnego wejścia „nowej ekonomii” (New
Economy), nie tylko nie został wyczerpany potencjał tej branży, ale ekonomiczne znaczenie
tego sektora wzrosło. Prognozy i analizy ekonomiczne stanowią realistyczną podstawę
przypuszczeń, że do roku 2015 średnioroczny wzrost wielkości zatrudnienia w Niemczech w
sektorze technologii informacyjnych i komunikacyjnych wyniesie od 1,5 do 2, procent
(Schonig 2001).
W wyniku zwiększenia nasycenia gospodarki wiedzą, dla długookresowego utrzymania
jej wydajności, rosnące znaczenie ma poziom kwalifikacji osób w niej pracujących. Wiedza i
kwalifikacje siły roboczej determinują możliwości rozwoju gospodarki i jej międzynarodową
pozycję konkurencyjną i odgrywają główną rolę w procesie uzyskiwania i wzmacniania
produktywności i wydajności. Przejście od społeczeństwa przemysłowego do społeczeństwa
wiedzy nie pozostaje bez wpływu na rynek pracy. Tradycyjny system zatrudnienia zmienia
się całkowicie, ponieważ przekształceniu ulega dotychczasowy związek „przestrzeń - czas struktura” oraz formy pracy i stosunki pracy. Stare sprawdzone kategorie jak: stosunek pracy,
homogeniczność sektorów, wewnętrzna stabilność zawodów, znaczenie poziomów
kwalifikacji znikają i tworzą się na nowo. Wyraźna hierarchiczna struktura przedsiębiorstw i
stanowisk pracy jest zastępowana przez elastyczne formy działalności zawodowej. Mnożą się
przedsiębiorstwa sieciowe i wirtualne z ich tymczasowymi formami organizacyjnymi.
Następujące trendy wpływają na rynek pracy:
- forsowanie racjonalizacji pracy,
- przyspieszona globalizacja pracy,
- przestrzenne i społeczne rozdrobnienie pracy,
- uelastycznienie pracy.
Nowe formy organizacji pracy pozwalają na dalsze zatarcie granic pomiędzy
100
Maria Fic
zatrudnieniem u pracodawcy (zależnym) a nowymi rodzajami samozatrudnienia i zwiększają
niepewność zatrudnienia i kariery zawodowej. Wynikające z prawa pracy mechanizmy
ochrony i społeczno-prawna stabilność społeczeństwa przemysłowego mogą w przyszłości
dla dużej części zatrudnionych należeć już tylko do przeszłości. Przykładem zmian na rynku
pracy jest masowy wzrost miejsc telepracy w Niemczech, których liczba przewyższyła w
2001 roku dwa miliony i wykazuje tendencję rosnącą. Liczba ta stawia Niemcy na pierwszym
miejscu w Europie.
Wychodząc z podstawowych założeń porządku społecznego, poszukuje się odpowiedzi na
pytanie, jak zmienić system ekonomiczny gospodarki rynkowej, aby dostosować go do
nowych wymagań rynku pracy. Odpowiedź na to pytanie można w sposób przejaskrawiony,
sformułować w dwóch kierunkach:
1.
Więcej edukacji,
2.
Więcej udziału i elastyczności.
Wzrost edukacji (wykształcenia) - przejście od społeczeństwa przemysłowego do
społeczeństwa opartego na wiedzy nadaje edukacji nową wartość. Zawsze dobre
wykształcenie stanowiło wymierną korzyść, zapewniając wysokie dochody, wysoki poziom
życia i uznanie społeczne. Jednocześnie społeczeństwo przemysłowe stworzyło szanse
rozwoju również dla osób o niższych kwalifikacjach: specyfika technologii przemysłowych,
przede wszystkim ścisły związek człowieka i maszyny w dużych halach produkcyjnych,
wynikająca z tego wysoka wydajność pracy i wysokie wynagrodzenia, a jednocześnie
skromne, nie wymagające wysiłku umysłowego czynności. Społeczeństwo wiedzy nie oferuje
więcej takich szans. Nawet relatywnie proste prace w procesie podziału pracy związanej z
wiedzą wymagają opanowania podstawowych technik i kreatywnego ich stosowania przy
terminalach sieci komputerowych. Dla tych, którzy nie mogą sobie z tym poradzić, pozostają
tylko prace w nisko produktywnym sektorze usług („low productivity service sektor”)
otwartym w gospodarce dla wszystkich. Chodzi jednak w większości przypadków o prace,
które dają niewielkie możliwości rozwoju i dobrych płac. Nowa wartość, jaką przyjmuje
wykształcenie wymaga zmiany systemu edukacji. Musi on być tak ukształtowany, aby liczba
osób na rynku pracy, posiadających niewystarczające wykształcenie, była utrzymywana na
możliwie najniższym poziomie.
