Prawa autorskie w kontekście Open Access

Międzynarodowy Tydzień OPEN ACCESS
24-28 października 2016
Prawa autorskie w kontekście
Open Access
Prawo autorskie
Prawo autorskie (ang. Copyright) – pojęcie
prawnicze oznaczające ogół praw
przysługujących autorowi utworu albo zespół
norm prawnych wchodzących w skład prawa
własności intelektualnej, upoważniających
autora do decydowania o użytkowaniu dzieła i
czerpaniu z niego korzyści finansowej.
Polska: Ustawa z dnia 4 lutego 1994 r.
o prawie autorskim i prawach pokrewnych
Utwór
Przedmiotem prawa autorskiego jest UTWÓR/DZIEŁO
każdy przejaw działalności twórczej o indywidualnym
charakterze, ustalony w jakiejkolwiek postaci,
niezależnie od wartości, przeznaczenia i sposobu
wyrażenia
• Ochrona prawnoautorska następuje z mocy prawa, bez
konieczności spełnienia jakichkolwiek formalności.
• Czas rozpoczęcia ochrony – z chwilą ustalenia utworu.
• Utwór nie musi przy tym być skończony !!!
Co jest utworem?
Przedmiotem prawa autorskiego są w szczególności utwory:
• wyrażone słowem, symbolami matematycznymi, znakami
graficznymi (literackie, publicystyczne, naukowe, kartograficzne
oraz programy komputerowe),
• plastyczne,
• fotograficzne,
• lutnicze,
• wzornictwa przemysłowego,
• architektoniczne, architektoniczno-urbanistyczne i urbanistyczne,
• muzyczne i słowno-muzyczne,
• sceniczne, sceniczno-muzyczne, choreograficzne i pantomimiczne,
• audiowizualne.
Podział praw autorskich
•
•
•
-
-
-
OSOBISTE
Nieograniczone czasowo, tj.
nigdy nie wygasają;
Niezbywalne tj. nie można
się ich zrzec ani przenieść na
inną osobę;
Autor ma prawo do:
autorstwa utworu;
oznaczenia utworu swoim
imieniem i nazwiskiem lub
pseudonimem (albo
anonimowo);
nienaruszalności treści i
formy;
pierwszego udostępnienia;
nadzoru autorskiego.
•
•
•
MAJĄTKOWE
Ograniczone czasowo – co do
zasady trwają 70 lat po śmierci
twórcy;
Można je przenieść na inną osobę
lub upoważnić do korzystania
(licencja) na określonych polach
eksploatacji;
MONOPOL - twórcy przysługuje
wyłączne prawo do korzystania
z utworu i rozporządzania nim na
wszystkich polach eksploatacji oraz
do wynagrodzenia za korzystanie
z utworu
Pola eksploatacji
 to określenie sposobu, w jaki może być wykorzystywany
utwór;
 Katalog otwarty pół eksploatacji zawarty jest w art. 50.
ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych
WAŻNE!
 uznaje się za nieważne wszystkie umowy o przeniesienie
majątkowych praw autorskich, jeśli nie określają precyzyjnie
pól eksploatacji;
 umowa licencyjna bądź o przeniesienie autorskich praw
majątkowych nie może także zawierać klauzuli przekazania
praw na polach eksploatacji nieistniejących w dniu
podpisania umowy (na przyszłość).
Przykłady zastosowania
wybranych pól eksploatacji
Pole eksploatacji
1.technika drukarska
2. Zapis magnetyczny
3. Dźwiękowy zapis cyfrowy
4. Publiczne wykonanie
5. Publiczne odtworzenie
6. publiczne udostępnianie utworu
w taki sposób, aby każdy mógł mieć
do niego dostęp w miejscu i w
czasie przez siebie wybranym
Przykłady zastosowania
1. wydanie powieści w formie
drukowanej książki
2. utrwalenie filmu na kasetach video
3. wydanie powieści w formie
audiobooka zapisanego w plikach mp3
4. zaśpiewanie piosenki podczas
koncertu
5. odtworzenie piosenki na dyskotece
6. udostępnienie fotografii cyfrowych
w Internecie
Najważniejsze zagadnienia –
prawo cytatu
 Możliwość przytoczenia w tworzonym przez siebie
dziele urywków rozpowszechnionych utworów lub
drobnych utworów w całości bez zgody ich twórcy i bez
uiszczania na jego rzecz wynagrodzenia.
 Jeśli korzystasz z czyjegoś utworu, pamiętaj o jego
dokładnym oznaczeniu !
 Należy podać:
- imię i nazwisko lub pseudonim autora
- źródło: link lub tzw. adres bibliograficzny — tytuł, rok
ukazania się, informacje o wydawcy
Najważniejsze zagadnienia –
dozwolony użytek osobisty
 Bez zezwolenia twórcy wolno nieodpłatnie korzystać z już
rozpowszechnionego utworu w zakresie własnego użytku
osobistego.