Więcej udziału i elastyczności - dewaluacja czysto fizycznej siły roboczej i związane z
tym wyzwania stojące przed edukacją mają pozytywną stronę: dla każdego człowieka, który
osiągnie dobry poziom wykształcenia, który jednak w społeczeństwie przemysłowym z
powodu niedostatecznej fizycznej mobilności i/lub niepełnosprawności nie mógł w pełni
uczestniczyć w procesach pracy, zastosowanie nowych technik i technologii otwiera nowe
szanse i możliwości. Może on rozwijać w pełni swoją wydajność i produktywność.
Otwierają się nowe obszary dla polityki rynku pracy - dyskryminowana siła robocza
(osoby pokrzywdzone przez naturę) mogą zostać zintegrowane w procesie pracy. Chodzi o
stworzenie sieci i taką poprawę technicznego wyposażenia, również w gospodarstwach
domowych, aby istniejące „wąskie gardła” integracji na rynku pracy zostały zdemontowane.
Przejście od społeczeństwa przemysłowego do społeczeństwa wiedzy i społeczeństwa
informacyjnego wymaga nowych regulacji prawnych, bądź dostosowania istniejącego prawa
do nowych warunków.
5. Współudział w społeczeństwie wiedzy
Nowe techniki komunikacji dają nowe możliwości partycypacji krajów i społeczeństwa w
realizacji nowych wyzwań, które stwarzają nowe techniki. Cyfrowym rozłamem, ”digital
divide” określany jest rozłam pomiędzy tymi, którzy w społeczeństwie mają dostęp do
informacji i nowych technik informacyjnych i komunikacyjnych, a tymi, którzy tego dostępu
Gospodarka oparta na wiedzy
101
nie mają (Holznagel 2002). Pojęcie „cyfrowy podział (rozłam) opisuje ekstremalnie nierówny
rozdział technik informacyjnych i komunikacyjnych. Różnice dotyczą zarówno podziału
pomiędzy kraje uprzemysłowione i rozwijające się, jak i podziału wewnątrz krajów
uprzemysłowionych. Chodzi przede wszystkim o to, że z jednej strony, rozbieżność pomiędzy
„Information - Haves” i „Information -Have- Nots” w ujęciu globalnym staje się coraz
większa, z drugiej wzrosło ekonomiczne i społeczne znaczenie dostępu do informacji w
okresie przechodzenia do zorientowanej na wiedzę ekonomii. Cyfrowy (elektroniczny)
podział dzisiaj oznacza podział socjalny jutro. Aby ograniczać podział na korzystających i nie
korzystających z technologii informacyjnych należy powoli wprowadzać usługi publiczne
oferowane w wersji elektronicznej (bogata oferta technik informacyjnych i
komunikacyjnych). Z drugiej strony im częściej społecznie ważne informacje przekazywane
są za pomocą sieci elektronicznych, tym bardziej widoczne są społeczne różnice w dostępie i
wykorzystaniu możliwości, jakie niosą nowe technologie informacyjne i komunikacyjne.
Udział w życiu szkolnym, akademickim i zawodowym oraz organizacja czasu wolnego
wymagają samodzielnej i kompetentnej obsługi nowych mediów.
Nowe technologie informacyjne i komunikacyjne można potraktować jako nowoczesne
techniki zarządzania, dające się stosować we wszystkich organizacjach. Najcenniejszą
umiejętnością człowieka jest zdolność dostosowywania się do warunków środowiska, w
którym funkcjonuje. Partnerstwo przedsiębiorstw i jednostek samorządu we współczesnej
globalnej gospodarce powinno uwzględniać:
1. Rozwój publicznych i prywatnych usług sieciowych w trybie on-line
dostępnych dla ogółu ludności.
2. Organizowanie zakrojonych na szeroką skalę szkoleń z zakresu korzystania z
Internetu oraz usług on-line dla ogółu ludności. Rozpoznawanie potrzeb informacyjnych
oraz łącznościowych rozmaitych użytkowników końcowych. Ponadto tworzenie
lokalnych przyłączeń dla poszczególnych grup społecznych, mniejszości, regionów,
przedsiębiorstw, rolników i gmin.
3. Stymulowanie rozwoju ogólnokrajowych strategii rozwoju technologii
informacyjnych i komunikacyjnych w ramach istniejącej struktury, uczynienie rozwoju
sektora telekomunikacyjnego priorytetem narodowym.
4. Zreformowanie prawa telekomunikacyjnego oraz przepisów wykonawczych w
celu ułatwienia rozbudowy sieci, obniżenia taryf, uzyskania dostępu do Internetu po
przystępnych cenach, zwiększenia gęstości łączy, szybszego wdrażania nowych
technologii (transmisji szerokopasmowej i bezprzewodowej).
5. Dokonanie przełomu w zakresie nowych przyłączeń oraz rozszerzenie sieci
telekomunikacyjnych poza duże obszary miejskie przez tworzenie internetowych punktów
dostępu.
Z politycznego punktu widzenia celem różnych inicjatyw powinno stać się
przezwyciężenie przepaści w dostępie wszystkich grup społecznych do nowych technik
informacyjnych i komunikacyjnych.
Komisja Europejska w dokumencie „Na drodze do europejskiego społeczeństwa wiedzy”
wymienia 20 rodzajów usług społecznych, w których zastosowanie nowoczesnych technik
komunikacyjnych i informacyjnych, może znacznie ułatwić życie:
Usługi społeczne dla obywateli:
1.
Rozliczenia podatku dochodowego: deklaracje i rozliczenia roczne,
2.
Usługi w zakresie poszukiwania pracy w urzędach pracy,
3.
Usługi w zakresie rozliczania składek na ubezpieczenia społeczne,
dodatków rodzinnych, zasiłków dla bezrobotnych, opłat za usługi medyczne,
stypendiów,
4.
Dokumenty osobiste: dowody osobiste, paszporty, prawo jazdy,
102
Maria Fic
5.
Ubezpieczenia samochodów
6.
Pozwolenia na budowę,
7.
Składanie zeznań na policji, np. w przypadku kradzieży,
8.
Zamawianie książek i przeszukiwanie katalogów w bibliotekach
publicznych
9.
Urodzenia, śluby
10.
Rekrutacja do uczelni wyższych i uniwersytetów,
11.
Przemeldowania w przypadku zmiany miejsca zamieszkania,
12.
Usługi medyczne (w zakresie ochrony zdrowia) – interaktywna pomoc
w razie potrzeby, ustalanie terminów wizyt u lekarzy i w szpitalach,
Usługi publiczne dla przedsiębiorstw
1. Składki na ubezpieczenia społeczne płacone przez pracodawców,
2. Deklaracje i rozliczenie podatku dochodowego,
3. Deklaracje i rozliczenie podatku od towarów i usług
4. Założenie firmy
5. Przekazanie danych statystycznych do urzędów statystycznych,
6. Deklaracje celne,
7. Pozwolenia na odprowadzanie zanieczyszczeń,
8. Zamówienia i przetargi publiczne.
W programie eEurope zakłada się, że każdy obywatel Unii Europejskiej, każdy uczeń,
każde przedsiębiorstwo, każdy urząd uzyska dostęp do technologii informacyjnych i
komunikacyjnych. Za pomocą Internetu oferowane będą usługi z zakresu edukacji,
zarządzania, zdrowia, kultury i komunikacji.