 Zakres własnego użytku osobistego obejmuje korzystanie z
pojedynczych egzemplarzy utworów przez krąg osób
pozostających w związku osobistym, w szczególności
pokrewieństwa, powinowactwa lub stosunku towarzyskiego.
 Zakaz zarobkowego wykorzystywania cudzego utworu!
 Można korzystać z utworów w granicach dozwolonego użytku
pod warunkiem wymienienia imienia i nazwiska twórcy oraz
źródła.
 Dozwolony użytek nie może naruszać normalnego korzystania
z utworu lub godzić w słuszne interesy twórcy.
Najważniejsze zagadnienia – rodzaje
umów
LICENCYJNA
1.
2.
3.
4.
5.
Prawo pozostaje przy Twórcy,
udzielenie zgody na
korzystanie z utworu;
Rodzaje licencji :
wyłączna/niewyłączna;
Możliwość wyrażenia przez
twórcę zgody na
sublicencjonowanie;
Licencja wyłączna – forma
pisemna pod rygorem
nieważności;
Wypowiedzenie – termin
ustalony umownie, a w razie
braku takiego uregulowania –
na rok naprzód, na koniec
roku kalendarzowego
PRZENOSZĄCA PRAWA
1.
2.
3.
4.
Całkowite przeniesienie prawa
na inny podmiot;
Nie można cofnąć przeniesienia
praw na podmiot trzeci, ani
wypowiedzieć umowy;
Zawsze forma pisemna pod
rygorem nieważności;
Nabywca autorskich praw
majątkowych wchodzi w prawa i
obowiązki Twórcy, m.in. może
dochodzić roszczeń z tytułu
naruszenia autorskich praw
majątkowych w zakresie
objętym umową.
Licencje Creative Commons
 Podstawą licencji Creative Commons jest prawo
autorskie,
 mogą być stosowane do publikacji wszystkich rodzajów
utworów objętych ochroną prawa autorskiego, np.
książek, stron internetowych, blogów, zdjęć, filmów,
nagrań wideo, piosenek i innych nagrań dźwiękowych i
wizualnych,
 nie ograniczają zawartego w prawie autorskim prawa do
dozwolonego użycia utworu,
 obowiązują każdego, kto będzie miał kontakt z utworem,
do wykorzystywania go zgodnie z licencją.
Licencje Creative Commons
• Zamiast tradycyjnego modelu „wszystkie prawa
zastrzeżone” - Pewne prawa zastrzeżone
• Autor pozostaje właścicielem praw autorskich
• Autor sam określa zasady, na których chce udostępniać
swoją twórczość innym osobom
• Licencja CC może być zawarta na dowolny czas
• Licencja CC jest licencją niewyłączną
• Nie jest wymagana żadna szczególna forma licencji
Licencje Creative Commons
Cztery podstawowe warunki licencji CC to:
Uznanie autorstwa
Użycie niekomercyjne
Na tych samych warunkach
Bez utworów zależnych
Rodzaje Licencji Creative Commons
• Różne zestawienia warunków tworzą 6 wzorców licencji CC
•
Uznanie autorstwa. (CC BY) Wolno kopiować, rozprowadzać, przedstawiać i
wykonywać objęty prawem autorskim utwór oraz opracowanie na jego podstawie
utwory zależne pod warunkiem, że zostanie przywołane nazwisko autora
pierwowzoru
•
Użycie niekomercyjne. (CC BY-NC ) Wolno kopiować, rozprowadzać, przedstawiać i
wykonywać objęty prawem autorskim utwór oraz opracowane na jego podstawie
utwory zależne jedynie do celów niekomercyjnych
•
Na tych samych warunkach. (CC BY-SA ) Wolno rozprowadzać utwory zależne
jedynie na licencji identycznej do tej na jakiej udostępniono utwór oryginalny
Rodzaje Licencji Creative Commons

Bez utworów zależnych. (CC BY-ND) Wolno kopiować, rozprowadzać, przedstawiać
i wykonywać utwór jedynie w jego oryginalnej postaci – tworzenie utworów
zależnych nie jest dozwolone
•
Użycie niekomercyjne - Na tych samych warunkach (CC BY-NC-SA) Wolno
rozprowadzać utwory zależne jedynie na licencji identycznej do tej na jakiej
udostępniono utwór oryginalny i jedynie do celów niekomercyjnych

Użycie niekomercyjne – bez utworów zależnych (CC BY-NC-ND) Wolno kopiować,
rozprowadzać, przedstawiać i wykonywać utwór jedynie w jego oryginalnej postaci
– tworzenie utworów zależnych nie jes tdozwolone i jedynie do celów
niekomercyjnych
Przykłady





Wikipedia
YouTube
Flickr – serwis fotograficzny
Jamendo – serwis muzyczny
Vimeo – serwis wideo
Dziękuję za uwagę!
Katarzyna Paprzycka
Dział Własności Intelektualnej i Informacji Patentowej
Centrum Wiedzy i Informacji Naukowo-Technicznej